Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
2. ඌනපඤ්චබන්ධනසික්ඛාපදවණ්ණනා
2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā
අස්සාති ඉමස්ස පත්තස්ස. තෙන ඌනපඤ්චබන්ධනෙනාති තෙන ඌනපඤ්චබන්ධනෙන පත්තෙන උපලක්ඛිතො හුත්වාති අත්ථො. ඌනපඤ්චබන්ධනො හි පත්තො එත්ථ ලක්ඛණභාවෙන ගහිතො. තෙනෙවාහ ‘‘ඉත්ථම්භූතස්ස ලක්ඛණෙ කරණවචන’’න්ති. තත්ථ ඉත්ථම්භූතස්සාති කඤ්චි පකාරං පත්තස්ස. ලක්ඛීයතෙ අනෙනාති ලක්ඛණං, තස්මිං කරණවචනං, තතියාවිභත්තීති අත්ථො. ‘‘පකාරො’’ති ච සාමඤ්ඤස්ස භෙදකො විසෙසො වුච්චති. තථා හි ඌනපඤ්චබන්ධනෙන පත්තෙනාති එත්ථ භික්ඛුභාවසාමඤ්ඤස්ස ඌනපඤ්චබන්ධනපත්තභාවො පකාරො, තං භික්ඛු ආපන්නො, තස්ස පත්තො ලක්ඛණං. යදි අපරිපුණ්ණපඤ්චබන්ධනො පත්තො ඌනපඤ්චබන්ධනො නාම හොති, අථ කස්මා ඉමස්ස පදභාජනියං අබන්ධනොපි වුත්තොති ආහ ‘‘තත්ථා’’තිආදි. තත්ථ තත්ථාති වාක්යොපඤ්ඤාසෙ. බන්ධනොකාසෙ සති වා අසති වා බන්ධනවිරහිතො පත්තො අබන්ධනො, පඤ්චබන්ධනානං ඔකාසො අස්සාති පඤ්චබන්ධනොකාසො. අපත්තොති පත්තො නාම න හොතීති අත්ථො, පාකතිකං කාතුං අසමත්ථොති වුත්තං හොති. ඉදඤ්ච අඤ්ඤස්ස විඤ්ඤාපනෙ කාරණවචනං. තෙනාහ ‘‘තස්මා අඤ්ඤං විඤ්ඤාපෙතුං වට්ටතී’’ති.
Assāti imassa pattassa. Tena ūnapañcabandhanenāti tena ūnapañcabandhanena pattena upalakkhito hutvāti attho. Ūnapañcabandhano hi patto ettha lakkhaṇabhāvena gahito. Tenevāha ‘‘itthambhūtassa lakkhaṇe karaṇavacana’’nti. Tattha itthambhūtassāti kañci pakāraṃ pattassa. Lakkhīyate anenāti lakkhaṇaṃ, tasmiṃ karaṇavacanaṃ, tatiyāvibhattīti attho. ‘‘Pakāro’’ti ca sāmaññassa bhedako viseso vuccati. Tathā hi ūnapañcabandhanena pattenāti ettha bhikkhubhāvasāmaññassa ūnapañcabandhanapattabhāvo pakāro, taṃ bhikkhu āpanno, tassa patto lakkhaṇaṃ. Yadi aparipuṇṇapañcabandhano patto ūnapañcabandhano nāma hoti, atha kasmā imassa padabhājaniyaṃ abandhanopi vuttoti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti vākyopaññāse. Bandhanokāse sati vā asati vā bandhanavirahito patto abandhano, pañcabandhanānaṃ okāso assāti pañcabandhanokāso. Apattoti patto nāma na hotīti attho, pākatikaṃ kātuṃ asamatthoti vuttaṃ hoti. Idañca aññassa viññāpane kāraṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘tasmā aññaṃ viññāpetuṃ vaṭṭatī’’ti.
බන්ධනඤ්ච නාමෙතං යස්මා බන්ධනොකාසෙ සති හොති, අසති න හොති, තස්මා තස්ස ලක්ඛණං, බන්ධනවිධිඤ්ච දස්සෙතුං ‘‘යස්මිං පනා’’තිආදි වුත්තං. මුඛවට්ටිසමීපෙ පන පත්තවෙධකෙන විජ්ඣියමානෙ කපාලස්ස බහලත්තා භිජ්ජති, තස්මා හෙට්ඨා විජ්ඣිතබ්බො. තෙනාහ ‘‘හෙට්ඨිමපරියන්තෙ’’තිආදි. සුඛුමං වා ඡිද්දං කත්වා බන්ධිතබ්බොති සුඛුමෙ ඡිද්දෙ තිපුපට්ටාදීහි පයොජනං නත්ථි, සුත්තං පක්ඛිපිත්වාව අධිට්ඨාතබ්බොති අධිප්පායො. න කෙවලං තිපුසුත්තකාදිනාව බන්ධිතබ්බොති ආහ ‘‘ඵාණිත’’න්තිආදි. ඵාණිතං ඣාපෙත්වා පාසාණචුණ්ණෙනාති පාසාණචුණ්ණෙන සද්ධිං ඵාණිතං පචිත්වා තථාපක්කෙන පාසාණචුණ්ණෙනාති අත්ථො. නිස්සජ්ජිතබ්බොති ‘‘අයං මෙ, භන්තෙ, පත්තො ඌනපඤ්චබන්ධනෙන පත්තෙන චෙතාපිතො නිස්සග්ගියො, ඉමාහං සඞ්ඝස්ස නිස්සජ්ජාමී’’ති (පාරා. 613) නිස්සජ්ජිතබ්බො. තෙනාහ ‘‘නිස්සජ්ජන්තෙනා’’තිආදි. සම්මතෙනාති –
Bandhanañca nāmetaṃ yasmā bandhanokāse sati hoti, asati na hoti, tasmā tassa lakkhaṇaṃ, bandhanavidhiñca dassetuṃ ‘‘yasmiṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Mukhavaṭṭisamīpe pana pattavedhakena vijjhiyamāne kapālassa bahalattā bhijjati, tasmā heṭṭhā vijjhitabbo. Tenāha ‘‘heṭṭhimapariyante’’tiādi. Sukhumaṃ vā chiddaṃ katvā bandhitabboti sukhume chidde tipupaṭṭādīhi payojanaṃ natthi, suttaṃ pakkhipitvāva adhiṭṭhātabboti adhippāyo. Na kevalaṃ tipusuttakādināva bandhitabboti āha ‘‘phāṇita’’ntiādi. Phāṇitaṃ jhāpetvā pāsāṇacuṇṇenāti pāsāṇacuṇṇena saddhiṃ phāṇitaṃ pacitvā tathāpakkena pāsāṇacuṇṇenāti attho. Nissajjitabboti ‘‘ayaṃ me, bhante, patto ūnapañcabandhanena pattena cetāpito nissaggiyo, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmī’’ti (pārā. 613) nissajjitabbo. Tenāha ‘‘nissajjantenā’’tiādi. Sammatenāti –
‘‘සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, යදි සඞ්ඝස්ස පත්තකල්ලං, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං පත්තග්ගාහාපකං සම්මන්නෙය්ය, එසා ඤත්ති . සුණාතු මෙ, භන්තෙ, සඞ්ඝො, සඞ්ඝො ඉත්ථන්නාමං භික්ඛුං පත්තග්ගාහාපකං සම්මන්නති, යස්සායස්මතො ඛමති ඉත්ථන්නාමස්ස භික්ඛුනො පත්තග්ගාහාපකස්ස සම්මුති, සො තුණ්හස්ස. යස්ස නක්ඛමති, සො භාසෙය්ය. සම්මතො සඞ්ඝෙන ඉත්ථන්නාමො භික්ඛු පත්තග්ගාහාපකො, ඛමති සඞ්ඝස්ස, තස්මා තුණ්හී, එවමෙතං ධාරයාමී’’ති (පාරා. 614) –
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammanneyya, esā ñatti . Suṇātu me, bhante, saṅgho, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammannati, yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno pattaggāhāpakassa sammuti, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Sammato saṅghena itthannāmo bhikkhu pattaggāhāpako, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti (pārā. 614) –
එවං පදභාජනෙ වුත්තාය ඤත්තිදුතියකම්මවාචාය සම්මතෙන. පත්තස්ස විජ්ජමානගුණං වත්වාති ‘‘අයං, භන්තෙ, පත්තො පමාණයුත්තො සුන්දරො ථෙරානුරූපො’’තිආදිනා (පාරා. අට්ඨ. 2.615) විජ්ජමානානිසංසං වත්වා. පත්තපරියන්තොති පරියන්තෙ ඨිතපත්තො. අදෙසෙති මඤ්චපීඨච්ඡත්තනාගදන්තකාදිකෙ අදෙසෙ. පත්තස්ස හි නික්ඛිපනදෙසො ‘‘අනුජානාමි, භික්ඛවෙ, ආධාරක’’න්තිආදිනා නයෙන ඛන්ධකෙ වුත්තොයෙව. අපරිභොගෙනාති යාගුරන්ධනරජනපචනාදිනා අයුත්තපරිභොගෙන. අන්තරාමග්ගෙ පන බ්යාධිම්හි උප්පන්නෙ අඤ්ඤස්මිං භාජනෙ අසති මත්තිකාය ලිම්පිත්වා යාගුං පචිතුං, උදකං වා තාපෙතුං වට්ටති. විස්සජ්ජෙතීති අඤ්ඤස්ස දෙති. සචෙ පන සද්ධිවිහාරිකො වා අන්තෙවාසිකො වා අඤ්ඤං වරපත්තං ඨපෙත්වා ‘‘අයං මය්හං සාරුප්පො, අයං ථෙරස්සා’’ති ගණ්හාති, වට්ටති. අඤ්ඤො වා තං ගහෙත්වා අත්තනො පත්තං දෙති, වට්ටති. ‘‘මය්හමෙව පත්තං ආහරා’’ති වත්තබ්බකිච්චං නත්ථි.
Evaṃ padabhājane vuttāya ñattidutiyakammavācāya sammatena. Pattassa vijjamānaguṇaṃ vatvāti ‘‘ayaṃ, bhante, patto pamāṇayutto sundaro therānurūpo’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.615) vijjamānānisaṃsaṃ vatvā. Pattapariyantoti pariyante ṭhitapatto. Adeseti mañcapīṭhacchattanāgadantakādike adese. Pattassa hi nikkhipanadeso ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ādhāraka’’ntiādinā nayena khandhake vuttoyeva. Aparibhogenāti yāgurandhanarajanapacanādinā ayuttaparibhogena. Antarāmagge pana byādhimhi uppanne aññasmiṃ bhājane asati mattikāya limpitvā yāguṃ pacituṃ, udakaṃ vā tāpetuṃ vaṭṭati. Vissajjetīti aññassa deti. Sace pana saddhivihāriko vā antevāsiko vā aññaṃ varapattaṃ ṭhapetvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ sāruppo, ayaṃ therassā’’ti gaṇhāti, vaṭṭati. Añño vā taṃ gahetvā attano pattaṃ deti, vaṭṭati. ‘‘Mayhameva pattaṃ āharā’’ti vattabbakiccaṃ natthi.
ඤාතකප්පවාරිතෙති එත්ථ සඞ්ඝවසෙන පවාරිතට්ඨානෙ පඤ්චබන්ධනෙනෙව වට්ටති, පුග්ගලවසෙන පන පවාරිතට්ඨානෙ ඌනපඤ්චබන්ධනෙනාපි. අකතවිඤ්ඤත්ති නාම ‘‘වද, භන්තෙ, පච්චයෙනා’’ති එවං අකතට්ඨානෙ විඤ්ඤත්ති.
Ñātakappavāriteti ettha saṅghavasena pavāritaṭṭhāne pañcabandhaneneva vaṭṭati, puggalavasena pana pavāritaṭṭhāne ūnapañcabandhanenāpi. Akataviññatti nāma ‘‘vada, bhante, paccayenā’’ti evaṃ akataṭṭhāne viññatti.
ඌනපඤ්චබන්ධනසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.