| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ದುಕನಿದ್ದೇಸೋ
Dukaniddeso
ಉಪಾದಾಭಾಜನೀಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Upādābhājanīyakathāvaṇṇanā
೫೯೬. ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಾದಿಸತ್ತಸಮೂಹದಸ್ಸನಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖು, ಛಸು ಅಸಾಧಾರಣಞಾಣೇಸು ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತದಸ್ಸನಂ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು। ‘‘ದುಕ್ಖಂ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಪರಿಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧; ಮಹಾವ॰ ೧೫) ಏವಮಾದಿನಾ ಆಕಾರೇನ ಪವತ್ತಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಞಾಣಚಕ್ಖು, ತಮ್ಪಿ ಪುರಿಮದ್ವಯಮಿವ ಕಾಮಾವಚರಂ। ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮದಸ್ಸನಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖು। ಉಪತ್ಥಮ್ಭಭೂತಾ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕರೂಪಸನ್ತತಿಯೋ ಸಮ್ಭಾರಾ। ಸಹ ಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ಸಸಮ್ಭಾರಂ, ಸಮ್ಭಾರವನ್ತಂ। ಸಮ್ಭವೋತಿ ಆಪೋಧಾತುಮೇವ ಸಮ್ಭವಸಮ್ಭೂತಮಾಹ। ಸಣ್ಠಾನನ್ತಿ ವಣ್ಣಾಯತನಮೇವ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾದಿಸಣ್ಠಾನಭೂತಂ। ತೇಸಂ ಪನ ವಿಸುಂ ವಚನಂ ತಥಾಭೂತಾನಂ ಅತಥಾಭೂತಾನಞ್ಚ ಆಪೋಧಾತುವಣ್ಣಾಯತನಾನಂ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಮಂಸಪಿಣ್ಡೇ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ। ಚುದ್ದಸಸಮ್ಭಾರೋ ಹಿ ಮಂಸಪಿಣ್ಡೋ। ಸಮ್ಭವಸ್ಸ ಚತುಧಾತುನಿಸ್ಸಿತೇಹಿ ಸಹ ವುತ್ತಸ್ಸ ಧಾತುತ್ತಯನಿಸ್ಸಿತತಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಆಪೋಧಾತುವಣ್ಣಾಯತನಾನಮೇವ ವಾ ಸಮ್ಭವಸಣ್ಠಾನಾಭಾವಾ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾತಿ ಚತುಧಾತುನಿಸ್ಸಿತತಾ ಚ ನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ಯಂ ಮಂಸಪಿಣ್ಡಂ ಸೇತಾದಿನಾ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ನ ಪಸಾದಚಕ್ಖುಂ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ, ಪತ್ಥಿಣ್ಣತಾದಿವಿಸೇಸಂ ವತ್ತುಕಾಮೋ ‘‘ಪಥವೀಪಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಮ್ಪಿ ವದತಿ।
596. Apparajakkhādisattasamūhadassanaṃ buddhacakkhu, chasu asādhāraṇañāṇesu indriyaparopariyattañāṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Sabbasaṅkhatāsaṅkhatadassanaṃ samantacakkhu. ‘‘Dukkhaṃ pariññeyyaṃ pariññāta’’nti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15) evamādinā ākārena pavattaṃ ñāṇadassanaṃ ñāṇacakkhu, tampi purimadvayamiva kāmāvacaraṃ. Catusaccadhammadassanaṃ dhammacakkhu. Upatthambhabhūtā catusamuṭṭhānikarūpasantatiyo sambhārā. Saha sambhārehi sasambhāraṃ, sambhāravantaṃ. Sambhavoti āpodhātumeva sambhavasambhūtamāha. Saṇṭhānanti vaṇṇāyatanameva parimaṇḍalādisaṇṭhānabhūtaṃ. Tesaṃ pana visuṃ vacanaṃ tathābhūtānaṃ atathābhūtānañca āpodhātuvaṇṇāyatanānaṃ yathāvutte maṃsapiṇḍe vijjamānattā. Cuddasasambhāro hi maṃsapiṇḍo. Sambhavassa catudhātunissitehi saha vuttassa dhātuttayanissitatā yojetabbā. Āpodhātuvaṇṇāyatanānameva vā sambhavasaṇṭhānābhāvā visuṃ vuttāti catudhātunissitatā ca na virujjhati. Yaṃ maṃsapiṇḍaṃ setādinā sañjānanto na pasādacakkhuṃ sañjānāti, patthiṇṇatādivisesaṃ vattukāmo ‘‘pathavīpi atthī’’tiādi vuttampi vadati.
ಸರೀರಸಣ್ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿದೇಸಭೂತೇತಿ ಏತೇನ ಅವಸೇಸಂ ಕಣ್ಹಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಸ್ನೇಹಮಿವ ಸತ್ತಕ್ಖಿಪಟಲಾನಿ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತಾಹೇವ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಾಹಿ ಚತೂಹಿ ಧಾತೂಹಿ ಕತೂಪಕಾರಂ ತಂನಿಸ್ಸಿತೇಹಿ ಏವ ಆಯುವಣ್ಣಾದೀಹಿ ಅನುಪಾಲಿತಪರಿವಾರಿತಂ ತಿಸನ್ತತಿರೂಪಸಮುಟ್ಠಾಪಕೇಹಿ ಉತುಚಿತ್ತಾಹಾರೇಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿಯಮಾನಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಸತ್ತಕ್ಖಿಪಟಲಾನಂ ಬ್ಯಾಪನವಚನೇನ ಚ ಅನೇಕಕಲಾಪಗತಭಾವಂ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಮಾಣತೋ ಊಕಾಸಿರಮತ್ತನ್ತಿ ಊಕಾಸಿರಮತ್ತೇ ಪದೇಸೇ ಪವತ್ತನತೋ ವುತ್ತಂ। ರೂಪಾನಿ ಮನುಪಸ್ಸತೀತಿ ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ಅಥ ವಾ ಮನೂತಿ ಮಚ್ಚೋ। ಉಪಕಾರಭೂತೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತೋ। ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಪಸಾದೋ ತೇಸು ಏಕಸ್ಸ ದ್ವಿನ್ನಞ್ಚಾತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ಯುತ್ತೋ ಸಮಾನಧನಾನಂ ಧನಂ ವಿಯಾತಿ ಏತೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ। ಸರೀರಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಏವ। ಪಟಿಘಟ್ಟನಮೇವ ನಿಘಂಸೋ ಪಟಿಘಟ್ಟನಾನಿಘಂಸೋ। ರೂಪಾಭಿಮುಖಭಾವೇನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭಾವಾಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೋ ಪಟಿಘಟ್ಟನತೋ ಜಾತೋ ವಾ ನಿಘಂಸೋ ಪಟಿಘಟ್ಟನಾನಿಘಂಸೋ।
Sarīrasaṇṭhānuppattidesabhūteti etena avasesaṃ kaṇhamaṇḍalaṃ paṭikkhipati. Snehamiva sattakkhipaṭalāni byāpetvā ṭhitāheva attano nissayabhūtāhi catūhi dhātūhi katūpakāraṃ taṃnissitehi eva āyuvaṇṇādīhi anupālitaparivāritaṃ tisantatirūpasamuṭṭhāpakehi utucittāhārehi upatthambhiyamānaṃ tiṭṭhati. Sattakkhipaṭalānaṃ byāpanavacanena ca anekakalāpagatabhāvaṃ cakkhussa dasseti. Pamāṇato ūkāsiramattanti ūkāsiramatte padese pavattanato vuttaṃ. Rūpāni manupassatīti ma-kāro padasandhikaro. Atha vā manūti macco. Upakārabhūtehi saṅgahito. Pariyāyenāti catunnaṃ pasādo tesu ekassa dvinnañcātipi vattuṃ yutto samānadhanānaṃ dhanaṃ viyāti etena pariyāyena. Sarīraṃ rūpakkhandho eva. Paṭighaṭṭanameva nighaṃso paṭighaṭṭanānighaṃso. Rūpābhimukhabhāvena cakkhuviññāṇassa nissayabhāvāpattisaṅkhāto paṭighaṭṭanato jāto vā nighaṃso paṭighaṭṭanānighaṃso.
ಪರಿಕಪ್ಪವಚನಂ ‘‘ಸಚೇ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಹೇತುಕಿರಿಯಂ, ‘‘ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಫಲಕಿರಿಯಞ್ಚ ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ತೇನ ಪರಿಕಪ್ಪೇನ ವಚನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಹೇತುಕಿರಿಯಾ ಅನೇಕತ್ತಾ ಅವುತ್ತಾಪಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ‘‘ಪಸ್ಸೇ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನೇನ ತೀಸುಪಿ ಕಾಲೇಸು ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭಾವಂ ಅನುಪಗಚ್ಛನ್ತಂ ಚಕ್ಖುಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ದಸ್ಸನೇ ಪರಿಣಾಯಕಭಾವೋ ದಸ್ಸನಪರಿಣಾಯಕಟ್ಠೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಇಸ್ಸರೋ ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಕಿಚ್ಚೇ ಸಪುರಿಸೇ ಪರಿಣಾಯತಿ ಪವತ್ತಯತಿ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದೀನಂ ನಿಸ್ಸಯಭಾವೇನ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ದಸ್ಸನಕಿಚ್ಚೇ ಆಣಾಪೇನ್ತಂ ವಿಯ ಪರಿಣಾಯತೀತಿ ಚಕ್ಖೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಚಕ್ಖತೀತಿ ಹಿ ಚಕ್ಖು, ಯಥಾವುತ್ತೇನ ನಯೇನ ಆಚಿಕ್ಖತಿ ಪರಿಣಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಸಮವಿಸಮಾನಿ ರೂಪಾನಿ ಚಕ್ಖತಿ ಆಚಿಕ್ಖತಿ, ಪಕಾಸೇತೀತಿ ವಾ ಚಕ್ಖು। ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಞ್ಜಾತಿ। ಕೇ ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ? ಫಸ್ಸಾದೀನಿ । ತಥಾ ಸಮೋಸರಣಂ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದೀನಂ ಅತ್ತನೋ ತಿಕ್ಖಮನ್ದಭಾವಾನುಪವತ್ತನೇನ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕಾರೇತೀತಿ। ನಿಚ್ಚಂ ಧುವಂ ಅತ್ತಾತಿ ಗಹಿತಸ್ಸಪಿ ಲುಜ್ಜನಪಲುಜ್ಜನಟ್ಠೇನ। ವಳಞ್ಜನ್ತಿ ಪವಿಸನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಳಞ್ಜನಂ, ತಂದ್ವಾರಿಕಾನಂ ಫಸ್ಸಾದೀನಂ ವಳಞ್ಜನಟ್ಠೇನ।
Parikappavacanaṃ ‘‘sace āpāthaṃ āgaccheyyā’’ti hetukiriyaṃ, ‘‘passeyyā’’ti phalakiriyañca parikappetvā tena parikappena vacanaṃ. Ettha ca hetukiriyā anekattā avuttāpi viññāyatīti daṭṭhabbā. ‘‘Passe vā’’ti iminā vacanena tīsupi kālesu cakkhuviññāṇassa nissayabhāvaṃ anupagacchantaṃ cakkhuṃ saṅgaṇhāti. Dassane pariṇāyakabhāvo dassanapariṇāyakaṭṭho. Yathā hi issaro ‘‘idañcidañca karothā’’ti vadanto tasmiṃ tasmiṃ kicce sapurise pariṇāyati pavattayati, evamidampi cakkhusamphassādīnaṃ nissayabhāvena te dhamme dassanakicce āṇāpentaṃ viya pariṇāyatīti cakkhūti vuccati. Cakkhatīti hi cakkhu, yathāvuttena nayena ācikkhati pariṇāyatīti attho. Atha vā samavisamāni rūpāni cakkhati ācikkhati, pakāsetīti vā cakkhu. Sañjāyanti etthāti sañjāti. Ke sañjāyanti? Phassādīni . Tathā samosaraṇaṃ. Cakkhusamphassādīnaṃ attano tikkhamandabhāvānupavattanena indaṭṭhaṃ kāretīti. Niccaṃ dhuvaṃ attāti gahitassapi lujjanapalujjanaṭṭhena. Vaḷañjanti pavisanti etenāti vaḷañjanaṃ, taṃdvārikānaṃ phassādīnaṃ vaḷañjanaṭṭhena.
೫೯೭. ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೋ ಪರಿಕಪ್ಪೋ ಏವ ವಿಕಪ್ಪನತ್ಥೋ। ಘಟ್ಟಯಮಾನಮೇವಾತಿ ಪಸಾದಸ್ಸ ಅಭಿಮುಖಭಾವವಿಸೇಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಮೇವ।
597. Pubbe vutto parikappo eva vikappanattho. Ghaṭṭayamānamevāti pasādassa abhimukhabhāvavisesaṃ gacchantameva.
೫೯೯. ರೂಪಂ ಆರಬ್ಭ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದೀನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿವಚನೇನೇವ ತೇಸಂ ತಂದ್ವಾರಿಕಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ರೂಪಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಚ ತೇಸಂ ರೂಪಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಪಚ್ಚಯೇನ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಇಮಿನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚಕ್ಖುಪಸಾದವತ್ಥುಕಾನಂ ಫಸ್ಸಾದೀನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನೇನ ತದಾಲಮ್ಬನರೂಪಾರಮ್ಮಣತಾಯ ತಂಸದಿಸಾನಂ ಮನೋಧಾತುಆದೀನಞ್ಚ ಪುರೇಜಾತಪಚ್ಚಯೇನ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಯತ್ಥ ಪನ ವಿಸೇಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಜವನವೀಥಿಪರಿಯಾಪನ್ನಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಾನಿ ಹಿ ರೂಪಂ ಗರುಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನಸ್ಸಾದನಾಭಿನನ್ದನಭೂತಾನಿ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ಚ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಸ್ಸಯೇಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಪುರೇಜಾತೇನೇವಾತಿ ಏವಂ ‘‘ಆರಬ್ಭಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯತೋ ಅಞ್ಞಪಚ್ಚಯಭಾವಸ್ಸಪಿ ದೀಪಕಂ, ಆರಮ್ಮಣವಚನಂ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭಾವಸ್ಸೇವಾತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ।
599. Rūpaṃ ārabbha cakkhusamphassādīnaṃ uppattivacaneneva tesaṃ taṃdvārikānaṃ aññesañca rūpaṃ ārabbha uppatti vuttā hoti. Yathā ca tesaṃ rūpaṃ paccayo hoti, tena paccayena uppatti vuttā hotīti adhippāyena ‘‘iminā’’tiādimāha. Tattha cakkhupasādavatthukānaṃ phassādīnanti iminā vacanena tadālambanarūpārammaṇatāya taṃsadisānaṃ manodhātuādīnañca purejātapaccayena uppatti dassitāti daṭṭhabbā. Yattha pana viseso atthi, taṃ dassetuṃ ‘‘cakkhudvārajavanavīthipariyāpannāna’’ntiādimāha. Tāni hi rūpaṃ garuṃ katvā pavattamānassādanābhinandanabhūtāni taṃsampayuttāni ca ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayehi uppajjanti, aññāni ārammaṇapurejātenevāti evaṃ ‘‘ārabbhā’’ti vacanaṃ ārammaṇapaccayato aññapaccayabhāvassapi dīpakaṃ, ārammaṇavacanaṃ ārammaṇapaccayabhāvassevāti ayametesaṃ viseso.
೬೦೦. ಸುಣಾತೀತಿ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭಾವೇನ ಸುಣಾತಿ। ಜಿವ್ಹಾಸದ್ದೇನ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನಾ ಕಿರಿಯಾ ಸಾಯನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಾಯನಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಫಸ್ಸಾದೀನಂ ಆಯೋತಿ ಕಾಯೋ, ದುಕ್ಖದುಕ್ಖವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖಾನಂ ವಾ। ಕಾಯಾಯತನಸ್ಸ ಬ್ಯಾಪಿತಾಯ ಚಕ್ಖುಪಸಾದೇ ಕಾಯಪಸಾದಭಾವೋಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಚಕ್ಖುಪಸಾದಸ್ಸ ಅನುವಿದ್ಧತ್ತಾ ನೋ ಬ್ಯಾಪಿತಾ ಚ ನ ಸಿಯಾ, ವುತ್ತಾ ಚ ಸಾ। ತಸ್ಮಾ ಚಕ್ಖುಪಸಾದಸ್ಸ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾವಭಾಸನಂ ಕಾಯಪಸಾದಸ್ಸ ಚ ರೂಪಾವಭಾಸನಂ ಆಪನ್ನನ್ತಿ ಲಕ್ಖಣಸಮ್ಮಿಸ್ಸತಂ ಚೋದೇತಿ। ಚಕ್ಖುಕಾಯಾನಂ ಅಞ್ಞನಿಸ್ಸಯತ್ತಾ ಕಲಾಪನ್ತರಗತತಾಯ ‘‘ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಭಾವತೋ’’ತಿ ಆಹ। ರೂಪರಸಾದಿನಿದಸ್ಸನಂ ಸಮಾನನಿಸ್ಸಯಾನಞ್ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಭಾವಾನುಪಗಮೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅಭಾವೋ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಅಸಮಾನನಿಸ್ಸಯಾನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ।
600. Suṇātīti sotaviññāṇassa nissayabhāvena suṇāti. Jivhāsaddena viññāyamānā kiriyā sāyananti katvā ‘‘sāyanaṭṭhenā’’ti āha. Kucchitānaṃ dukkhasampayuttaphassādīnaṃ āyoti kāyo, dukkhadukkhavipariṇāmadukkhānaṃ vā. Kāyāyatanassa byāpitāya cakkhupasāde kāyapasādabhāvopi atthi, tena cakkhupasādassa anuviddhattā no byāpitā ca na siyā, vuttā ca sā. Tasmā cakkhupasādassa phoṭṭhabbāvabhāsanaṃ kāyapasādassa ca rūpāvabhāsanaṃ āpannanti lakkhaṇasammissataṃ codeti. Cakkhukāyānaṃ aññanissayattā kalāpantaragatatāya ‘‘aññassa aññattha abhāvato’’ti āha. Rūparasādinidassanaṃ samānanissayānañca aññamaññasabhāvānupagamena aññamaññasmiṃ abhāvo, ko pana vādo asamānanissayānanti dassetuṃ vuttaṃ.
ರೂಪಾಭಿಘಾತಾರಹೋ ಚ ಸೋ ಭೂತಪ್ಪಸಾದೋ ಚಾತಿ ರೂಪಾಭಿಘಾತಾರಹಭೂತಪ್ಪಸಾದೋ। ಏವಂಲಕ್ಖಣಂ ಚಕ್ಖು। ರೂಪಾಭಿಘಾತೋತಿ ಚ ರೂಪೇ, ರೂಪಸ್ಸ ವಾ ಅಭಿಘಾತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಪುಣ್ಣಾಪರಿಪುಣ್ಣಾಯತನತ್ತಭಾವನಿಬ್ಬತ್ತಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿದಾನಭೂತಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾ ರೂಪತಣ್ಹಾ ಚ ತದಾಯತನಿಕಭವಪತ್ಥನಾಭಾವತೋ ದಟ್ಠುಕಾಮತಾದಿವೋಹಾರಂ ಅರಹತೀತಿ ದುತಿಯೋ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ದಟ್ಠುಕಾಮತಾನಿದಾನಂ ಕಮ್ಮಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಮೇತೇಸನ್ತಿ ದಟ್ಠುಕಾಮತಾನಿದಾನಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ, ಏವಂವಿಧಾನಂ ಭೂತಾನಂ ಪಸಾದಲಕ್ಖಣಂ ಚಕ್ಖು, ಏವಂವಿಧೋ ವಾ ಭೂತಪ್ಪಸಾದೋ ದಟ್ಠುಕಾಮತಾನಿ…ಪೇ॰… ಪಸಾದೋ। ಏವಂಲಕ್ಖಣಂ ಚಕ್ಖು। ರೂಪೇಸು ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ವಾ ಆವಿಞ್ಛನರಸಂ।
Rūpābhighātāraho ca so bhūtappasādo cāti rūpābhighātārahabhūtappasādo. Evaṃlakkhaṇaṃ cakkhu. Rūpābhighātoti ca rūpe, rūpassa vā abhighātoti attho. Paripuṇṇāparipuṇṇāyatanattabhāvanibbattakassa kammassa nidānabhūtā kāmataṇhā rūpataṇhā ca tadāyatanikabhavapatthanābhāvato daṭṭhukāmatādivohāraṃ arahatīti dutiyo nayo sabbattha vutto. Tattha daṭṭhukāmatānidānaṃ kammaṃ samuṭṭhānametesanti daṭṭhukāmatānidānakammasamuṭṭhānāni, evaṃvidhānaṃ bhūtānaṃ pasādalakkhaṇaṃ cakkhu, evaṃvidho vā bhūtappasādo daṭṭhukāmatāni…pe… pasādo. Evaṃlakkhaṇaṃ cakkhu. Rūpesu puggalassa vā viññāṇassa vā āviñchanarasaṃ.
ಕಾಯೋ ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಕೋ ಏತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ, ನನು ತೇಜಾದಿಅಧಿಕಾನಞ್ಚ ಭೂತಾನಂ ಪಸಾದಾ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವಾತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಇದಂ ಪನ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ‘‘ಸಮಾನಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದೀಪೇತಿ ಅನುವತ್ತಮಾನಸ್ಸ ಏಕದೇಸಾಧಿಕಭಾವಸ್ಸ ನಿವಾರಣವಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ। ತೇಜಾದೀನನ್ತಿ ಪದೀಪಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ತೇಜಸ್ಸ ಓಭಾಸೇನ ವಾಯುಸ್ಸ ಸದ್ದೇನ ಪಥವಿಯಾ ಗನ್ಧೇನ ಖೇಳಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಉದಕಸ್ಸ ರಸೇನಾತಿ ಪುರಿಮವಾದೇ ಪಚ್ಛಿಮವಾದೇ ಚ ಯಥಾಯೋಗಂ ತಂತಂಭೂತಗುಣೇಹಿ ಅನುಗ್ಗಯ್ಹಭಾವತೋ ರೂಪಾದಿಗ್ಗಹಣೇ ಉಪಕರಿತಬ್ಬತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ರೂಪಾದೀನಂ ಅಧಿಕಭಾವದಸ್ಸನತೋತಿ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ರೂಪಸ್ಸ ಪಭಸ್ಸರಸ್ಸ ವಾಯುಮ್ಹಿ ಸದ್ದಸ್ಸ ಸಭಾವೇನ ಸುಯ್ಯಮಾನಸ್ಸ ಪಥವಿಯಾ ಸುರಭಿಆದಿನೋ ಗನ್ಧಸ್ಸ ಆಪೇ ಚ ರಸಸ್ಸ ಮಧುರಸ್ಸ ವಿಸೇಸಯುತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸನತೋ ‘‘ರೂಪಾದಯೋ ತೇಸಂ ಗುಣಾ’’ತಿ ಪಠಮವಾದೀ ಆಹ। ತಸ್ಸೇವ ಚ ‘‘ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಉತ್ತರಮಾಹ। ಇಮಿನಾವುಪಾಯೇನ ದುತಿಯವಾದಿಸ್ಸಪಿ ನಿಗ್ಗಹೋ ಹೋತೀತಿ।
Kāyo sabbesanti ko ettha viseso, nanu tejādiadhikānañca bhūtānaṃ pasādā sabbesaṃyevāti? Saccametaṃ, idaṃ pana ‘‘sabbesa’’nti vacanaṃ ‘‘samānāna’’nti imamatthaṃ dīpeti anuvattamānassa ekadesādhikabhāvassa nivāraṇavasena vuttattā. Tejādīnanti padīpasaṅkhātassa tejassa obhāsena vāyussa saddena pathaviyā gandhena kheḷasaṅkhātassa udakassa rasenāti purimavāde pacchimavāde ca yathāyogaṃ taṃtaṃbhūtaguṇehi anuggayhabhāvato rūpādiggahaṇe upakaritabbatoti attho. Rūpādīnaṃ adhikabhāvadassanatoti aggimhi rūpassa pabhassarassa vāyumhi saddassa sabhāvena suyyamānassa pathaviyā surabhiādino gandhassa āpe ca rasassa madhurassa visesayuttānaṃ dassanato ‘‘rūpādayo tesaṃ guṇā’’ti paṭhamavādī āha. Tasseva ca ‘‘iccheyyāmā’’tiādinā uttaramāha. Imināvupāyena dutiyavādissapi niggaho hotīti.
ಅಥ ವಾ ರೂಪಾದಿವಿಸೇಸಗುಣೇಹಿ ತೇಜಆಕಾಸಪಥವೀಆಪವಾಯೂಹಿ ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ಕತಾನೀತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ಕಣಾದಸ್ಸ ವಾದಂ ತತಿಯಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ತಂ ನಿಗ್ಗಹೇತುಂ ‘‘ಅಥಾಪಿ ವದೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಆಸವೇ ಉಪಲಬ್ಭಮಾನೋಪಿ ಗನ್ಧೋ ಪಥವಿಯಾ ಆಪೋಸಂಯುತ್ತಾಯ ಕಪ್ಪಾಸತೋ ವಿಸದಿಸಾಯಾತಿ ನ ಕಪ್ಪಾಸಗನ್ಧಸ್ಸ ಅಧಿಕಭಾವಾಪತ್ತೀತಿ ಚೇ? ನ, ಅನಭಿಭೂತತ್ತಾ। ಆಸವೇಹಿ ಉದಕಸಂಯುತ್ತಾ ಪಥವೀ ಉದಕೇನ ಅಭಿಭೂತಾ, ನ ಕಪ್ಪಾಸಪಥವೀತಿ ತಸ್ಸಾಯೇವ ಅಧಿಕೇನ ಗನ್ಧೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ। ಉಣ್ಹೋದಕಸಞ್ಞುತ್ತೋ ಚ ಅಗ್ಗಿ ಉಪಲಬ್ಭನೀಯೋ ಮಹನ್ತೋತಿ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಫಸ್ಸೋ ವಿಯ ವಣ್ಣೋಪಿ ಪಭಸ್ಸರೋ ಉಪಲಬ್ಭಿತಬ್ಬೋತಿ ಉಣ್ಹೋದಕವಣ್ಣತೋ ಅಗ್ಗಿನಾ ಅನಭಿಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸ ಸೀತುದಕಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ಪರಿಹಾಯೇಥ। ತಸ್ಮಾತಿ ಏತಸ್ಸುಭಯಸ್ಸ ಅಭಾವಾ। ತದಭಾವೇನ ಹಿ ರೂಪಾದೀನಂ ತೇಜಾದಿವಿಸೇಸಗುಣತಾ ನಿವತ್ತಿತಾ, ತಂನಿವತ್ತನೇನ ‘‘ತೇಜಾದೀನಂ ಗುಣೇಹಿ ರೂಪಾದೀಹಿ ಅನುಗ್ಗಯ್ಹಭಾವತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಕಾರಣಂ ನಿವತ್ತಿತನ್ತಿ। ಏವಂ ಪರಮ್ಪರಾಯ ಉಭಯಾಭಾವೋ ವಿಸೇಸಕಪ್ಪನಪ್ಪಹಾನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ ಪಹಾಯೇಥೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಏಕಕಲಾಪೇಪಿ ರೂಪರಸಾದಯೋ ವಿಸದಿಸಾ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ನಾನಾಕಲಾಪೇ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಭೂತವಿಸೇಸಾಭಾವೇಪೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ರೂಪರಸಾದಿನಿದಸ್ಸನಂ ವುತ್ತಂ।
Atha vā rūpādivisesaguṇehi tejaākāsapathavīāpavāyūhi cakkhādīni katānīti vadantassa kaṇādassa vādaṃ tatiyaṃ uddharitvā taṃ niggahetuṃ ‘‘athāpi vadeyyu’’ntiādi vuttanti daṭṭhabbaṃ. Āsave upalabbhamānopi gandho pathaviyā āposaṃyuttāya kappāsato visadisāyāti na kappāsagandhassa adhikabhāvāpattīti ce? Na, anabhibhūtattā. Āsavehi udakasaṃyuttā pathavī udakena abhibhūtā, na kappāsapathavīti tassāyeva adhikena gandhena bhavitabbanti. Uṇhodakasaññutto ca aggi upalabbhanīyo mahantoti katvā tassa phasso viya vaṇṇopi pabhassaro upalabbhitabboti uṇhodakavaṇṇato agginā anabhisambandhassa sītudakassa vaṇṇo parihāyetha. Tasmāti etassubhayassa abhāvā. Tadabhāvena hi rūpādīnaṃ tejādivisesaguṇatā nivattitā, taṃnivattanena ‘‘tejādīnaṃ guṇehi rūpādīhi anuggayhabhāvato’’ti idaṃ kāraṇaṃ nivattitanti. Evaṃ paramparāya ubhayābhāvo visesakappanappahānassa kāraṇaṃ hotīti āha ‘‘tasmā pahāyetheta’’ntiādi. Ekakalāpepi rūparasādayo visadisā, ko pana vādo nānākalāpe cakkhādayo bhūtavisesābhāvepīti dassetuṃ rūparasādinidassanaṃ vuttaṃ.
ಯದಿ ಭೂತವಿಸೇಸೋ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ಪನ ಚಕ್ಖಾದಿವಿಸೇಸಸ್ಸ ಕಾರಣನ್ತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಪಞ್ಚಾಯತನಿಕತ್ತಭಾವಪತ್ಥನಾನಿಪ್ಫನ್ನಂ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ವಿಸೇಸಹೇತುತ್ತಾ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಅಸಾಧಾರಣ’’ನ್ತಿ ಚ ‘‘ಕಮ್ಮವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ತಂ ಯೇನ ವಿಸೇಸೇನ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ, ತೇನೇವ ಸೋತಸ್ಸ ಹೋತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯನ್ತರಾಭಾವಪ್ಪತ್ತಿತೋ। ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಮಹಗ್ಗತಾ ಏಕಾ ಚೇತನಾ ಕಟತ್ತಾರೂಪಾನಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೨.೧೨.೭೮) ವಚನೇನ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ವಿಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಕಟತ್ತಾರೂಪಾನಂ ಏಕಾ ಚೇತನಾ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ನಾನಾಚೇತನಾಯ ಹಿ ತದಾ ಇನ್ದ್ರಿಯುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಸತಿ ಪರಿತ್ತೇನ ಚ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಚ ಕಮ್ಮುನಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಂ ಕಟತ್ತಾರೂಪಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಚೇಕಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಅನೇಕಕಮ್ಮನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಸಿದ್ಧಮೇಕೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅನೇಕಿನ್ದ್ರಿಯುಪ್ಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ। ಅನಲ್ಲೀನೋ ನಿಸ್ಸಯೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅನಲ್ಲೀನನಿಸ್ಸಯೋ, ರೂಪಸದ್ದಸಙ್ಖಾತೋ ವಿಸಯೋ। ಗನ್ಧರಸಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಾ ಘಾನಜಿವ್ಹಾನಿಸ್ಸಯೇ ಅಲ್ಲೀಯನ್ತೀತಿ ತೇ ನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಅಲ್ಲೀನಾ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಂ ಸಯಂ ಕಾಯನಿಸ್ಸಯಅಲ್ಲೀನಂ ಭೂತತ್ತಯತ್ತಾ। ದೂರೇ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಪತ್ತೋ ಏವ ನಾಮ ಪಟಿಘಟ್ಟನನಿಘಂಸಜನಕತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸದ್ದೋ ಪನ ಧಾತುಪರಮ್ಪರಾಯ ವಾಯು ವಿಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಸೋತನಿಸ್ಸಯೇ ಅಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ ಸೋತಂ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ವವತ್ಥಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಣಿಕಂ ವವತ್ಥಾನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವುತ್ತೋ। ಏವಂ ಪನ ಸತಿಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಸದ್ದಾಯತನಂ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಕದಾಚಿಪಿ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೋ ನ ಸಿಯಾ। ನ ಹಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿ ಉಪಪಜ್ಜತೀತಿ।
Yadi bhūtaviseso natthi, kiṃ pana cakkhādivisesassa kāraṇanti taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ aññamaññassā’’tiādimāha. Ekampi kammaṃ pañcāyatanikattabhāvapatthanānipphannaṃ cakkhādīnaṃ visesahetuttā ‘‘aññamaññassa asādhāraṇa’’nti ca ‘‘kammaviseso’’ti ca vuttanti daṭṭhabbaṃ. Na hi taṃ yena visesena cakkhussa paccayo, teneva sotassa hoti indriyantarābhāvappattito. ‘‘Paṭisandhikkhaṇe mahaggatā ekā cetanā kaṭattārūpānaṃ kammapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.12.78) vacanena paṭisandhikkhaṇe vijjamānānaṃ sabbesaṃ kaṭattārūpānaṃ ekā cetanā kammapaccayo hotīti viññāyati. Nānācetanāya hi tadā indriyuppattiyaṃ sati parittena ca mahaggatena ca kammunā nibbattitaṃ kaṭattārūpaṃ āpajjeyyāti na cekā paṭisandhi anekakammanibbattā hotīti siddhamekena kammena anekindriyuppatti hotīti. Anallīno nissayo etassāti anallīnanissayo, rūpasaddasaṅkhāto visayo. Gandharasānaṃ nissayā ghānajivhānissaye allīyantīti te nissayavasena allīnā, phoṭṭhabbaṃ sayaṃ kāyanissayaallīnaṃ bhūtattayattā. Dūre…pe… sampatto eva nāma paṭighaṭṭananighaṃsajanakatoti adhippāyo. Saddo pana dhātuparamparāya vāyu viya āgantvā nissayavasena sotanissaye allīyitvā sotaṃ ghaṭṭetvā vavatthānaṃ gacchanto saṇikaṃ vavatthānaṃ gacchatīti vutto. Evaṃ pana saticittasamuṭṭhānaṃ saddāyatanaṃ sotaviññāṇassa kadācipi ārammaṇapaccayo na siyā. Na hi bahiddhā cittasamuṭṭhānuppatti upapajjatīti.
ಚಿರೇನ ಸುಯ್ಯೇಯ್ಯಾತಿ ಕಸ್ಮಾ ಏತಂ ವುತ್ತಂ, ನನು ದೂರೇ ಠಿತೇಹಿ ರಜಕಾದಿಸದ್ದಾ ಚಿರೇನ ಸುಯ್ಯನ್ತೀತಿ? ನ, ದೂರಾಸನ್ನಾನಂ ಯಥಾಪಾಕಟೇ ಸದ್ದೇ ಗಹಣವಿಸೇಸತೋ। ಯಥಾ ಹಿ ದೂರಾಸನ್ನಾನಂ ವಚನಸದ್ದೇ ಯಥಾ ಪಾಕಟೀಭೂತೇ ಗಹಣವಿಸೇಸತೋ ಆಕಾರವಿಸೇಸಾನಂ ಅಗ್ಗಹಣಂ ಗಹಣಞ್ಚ ಹೋತಿ, ಏವಂ ರಜಕಾದಿಸದ್ದೇಪಿ ಆಸನ್ನಸ್ಸ ಆದಿತೋ ಪಭುತಿ ಯಾವಾವಸಾನಾ ಕಮೇನ ಪಾಕಟೀಭೂತೇ ದೂರಸ್ಸ ಚಾವಸಾನೇ ಮಜ್ಝೇ ವಾ ಪಿಣ್ಡವಸೇನ ಪವತ್ತಿಪಾಕಟೀಭೂತೇ ನಿಚ್ಛಯಗಹಣಾನಂ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣವೀಥಿಯಾ ಪರತೋ ಪವತ್ತಾನಂ ವಿಸೇಸತೋ ಲಹುಕಂ ಸುತೋ ಚಿರೇನ ಸುತೋತಿ ಅಭಿಮಾನೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಪನ ಸದ್ದೋ ಯತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಂ ನಿಸ್ಸಿತೋವ ಅತ್ತನೋ ವಿಜ್ಜಮಾನಕ್ಖಣೇ ಸೋತಸ್ಸ ಆಪಾಥಮಾಗಚ್ಛತಿ। ದೂರೇ ಠಿತೋ ಪನ ಸದ್ದೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪಟಿಘೋಸುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಭಾಜನಾದಿಚಲನಸ್ಸ ಚ ಅಯೋಕನ್ತೋ ವಿಯ ಅಯೋಚಲನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ವಾ ಘಣ್ಟಾಭಿಘಾತಾನುಜಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಅನುರವಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಾನಿ ಘಟ್ಟನಸಭಾವಾನಿ, ಏವಂ ಘಟ್ಟನಾನುಜಾನಿ ಯಾವ ಸೋತಪ್ಪಸಾದಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಆಗತಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಘಟ್ಟನಸಭಾವಾನೇವಾತಿ ತಂನಿಸ್ಸಿತೋ ಸದ್ದೋ ನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಧಾತುಪರಮ್ಪರಾಯ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸಣಿಕಂ ವವತ್ಥಾನಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವುತ್ತೋ। ಅಸುಕದಿಸಾಯ ನಾಮಾತಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ? ಸೋತಪ್ಪದೇಸಸ್ಸೇವ ಸದ್ದಸ್ಸ ಗಹಣತೋ।
Cirena suyyeyyāti kasmā etaṃ vuttaṃ, nanu dūre ṭhitehi rajakādisaddā cirena suyyantīti? Na, dūrāsannānaṃ yathāpākaṭe sadde gahaṇavisesato. Yathā hi dūrāsannānaṃ vacanasadde yathā pākaṭībhūte gahaṇavisesato ākāravisesānaṃ aggahaṇaṃ gahaṇañca hoti, evaṃ rajakādisaddepi āsannassa ādito pabhuti yāvāvasānā kamena pākaṭībhūte dūrassa cāvasāne majjhe vā piṇḍavasena pavattipākaṭībhūte nicchayagahaṇānaṃ sotaviññāṇavīthiyā parato pavattānaṃ visesato lahukaṃ suto cirena sutoti abhimāno hoti. So pana saddo yattha uppanno, taṃ nissitova attano vijjamānakkhaṇe sotassa āpāthamāgacchati. Dūre ṭhito pana saddo aññattha paṭighosuppattiyā bhājanādicalanassa ca ayokanto viya ayocalanassa paccayo hotīti daṭṭhabbo. Yathā vā ghaṇṭābhighātānujāni bhūtāni anuravassa nissayabhūtāni ghaṭṭanasabhāvāni, evaṃ ghaṭṭanānujāni yāva sotappasādā uppattivasena āgatāni bhūtāni ghaṭṭanasabhāvānevāti taṃnissito saddo nissayavasena dhātuparamparāya ghaṭṭetvā saṇikaṃ vavatthānaṃ gacchatīti vutto. Asukadisāya nāmāti na paññāyeyya. Kasmā? Sotappadesasseva saddassa gahaṇato.
ವಿಸಮೇ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಿಸಮಜ್ಝಾಸಯೋ, ಅಜ್ಝಾಸಯರಹಿತಮ್ಪಿ ಚಕ್ಖು ವಿಸಮನಿನ್ನತ್ತಾ ವಿಸಮಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ‘‘ವಿಸಮಜ್ಝಾಸಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಚಕ್ಖುಮತೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಚಕ್ಖು ‘‘ವಿಸಮಜ್ಝಾಸಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Visame ajjhāsayo etassāti visamajjhāsayo, ajjhāsayarahitampi cakkhu visamaninnattā visamajjhāsayaṃ viya hotīti ‘‘visamajjhāsaya’’nti vuttaṃ. Cakkhumato vā puggalassa ajjhāsayavasena cakkhu ‘‘visamajjhāsaya’’nti vuttaṃ.
ಕಣ್ಣಕೂಪಛಿದ್ದೇಯೇವ ಪವತ್ತನತೋ ಆರಮ್ಮಣಗ್ಗಹಣಹೇತುತೋ ಚ ತತ್ಥೇವ ‘‘ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಸ ಸೋತಸ್ಸ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣನಿಸ್ಸಯಭಾವೇನ ಸದ್ದಸವನೇ। ಅಜಟಾಕಾಸೋಪಿ ವಟ್ಟತೀತಿ ಏತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಕಥಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತೋ ‘‘ಅನ್ತೋಲೇಣಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ಏತಾಯ ಧಮ್ಮತಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮವೋಚ।
Kaṇṇakūpachiddeyeva pavattanato ārammaṇaggahaṇahetuto ca tattheva ‘‘ajjhāsayaṃ karotī’’ti vuttaṃ. Tassa sotassa sotaviññāṇanissayabhāvena saddasavane. Ajaṭākāsopi vaṭṭatīti etassa aṭṭhakathādhippāyena atthaṃ vadanto ‘‘antoleṇasmi’’ntiādimāha. Attano adhippāyena vadanto ‘‘kiṃ etāya dhammatāyā’’tiādimavoca.
ವಾತೂಪನಿಸ್ಸಯೋ ಗನ್ಧೋ ಗೋಚರೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಾತೂಪನಿಸ್ಸಯಗನ್ಧಗೋಚರಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಗನ್ಧಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ವಾತೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ, ತಬ್ಬೋಹಾರೇನ ಪನ ಗನ್ಧೋ ‘‘ವಾತೂಪನಿಸ್ಸಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಅಥ ವಾ ವಾತೋ ಏವ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ವಾತೂಪನಿಸ್ಸಯೋ। ಕಸ್ಸಾತಿ? ಘಾನವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ। ಸೋ ಸಹಕಾರೀಪಚ್ಚಯನ್ತರಭೂತೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವಾತೂಪನಿಸ್ಸಯೋ, ಗನ್ಧೋ ಪಚ್ಚಯೋ।
Vātūpanissayo gandho gocaro etassāti vātūpanissayagandhagocaraṃ. Ettha ca gandhaggahaṇassa vāto upanissayo, tabbohārena pana gandho ‘‘vātūpanissayo’’ti vutto. Atha vā vāto eva upanissayo vātūpanissayo. Kassāti? Ghānaviññāṇassa. So sahakārīpaccayantarabhūto etassa atthīti vātūpanissayo, gandho paccayo.
ಆಪೋ ಚ ಸಹಕಾರೀಪಚ್ಚಯನ್ತರಭೂತೋ ಖೇಳಾದಿಕೋ। ತಥಾ ಪಥವೀ। ಗಹೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಹಿ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಸ್ಸ ಉಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನಸ್ಸ ಆಧಾರಭೂತಾ ಪಥವೀ ಕಾಯಸ್ಸ ಚ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇನ ಉಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಾನಂ ಆಧಾರಭೂತಾ ಸಬ್ಬದಾ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಗಹಣಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋತಿ। ಉಪ್ಪೀಳನೇನ ಪನ ವಿನಾ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಗಹಣೇ ಕಾಯಾಯತನಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ಪಥವೀ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬದಾಪಿ ಚ ತಸ್ಸಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭಾವೋ ಯುತ್ತೋ ಏವ।
Āpo ca sahakārīpaccayantarabhūto kheḷādiko. Tathā pathavī. Gahetabbassa hi phoṭṭhabbassa uppīḷiyamānassa ādhārabhūtā pathavī kāyassa ca phoṭṭhabbena uppīḷiyamānassa nissayabhūtānaṃ ādhārabhūtā sabbadā phoṭṭhabbagahaṇassa upanissayoti. Uppīḷanena pana vinā phoṭṭhabbagahaṇe kāyāyatanassa nissayabhūtā pathavī upanissayoti daṭṭhabbā. Sabbadāpi ca tassā upanissayabhāvo yutto eva.
ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾನನ್ತಿ ವಚನಂ ತದಾಧಾರಾನಂ ಸುತ್ತಾನಂ ನಾನತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಪಞ್ಚಪ್ಪಕಾರಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾ। ಏಕನ್ತತೋತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬದಾ ಉಪ್ಪೀಳನೇನ ವಿನಿಬ್ಭುಜ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾನಂ ಕಲಾಪನ್ತರರೂಪಾನಂ ಸಬ್ಭಾವಾ ತೇಸಂ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ತಾನಿ ಏಕನ್ತೇನ ಅವಿನಿಭುತ್ತಾನಿ ಕಲಾಪನ್ತರಗತತ್ತಾತಿ।
Pañcavaṇṇānanti vacanaṃ tadādhārānaṃ suttānaṃ nānattadassanatthaṃ. Pañcappakārā pañcavaṇṇā. Ekantatoti idaṃ sabbadā uppīḷanena vinibbhujjituṃ asakkuṇeyyānaṃ kalāpantararūpānaṃ sabbhāvā tesaṃ nivattanatthaṃ vuttaṃ. Na hi tāni ekantena avinibhuttāni kalāpantaragatattāti.
೬೧೬. ವಣ್ಣನಿಭಾತಿ ರೂಪಾಯತನಮೇವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ತದೇವ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಸನಿದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ನಪುಂಸಕನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯರೂಪಾನಂ ನೀಲಾದೀನಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಅಜಾನಿತಬ್ಬತೋ ದೀಘಾದೀನಞ್ಚ ಫುಸಿತ್ವಾ ಜಾನಿತಬ್ಬತೋ ನ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ದೀಘಂ ರೂಪಾಯತನಂ। ತಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ದೀಘಾದಿಸನ್ನಿವೇಸಂ ಭೂತಸಮುದಾಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ। ತಥಾ ತಥಾ ಠಿತನ್ತಿ ದೀಘಾದಿಸನ್ನಿವೇಸೇನ ಠಿತಂ ವಣ್ಣಸಮುದಾಯಭೂತಂ ರೂಪಾಯತನಮೇವ ದೀಘಾದಿವೋಹಾರೇನ ಭಾಸಿತಂ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಇತರಸ್ಸ ಅಭಾವಾ। ವಿಸಯಗೋಚರಾನಂ ವಿಸೇಸೋ ಅನಞ್ಞತ್ಥಭಾವೋ ತಬ್ಬಹುಲಚಾರಿತಾ ಚ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ।
616. Vaṇṇanibhāti rūpāyatanameva niddiṭṭhanti tadeva apekkhitvā ‘‘sanidassana’’nti napuṃsakaniddeso kato. Tasmāti nippariyāyarūpānaṃ nīlādīnaṃ phusitvā ajānitabbato dīghādīnañca phusitvā jānitabbato na nippariyāyena dīghaṃ rūpāyatanaṃ. Taṃ taṃ nissāyāti dīghādisannivesaṃ bhūtasamudāyaṃ nissāya. Tathā tathā ṭhitanti dīghādisannivesena ṭhitaṃ vaṇṇasamudāyabhūtaṃ rūpāyatanameva dīghādivohārena bhāsitaṃ. Aññamaññaparicchinnaṃ ekasmiṃ itarassa abhāvā. Visayagocarānaṃ viseso anaññatthabhāvo tabbahulacāritā ca cakkhuviññāṇassa.
೬೨೦. ಭೇರಿಸದ್ದಾದೀನಞ್ಚ ವಾದಿತಸದ್ದತ್ತಾ ‘‘ವುತ್ತಾವಸೇಸಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅಮನುಸ್ಸವಚನೇನ ನ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅಞ್ಞೇ ಪಾಣಿನೋ ಏವ ಗಹಿತಾ, ಅಥ ಖೋ ಕಟ್ಠಾದಯೋಪೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಸೇಸೋ ಸಬ್ಬೋಪೀ’’ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ವತ್ಥುವಿಸೇಸಕಿತ್ತನವಸೇನ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತೋ ತಥಾ ಕಿತ್ತೇತಬ್ಬೋ ಯೇ ವಾ ಪನಾತಿ ವುತ್ತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
620. Bherisaddādīnañca vāditasaddattā ‘‘vuttāvasesāna’’nti āha. Amanussavacanena na manussehi aññe pāṇino eva gahitā, atha kho kaṭṭhādayopīti adhippāyena ‘‘seso sabbopī’’ti āha. Evaṃ santepi vatthuvisesakittanavasena pāḷiyaṃ anāgato tathā kittetabbo ye vā panāti vuttoti adhippāyo.
೬೨೪. ವಿಸ್ಸಗನ್ಧೋತಿ ವಿರೂಪೋ ಮಂಸಾದಿಗನ್ಧೋ। ಲಮ್ಬಿಲನ್ತಿ ಮಧುರಮ್ಬಿಲಂ।
624. Vissagandhoti virūpo maṃsādigandho. Lambilanti madhurambilaṃ.
೬೩೨. ಸಞ್ಜಾನನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಞ್ಜಾನನಂ, ಉಪಲಕ್ಖಣಂ। ಸಕೇನ ಸಕೇನ ಕಮ್ಮಚಿತ್ತಾದಿನಾ ಪಚ್ಚಯೇನ ಸಮುಟ್ಠಿತಾನಿಪಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಹಿತೇ ಸರೀರೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಿ ತಂತದಾಕಾರಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ‘‘ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀಸು ಏವ ಚ ಅಧಿಪತಿಭಾವಾ ಏತಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯತಾ ವುತ್ತಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯಸಹಿತೇ ಸನ್ತಾನೇ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದಿಆಕಾರರೂಪಪಚ್ಚಯಾನಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಅನುಪ್ಪಾದನತೋ ಇತ್ಥಿಗ್ಗಹಣಸ್ಸ ಚ ತೇಸಂ ರೂಪಾನಂ ಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಭಾವದಸಕೇಪಿ ರೂಪಾನಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನ ಜನಕಂ, ನಾಪಿ ಅನುಪಾಲಕಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಂ ವಾ, ನ ಚ ಅಞ್ಞಕಲಾಪರೂಪಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವಿಯ ಸಕಲಾಪರೂಪಾನಂ ಆಹಾರೋ ವಿಯ ವಾ ಕಲಾಪನ್ತರರೂಪಾನಞ್ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಅತ್ಥಿಅವಿಗತಪಚ್ಚಯೋತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ಏಸ ನಯೋ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯೇಪಿ। ಲಿಙ್ಗಾದಿಆಕಾರೇಸು ರೂಪೇಸು ರೂಪಾಯತನಸ್ಸ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗಾದೀನಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ವುತ್ತಾ।
632. Sañjānanti etenāti sañjānanaṃ, upalakkhaṇaṃ. Sakena sakena kammacittādinā paccayena samuṭṭhitānipi itthiliṅgādīni indriyasahite sarīre uppajjamānāni taṃtadākārāni hutvā uppajjantīti ‘‘itthindriyaṃ paṭicca samuṭṭhahantī’’ti vuttāni. Itthiliṅgādīsu eva ca adhipatibhāvā etassa indriyatā vuttā, indriyasahite santāne itthiliṅgādiākārarūpapaccayānaṃ aññathā anuppādanato itthiggahaṇassa ca tesaṃ rūpānaṃ paccayabhāvato. Yasmā pana bhāvadasakepi rūpānaṃ itthindriyaṃ na janakaṃ, nāpi anupālakaṃ upatthambhakaṃ vā, na ca aññakalāparūpānaṃ, tasmā taṃ jīvitindriyaṃ viya sakalāparūpānaṃ āhāro viya vā kalāpantararūpānañca indriyaatthiavigatapaccayoti na vuttaṃ. Esa nayo purisindriyepi. Liṅgādiākāresu rūpesu rūpāyatanassa cakkhuviññeyyattā liṅgādīnaṃ cakkhuviññeyyatā vuttā.
೬೩೩. ಉಭಯಮ್ಪಿ…ಪೇ॰… ಕುಸಲೇನ ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಸುಗತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ದುಗ್ಗತಿಯಞ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಅಕುಸಲೇನೇವಾತಿ ತದಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಭಾವೋಪಿ ಅಕುಸಲೇನೇವ ಭವೇಯ್ಯ, ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ವಿಯ ಪವತ್ತೇಪೀತಿ। ತಯಿದಂ ದ್ವಯಂ ಯಸ್ಮಾ ಸನ್ತಾನೇ ಸಹ ನ ಪವತ್ತತಿ ‘‘ಯಸ್ಸ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ? ನೋ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಯಮ॰ ೩.ಇನ್ದ್ರಿಯಯಮಕ.೧೮೮), ತಸ್ಮಾ ಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಸ್ಸಪಿ ಏಕಮೇವಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ।
633. Ubhayampi…pe… kusalena patiṭṭhātīti sugatiṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ. Duggatiyañhi paṭisandhi akusalenevāti tadā uppajjamāno bhāvopi akusaleneva bhaveyya, paṭisandhiyaṃ viya pavattepīti. Tayidaṃ dvayaṃ yasmā santāne saha na pavattati ‘‘yassa itthindriyaṃ uppajjati, tassa purisindriyaṃ uppajjatīti? No’’tiādivacanato (yama. 3.indriyayamaka.188), tasmā ubhatobyañjanakassapi ekamevindriyaṃ hotīti vuttaṃ.
೬೩೫. ಏಕನ್ತಂ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಕಾಯವೋಹಾರಸ್ಸ ಪವತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಕಾಯೇನ ಸಂವರೋ ಸಾಧೂ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೬೧; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೧೬) ಸಾಧಕಸುತ್ತಂ ಆಹಟಂ। ಭಾವಸ್ಸ ಗಮನಂ ಪಕಾಸನಂ ಚೋಪನಂ। ಥಮ್ಭನಾತಿ ವಾಯೋಧಾತುಅಧಿಕಾನಂ ಭೂತಾನಂ ಥಮ್ಭನಾಕಾರೋ ವಿಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉದ್ಧಙ್ಗಮವಾತಾದಯೋ ವಿಯ ಹಿ ಯೋ ವಾತಾಧಿಕೋ ಕಲಾಪೋ, ತತ್ಥ ಭೂತಾನಂ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಆಕಾರತಾ ಹೋತೀತಿ। ತೇನೇವ ‘‘ಕಾಯಂ ಥಮ್ಭೇತ್ವಾ ಥದ್ಧಂ ಕರೋತೀತಿ ಥಮ್ಭನಾ’’ತಿ ವಾಯೋಧಾತುಕಿಚ್ಚವಸೇನ ವಿಞ್ಞತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ತತೋ ಏವ ಚ ‘‘ವಾಯೋಧಾತುಯಾ ಆಕಾರೋ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ಚ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ತಥಾ ‘‘ಪಥವೀಧಾತುಯಾ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ಪಥವೀಧಾತುಅಧಿಕಭೂತವಿಕಾರತೋ।
635. Ekantaṃ kāyaviññattiyaṃ kāyavohārassa pavattidassanatthaṃ ‘‘kāyena saṃvaro sādhū’’ti (dha. pa. 361; saṃ. ni. 1.116) sādhakasuttaṃ āhaṭaṃ. Bhāvassa gamanaṃ pakāsanaṃ copanaṃ. Thambhanāti vāyodhātuadhikānaṃ bhūtānaṃ thambhanākāro viññattīti attho. Uddhaṅgamavātādayo viya hi yo vātādhiko kalāpo, tattha bhūtānaṃ viññattiākāratā hotīti. Teneva ‘‘kāyaṃ thambhetvā thaddhaṃ karotīti thambhanā’’ti vāyodhātukiccavasena viññatti vuttā. Tato eva ca ‘‘vāyodhātuyā ākāro kāyaviññattī’’ti ca vattuṃ vaṭṭati, tathā ‘‘pathavīdhātuyā vacīviññattī’’ti pathavīdhātuadhikabhūtavikārato.
೬೩೬. ಪಭೇದಗತಾ ವಾಚಾ ಏವಾತಿ ತಿಸ್ಸ ಫುಸ್ಸಾತಿ ಪಭೇದಗತಾ। ಅಥ ವಾ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಹಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಸವನವಿಸಯಭಾವಂ ಅನುಪನೀತತಾಯ ಅಭಿನ್ನಾ ತಬ್ಭಾವಂ ನೀಯಮಾನಾ ವಾಚಾ ‘‘ವಚೀಭೇದೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇರಿಯಾಪಥಮ್ಪಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇನ್ತೀತಿ ಯಥಾಪವತ್ತಂ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇನ್ತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣೇ ಭವಙ್ಗೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಅಙ್ಗಾನಿ ಓಸೀದನ್ತಿ ಪವಿಟ್ಠಾನಿ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ‘‘ದ್ವತ್ತಿಂಸ ಛಬ್ಬೀಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಸು ಜಾಗರಣಚಿತ್ತೇಸು ವತ್ತಮಾನೇಸು। ತೇಸು ಪನ ವತ್ತಮಾನೇಸು ಅಙ್ಗಾನಿ ಉಪತ್ಥದ್ಧಾನಿ ಯಥಾಪವತ್ತಿರಿಯಾಪಥಭಾವೇನೇವ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ। ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಚುತಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಕಾಮಾವಚರಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇ ಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಾ ಕಾಮಾವಚರಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ರೂಪಾವಚರೇ ಅರೂಪಾವಚರೇ ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾನಂ, ಯೇ ಚ ರೂಪಾವಚರಂ ಅರೂಪಾವಚರಂ ಉಪಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಚವನ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ, ನೋ ಚ ತೇಸಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ನಿರುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಯಮ॰ ೨.ಸಙ್ಖಾರಯಮಕ.೮೮) ಪನ ವಚನತೋ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಚುತಿಚಿತ್ತಂ ರೂಪಂ ನ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ನ ಹಿ ರೂಪಸಮುಟ್ಠಾಪಕಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗಬ್ಭಗಮನಾದಿವಿನಿಬದ್ಧಾಭಾವೇನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾಸಮುಟ್ಠಾಪನಂ ಅತ್ಥಿ, ನ ಚ ಯುತ್ತಂ ‘‘ಚುತೋ ಚ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಞ್ಚಸ್ಸ ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ, ನಾಪಿ ‘‘ಚುತಿಚಿತ್ತಂ ರೂಪಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ ಪಾಳಿ ಅತ್ಥೀತಿ।
636. Pabhedagatā vācā evāti tissa phussāti pabhedagatā. Atha vā vacīsaṅkhārehi vitakkavicārehi pariggahitā savanavisayabhāvaṃ anupanītatāya abhinnā tabbhāvaṃ nīyamānā vācā ‘‘vacībhedo’’ti vuccati. Iriyāpathampi upatthambhentīti yathāpavattaṃ iriyāpathaṃ upatthambhenti. Yathā hi abbokiṇṇe bhavaṅge vattamāne aṅgāni osīdanti paviṭṭhāni viya honti, na evaṃ ‘‘dvattiṃsa chabbīsā’’ti vuttesu jāgaraṇacittesu vattamānesu. Tesu pana vattamānesu aṅgāni upatthaddhāni yathāpavattiriyāpathabhāveneva pavattantīti. Khīṇāsavānaṃ cuticittanti visesetvā vuttaṃ, ‘‘kāmāvacarānaṃ pacchimacittassa uppādakkhaṇe yassa cittassa anantarā kāmāvacarānaṃ pacchimacittaṃ uppajjissati, rūpāvacare arūpāvacare pacchimabhavikānaṃ, ye ca rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ upapajjitvā parinibbāyissanti, tesaṃ cavantānaṃ tesaṃ vacīsaṅkhāro nirujjhissati, no ca tesaṃ kāyasaṅkhāro nirujjhissatī’’ti (yama. 2.saṅkhārayamaka.88) pana vacanato aññesampi cuticittaṃ rūpaṃ na samuṭṭhāpetīti viññāyati. Na hi rūpasamuṭṭhāpakacittassa gabbhagamanādivinibaddhābhāvena kāyasaṅkhārāsamuṭṭhāpanaṃ atthi, na ca yuttaṃ ‘‘cuto ca cittasamuṭṭhānañcassa pavattatī’’ti, nāpi ‘‘cuticittaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti pāḷi atthīti.
೬೩೭. ನ ಕಸ್ಸತೀತಿ ನ ವಿಲೇಖಿಯತಿ। ಗತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾತಂ। ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಂ ಚತೂಹಿ ಮಹಾಭೂತೇಹೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಲಾಪೇ ಭೂತಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ತೇಹೇವ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠಂ। ವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಹಿ ಕಲಾಪನ್ತರಭೂತಾನಂ ಕಲಾಪನ್ತರಭೂತಸಮ್ಫುಟ್ಠಭಾವೇ ತಂತಂಭೂತವಿವಿತ್ತತಾ ರೂಪಪರಿಯನ್ತೋ ಆಕಾಸೋತಿ ಯೇಸಂ ಯೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ತೇಹಿ ಸೋ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠೋವ, ಅಞ್ಞಥಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಭಾವೋ ನ ಸಿಯಾ ತೇಸಂ ಭೂತಾನಂ ಬ್ಯಾಪಿತಭಾವಾಪತ್ತಿತೋ। ಅಬ್ಯಾಪಿತಾ ಹಿ ಅಸಮ್ಫುಟ್ಠತಾತಿ।
637. Na kassatīti na vilekhiyati. Gatanti viññātaṃ. Asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehīti yasmiṃ kalāpe bhūtānaṃ paricchedo, teheva asamphuṭṭhaṃ. Vijjamānepi hi kalāpantarabhūtānaṃ kalāpantarabhūtasamphuṭṭhabhāve taṃtaṃbhūtavivittatā rūpapariyanto ākāsoti yesaṃ yo paricchedo, tehi so asamphuṭṭhova, aññathā paricchinnabhāvo na siyā tesaṃ bhūtānaṃ byāpitabhāvāpattito. Abyāpitā hi asamphuṭṭhatāti.
೬೩೮. ಲಹುತಾದೀನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಾವಿಜಹನೇನ ದುಬ್ಬಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಾನತ್ತತಾ ವುತ್ತಾತಿ ತಂತಂವಿಕಾರಾಧಿಕರೂಪೇಹಿ ತಂತಂನಾನತ್ತಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥಂ ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಥಾವುತ್ತಾ ಚ ಪಚ್ಚಯಾ ತಂತಂವಿಕಾರಸ್ಸ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ವುತ್ತಾ, ಅವಿಸೇಸೇನ ಪನ ಸಬ್ಬೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಾತಿ।
638. Lahutādīnaṃ aññamaññāvijahanena dubbiññeyyanānattatā vuttāti taṃtaṃvikārādhikarūpehi taṃtaṃnānattappakāsanatthaṃ ‘‘evaṃ santepī’’tiādimāha. Yathāvuttā ca paccayā taṃtaṃvikārassa visesapaccayabhāvato vuttā, avisesena pana sabbe sabbesaṃ paccayāti.
೬೪೧. ಆದಿತೋ ಚಯೋ ಆಚಯೋ, ಪಠಮುಪ್ಪತ್ತಿ। ಉಪರಿ ಚಯೋ ಉಪಚಯೋ। ಪಬನ್ಧೋ ಸನ್ತತಿ। ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸೇ ಅವುತ್ತೋಪಿ ಆಚಯೋ ಉಪಚಯಸದ್ದೇನೇವ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ‘‘ಯೋ ಆಯತನಾನಂ ಆಚಯೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಾನಂ, ಸೋವ ರೂಪಸ್ಸ ಉಪಚಯೋ’’ತಿ ಆಹ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಉಪ-ಸದ್ದೋ ಪಠಮತ್ಥೋ ಉಪರಿಅತ್ಥೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಆದಿಚಯೋ ಉಪಚಯೋ, ಉಪರಿಚಯೋ ಸನ್ತತೀ’’ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ। ಅಞ್ಞಥಾ ಹಿ ಆಚಯಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಪಠಮುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಅವುತ್ತತಾ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ।
641. Ādito cayo ācayo, paṭhamuppatti. Upari cayo upacayo. Pabandho santati. Tattha uddese avuttopi ācayo upacayasaddeneva viññāyatīti ‘‘yo āyatanānaṃ ācayo punappunaṃ nibbattamānānaṃ, sova rūpassa upacayo’’ti āha. Pāḷiyaṃ pana upa-saddo paṭhamattho upariattho ca hotīti ‘‘ādicayo upacayo, uparicayo santatī’’ti ayamattho viññāyatīti. Aññathā hi ācayasaṅkhātassa paṭhamuppādassa avuttatā āpajjeyya.
ಏವನ್ತಿ ‘‘ಯೋ ಆಯತನಾನಂ ಆಚಯೋ’’ತಿಆದಿನಿದ್ದೇಸೇನ ಕಿಂ ಕಥಿತಂ ಹೋತಿ? ಆಯತನೇನ ಆಚಯೋ ಕಥಿತೋ। ಆಚಯೂಪಚಯಸನ್ತತಿಯೋ ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಭಾವೇನ ಆಚಯೋ ಏವಾತಿ ಆಯತನೇಹಿ ಆಚಯಾದೀನಂ ಪಕಾಸಿತತ್ತಾ ತೇಹಿ ಆಚಯೋ ಕಥಿತೋ। ಆಯತನಾನಂ ಆಚಯಾದಿವಚನೇನೇವ ಆಚಯಸಭಾವಾನಿ ಉಪ್ಪಾದಧಮ್ಮಾನಿ ಆಯತನಾನೀತಿ ಆಚಯೇನ ತಂಪಕತಿಕಾನಿ ಆಯತನಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ। ಲಕ್ಖಣಞ್ಹಿ ಉಪ್ಪಾದೋ, ನ ರೂಪರೂಪನ್ತಿ। ತೇನೇವಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ಆಯತನಮೇವ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ। ಆಚಯಞ್ಹಿ ಲಕ್ಖಣಂ ಕಥಯನ್ತೇನ ತಂಲಕ್ಖಣಾನಿ ಆಯತನಾನೇವ ಕಥಿತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಕಿಂ ಕಥಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಆಯತನಾಚಯೇಹಿ ಆಚಯಾಯತನೇಹಿ ಆಚಯಮೇವ ಆಯತನಮೇವ ಕಥೇನ್ತೇನ ಉದ್ದೇಸೇ ನಿದ್ದೇಸೇ ಚ ಆಚಯೋತಿ ಇದಮೇವ ಅವತ್ವಾ ಉಪಚಯಸನ್ತತಿಯೋ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಿಭಜನವಸೇನ ಆಯತನೇನ ಆಚಯಕಥನಾದಿನಾ ಕಿಂ ಕಥಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಆಚಯೋತಿ ಉಪಚಯಮಾಹ, ಉಪಚಯೋತಿ ಚ ಸನ್ತತಿಂ। ತದೇವುಭಯಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ವಡ್ಢಿ ಕಥಿತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಉಪಚಯಸನ್ತತಿಯೋ ಹಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕತ್ತಾ ಆಚಯೋವಾತಿ ತದುದ್ದೇಸವಿಭಜನವಸೇನ ಆಯತನೇನ ಆಚಯಕಥನಾದಿನಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿವಡ್ಢಿಆಕಾರನಾನತ್ತಂ ಆಚಯಸ್ಸ ಕಥಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಅತ್ಥತೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಏತಂ ಜಾತಿರೂಪಸ್ಸೇವಾಧಿವಚನಂ, ತಸ್ಮಾ ಜಾತಿರೂಪಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಾದಿವಿಸೇಸೇಸು ಆಚಯಾದೀಸು ಪವತ್ತಿಆದೀಸು ಚ ಆಚಯಾದಿಲಕ್ಖಣಾದಿಕೋ ಉಪಚಯೋ, ಪವತ್ತಿಆದಿಲಕ್ಖಣಾದಿಕಾ ಸನ್ತತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Evanti ‘‘yo āyatanānaṃ ācayo’’tiādiniddesena kiṃ kathitaṃ hoti? Āyatanena ācayo kathito. Ācayūpacayasantatiyo hi nibbattibhāvena ācayo evāti āyatanehi ācayādīnaṃ pakāsitattā tehi ācayo kathito. Āyatanānaṃ ācayādivacaneneva ācayasabhāvāni uppādadhammāni āyatanānīti ācayena taṃpakatikāni āyatanāni kathitāni. Lakkhaṇañhi uppādo, na rūparūpanti. Tenevādhippāyenāha ‘‘āyatanameva kathita’’nti. Ācayañhi lakkhaṇaṃ kathayantena taṃlakkhaṇāni āyatanāneva kathitāni hontīti. Evampi kiṃ kathitaṃ hotīti āyatanācayehi ācayāyatanehi ācayameva āyatanameva kathentena uddese niddese ca ācayoti idameva avatvā upacayasantatiyo uddisitvā tesaṃ vibhajanavasena āyatanena ācayakathanādinā kiṃ kathitaṃ hotīti adhippāyo. Ācayoti upacayamāha, upacayoti ca santatiṃ. Tadevubhayaṃ yathākkamaṃ vivaranto ‘‘nibbatti vaḍḍhi kathitā’’ti āha. Upacayasantatiyo hi atthato ekattā ācayovāti taduddesavibhajanavasena āyatanena ācayakathanādinā nibbattivaḍḍhiākāranānattaṃ ācayassa kathitanti attho. Imamevatthaṃ vibhāvetuṃ ‘‘atthato hī’’tiādimāha. Yasmā ca ubhayampi etaṃ jātirūpassevādhivacanaṃ, tasmā jātirūpassa lakkhaṇādivisesesu ācayādīsu pavattiādīsu ca ācayādilakkhaṇādiko upacayo, pavattiādilakkhaṇādikā santatīti veditabbāti attho.
೬೪೩. ಪಕತಿನಿದ್ದೇಸಾತಿ ಫಲವಿಪಚ್ಚನಪಕತಿಯಾ ನಿದ್ದೇಸಾ, ಜರಾಯ ಪಾಪುಣಿತಬ್ಬಂ ಫಲಮೇವ ವಾ ಪಕತಿ। ನ ಚ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಾದೀನೇವ ಜರಾತಿ ಕಲಲಕಾಲತೋ ಪಭುತಿ ಪುರಿಮರೂಪಾನಂ ಜರಾಪತ್ತಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಿ ಪಚ್ಛಿಮರೂಪಾನಿ ಪರಿಪಕ್ಕರೂಪಾನುರೂಪಾನಿ ಪರಿಣತಪರಿಣತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸುಪರಿಣತರೂಪಪರಿಪಾಕಕಾಲೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಿ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಾದಿಸಭಾವಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತಾನಿ ಉದಕಾದಿಮಗ್ಗೇಸು ತಿಣರುಕ್ಖಸಂಭಗ್ಗತಾದಯೋ ವಿಯ ಪರಿಪಾಕಗತಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತೇಸು ಪರಿಪಕ್ಕರೂಪೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಜರಾಯ ಗತಮಗ್ಗೋಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಾನಿ, ನ ಜರಾತಿ। ಅವಿಞ್ಞಾಯಮಾನನ್ತರಜರಾ ಅವೀಚಿಜರಾ। ಮರಣೇ ಉಪನಯನರಸಾ।
643. Pakatiniddesāti phalavipaccanapakatiyā niddesā, jarāya pāpuṇitabbaṃ phalameva vā pakati. Na ca khaṇḍiccādīneva jarāti kalalakālato pabhuti purimarūpānaṃ jarāpattakkhaṇe uppajjamānāni pacchimarūpāni paripakkarūpānurūpāni pariṇatapariṇatāni uppajjantīti anukkamena supariṇatarūpaparipākakāle uppajjamānāni khaṇḍiccādisabhāvāni uppajjanti. Tāni udakādimaggesu tiṇarukkhasaṃbhaggatādayo viya paripākagatamaggasaṅkhātesu paripakkarūpesu uppannāni jarāya gatamaggoicceva vuttāni, na jarāti. Aviññāyamānantarajarā avīcijarā. Maraṇe upanayanarasā.
೬೪೪. ತಂ ಪತ್ವಾತಿ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಏವ ಖಯವಯಸಙ್ಖಾತಂ ಸಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ರೂಪಂ ಖೀಯತಿ ವೇತಿ ಭಿಜ್ಜತಿ। ಪೋಥೇತ್ವಾ ಪಾತಿತಸ್ಸ ದುಬ್ಬಲತಾ ಪರಾಧೀನತಾ ಸಯನಪರಾಯಣತಾ ಚ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಜರಾಭಿಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಪೋಥಕಸದಿಸೀ ಜರಾ।
644. Taṃ patvāti taṃ attano eva khayavayasaṅkhātaṃ sabhāvaṃ patvā rūpaṃ khīyati veti bhijjati. Pothetvā pātitassa dubbalatā parādhīnatā sayanaparāyaṇatā ca hoti, tathā jarābhibhūtassāti pothakasadisī jarā.
೬೪೫. ಕತ್ತಬ್ಬತೋತಿ ಕತ್ತಬ್ಬಸಭಾವತೋ। ವಿಸಾಣಾದೀನಂ ತರಚ್ಛಖೇಳತೇಮಿತಾನಂ ಪಾಸಾಣಾನಂ ವಿಯ ಥದ್ಧಭಾವಾಭಾವತೋ ಅಹಿವಿಚ್ಛಿಕಾನಂ ವಿಯ ಸವಿಸತ್ತಾಭಾವತೋ ಚ ಸುಖುಮತಾ ವುತ್ತಾ। ಓಜಾಲಕ್ಖಣೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಙ್ಗಮಙ್ಗಾನುಸಾರಿನೋ ರಸಸ್ಸ ಸಾರೋ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಬಲಕಾರೋ ಭೂತನಿಸ್ಸಿತೋ ಏಕೋ ವಿಸೇಸೋ ಓಜಾತಿ।
645. Kattabbatoti kattabbasabhāvato. Visāṇādīnaṃ taracchakheḷatemitānaṃ pāsāṇānaṃ viya thaddhabhāvābhāvato ahivicchikānaṃ viya savisattābhāvato ca sukhumatā vuttā. Ojālakkhaṇoti ettha aṅgamaṅgānusārino rasassa sāro upatthambhabalakāro bhūtanissito eko viseso ojāti.
ಉಪಾದಾಭಾಜನೀಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Upādābhājanīyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ರೂಪವಿಭತ್ತಿ • Rūpavibhatti
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ಉಪಾದಾಭಾಜನೀಯಕಥಾ • Upādābhājanīyakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಉಪಾದಾಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • Upādābhājanīyavaṇṇanā
