| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
४. उपादिन्नत्तिकवण्णना
4. Upādinnattikavaṇṇanā
५१. अधिपतिधम्मोयेव लोकुत्तरधम्मेसु नाधिपतिपच्चया उप्पज्जतीति आह ‘‘नाधिपतिपच्चयाति सयं अधिपतिभूतत्ता’’ति। ननु अधिपतिधम्मोपि आरम्मणाधिपतिवसेन अधिपतिपच्चयेन उप्पज्जतीति चोदनं सन्धायाह ‘‘अविरहिता…पे॰… दस्सेती’’ति। अविरहितारम्मणाधिपतीसूति लोकुत्तरे सन्धायाह। ते हि निब्बानारम्मणत्ता एवं वुच्चति। पि-सद्देन को पन वादो विरहितारम्मणाधिपतिअनेकन्तारम्मणाधिपतीसूति दस्सेति।
51. Adhipatidhammoyeva lokuttaradhammesu nādhipatipaccayā uppajjatīti āha ‘‘nādhipatipaccayāti sayaṃ adhipatibhūtattā’’ti. Nanu adhipatidhammopi ārammaṇādhipativasena adhipatipaccayena uppajjatīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘avirahitā…pe… dassetī’’ti. Avirahitārammaṇādhipatīsūti lokuttare sandhāyāha. Te hi nibbānārammaṇattā evaṃ vuccati. Pi-saddena ko pana vādo virahitārammaṇādhipatianekantārammaṇādhipatīsūti dasseti.
७२. अनुपालनुपत्थम्भनवसेनाति जीवितिन्द्रियं विय कटत्तारूपानं अनुपालनवसेन ओजा तस्सेव कम्मजकायस्स उपत्थम्भनवसेन पच्चयो होति, न जनकवसेनाति योजना। एतस्मिं पन अत्थे सतीति कम्मजकलापे ओजा तस्सेव कम्मजकायस्स उपत्थम्भकवसेन पच्चयो होतीति एतस्मिं अत्थे लब्भमाने। आहारन्तिपि वत्तब्बन्ति यथा जीवितिन्द्रियवसेन ‘‘उपादिन्नुपादानियो धम्मो उपादिन्नुपादानियस्स धम्मस्स अत्थिपच्चयेन पच्चयो’’ति वुत्तं, एवं यथावुत्तआहारस्सपि वसेन वत्तब्बन्ति अत्थो। एत्थ च यस्मिं कलापे कम्मजा ओजा कदाचि तस्सेव उपत्थम्भनपच्चयो होतीति अयमत्थो अट्ठकथायं दस्सितो। यदि कम्मजा ओजा एकंसतो सकलापरूपूपत्थम्भनवसेनेव पवत्तति, तथा सति इमाय पाळिया विरोधो सियाति दस्सेन्तो ‘‘यदि च…पे॰… होती’’ति अट्ठकथावचनं उद्धरित्वा तत्थ दोसं विभावेन्तो ‘‘एवं सती’’ति आह। तत्थ तन्ति तं वचनं। अनज्झोहटाय अत्तनो पच्चयतो निब्बत्ताय, पच्चयो चेत्थ कम्मंयेव। तेनाह ‘‘ससन्तानगताय उपादिन्नोजाया’’ति।
72. Anupālanupatthambhanavasenāti jīvitindriyaṃ viya kaṭattārūpānaṃ anupālanavasena ojā tasseva kammajakāyassa upatthambhanavasena paccayo hoti, na janakavasenāti yojanā. Etasmiṃpana atthe satīti kammajakalāpe ojā tasseva kammajakāyassa upatthambhakavasena paccayo hotīti etasmiṃ atthe labbhamāne. Āhārantipi vattabbanti yathā jīvitindriyavasena ‘‘upādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti vuttaṃ, evaṃ yathāvuttaāhārassapi vasena vattabbanti attho. Ettha ca yasmiṃ kalāpe kammajā ojā kadāci tasseva upatthambhanapaccayo hotīti ayamattho aṭṭhakathāyaṃ dassito. Yadi kammajā ojā ekaṃsato sakalāparūpūpatthambhanavaseneva pavattati, tathā sati imāya pāḷiyā virodho siyāti dassento ‘‘yadi ca…pe… hotī’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ uddharitvā tattha dosaṃ vibhāvento ‘‘evaṃ satī’’ti āha. Tattha tanti taṃ vacanaṃ. Anajjhohaṭāya attano paccayato nibbattāya, paccayo cettha kammaṃyeva. Tenāha ‘‘sasantānagatāya upādinnojāyā’’ti.
अयम्पि पञ्हो, न केवलं पुब्बे वुत्तआहारोयेवाति अधिप्पायो। उद्धरितब्बो सिया, न च उद्धटो। तस्माति एतस्स ‘‘वादो बलवतरो’’ति एतेन सम्बन्धो। कस्मा पन यथावुत्तेसु द्वीसु पञ्हेसु आहारो न उद्धटोति आह ‘‘अज्झोहटस्सा’’तिआदि। तत्थ दुतियपञ्होति दुकमूलके दुतियपञ्होति योजना। दुतियपञ्हो च न उद्धटोति एत्थापि ‘‘अज्झोहटस्स…पे॰… अभावतो’’ति इदं आनेत्वा सम्बन्धितब्बं। इतरस्साति अनज्झोहटस्स। अज्झोहटमेव न अनज्झोहटं, यथावुत्तोजन्ति अधिप्पायो। ‘‘बलवतरो’’ति वत्वा तस्स बलवतरभावं दस्सेन्तो ‘‘न ही’’तिआदिमाह। कतिपयालोपे अज्झोहरित्वा वसित्वा ठितस्स विय अज्झोहटमत्ताहि मण्डूकादीहि अज्झोहारकस्स सरीरे विसेसाधानं वेदितब्बं।
Ayampi pañho, na kevalaṃ pubbe vuttaāhāroyevāti adhippāyo. Uddharitabbo siyā, na ca uddhaṭo. Tasmāti etassa ‘‘vādo balavataro’’ti etena sambandho. Kasmā pana yathāvuttesu dvīsu pañhesu āhāro na uddhaṭoti āha ‘‘ajjhohaṭassā’’tiādi. Tattha dutiyapañhoti dukamūlake dutiyapañhoti yojanā. Dutiyapañho ca na uddhaṭoti etthāpi ‘‘ajjhohaṭassa…pe… abhāvato’’ti idaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Itarassāti anajjhohaṭassa. Ajjhohaṭameva na anajjhohaṭaṃ, yathāvuttojanti adhippāyo. ‘‘Balavataro’’ti vatvā tassa balavatarabhāvaṃ dassento ‘‘na hī’’tiādimāha. Katipayālope ajjhoharitvā vasitvā ṭhitassa viya ajjhohaṭamattāhi maṇḍūkādīhi ajjhohārakassa sarīre visesādhānaṃ veditabbaṃ.
इध वुत्तेहीति इमस्मिं उपादिन्नत्तिके वुत्तेहि। एकमूलकदुकतिकावसानपञ्हविस्सज्जनेहीति एकपदमूलकेहि दुकावसानेहि तिकावसानेहि च पञ्हविस्सज्जनेहि। ते पन ‘‘अनुपादिन्नुपादानियो धम्मो उपादिन्नुपादानियस्स अनुपादिन्नुपादानियस्स च धम्मस्स अत्थिपच्चयेन पच्चयो, अनुपादिन्नअनुपादानियो धम्मो उपादिन्नुपादानियस्स अनुपादिन्नुपादानियस्स अनुपादिन्नअनुपादानियस्स च धम्मस्स अत्थिपच्चयेन पच्चयो’’ति एवं वेदितब्बो। इधाति इमस्मिं उपादिन्नत्तिके। दुतियदुकावसाने वियाति दुतियदुकावसाने पञ्हविस्सज्जने विय, ‘‘अनुपादिन्नुपादानियो धम्मो उपादिन्नुपादानियस्स अनुपादिन्नुपादानियस्स च धम्मस्स अत्थिपच्चयेन पच्चयो, सहजातं पच्छाजात’’न्ति एतस्स विस्सज्जने वियाति अत्थो। अयञ्च अत्थो ततियपदमूलकेसु दुकतिकावसानपञ्हेसुपि लब्भतेव । यदि पन ते पञ्हा कुसलत्तिकेपि लब्भन्ति, अथ कस्मा तत्थ न उद्धटाति आह ‘‘सुखावबोधनत्थं पन तत्थ सहजातवसेनेव विस्सज्जनं कत’’न्ति। सहजातवसेनेवाति सहजातअत्थिपच्चयवसेनेव। एकमूलकदुकावसानाति ‘‘कुसलो धम्मो कुसलस्स च अब्याकतस्स चा’’ति एवंपकारा पञ्हा। तत्थ कुसलत्तिके उद्धटा। इध पन इमस्मिं उपादिन्नत्तिके। एतेहि यथावुत्तेहि विस्सज्जनेहि। एको धम्मोति एको वेदनादिको पच्चयधम्मो। अनेकेहीति सहजातपच्छाजातादीहि अनेकेहि अत्थिपच्चयविसेसेहि। अनेकेसं धम्मानन्ति अनेकेसं पच्चयुप्पन्नधम्मानं। एको अत्थिपच्चयोति इदं अत्थिपच्चयतासामञ्ञतो वुत्तं।
Idha vuttehīti imasmiṃ upādinnattike vuttehi. Ekamūlakadukatikāvasānapañhavissajjanehīti ekapadamūlakehi dukāvasānehi tikāvasānehi ca pañhavissajjanehi. Te pana ‘‘anupādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa anupādinnupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo, anupādinnaanupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa anupādinnupādāniyassa anupādinnaanupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti evaṃ veditabbo. Idhāti imasmiṃ upādinnattike. Dutiyadukāvasāne viyāti dutiyadukāvasāne pañhavissajjane viya, ‘‘anupādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa anupādinnupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo, sahajātaṃ pacchājāta’’nti etassa vissajjane viyāti attho. Ayañca attho tatiyapadamūlakesu dukatikāvasānapañhesupi labbhateva . Yadi pana te pañhā kusalattikepi labbhanti, atha kasmā tattha na uddhaṭāti āha ‘‘sukhāvabodhanatthaṃ pana tattha sahajātavaseneva vissajjanaṃ kata’’nti. Sahajātavasenevāti sahajātaatthipaccayavaseneva. Ekamūlakadukāvasānāti ‘‘kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa cā’’ti evaṃpakārā pañhā. Tattha kusalattike uddhaṭā. Idha pana imasmiṃ upādinnattike. Etehi yathāvuttehi vissajjanehi. Eko dhammoti eko vedanādiko paccayadhammo. Anekehīti sahajātapacchājātādīhi anekehi atthipaccayavisesehi. Anekesaṃ dhammānanti anekesaṃ paccayuppannadhammānaṃ. Eko atthipaccayoti idaṃ atthipaccayatāsāmaññato vuttaṃ.
इदानि यथावुत्तं अवुत्तञ्च अत्थिपच्चये लब्भमानं विसेसं वित्थारतो दस्सेन्तो ‘‘एको ही’’तिआदिमाह। तत्थ एकोति अत्थिपच्चयविसेसेसु एको। एकस्साति तादिसस्सेव एकस्स। अञ्ञथा हि एको धम्मो एकस्स धम्मस्स पच्चयो नाम नत्थि। एकेनेवाति सहजातअत्थिपच्चयेनेव यथा ओक्कन्तिक्खणे वत्थु। तञ्हि अत्तना सहजातस्स नामस्स सहजातअत्थिपच्चयेनेव पच्चयो होति, न पुरेजातादिना। एको सहजातअरूपक्खन्धो अनेकेसं अत्तना सहजातानं अरूपक्खन्धानं एकेन सहजातअत्थिपच्चयेन, अनेकेहि सहजातपच्छाजातअत्थिपच्चयेहि यथाक्कमं अत्तना सहजातानं चित्तसमुट्ठानरूपानं पुरेजातानं तेसमुट्ठानिकरूपानं। अनेको पुरेजातवत्थुरूपञ्चेव सहजातअरूपक्खन्धा च एकस्स अरूपक्खन्धस्स यथाक्कमं पुरेजातसहजातअत्थिपच्चयेहि। अनेको अरूपधम्मो अनेकेसं सहजातअरूपधम्मानं पुरेजातरूपधम्मानञ्च सहजातपच्छाजातअत्थिपच्चयेहि। अनेको वा आहारिन्द्रियप्पकारो अनेकेसं रूपधम्मानं यथारहं सहजातपुरेजातपच्छाजाताहारिन्द्रियवसेन अत्थिपच्चयेन पच्चयो होति। एवं पच्चयुप्पन्नानं असमानत्तेपि अयमत्थो सम्भवति, समानत्ते पन वत्तब्बमेव नत्थि। तेनाह ‘‘समानत्ते पच्चयुप्पन्नधम्मान’’न्ति। सहजातं पुरेजातेनेव सह अत्थिपच्चयो होतीति सहजातअत्थिपच्चयधम्मो पुरेजातअत्थिपच्चयधम्मेन सहेव अत्थिपच्चयो होति। यथा वत्थुना पुरेजातअत्थिपच्चयं लभन्ता एव कुसलादिधम्मा सहजातानं खन्धानं चित्तसमुट्ठानानञ्च रूपानं सहजातअत्थिपच्चयो होन्ति, तथा ते पुरेजातस्स कायस्स पच्छाजातपच्चयोपि होन्तियेव। तेनाह ‘‘पच्छाजातेन चा’’ति। अत्थिपच्चयो होतीति सम्बन्धो। अयं सहजातपच्छाजातानं अत्थिपच्चयभावो पच्चयधम्मानं अभेदे एव इच्छितो, न भेदे। तेनाह ‘‘अनञ्ञधम्मत्तेन…पे॰… नानाधम्मत्ते’’ति।
Idāni yathāvuttaṃ avuttañca atthipaccaye labbhamānaṃ visesaṃ vitthārato dassento ‘‘eko hī’’tiādimāha. Tattha ekoti atthipaccayavisesesu eko. Ekassāti tādisasseva ekassa. Aññathā hi eko dhammo ekassa dhammassa paccayo nāma natthi. Ekenevāti sahajātaatthipaccayeneva yathā okkantikkhaṇe vatthu. Tañhi attanā sahajātassa nāmassa sahajātaatthipaccayeneva paccayo hoti, na purejātādinā. Eko sahajātaarūpakkhandho anekesaṃ attanā sahajātānaṃ arūpakkhandhānaṃ ekena sahajātaatthipaccayena, anekehi sahajātapacchājātaatthipaccayehi yathākkamaṃ attanā sahajātānaṃ cittasamuṭṭhānarūpānaṃ purejātānaṃ tesamuṭṭhānikarūpānaṃ. Aneko purejātavatthurūpañceva sahajātaarūpakkhandhā ca ekassa arūpakkhandhassa yathākkamaṃ purejātasahajātaatthipaccayehi. Aneko arūpadhammo anekesaṃ sahajātaarūpadhammānaṃ purejātarūpadhammānañca sahajātapacchājātaatthipaccayehi. Aneko vā āhārindriyappakāro anekesaṃ rūpadhammānaṃ yathārahaṃ sahajātapurejātapacchājātāhārindriyavasena atthipaccayena paccayo hoti. Evaṃ paccayuppannānaṃ asamānattepi ayamattho sambhavati, samānatte pana vattabbameva natthi. Tenāha ‘‘samānatte paccayuppannadhammāna’’nti. Sahajātaṃ purejāteneva saha atthipaccayo hotīti sahajātaatthipaccayadhammo purejātaatthipaccayadhammena saheva atthipaccayo hoti. Yathā vatthunā purejātaatthipaccayaṃ labhantā eva kusalādidhammā sahajātānaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ sahajātaatthipaccayo honti, tathā te purejātassa kāyassa pacchājātapaccayopi hontiyeva. Tenāha ‘‘pacchājātena cā’’ti. Atthipaccayo hotīti sambandho. Ayaṃ sahajātapacchājātānaṃ atthipaccayabhāvo paccayadhammānaṃ abhede eva icchito, na bhede. Tenāha ‘‘anaññadhammattena…pe… nānādhammatte’’ti.
इदानि तस्स नानाधम्मत्ते अभावं पाळिया विभावेन्तो ‘‘यदि सिया’’तिआदिमाह। तत्थ एको अत्थिपच्चयभावो नत्थीति एकस्सेव पच्चयधम्मस्स वसेन लब्भमानो एको अत्थिपच्चयभावो नत्थि। कस्मा? विरोधतो। तेन वुत्तं ‘‘सहजात…पे॰… न वुत्त’’न्ति। एवञ्च कत्वाति सहजातपच्छाजातानं एकधम्मवसेन सह अलाभतो एव। एकधम्मवसेनाति एकस्सेव पच्चयधम्मस्स वसेन। तेनाह ‘‘नानाधम्मानं विरुद्धसभावत्ता’’ति। विरुद्धसभावता च सहजातपच्छाजातवसेन वेदितब्बा, इध पन लोकियलोकुत्तरादिभावतोति। अञ्ञथाति तेसं सहजातपच्छाजातानं एकज्झं लाभे। इन्द्रियपटिक्खेपेपीति इन्द्रियपच्चये पच्चनीकतो ठितेपि। तस्स पञ्हस्स लाभतोति ‘‘उपादिन्नुपादानियो च अनुपादिन्नुपादानियो च धम्मा उपादिन्नुपादानियस्स धम्मस्स अत्थिपच्चयेन पच्चयो’’ति एतस्स पञ्हस्स लाभतो। बावीसाति एकमूलकावसाना नव, एकमूलकदुकावसाना पञ्च, एकमूलकतिकावसानमेकं, दुकमूलकेकावसाना चत्तारो, दुकमूलकावसाना द्वे, दुकमूलकतिकावसानमेकन्ति एवं बावीसति। यथा पुब्बे सहजातं पुरेजातेन सहेव अत्थिपच्चयो होतीति वुत्तं, एवं पुरेजातम्पि तेनाति दस्सेन्तो आह ‘‘पुरेजातं सहजातेनेव सह अत्थिपच्चयो होती’’ति। तत्थ सहजातेनेव सहाति सहजातेन सहेव। अट्ठानप्पयुत्तो हि अयं एव-सद्दो, सहजातेन न विना पुरेजातअत्थिपच्चयोति अत्थो। इतरेसु पन अत्थिपच्चयधम्मेसु नियमो नत्थि तेहि सहापि विनापि भावतो। तेनाह ‘‘न इतरेही’’ति। तम्पि वत्थु तंसहितपुरेजातमेवाति यं ‘‘पुरेजातं सहजातेनेव सह अत्थिपच्चयो होती’’ति वुत्तं, तम्पि वत्थुपुरेजातञ्चेव तंसहितारम्मणपुरेजातमेव च, न केवलं आरम्मणपुरेजातं। तेनाह ‘‘न इतर’’न्ति।
Idāni tassa nānādhammatte abhāvaṃ pāḷiyā vibhāvento ‘‘yadi siyā’’tiādimāha. Tattha eko atthipaccayabhāvo natthīti ekasseva paccayadhammassa vasena labbhamāno eko atthipaccayabhāvo natthi. Kasmā? Virodhato. Tena vuttaṃ ‘‘sahajāta…pe… na vutta’’nti. Evañca katvāti sahajātapacchājātānaṃ ekadhammavasena saha alābhato eva. Ekadhammavasenāti ekasseva paccayadhammassa vasena. Tenāha ‘‘nānādhammānaṃ viruddhasabhāvattā’’ti. Viruddhasabhāvatā ca sahajātapacchājātavasena veditabbā, idha pana lokiyalokuttarādibhāvatoti. Aññathāti tesaṃ sahajātapacchājātānaṃ ekajjhaṃ lābhe. Indriyapaṭikkhepepīti indriyapaccaye paccanīkato ṭhitepi. Tassa pañhassa lābhatoti ‘‘upādinnupādāniyo ca anupādinnupādāniyo ca dhammā upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti etassa pañhassa lābhato. Bāvīsāti ekamūlakāvasānā nava, ekamūlakadukāvasānā pañca, ekamūlakatikāvasānamekaṃ, dukamūlakekāvasānā cattāro, dukamūlakāvasānā dve, dukamūlakatikāvasānamekanti evaṃ bāvīsati. Yathā pubbe sahajātaṃ purejātena saheva atthipaccayo hotīti vuttaṃ, evaṃ purejātampi tenāti dassento āha ‘‘purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hotī’’ti. Tattha sahajāteneva sahāti sahajātena saheva. Aṭṭhānappayutto hi ayaṃ eva-saddo, sahajātena na vinā purejātaatthipaccayoti attho. Itaresu pana atthipaccayadhammesu niyamo natthi tehi sahāpi vināpi bhāvato. Tenāha ‘‘na itarehī’’ti. Tampi vatthu taṃsahitapurejātamevāti yaṃ ‘‘purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hotī’’ti vuttaṃ, tampi vatthupurejātañceva taṃsahitārammaṇapurejātameva ca, na kevalaṃ ārammaṇapurejātaṃ. Tenāha ‘‘na itara’’nti.
इदानि यथावुत्तमत्थं पाठन्तरेन विभावेतुं ‘‘कुसलत्तिके ही’’तिआदि वुत्तं। यदि पुरेजातं तंसहजातेन विनापि अत्थिपच्चयो सिया, ‘‘नविप्पयुत्तपच्चया अत्थिया पञ्चा’’ति वत्तुं न सक्का, वुत्तञ्चेतं, तस्मा विञ्ञायति ‘‘पुरेजातं सहजातेन सहेव अत्थिपच्चयो होती’’ति। नविप्पयुत्ते बावीसाति एत्थापि एसेव नयो। तत्थाति सनिदस्सनत्तिके। अत्थिविभङ्गेति अत्थिपच्चयस्स विभजने। तिकमूलकेकावसानन्ति ‘‘सनिदस्सनसप्पटिघो च अनिदस्सनसप्पटिघो च अनिदस्सनअप्पटिघो च धम्मा अनिदस्सनसप्पटिघस्स धम्मस्स अत्थिपच्चयेन पच्चयो’’ति एवं तिकमूलको एकावसानो पञ्हो उद्धटो। पच्चयुद्धारेति च तत्थेव पच्चयुद्धारे। तथा च सो पञ्हो उद्धटो। तयिदं कथं, यदि पुरेजातं सहजातेनेव सह अत्थिपच्चयो होतीति चोदनायं आह ‘‘तं वत्थुसहितस्स…पे॰… पच्चयभावतो’’ति। तस्सत्थो – यदिपि तत्थ सनिदस्सनसप्पटिघग्गहणेन आरम्मणपुरेजातस्स अत्थिपच्चयभावो वुत्तो, तथापि अनिदस्सनअप्पटिघग्गहणतो वत्थुम्पि गहितन्ति वत्थुसहितस्स आरम्मणपुरेजातस्स सहजातेन सहेव अत्थिपच्चयभावो वुत्तोति। पच्छाजातं आहारिन्द्रियेहेव सह अत्थिपच्चयो होति, न पुरेजातेनाति अधिप्पायो। अनञ्ञधम्मत्तेति पच्चयधम्मस्स अनञ्ञत्ते। सहजातेन सह अत्थिपच्चयो होतीति योजना। सेसपदद्वयेपि एसेव नयो। तत्थापि पटियोगिपुरेजातंयेव दट्ठब्बं। ‘‘अत्थिपच्चयविसेसेसु पना’’तिआदिना अत्तना दस्सितं विचारं ‘‘एवमेत’’न्ति निगमनवसेन पच्चामसति।
Idāni yathāvuttamatthaṃ pāṭhantarena vibhāvetuṃ ‘‘kusalattike hī’’tiādi vuttaṃ. Yadi purejātaṃ taṃsahajātena vināpi atthipaccayo siyā, ‘‘navippayuttapaccayā atthiyā pañcā’’ti vattuṃ na sakkā, vuttañcetaṃ, tasmā viññāyati ‘‘purejātaṃ sahajātena saheva atthipaccayo hotī’’ti. Navippayutte bāvīsāti etthāpi eseva nayo. Tatthāti sanidassanattike. Atthivibhaṅgeti atthipaccayassa vibhajane. Tikamūlakekāvasānanti ‘‘sanidassanasappaṭigho ca anidassanasappaṭigho ca anidassanaappaṭigho ca dhammā anidassanasappaṭighassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti evaṃ tikamūlako ekāvasāno pañho uddhaṭo. Paccayuddhāreti ca tattheva paccayuddhāre. Tathā ca so pañho uddhaṭo. Tayidaṃ kathaṃ, yadi purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hotīti codanāyaṃ āha ‘‘taṃ vatthusahitassa…pe… paccayabhāvato’’ti. Tassattho – yadipi tattha sanidassanasappaṭighaggahaṇena ārammaṇapurejātassa atthipaccayabhāvo vutto, tathāpi anidassanaappaṭighaggahaṇato vatthumpi gahitanti vatthusahitassa ārammaṇapurejātassa sahajātena saheva atthipaccayabhāvo vuttoti. Pacchājātaṃ āhārindriyeheva saha atthipaccayo hoti, na purejātenāti adhippāyo. Anaññadhammatteti paccayadhammassa anaññatte. Sahajātena saha atthipaccayo hotīti yojanā. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tatthāpi paṭiyogipurejātaṃyeva daṭṭhabbaṃ. ‘‘Atthipaccayavisesesu panā’’tiādinā attanā dassitaṃ vicāraṃ ‘‘evameta’’nti nigamanavasena paccāmasati.
उपादिन्नत्तिकवण्णना निट्ठिता।
Upādinnattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ४. उपादिन्नत्तिकवण्णना • 4. Upādinnattikavaṇṇanā
