| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๕. อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทํ
5. Ūnavīsativassasikkhāpadaṃ
๔๐๒. ปญฺจเม องฺคุลิโยติ กรสาขาโยฯ ตา หิ องฺคนฺติ หตฺถโต ปญฺจธา ภิชฺชิตฺวา อุคฺคจฺฉนฺตีติ องฺคุลิโยติ วุจฺจนฺติฯ ลิขนฺตสฺส อุปาลิสฺสาติ สมฺพโนฺธฯ เตนาติ พหุจิเนฺตตพฺพการเณนฯ อสฺสาติ อุปาลิสฺสฯ อุโรติ หทยํฯ ตญฺหิ อุสติ จิตฺตตาโป ทหติ เอตฺถาติ อุโรติ วุจฺจติฯ รูปสุตฺตนฺติ เหรญฺญิกานํ รูปสุตฺตํ, ยถา หตฺถาจริยานํ หตฺถิสุตฺตนฺติฯ อกฺขีนีติ จกฺขูนิฯ ตานิ หิ อกฺขนฺติ วิสเยสุ พฺยาปีภวนฺติ, รูปํ วา ปสฺสติ อิเมหีติ อกฺขีนีติ วุจฺจนฺติฯ มกเสน สูจิมุขานํ คหิตตฺตา ฑํเสน ปิงฺคลมกฺขิกาโยว คเหตพฺพาติ อาห ‘‘ฑํสาติ ปิงฺคลมกฺขิกาโย’’ติฯ ปิงฺคลมกฺขิกาโย หิ ฑํสนเฎฺฐน ขาทนเฎฺฐน ฑํสาติ วุจฺจนฺติฯ ทุกฺกโร ขโม เอตาสนฺติ ทุกฺขาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ทุกฺขมาน’’นฺติฯ เวทนานนฺติ สมฺพโนฺธฯ อสาตสฺส การณํ ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘อมธุราน’’นฺติฯ อิมินา อมธุรตฺตา น สาทิตพฺพาติ อสาตาติ อตฺถํ ทเสฺสติฯ ปาณสทฺทชีวิตสทฺทานํ ปริยายภาวํ ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘ชีวิตหราน’’นฺติฯ ปาณํ หรนฺติ อปเนนฺตีติ ปาณหรา, ตาสํ เวทนานนฺติ สมฺพโนฺธฯ
402. Pañcame aṅguliyoti karasākhāyo. Tā hi aṅganti hatthato pañcadhā bhijjitvā uggacchantīti aṅguliyoti vuccanti. Likhantassa upālissāti sambandho. Tenāti bahucintetabbakāraṇena. Assāti upālissa. Uroti hadayaṃ. Tañhi usati cittatāpo dahati etthāti uroti vuccati. Rūpasuttanti heraññikānaṃ rūpasuttaṃ, yathā hatthācariyānaṃ hatthisuttanti. Akkhīnīti cakkhūni. Tāni hi akkhanti visayesu byāpībhavanti, rūpaṃ vā passati imehīti akkhīnīti vuccanti. Makasena sūcimukhānaṃ gahitattā ḍaṃsena piṅgalamakkhikāyova gahetabbāti āha ‘‘ḍaṃsāti piṅgalamakkhikāyo’’ti. Piṅgalamakkhikāyo hi ḍaṃsanaṭṭhena khādanaṭṭhena ḍaṃsāti vuccanti. Dukkaro khamo etāsanti dukkhāti dassento āha ‘‘dukkhamāna’’nti. Vedanānanti sambandho. Asātassa kāraṇaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘amadhurāna’’nti. Iminā amadhurattā na sāditabbāti asātāti atthaṃ dasseti. Pāṇasaddajīvitasaddānaṃ pariyāyabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘jīvitaharāna’’nti. Pāṇaṃ haranti apanentīti pāṇaharā, tāsaṃ vedanānanti sambandho.
๔๐๔. วิชายนกาลโต ปฎฺฐาย ปริปุณฺณวีสติวโสฺส น คเหตโพฺพ, คพฺภคหณกาลโต ปน ปฎฺฐายาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปฎิสนฺธิคฺคหณโต ปฎฺฐายา’’ติฯ คเพฺภ สยิตกาเลน สทฺธิํ วีสติมํ วสฺสํ ปริปุณฺณมสฺสาติ คพฺภวีโส ปุคฺคโลฯ หีติ สจฺจํฯ ยถาหาติ เยนากาเรน สงฺขฺยํ คจฺฉติ, เตนากาเรน ภควา อาหาติ โยชนาฯ อถ วา ยถา กิํ วจนํ ภควา อาหาติ โยชนาฯ
404. Vijāyanakālato paṭṭhāya paripuṇṇavīsativasso na gahetabbo, gabbhagahaṇakālato pana paṭṭhāyāti dassento āha ‘‘paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāyā’’ti. Gabbhe sayitakālena saddhiṃ vīsatimaṃ vassaṃ paripuṇṇamassāti gabbhavīso puggalo. Hīti saccaṃ. Yathāhāti yenākārena saṅkhyaṃ gacchati, tenākārena bhagavā āhāti yojanā. Atha vā yathā kiṃ vacanaṃ bhagavā āhāti yojanā.
คพฺภวีโส หุตฺวา อุปสมฺปโนฺนติ สมฺพโนฺธฯ อมฺหีติ อสฺมิฯ นุสโทฺท ปริวิตกฺกเตฺถ นิปาโตฯ ยนฺติ ยาทิสํ ปฐมํ จิตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ อิมินา ปฎิสนฺธิจิตฺตํ ทเสฺสติฯ ‘‘ปฐมํ วิญฺญาณ’’นฺติ ตเสฺสว เววจนํฯ ตนฺติ ปฐมํ จิตฺตํ ปฐมํ วิญฺญาณํฯ อสฺสาติ สตฺตสฺสฯ สาว ชาตีติ สา เอว ปฎิสนฺธิ, คโพฺภ นาม โหตีติ สมฺพโนฺธฯ
Gabbhavīso hutvā upasampannoti sambandho. Amhīti asmi. Nusaddo parivitakkatthe nipāto. Yanti yādisaṃ paṭhamaṃ cittanti sambandho. Iminā paṭisandhicittaṃ dasseti. ‘‘Paṭhamaṃ viññāṇa’’nti tasseva vevacanaṃ. Tanti paṭhamaṃ cittaṃ paṭhamaṃ viññāṇaṃ. Assāti sattassa. Sāva jātīti sā eva paṭisandhi, gabbho nāma hotīti sambandho.
ตตฺถาติ ปาฬิยํ, วินิจฺฉโย เอวํ เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ โยติ ปุคฺคโลฯ มหาปวารณายาติ อสฺสยุชปุณฺณมิยํฯ สา หิ ปูชิตปวารณตฺตา มหาปวารณาติ วุจฺจติฯ ตโตติ ปวารณาย ชาตกาลโตฯ ตนฺติ มหาปวารณํฯ ปาฎิปเท จาติ เอตฺถ จสโทฺท อนิยมวิกปฺปโตฺถ, ปวารณทิวสปาฎิปททิวเสสุ อญฺญตรสฺมิํ ทิวเส อุปสมฺปาเทตโพฺพติ อโตฺถฯ หายนวฑฺฒนนฺติ กุจฺฉิมฺหิ วสิตมาเสสุ อธิเกสุ หายนญฺจ อูเนสุ วฑฺฒุนญฺจ เวทิตพฺพํฯ
Tatthāti pāḷiyaṃ, vinicchayo evaṃ veditabboti yojanā. Yoti puggalo. Mahāpavāraṇāyāti assayujapuṇṇamiyaṃ. Sā hi pūjitapavāraṇattā mahāpavāraṇāti vuccati. Tatoti pavāraṇāya jātakālato. Tanti mahāpavāraṇaṃ. Pāṭipade cāti ettha casaddo aniyamavikappattho, pavāraṇadivasapāṭipadadivasesu aññatarasmiṃ divase upasampādetabboti attho. Hāyanavaḍḍhananti kucchimhi vasitamāsesu adhikesu hāyanañca ūnesu vaḍḍhunañca veditabbaṃ.
โปราณกเตฺถรา ปน อุปสมฺปาเทนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ เอกูนวีสติวสฺสนฺติ อนนฺตเร วุตฺตํ เอกูนวีสติวสฺสํฯ นิกฺขมนีโยติ สาวณมาโสฯ โส หิ อโนฺตวีถิโต พาหิรวีถิํ นิกฺขมติ สูริโย อสฺมินฺติ ‘‘นิกฺขมนีโย’’ติ วุจฺจติฯ ปาฎิปททิวเสติ ปจฺฉิมิกาย วสฺสูปคมนทิวเสฯ ตํ อุปสมฺปาทนํฯ กสฺมาติ ปุจฺฉาฯ เอตฺถ ฐตฺวา ปริหาโร วุจฺจเต มยาติ โยชนาฯ วีสติยา วเสฺสสูติ อุปสมฺปนฺนปุคฺคลสฺส วีสติยา วเสฺสสุฯ ติํสรตฺติทิวสฺส เอกมาสตฺตา ‘‘จตฺตาโร มาสา ปริหายนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ อุกฺกฑฺฒนฺตีติ เอกสฺส อธิกมาสสฺส นาสนตฺถาย วสฺสํ อุปริ กฑฺฒนฺติฯ ตโตติ ฉมาสโต อปเนตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ เอตฺถาติ ‘‘เอกูนวีสติวสฺส’’นฺติอาทิวจเนฯ ปน-สโทฺท หิสทฺทโตฺถ, สจฺจนฺติ อโตฺถฯ โยติ ปุคฺคโลฯ ตสฺมาติ ยสฺมา คพฺภมาสานมฺปิ คณนูปคตฺตา คเหตฺวา อุปสมฺปาเทนฺติ, ตสฺมา ฉ มาเส วสิตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ อฎฺฐ มาเส วสิตฺวา ชาโตปิ น ชีวตีติ สุตฺตนฺตอฎฺฐกถาสุ (ที. นิ. อฎฺฐ. ๒.๒๔-๒๕; ม. นิ. อฎฺฐ. ๓.๒๐๕) วุตฺตํฯ
Porāṇakattherā pana upasampādentīti sambandho. Ekūnavīsativassanti anantare vuttaṃ ekūnavīsativassaṃ. Nikkhamanīyoti sāvaṇamāso. So hi antovīthito bāhiravīthiṃ nikkhamati sūriyo asminti ‘‘nikkhamanīyo’’ti vuccati. Pāṭipadadivaseti pacchimikāya vassūpagamanadivase. Taṃ upasampādanaṃ. Kasmāti pucchā. Ettha ṭhatvā parihāro vuccate mayāti yojanā. Vīsatiyā vassesūti upasampannapuggalassa vīsatiyā vassesu. Tiṃsarattidivassa ekamāsattā ‘‘cattāro māsā parihāyantī’’ti vuttaṃ. Ukkaḍḍhantīti ekassa adhikamāsassa nāsanatthāya vassaṃ upari kaḍḍhanti. Tatoti chamāsato apanetvāti sambandho. Etthāti ‘‘ekūnavīsativassa’’ntiādivacane. Pana-saddo hisaddattho, saccanti attho. Yoti puggalo. Tasmāti yasmā gabbhamāsānampi gaṇanūpagattā gahetvā upasampādenti, tasmā cha māse vasitvāti sambandho. Aṭṭha māse vasitvā jātopi na jīvatīti suttantaaṭṭhakathāsu (dī. ni. aṭṭha. 2.24-25; ma. ni. aṭṭha. 3.205) vuttaṃ.
๔๐๖. ทสวสฺสจฺจเยนาติ อุปสมฺปทโต ทสวสฺสาติกฺกเมนฯ อุปสมฺปาเทตีติ อุปชฺฌาโย วา กมฺมวาจาจริโย วา หุตฺวา อุปสมฺปาเทติฯ ตนฺติ อุปชฺฌาจริยภูตํ อนุปสมฺปนฺนปุคฺคลํฯ กมฺมวาจาจริโย หุตฺวา อุปสมฺปาเทโนฺต ตํ มุญฺจิตฺวา สเจ อโญฺญปิ กมฺมวาจาจริโย อตฺถิ, สูปสมฺปโนฺนฯ โสว สเจ กมฺมวาจํ สาเวติ, นุปสมฺปโนฺนฯ ญตฺวา ปน ปุน อนุปสมฺปาเทเนฺต สคฺคนฺตราโยปิ มคฺคนฺตราโยปิ โหติเยวาติ ทฎฺฐพฺพนฺติฯ ปญฺจมํฯ
406.Dasavassaccayenāti upasampadato dasavassātikkamena. Upasampādetīti upajjhāyo vā kammavācācariyo vā hutvā upasampādeti. Tanti upajjhācariyabhūtaṃ anupasampannapuggalaṃ. Kammavācācariyo hutvā upasampādento taṃ muñcitvā sace aññopi kammavācācariyo atthi, sūpasampanno. Sova sace kammavācaṃ sāveti, nupasampanno. Ñatvā pana puna anupasampādente saggantarāyopi maggantarāyopi hotiyevāti daṭṭhabbanti. Pañcamaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๗. สปฺปาณกวโคฺค • 7. Sappāṇakavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๕. อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา • 5. Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๕. อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา • 5. Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๕. อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา • 5. Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๕. อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา • 5. Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā
