| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
२. उण्णाभब्राह्मणसुत्तवण्णना
2. Uṇṇābhabrāhmaṇasuttavaṇṇanā
५१२. दुतिये गोचरविसयन्ति गोचरभूतं विसयं। अञ्ञमञ्ञस्साति चक्खु सोतस्स, सोतं वा चक्खुस्साति एवं एकं एकस्स गोचरविसयं न पच्चनुभोति। सचे हि नीलादिभेदं रूपारम्मणं समोधानेत्वा सोतिन्द्रियस्स उपनेय्य – ‘‘इङ्घ त्वं ताव नं ववत्थपेहि विभावेहि ‘किन्नामेतं आरम्मण’’’न्ति। चक्खुविञ्ञाणं विनापि मुखेन अत्तनो धम्मताय एवं वदेय्य – ‘‘अरे, अन्धबाल, वस्ससतम्पि वस्ससहस्सम्पि वस्ससतसहस्सम्पि परिधावमानो अञ्ञत्र मया कुहिं एतस्स जाननकं लभिस्ससि, तं आहर, चक्खुपसादे उपनेहि, अहमेतं आरम्मणं जानिस्सामि – यदि वा नीलं, यदि वा पीतकं। न हि एसो अञ्ञस्स विसयो, मय्हमेवेसो विसयो’’ति। सेसद्वारेसुपि एसेव नयो। एवमेतानि अञ्ञमञ्ञस्स गोचरविसयं न पच्चनुभोन्ति नाम।
512. Dutiye gocaravisayanti gocarabhūtaṃ visayaṃ. Aññamaññassāti cakkhu sotassa, sotaṃ vā cakkhussāti evaṃ ekaṃ ekassa gocaravisayaṃ na paccanubhoti. Sace hi nīlādibhedaṃ rūpārammaṇaṃ samodhānetvā sotindriyassa upaneyya – ‘‘iṅgha tvaṃ tāva naṃ vavatthapehi vibhāvehi ‘kinnāmetaṃ ārammaṇa’’’nti. Cakkhuviññāṇaṃ vināpi mukhena attano dhammatāya evaṃ vadeyya – ‘‘are, andhabāla, vassasatampi vassasahassampi vassasatasahassampi paridhāvamāno aññatra mayā kuhiṃ etassa jānanakaṃ labhissasi, taṃ āhara, cakkhupasāde upanehi, ahametaṃ ārammaṇaṃ jānissāmi – yadi vā nīlaṃ, yadi vā pītakaṃ. Na hi eso aññassa visayo, mayhameveso visayo’’ti. Sesadvāresupi eseva nayo. Evametāni aññamaññassa gocaravisayaṃ na paccanubhonti nāma.
किं पटिसरणन्ति एतेसं किं पटिसरणं, किं एतानि पटिसरन्तीति पुच्छति। मनो पटिसरणन्ति जवनमनो पटिसरणं। मनोव नेसन्ति मनोद्वारिकजवनमनोव एतेसं गोचरविसयं रज्जनादिवसेन अनुभोति। चक्खुविञ्ञाणञ्हि रूपदस्सनमत्तमेव, एत्थ रज्जनं वा दुस्सनं वा मुय्हनं वा नत्थि। एकस्मिं पन द्वारे जवनं रज्जति वा दुस्सति वा मुय्हति वा। सोतविञ्ञाणादीसुपि एसेव नयो।
Kiṃ paṭisaraṇanti etesaṃ kiṃ paṭisaraṇaṃ, kiṃ etāni paṭisarantīti pucchati. Mano paṭisaraṇanti javanamano paṭisaraṇaṃ. Manova nesanti manodvārikajavanamanova etesaṃ gocaravisayaṃ rajjanādivasena anubhoti. Cakkhuviññāṇañhi rūpadassanamattameva, ettha rajjanaṃ vā dussanaṃ vā muyhanaṃ vā natthi. Ekasmiṃ pana dvāre javanaṃ rajjati vā dussati vā muyhati vā. Sotaviññāṇādīsupi eseva nayo.
तत्रायं उपमा – पञ्च किर दुब्बलभोजका राजानं सेवित्वा किच्छेन कसिरेन एकस्मिं पञ्चकुलिके गामे परित्तकं आयं लभिंसु। तेसं तत्थ मच्छभागो मंसभागो, अद्दुकहापणो वा योत्तकहापणो वा मासकहापणो वा अट्ठकहापणो वा सोळसकहापणो वा चतुसट्ठिकहापणो वा दण्डोति एत्तकमत्तमेव पापुणाति, सतवत्थुकं पञ्चसतवत्थुकं सहस्सवत्थुकं महाबलिं राजाव गण्हाति।
Tatrāyaṃ upamā – pañca kira dubbalabhojakā rājānaṃ sevitvā kicchena kasirena ekasmiṃ pañcakulike gāme parittakaṃ āyaṃ labhiṃsu. Tesaṃ tattha macchabhāgo maṃsabhāgo, addukahāpaṇo vā yottakahāpaṇo vā māsakahāpaṇo vā aṭṭhakahāpaṇo vā soḷasakahāpaṇo vā catusaṭṭhikahāpaṇo vā daṇḍoti ettakamattameva pāpuṇāti, satavatthukaṃ pañcasatavatthukaṃ sahassavatthukaṃ mahābaliṃ rājāva gaṇhāti.
तत्थ पञ्चकुलिकगामा विय पञ्चपसादा दट्ठब्बा, पञ्च दुब्बलभोजका विय पञ्चविञ्ञाणानि; राजा विय जवनं, दुब्बलभोजकानं परित्तकआयपापुणनं विय चक्खुविञ्ञाणादीनं रूपदस्सनादिमत्तं, रज्जनादि पन एतेसु नत्थि । रञ्ञो महाबलिग्गहणं विय तेसु द्वारेसु जवनस्स रज्जनादीनि वेदितब्बानि। एवमेत्थ मनोति कुसलाकुसलजवनं वुत्तं।
Tattha pañcakulikagāmā viya pañcapasādā daṭṭhabbā, pañca dubbalabhojakā viya pañcaviññāṇāni; rājā viya javanaṃ, dubbalabhojakānaṃ parittakaāyapāpuṇanaṃ viya cakkhuviññāṇādīnaṃ rūpadassanādimattaṃ, rajjanādi pana etesu natthi . Rañño mahābaliggahaṇaṃ viya tesu dvāresu javanassa rajjanādīni veditabbāni. Evamettha manoti kusalākusalajavanaṃ vuttaṃ.
सति पटिसरणन्ति मग्गसति पटिसरणं। जवनमनो हि मग्गसतिं पटिसरति। विमुत्तीति फलविमुत्ति। पटिसरणन्ति फलविमुत्तिया निब्बानं पटिसरणं। तञ्हि सा पटिसरति। नासक्खि पञ्हस्स परियन्तं गहेतुन्ति पञ्हस्स परिच्छेदं पमाणं गहेतुं नासक्खि, अप्पटिसरणं धम्मं ‘‘सप्पटिसरण’’न्ति पुच्छि। निब्बानं नामेतं अप्पटिसरणं, न किञ्चि पटिसरति। निब्बानोगधन्ति निब्बानब्भन्तरं निब्बानं अनुपविट्ठं। ब्रह्मचरियन्ति मग्गब्रह्मचरियं। निब्बानपरायणन्ति निब्बानं परं अयनमस्स परा गति, न ततो परं गच्छतीति अत्थो। निब्बानं परियोसानं अवसानं अस्साति निब्बानपरियोसानं।
Sati paṭisaraṇanti maggasati paṭisaraṇaṃ. Javanamano hi maggasatiṃ paṭisarati. Vimuttīti phalavimutti. Paṭisaraṇanti phalavimuttiyā nibbānaṃ paṭisaraṇaṃ. Tañhi sā paṭisarati. Nāsakkhi pañhassa pariyantaṃ gahetunti pañhassa paricchedaṃ pamāṇaṃ gahetuṃ nāsakkhi, appaṭisaraṇaṃ dhammaṃ ‘‘sappaṭisaraṇa’’nti pucchi. Nibbānaṃ nāmetaṃ appaṭisaraṇaṃ, na kiñci paṭisarati. Nibbānogadhanti nibbānabbhantaraṃ nibbānaṃ anupaviṭṭhaṃ. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ. Nibbānaparāyaṇanti nibbānaṃ paraṃ ayanamassa parā gati, na tato paraṃ gacchatīti attho. Nibbānaṃ pariyosānaṃ avasānaṃ assāti nibbānapariyosānaṃ.
मूलजाता पतिट्ठिताति मग्गेन आगतसद्धा वुच्चति। इमम्हि चे, भिक्खवे, समयेति किं सन्धायाह? झानअनागामितं। तस्मिञ्हि समये ब्राह्मणस्स पठममग्गेन पञ्च अकुसलचित्तानि पहीनानि, पठमज्झानेन पञ्च नीवरणानीति झानअनागामिट्ठाने ठितो। सो अपरिहीनज्झानो कालं कत्वा तत्थेव परिनिब्बायेय्य। सचे पनस्स पुत्तदारं अनुसासन्तस्स कम्मन्ते विचारेन्तस्स झानं नस्सति, नट्ठे झाने गति अनिबद्धा होति, अनट्ठे पन निबद्धाति इमं झानअनागामितं सन्धाय एवमाह।
Mūlajātā patiṭṭhitāti maggena āgatasaddhā vuccati. Imamhi ce, bhikkhave, samayeti kiṃ sandhāyāha? Jhānaanāgāmitaṃ. Tasmiñhi samaye brāhmaṇassa paṭhamamaggena pañca akusalacittāni pahīnāni, paṭhamajjhānena pañca nīvaraṇānīti jhānaanāgāmiṭṭhāne ṭhito. So aparihīnajjhāno kālaṃ katvā tattheva parinibbāyeyya. Sace panassa puttadāraṃ anusāsantassa kammante vicārentassa jhānaṃ nassati, naṭṭhe jhāne gati anibaddhā hoti, anaṭṭhe pana nibaddhāti imaṃ jhānaanāgāmitaṃ sandhāya evamāha.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. उण्णाभब्राह्मणसुत्तं • 2. Uṇṇābhabrāhmaṇasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / २. उण्णाभब्राह्मणसुत्तवण्णना • 2. Uṇṇābhabrāhmaṇasuttavaṇṇanā
