| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੨. ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā
ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਤੇਨ ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੇਨਾਤਿ ਤੇਨ ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੇਨ ਪਤ੍ਤੇਨ ਉਪਲਕ੍ਖਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੋ ਹਿ ਪਤ੍ਤੋ ਏਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਭਾવੇਨ ਗਹਿਤੋ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣੇ ਕਰਣવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਞ੍ਚਿ ਪਕਾਰਂ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਲਕ੍ਖੀਯਤੇ ਅਨੇਨਾਤਿ ਲਕ੍ਖਣਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਰਣવਚਨਂ, ਤਤਿਯਾવਿਭਤ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਪਕਾਰੋ’’ਤਿ ਚ ਸਾਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਭੇਦਕੋ વਿਸੇਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੇਨ ਪਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਸਾਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨਪਤ੍ਤਭਾવੋ ਪਕਾਰੋ, ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੋ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਯਦਿ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੋ ਪਤ੍ਤੋ ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਇਮਸ੍ਸ ਪਦਭਾਜਨਿਯਂ ਅਬਨ੍ਧਨੋਪਿ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ વਾਕ੍ਯੋਪਞ੍ਞਾਸੇ। ਬਨ੍ਧਨੋਕਾਸੇ ਸਤਿ વਾ ਅਸਤਿ વਾ ਬਨ੍ਧਨવਿਰਹਿਤੋ ਪਤ੍ਤੋ ਅਬਨ੍ਧਨੋ, ਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨਾਨਂ ਓਕਾਸੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੋਕਾਸੋ। ਅਪਤ੍ਤੋਤਿ ਪਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਪਾਕਤਿਕਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਦਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਪਨੇ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਂ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ।
Assāti imassa pattassa. Tena ūnapañcabandhanenāti tena ūnapañcabandhanena pattena upalakkhito hutvāti attho. Ūnapañcabandhano hi patto ettha lakkhaṇabhāvena gahito. Tenevāha ‘‘itthambhūtassa lakkhaṇe karaṇavacana’’nti. Tattha itthambhūtassāti kañci pakāraṃ pattassa. Lakkhīyate anenāti lakkhaṇaṃ, tasmiṃ karaṇavacanaṃ, tatiyāvibhattīti attho. ‘‘Pakāro’’ti ca sāmaññassa bhedako viseso vuccati. Tathā hi ūnapañcabandhanena pattenāti ettha bhikkhubhāvasāmaññassa ūnapañcabandhanapattabhāvo pakāro, taṃ bhikkhu āpanno, tassa patto lakkhaṇaṃ. Yadi aparipuṇṇapañcabandhano patto ūnapañcabandhano nāma hoti, atha kasmā imassa padabhājaniyaṃ abandhanopi vuttoti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti vākyopaññāse. Bandhanokāse sati vā asati vā bandhanavirahito patto abandhano, pañcabandhanānaṃ okāso assāti pañcabandhanokāso. Apattoti patto nāma na hotīti attho, pākatikaṃ kātuṃ asamatthoti vuttaṃ hoti. Idañca aññassa viññāpane kāraṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘tasmā aññaṃ viññāpetuṃ vaṭṭatī’’ti.
ਬਨ੍ਧਨਞ੍ਚ ਨਾਮੇਤਂ ਯਸ੍ਮਾ ਬਨ੍ਧਨੋਕਾਸੇ ਸਤਿ ਹੋਤਿ, ਅਸਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਂ, ਬਨ੍ਧਨવਿਧਿਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮੁਖવਟ੍ਟਿਸਮੀਪੇ ਪਨ ਪਤ੍ਤવੇਧਕੇਨ વਿਜ੍ਝਿਯਮਾਨੇ ਕਪਾਲਸ੍ਸ ਬਹਲਤ੍ਤਾ ਭਿਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਿਮਪਰਿਯਨ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੁਖੁਮਂ વਾ ਛਿਦ੍ਦਂ ਕਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਸੁਖੁਮੇ ਛਿਦ੍ਦੇ ਤਿਪੁਪਟ੍ਟਾਦੀਹਿ ਪਯੋਜਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾવ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨ ਕੇવਲਂ ਤਿਪੁਸੁਤ੍ਤਕਾਦਿਨਾવ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਫਾਣਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਫਾਣਿਤਂ ਝਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਸਾਣਚੁਣ੍ਣੇਨਾਤਿ ਪਾਸਾਣਚੁਣ੍ਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਫਾਣਿਤਂ ਪਚਿਤ੍વਾ ਤਥਾਪਕ੍ਕੇਨ ਪਾਸਾਣਚੁਣ੍ਣੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਤ੍ਤੋ ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੇਨ ਪਤ੍ਤੇਨ ਚੇਤਾਪਿਤੋ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੋ, ਇਮਾਹਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੬੧੩) ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਮ੍ਮਤੇਨਾਤਿ –
Bandhanañca nāmetaṃ yasmā bandhanokāse sati hoti, asati na hoti, tasmā tassa lakkhaṇaṃ, bandhanavidhiñca dassetuṃ ‘‘yasmiṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Mukhavaṭṭisamīpe pana pattavedhakena vijjhiyamāne kapālassa bahalattā bhijjati, tasmā heṭṭhā vijjhitabbo. Tenāha ‘‘heṭṭhimapariyante’’tiādi. Sukhumaṃ vā chiddaṃ katvā bandhitabboti sukhume chidde tipupaṭṭādīhi payojanaṃ natthi, suttaṃ pakkhipitvāva adhiṭṭhātabboti adhippāyo. Na kevalaṃ tipusuttakādināva bandhitabboti āha ‘‘phāṇita’’ntiādi. Phāṇitaṃ jhāpetvā pāsāṇacuṇṇenāti pāsāṇacuṇṇena saddhiṃ phāṇitaṃ pacitvā tathāpakkena pāsāṇacuṇṇenāti attho. Nissajjitabboti ‘‘ayaṃ me, bhante, patto ūnapañcabandhanena pattena cetāpito nissaggiyo, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmī’’ti (pārā. 613) nissajjitabbo. Tenāha ‘‘nissajjantenā’’tiādi. Sammatenāti –
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ, ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਸਙ੍ਘੋ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਾਪਕਂ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨੇਯ੍ਯ, ਏਸਾ ਞਤ੍ਤਿ । ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ, ਸਙ੍ਘੋ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਾਪਕਂ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ, ਯਸ੍ਸਾਯਸ੍ਮਤੋ ਖਮਤਿ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਾਪਕਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਤਿ, ਸੋ ਤੁਣ੍ਹਸ੍ਸ। ਯਸ੍ਸ ਨਕ੍ਖਮਤਿ, ਸੋ ਭਾਸੇਯ੍ਯ। ਸਮ੍ਮਤੋ ਸਙ੍ਘੇਨ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹਾਪਕੋ, ਖਮਤਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਣ੍ਹੀ, ਏવਮੇਤਂ ਧਾਰਯਾਮੀ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੬੧੪) –
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammanneyya, esā ñatti . Suṇātu me, bhante, saṅgho, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammannati, yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno pattaggāhāpakassa sammuti, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Sammato saṅghena itthannāmo bhikkhu pattaggāhāpako, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti (pārā. 614) –
ਏવਂ ਪਦਭਾਜਨੇ વੁਤ੍ਤਾਯ ਞਤ੍ਤਿਦੁਤਿਯਕਮ੍ਮવਾਚਾਯ ਸਮ੍ਮਤੇਨ। ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਗੁਣਂ વਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਤ੍ਤੋ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤੋ ਸੁਨ੍ਦਰੋ ਥੇਰਾਨੁਰੂਪੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੬੧੫) વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਨਿਸਂਸਂ વਤ੍વਾ। ਪਤ੍ਤਪਰਿਯਨ੍ਤੋਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਠਿਤਪਤ੍ਤੋ। ਅਦੇਸੇਤਿ ਮਞ੍ਚਪੀਠਚ੍ਛਤ੍ਤਨਾਗਦਨ੍ਤਕਾਦਿਕੇ ਅਦੇਸੇ। ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨਦੇਸੋ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਧਾਰਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਖਨ੍ਧਕੇ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਅਪਰਿਭੋਗੇਨਾਤਿ ਯਾਗੁਰਨ੍ਧਨਰਜਨਪਚਨਾਦਿਨਾ ਅਯੁਤ੍ਤਪਰਿਭੋਗੇਨ। ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਪਨ ਬ੍ਯਾਧਿਮ੍ਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਭਾਜਨੇ ਅਸਤਿ ਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਲਿਮ੍ਪਿਤ੍વਾ ਯਾਗੁਂ ਪਚਿਤੁਂ, ਉਦਕਂ વਾ ਤਾਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੀਤਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਦੇਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕੋ વਾ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ વਾ ਅਞ੍ਞਂ વਰਪਤ੍ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪੋ, ਅਯਂ ਥੇਰਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, વਟ੍ਟਤਿ। ਅਞ੍ਞੋ વਾ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਂ ਦੇਤਿ, વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਮਯ੍ਹਮੇવ ਪਤ੍ਤਂ ਆਹਰਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ।
Evaṃ padabhājane vuttāya ñattidutiyakammavācāya sammatena. Pattassa vijjamānaguṇaṃ vatvāti ‘‘ayaṃ, bhante, patto pamāṇayutto sundaro therānurūpo’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.615) vijjamānānisaṃsaṃ vatvā. Pattapariyantoti pariyante ṭhitapatto. Adeseti mañcapīṭhacchattanāgadantakādike adese. Pattassa hi nikkhipanadeso ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ādhāraka’’ntiādinā nayena khandhake vuttoyeva. Aparibhogenāti yāgurandhanarajanapacanādinā ayuttaparibhogena. Antarāmagge pana byādhimhi uppanne aññasmiṃ bhājane asati mattikāya limpitvā yāguṃ pacituṃ, udakaṃ vā tāpetuṃ vaṭṭati. Vissajjetīti aññassa deti. Sace pana saddhivihāriko vā antevāsiko vā aññaṃ varapattaṃ ṭhapetvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ sāruppo, ayaṃ therassā’’ti gaṇhāti, vaṭṭati. Añño vā taṃ gahetvā attano pattaṃ deti, vaṭṭati. ‘‘Mayhameva pattaṃ āharā’’ti vattabbakiccaṃ natthi.
ਞਾਤਕਪ੍ਪવਾਰਿਤੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਙ੍ਘવਸੇਨ ਪવਾਰਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੇਨੇવ વਟ੍ਟਤਿ, ਪੁਗ੍ਗਲવਸੇਨ ਪਨ ਪવਾਰਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨੇਨਾਪਿ। ਅਕਤવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ‘‘વਦ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਚ੍ਚਯੇਨਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਕਤਟ੍ਠਾਨੇ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿ।
Ñātakappavāriteti ettha saṅghavasena pavāritaṭṭhāne pañcabandhaneneva vaṭṭati, puggalavasena pana pavāritaṭṭhāne ūnapañcabandhanenāpi. Akataviññatti nāma ‘‘vada, bhante, paccayenā’’ti evaṃ akataṭṭhāne viññatti.
ਊਨਪਞ੍ਚਬਨ੍ਧਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
