| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
५. ऊनवीसतिवस्ससिक्खापदं
5. Ūnavīsativassasikkhāpadaṃ
४०२. पञ्चमे अङ्गुलियोति करसाखायो। ता हि अङ्गन्ति हत्थतो पञ्चधा भिज्जित्वा उग्गच्छन्तीति अङ्गुलियोति वुच्चन्ति। लिखन्तस्स उपालिस्साति सम्बन्धो। तेनाति बहुचिन्तेतब्बकारणेन। अस्साति उपालिस्स। उरोति हदयं। तञ्हि उसति चित्ततापो दहति एत्थाति उरोति वुच्चति। रूपसुत्तन्ति हेरञ्ञिकानं रूपसुत्तं, यथा हत्थाचरियानं हत्थिसुत्तन्ति। अक्खीनीति चक्खूनि। तानि हि अक्खन्ति विसयेसु ब्यापीभवन्ति, रूपं वा पस्सति इमेहीति अक्खीनीति वुच्चन्ति। मकसेन सूचिमुखानं गहितत्ता डंसेन पिङ्गलमक्खिकायोव गहेतब्बाति आह ‘‘डंसाति पिङ्गलमक्खिकायो’’ति। पिङ्गलमक्खिकायो हि डंसनट्ठेन खादनट्ठेन डंसाति वुच्चन्ति। दुक्करो खमो एतासन्ति दुक्खाति दस्सेन्तो आह ‘‘दुक्खमान’’न्ति। वेदनानन्ति सम्बन्धो। असातस्स कारणं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘अमधुरान’’न्ति। इमिना अमधुरत्ता न सादितब्बाति असाताति अत्थं दस्सेति। पाणसद्दजीवितसद्दानं परियायभावं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘जीवितहरान’’न्ति। पाणं हरन्ति अपनेन्तीति पाणहरा, तासं वेदनानन्ति सम्बन्धो।
402. Pañcame aṅguliyoti karasākhāyo. Tā hi aṅganti hatthato pañcadhā bhijjitvā uggacchantīti aṅguliyoti vuccanti. Likhantassa upālissāti sambandho. Tenāti bahucintetabbakāraṇena. Assāti upālissa. Uroti hadayaṃ. Tañhi usati cittatāpo dahati etthāti uroti vuccati. Rūpasuttanti heraññikānaṃ rūpasuttaṃ, yathā hatthācariyānaṃ hatthisuttanti. Akkhīnīti cakkhūni. Tāni hi akkhanti visayesu byāpībhavanti, rūpaṃ vā passati imehīti akkhīnīti vuccanti. Makasena sūcimukhānaṃ gahitattā ḍaṃsena piṅgalamakkhikāyova gahetabbāti āha ‘‘ḍaṃsāti piṅgalamakkhikāyo’’ti. Piṅgalamakkhikāyo hi ḍaṃsanaṭṭhena khādanaṭṭhena ḍaṃsāti vuccanti. Dukkaro khamo etāsanti dukkhāti dassento āha ‘‘dukkhamāna’’nti. Vedanānanti sambandho. Asātassa kāraṇaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘amadhurāna’’nti. Iminā amadhurattā na sāditabbāti asātāti atthaṃ dasseti. Pāṇasaddajīvitasaddānaṃ pariyāyabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘jīvitaharāna’’nti. Pāṇaṃ haranti apanentīti pāṇaharā, tāsaṃ vedanānanti sambandho.
४०४. विजायनकालतो पट्ठाय परिपुण्णवीसतिवस्सो न गहेतब्बो, गब्भगहणकालतो पन पट्ठायाति दस्सेन्तो आह ‘‘पटिसन्धिग्गहणतो पट्ठाया’’ति। गब्भे सयितकालेन सद्धिं वीसतिमं वस्सं परिपुण्णमस्साति गब्भवीसो पुग्गलो। हीति सच्चं। यथाहाति येनाकारेन सङ्ख्यं गच्छति, तेनाकारेन भगवा आहाति योजना। अथ वा यथा किं वचनं भगवा आहाति योजना।
404. Vijāyanakālato paṭṭhāya paripuṇṇavīsativasso na gahetabbo, gabbhagahaṇakālato pana paṭṭhāyāti dassento āha ‘‘paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāyā’’ti. Gabbhe sayitakālena saddhiṃ vīsatimaṃ vassaṃ paripuṇṇamassāti gabbhavīso puggalo. Hīti saccaṃ. Yathāhāti yenākārena saṅkhyaṃ gacchati, tenākārena bhagavā āhāti yojanā. Atha vā yathā kiṃ vacanaṃ bhagavā āhāti yojanā.
गब्भवीसो हुत्वा उपसम्पन्नोति सम्बन्धो। अम्हीति अस्मि। नुसद्दो परिवितक्कत्थे निपातो। यन्ति यादिसं पठमं चित्तन्ति सम्बन्धो। इमिना पटिसन्धिचित्तं दस्सेति। ‘‘पठमं विञ्ञाण’’न्ति तस्सेव वेवचनं। तन्ति पठमं चित्तं पठमं विञ्ञाणं। अस्साति सत्तस्स। साव जातीति सा एव पटिसन्धि, गब्भो नाम होतीति सम्बन्धो।
Gabbhavīso hutvā upasampannoti sambandho. Amhīti asmi. Nusaddo parivitakkatthe nipāto. Yanti yādisaṃ paṭhamaṃ cittanti sambandho. Iminā paṭisandhicittaṃ dasseti. ‘‘Paṭhamaṃ viññāṇa’’nti tasseva vevacanaṃ. Tanti paṭhamaṃ cittaṃ paṭhamaṃ viññāṇaṃ. Assāti sattassa. Sāva jātīti sā eva paṭisandhi, gabbho nāma hotīti sambandho.
तत्थाति पाळियं, विनिच्छयो एवं वेदितब्बोति योजना। योति पुग्गलो। महापवारणायाति अस्सयुजपुण्णमियं। सा हि पूजितपवारणत्ता महापवारणाति वुच्चति। ततोति पवारणाय जातकालतो। तन्ति महापवारणं। पाटिपदे चाति एत्थ चसद्दो अनियमविकप्पत्थो, पवारणदिवसपाटिपददिवसेसु अञ्ञतरस्मिं दिवसे उपसम्पादेतब्बोति अत्थो। हायनवड्ढनन्ति कुच्छिम्हि वसितमासेसु अधिकेसु हायनञ्च ऊनेसु वड्ढुनञ्च वेदितब्बं।
Tatthāti pāḷiyaṃ, vinicchayo evaṃ veditabboti yojanā. Yoti puggalo. Mahāpavāraṇāyāti assayujapuṇṇamiyaṃ. Sā hi pūjitapavāraṇattā mahāpavāraṇāti vuccati. Tatoti pavāraṇāya jātakālato. Tanti mahāpavāraṇaṃ. Pāṭipade cāti ettha casaddo aniyamavikappattho, pavāraṇadivasapāṭipadadivasesu aññatarasmiṃ divase upasampādetabboti attho. Hāyanavaḍḍhananti kucchimhi vasitamāsesu adhikesu hāyanañca ūnesu vaḍḍhunañca veditabbaṃ.
पोराणकत्थेरा पन उपसम्पादेन्तीति सम्बन्धो। एकूनवीसतिवस्सन्ति अनन्तरे वुत्तं एकूनवीसतिवस्सं। निक्खमनीयोति सावणमासो। सो हि अन्तोवीथितो बाहिरवीथिं निक्खमति सूरियो अस्मिन्ति ‘‘निक्खमनीयो’’ति वुच्चति। पाटिपददिवसेति पच्छिमिकाय वस्सूपगमनदिवसे। तं उपसम्पादनं। कस्माति पुच्छा। एत्थ ठत्वा परिहारो वुच्चते मयाति योजना। वीसतिया वस्सेसूति उपसम्पन्नपुग्गलस्स वीसतिया वस्सेसु। तिंसरत्तिदिवस्स एकमासत्ता ‘‘चत्तारो मासा परिहायन्ती’’ति वुत्तं। उक्कड्ढन्तीति एकस्स अधिकमासस्स नासनत्थाय वस्सं उपरि कड्ढन्ति। ततोति छमासतो अपनेत्वाति सम्बन्धो। एत्थाति ‘‘एकूनवीसतिवस्स’’न्तिआदिवचने। पन-सद्दो हिसद्दत्थो, सच्चन्ति अत्थो। योति पुग्गलो। तस्माति यस्मा गब्भमासानम्पि गणनूपगत्ता गहेत्वा उपसम्पादेन्ति, तस्मा छ मासे वसित्वाति सम्बन्धो। अट्ठ मासे वसित्वा जातोपि न जीवतीति सुत्तन्तअट्ठकथासु (दी॰ नि॰ अट्ठ॰ २.२४-२५; म॰ नि॰ अट्ठ॰ ३.२०५) वुत्तं।
Porāṇakattherā pana upasampādentīti sambandho. Ekūnavīsativassanti anantare vuttaṃ ekūnavīsativassaṃ. Nikkhamanīyoti sāvaṇamāso. So hi antovīthito bāhiravīthiṃ nikkhamati sūriyo asminti ‘‘nikkhamanīyo’’ti vuccati. Pāṭipadadivaseti pacchimikāya vassūpagamanadivase. Taṃ upasampādanaṃ. Kasmāti pucchā. Ettha ṭhatvā parihāro vuccate mayāti yojanā. Vīsatiyā vassesūti upasampannapuggalassa vīsatiyā vassesu. Tiṃsarattidivassa ekamāsattā ‘‘cattāro māsā parihāyantī’’ti vuttaṃ. Ukkaḍḍhantīti ekassa adhikamāsassa nāsanatthāya vassaṃ upari kaḍḍhanti. Tatoti chamāsato apanetvāti sambandho. Etthāti ‘‘ekūnavīsativassa’’ntiādivacane. Pana-saddo hisaddattho, saccanti attho. Yoti puggalo. Tasmāti yasmā gabbhamāsānampi gaṇanūpagattā gahetvā upasampādenti, tasmā cha māse vasitvāti sambandho. Aṭṭha māse vasitvā jātopi na jīvatīti suttantaaṭṭhakathāsu (dī. ni. aṭṭha. 2.24-25; ma. ni. aṭṭha. 3.205) vuttaṃ.
४०६. दसवस्सच्चयेनाति उपसम्पदतो दसवस्सातिक्कमेन। उपसम्पादेतीति उपज्झायो वा कम्मवाचाचरियो वा हुत्वा उपसम्पादेति। तन्ति उपज्झाचरियभूतं अनुपसम्पन्नपुग्गलं। कम्मवाचाचरियो हुत्वा उपसम्पादेन्तो तं मुञ्चित्वा सचे अञ्ञोपि कम्मवाचाचरियो अत्थि, सूपसम्पन्नो। सोव सचे कम्मवाचं सावेति, नुपसम्पन्नो। ञत्वा पन पुन अनुपसम्पादेन्ते सग्गन्तरायोपि मग्गन्तरायोपि होतियेवाति दट्ठब्बन्ति। पञ्चमं।
406.Dasavassaccayenāti upasampadato dasavassātikkamena. Upasampādetīti upajjhāyo vā kammavācācariyo vā hutvā upasampādeti. Tanti upajjhācariyabhūtaṃ anupasampannapuggalaṃ. Kammavācācariyo hutvā upasampādento taṃ muñcitvā sace aññopi kammavācācariyo atthi, sūpasampanno. Sova sace kammavācaṃ sāveti, nupasampanno. Ñatvā pana puna anupasampādente saggantarāyopi maggantarāyopi hotiyevāti daṭṭhabbanti. Pañcamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ७. सप्पाणकवग्गो • 7. Sappāṇakavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ५. ऊनवीसतिवस्ससिक्खापदवण्णना • 5. Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ५. ऊनवीसतिवस्ससिक्खापदवण्णना • 5. Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ५. ऊनवीसतिवस्ससिक्खापदवण्णना • 5. Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ५. ऊनवीसतिवस्ससिक्खापदवण्णना • 5. Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā
