| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
२. उपादानसुत्तवण्णना
2. Upādānasuttavaṇṇanā
५२. दुतिये उपादानियेसूति चतुन्नं उपादानानं पच्चयेसु तेभूमकधम्मेसु। अस्सादानुपस्सिनोति अस्सादं अनुपस्सन्तस्स। तत्राति तस्मिं अग्गिक्खन्धे। तदाहारोति तंपच्चयो। तदुपादानोति तस्सेव वेवचनं। एवमेव खोति एत्थ अग्गिक्खन्धो विय हि तयो भवा, तेभूमकवट्टन्तिपि एतदेव, अग्गिजग्गकपुरिसो विय वट्टनिस्सितो बालपुथुज्जनो, सुक्खतिणगोमयादिपक्खिपनं विय अस्सादानुपस्सिनो पुथुज्जनस्स तण्हादिवसेन छहि द्वारेहि कुसलाकुसलकम्मकरणं। तिणगोमयादीसु खीणेसु पुनप्पुनं तेसं पक्खिपनेन अग्गिक्खन्धस्स वड्ढनं विय बालपुथुज्जनस्स उट्ठाय समुट्ठाय यथावुत्तकम्मायूहनेन अपरापरं वट्टदुक्खनिब्बत्तनं।
52. Dutiye upādāniyesūti catunnaṃ upādānānaṃ paccayesu tebhūmakadhammesu. Assādānupassinoti assādaṃ anupassantassa. Tatrāti tasmiṃ aggikkhandhe. Tadāhāroti taṃpaccayo. Tadupādānoti tasseva vevacanaṃ. Evamevakhoti ettha aggikkhandho viya hi tayo bhavā, tebhūmakavaṭṭantipi etadeva, aggijaggakapuriso viya vaṭṭanissito bālaputhujjano, sukkhatiṇagomayādipakkhipanaṃ viya assādānupassino puthujjanassa taṇhādivasena chahi dvārehi kusalākusalakammakaraṇaṃ. Tiṇagomayādīsu khīṇesu punappunaṃ tesaṃ pakkhipanena aggikkhandhassa vaḍḍhanaṃ viya bālaputhujjanassa uṭṭhāya samuṭṭhāya yathāvuttakammāyūhanena aparāparaṃ vaṭṭadukkhanibbattanaṃ.
न कालेन कालं सुक्खानि चेव तिणानि पक्खिपेय्याति तञ्हि कोचि अत्थकामो एवं वदेय्य – ‘‘भो कस्मा उट्ठाय समुट्ठाय कलापे बन्धित्वा सुक्खतिणकट्ठानं पच्छियञ्च पूरेत्वा सुक्खगोमयानि पक्खिपन्तो एतं अग्गिं जालेसि? अपि नु ते अत्थि इतोनिदानं काचि वड्ढीति? वंसागतमेतं भो अम्हाकं, इतोनिदानं पन मे अवड्ढियेव, कुतो वड्ढि? अहञ्हि इमं अग्गिं जग्गन्तो नेव न्हायितुं न भुञ्जितुं न निपज्जितुं लभामीति। तेन हि भो किं ते इमिना निरत्थकेन अग्गिजालनेन? एहि त्वं एतानि आभतानि तिणादीनि एत्थ निक्खिप, तानि सयमेव झायिस्सन्ति, त्वं पन असुकस्मिं ठाने सीतोदका पोक्खरणी अत्थि, तत्थ न्हत्वा, मालागन्धविलेपनेहि अत्तानं मण्डेत्वा सुनिवत्थो सुपारुतोव पादुकाहि नगरं पविसित्वा पासादवरमारुय्ह वातपानं विवरित्वा महावीथियं विरोचमानो निसीद एकग्गो सुखसमप्पितो हुत्वा, तत्थ ते निसिन्नस्स तिणादीनं खयेन सयमेव अयं अग्गि अप्पण्णत्तिभावं गमिस्सती’’ति। सो तथा करेय्य। तथेव च तत्थ निसिन्नस्स सो अग्गि उपादानक्खयेन अप्पण्णत्तिभावं गच्छेय्य। इदं सन्धायेतं ‘‘न कालेन काल’’न्तिआदि वुत्तं।
Na kālena kālaṃ sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyyāti tañhi koci atthakāmo evaṃ vadeyya – ‘‘bho kasmā uṭṭhāya samuṭṭhāya kalāpe bandhitvā sukkhatiṇakaṭṭhānaṃ pacchiyañca pūretvā sukkhagomayāni pakkhipanto etaṃ aggiṃ jālesi? Api nu te atthi itonidānaṃ kāci vaḍḍhīti? Vaṃsāgatametaṃ bho amhākaṃ, itonidānaṃ pana me avaḍḍhiyeva, kuto vaḍḍhi? Ahañhi imaṃ aggiṃ jagganto neva nhāyituṃ na bhuñjituṃ na nipajjituṃ labhāmīti. Tena hi bho kiṃ te iminā niratthakena aggijālanena? Ehi tvaṃ etāni ābhatāni tiṇādīni ettha nikkhipa, tāni sayameva jhāyissanti, tvaṃ pana asukasmiṃ ṭhāne sītodakā pokkharaṇī atthi, tattha nhatvā, mālāgandhavilepanehi attānaṃ maṇḍetvā sunivattho supārutova pādukāhi nagaraṃ pavisitvā pāsādavaramāruyha vātapānaṃ vivaritvā mahāvīthiyaṃ virocamāno nisīda ekaggo sukhasamappito hutvā, tattha te nisinnassa tiṇādīnaṃ khayena sayameva ayaṃ aggi appaṇṇattibhāvaṃ gamissatī’’ti. So tathā kareyya. Tatheva ca tattha nisinnassa so aggi upādānakkhayena appaṇṇattibhāvaṃ gaccheyya. Idaṃ sandhāyetaṃ ‘‘na kālena kāla’’ntiādi vuttaṃ.
एवमेव खोति एत्थ पन इदं ओपम्मसंसन्दनं – चत्तालीसाय कट्ठवाहानं जलमानो महाअग्गिक्खन्धो विय हि तेभूमकवट्टं दट्ठब्बं, अग्गिजग्गनकपुरिसो विय वट्टसन्निस्सितको योगावचरो, अत्थकामो पुरिसो विय सम्मासम्बुद्धो, तेन पुरिसेन तस्स दिन्नओवादो विय तथागतेन ‘‘एहि त्वं, भिक्खु, तेभूमकधम्मेसु निब्बिन्द, एवं वट्टदुक्खा मुच्चिस्ससी’’ति तस्स तेभूमकधम्मेसु कम्मट्ठानस्स कथितकालो, तस्स पुरिसस्स यथानुसिट्ठं पटिपज्जित्वा पासादे निसिन्नकालो विय योगिनो सुगतोवादं सम्पटिच्छित्वा सुञ्ञागारं पविट्ठस्स तेभूमकधम्मेसु विपस्सनं पट्ठपेत्वा अनुक्कमेन यथानुरूपं आहारसप्पायादिं लभित्वा, एकासने निसिन्नस्स अग्गफले पतिट्ठितकालो, तस्स न्हानविलेपनादीहि सुधोतमण्डितकायत्ता तस्मिं निसिन्नस्स एकग्गसुखसमप्पितकालो विय योगिनो अरियमग्गपोक्खरणियं मग्गञाणोदकेन सुन्हातसुधोतकिलेसमलस्स हिरोत्तप्पसाटके निवासेत्वा सीलविलेपनानुलित्तस्स अरहत्तमण्डनेन अत्तभावं मण्डेत्वा विमुत्तिपुप्फदामं पिळन्धित्वा इद्धिपादपादुका आरुय्ह निब्बाननगरं पविसित्वा धम्मपासादं आरुय्ह सतिपट्ठानमहावीथियं विरोचमानस्स निब्बानारम्मणं फलसमापत्तिं अप्पेत्वा निसिन्नकालो। तस्स पन पुरिसस्स तस्मिं निसिन्नस्स तिणादीनं खयेन अग्गिक्खन्धस्स अप्पण्णत्तिगमनकालो विय खीणासवस्स यावतायुकं ठत्वा उपादिण्णकक्खन्धभेदेन अनुपादिसेसाय निब्बानधातुया परिनिब्बुतस्स महावट्टवूपसमो दट्ठब्बो। दुतियं।
Evameva khoti ettha pana idaṃ opammasaṃsandanaṃ – cattālīsāya kaṭṭhavāhānaṃ jalamāno mahāaggikkhandho viya hi tebhūmakavaṭṭaṃ daṭṭhabbaṃ, aggijagganakapuriso viya vaṭṭasannissitako yogāvacaro, atthakāmo puriso viya sammāsambuddho, tena purisena tassa dinnaovādo viya tathāgatena ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, tebhūmakadhammesu nibbinda, evaṃ vaṭṭadukkhā muccissasī’’ti tassa tebhūmakadhammesu kammaṭṭhānassa kathitakālo, tassa purisassa yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjitvā pāsāde nisinnakālo viya yogino sugatovādaṃ sampaṭicchitvā suññāgāraṃ paviṭṭhassa tebhūmakadhammesu vipassanaṃ paṭṭhapetvā anukkamena yathānurūpaṃ āhārasappāyādiṃ labhitvā, ekāsane nisinnassa aggaphale patiṭṭhitakālo, tassa nhānavilepanādīhi sudhotamaṇḍitakāyattā tasmiṃ nisinnassa ekaggasukhasamappitakālo viya yogino ariyamaggapokkharaṇiyaṃ maggañāṇodakena sunhātasudhotakilesamalassa hirottappasāṭake nivāsetvā sīlavilepanānulittassa arahattamaṇḍanena attabhāvaṃ maṇḍetvā vimuttipupphadāmaṃ piḷandhitvā iddhipādapādukā āruyha nibbānanagaraṃ pavisitvā dhammapāsādaṃ āruyha satipaṭṭhānamahāvīthiyaṃ virocamānassa nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā nisinnakālo. Tassa pana purisassa tasmiṃ nisinnassa tiṇādīnaṃ khayena aggikkhandhassa appaṇṇattigamanakālo viya khīṇāsavassa yāvatāyukaṃ ṭhatvā upādiṇṇakakkhandhabhedena anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutassa mahāvaṭṭavūpasamo daṭṭhabbo. Dutiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. उपादानसुत्तं • 2. Upādānasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / २. उपादानसुत्तवण्णना • 2. Upādānasuttavaṇṇanā
