| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
៤. ឧបាទិន្នត្តិកវណ្ណនា
4. Upādinnattikavaṇṇanā
១៥. ឧបាទិន្នត្តិកេ អនុបាទិន្នអនុបាទានិយំ ធម្មំ បដិច្ច អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ ធម្មោ ឧប្បជ្ជតិ នាធិបតិបច្ចយាតិ ឯតេន សយំ អធិបតិភូតត្តា អវិរហិតារម្មណាធិបតីសុបិ អធិបតិ ទុវិធេនបិ អធិបតិបច្ចយេន ឧប្បជ្ជតីតិ ន វត្តព្ពោ, អយមេតស្ស សភាវោតិ ទស្សេតិ។
15. Upādinnattike anupādinnaanupādāniyaṃ dhammaṃ paṭicca anupādinnaanupādāniyo dhammo uppajjati nādhipatipaccayāti etena sayaṃ adhipatibhūtattā avirahitārammaṇādhipatīsupi adhipati duvidhenapi adhipatipaccayena uppajjatīti na vattabbo, ayametassa sabhāvoti dasseti.
៧២. ឧបាទិន្នុបាទានិយោ កពឡីការាហារោ ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស កាយស្ស អាហារបច្ចយេន បច្ចយោតិ ឯត្ថ កម្មជានំ រូបានំ អព្ភន្តរគតា ឱជា តស្សេវ កម្មជកាយស្ស រូបជីវិតិន្ទ្រិយំ វិយ កដត្តារូបានំ អនុបាលនុបត្ថម្ភនវសេន បច្ចយោ, ន ជនកវសេនាតិ អយមត្ថោ អដ្ឋកថាយំ វុត្តោ។ ឯតស្មិំ បន អត្ថេ សតិ ឧបាទិន្នុបាទានិយោ ច អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ ច ធម្មា ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ បច្ឆាជាតិន្ទ្រិយន្តិ ឯត្ថ ‘‘អាហារ’’ន្តិបិ វត្តព្ពំ, យទិ ច កម្មជា ឱជា សកលាបរូបានមេវ អាហារបច្ចយោ ហោតិ, ឯវំ សតិ ‘‘ឧបាទិន្នុបាទានិយោ កពឡីការាហារោ អនុបាទិន្នុបាទានិយស្ស កាយស្ស អាហារបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ ន វត្តព្ពំ សិយា, វុត្តញ្ចិទំ, តម្បិ អនជ្ឈោហដាយ សសន្តានគតាយ ឧបាទិន្នោជាយ អនុបាទិន្នុបាទានិយស្ស កាយស្ស អាហារបច្ចយំ សន្ធាយ វុត្តំ។ ឯវញ្ច សតិ ‘‘ឧបាទិន្នុបាទានិយោ ច អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ ច ធម្មា អនុបាទិន្នុបាទានិយស្ស ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ (បដ្ឋា. ១.៤.៨៥) អយម្បិ បញ្ហោ បច្ឆាជាតាហារវសេន ឧទ្ធរិតព្ពោ សិយា, តស្មា អជ្ឈោហដស្ស ឧបាទិន្នាហារស្ស លោកុត្តរក្ខណេ អភាវតោ ទុមូលកេសុ បឋមបញ្ហេ ‘‘អាហារ’’ន្តិ ន វុត្តំ។ ទុតិយបញ្ហោ ច ន ឧទ្ធដោ, ន ឥតរស្ស ឧបាទិន្នាហារស្ស កាមភវេ អសម្ភវាភាវតោតិ អជ្ឈោហដមេវ មណ្ឌូកាទិសរីរគតំ ឧបាទិន្នាហារំ សន្ធាយ ‘‘ឧបាទិន្នុបាទានិយោ កពឡីការាហារោ ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស ច អនុបាទិន្នុបាទានិយស្ស ច កាយស្ស អាហារបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ (បដ្ឋា. ១.៤.៧៤) វទន្តានំ វាទោ ពលវតរោ។ ន ហិ អជ្ឈោហដមត្តាវ មណ្ឌូកាទយោ កុច្ឆិវិត្ថតំ ន ករោន្តិ, ន ច ពលំ ន ឧបជាយន្តិ, ន ច រូបវិសេសោ ន វិញ្ញាយតីតិ។
72. Upādinnupādāniyo kabaḷīkārāhāro upādinnupādāniyassa kāyassa āhārapaccayena paccayoti ettha kammajānaṃ rūpānaṃ abbhantaragatā ojā tasseva kammajakāyassa rūpajīvitindriyaṃ viya kaṭattārūpānaṃ anupālanupatthambhanavasena paccayo, na janakavasenāti ayamattho aṭṭhakathāyaṃ vutto. Etasmiṃ pana atthe sati upādinnupādāniyo ca anupādinnaanupādāniyo ca dhammā upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo pacchājātindriyanti ettha ‘‘āhāra’’ntipi vattabbaṃ, yadi ca kammajā ojā sakalāparūpānameva āhārapaccayo hoti, evaṃ sati ‘‘upādinnupādāniyo kabaḷīkārāhāro anupādinnupādāniyassa kāyassa āhārapaccayena paccayo’’ti na vattabbaṃ siyā, vuttañcidaṃ, tampi anajjhohaṭāya sasantānagatāya upādinnojāya anupādinnupādāniyassa kāyassa āhārapaccayaṃ sandhāya vuttaṃ. Evañca sati ‘‘upādinnupādāniyo ca anupādinnaanupādāniyo ca dhammā anupādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.4.85) ayampi pañho pacchājātāhāravasena uddharitabbo siyā, tasmā ajjhohaṭassa upādinnāhārassa lokuttarakkhaṇe abhāvato dumūlakesu paṭhamapañhe ‘‘āhāra’’nti na vuttaṃ. Dutiyapañho ca na uddhaṭo, na itarassa upādinnāhārassa kāmabhave asambhavābhāvatoti ajjhohaṭameva maṇḍūkādisarīragataṃ upādinnāhāraṃ sandhāya ‘‘upādinnupādāniyo kabaḷīkārāhāro upādinnupādāniyassa ca anupādinnupādāniyassa ca kāyassa āhārapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.4.74) vadantānaṃ vādo balavataro. Na hi ajjhohaṭamattāva maṇḍūkādayo kucchivitthataṃ na karonti, na ca balaṃ na upajāyanti, na ca rūpaviseso na viññāyatīti.
‘‘អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ ធម្មោ ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស ច អនុបាទិន្នអនុបាទានិយស្ស ច ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ សហជាតំ បច្ឆាជាត’’ន្តិ (បដ្ឋា. ១.៤.៨៣) ឯវមាទីហិ ឥធ វុត្តេហិ ឯកមូលកទុកតិកាវសានបញ្ហវិស្សជ្ជនេហិ ‘‘កុសលោ ធម្មោ កុសលស្ស ច អព្យាកតស្ស ច ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ សហជាត’’ន្តិអាទិនា ឥធ ទុតិយទុកាវសានេ វិយ វិស្សជ្ជនំ លព្ភតីតិ វិញ្ញាយតិ។ សុខាវពោធនត្ថំ បន តត្ថ សហជាតវសេនេវ វិស្សជ្ជនំ កតំ។ បច្ចនីយេ បន សហជាតស្សេវ អបដិក្ខេបេ លាភតោ, បដិក្ខេបេ ច អលាភតោ សហជាតបច្ចយវសេនេវ ឯកមូលកទុកាវសានា តត្ថ ឧទ្ធដា, ឥធ បនេតេហិ វិស្សជ្ជនេហិ ឯកោ ធម្មោ សហជាតាទីសុ អត្ថិបច្ចយវិសេសេសុ អនេកេហិបិ អនេកេសំ ធម្មានំ ឯកោ អត្ថិបច្ចយោ ហោតីតិ ទស្សិតំ ហោតិ។ ឯកោ ហិ ធម្មោ ឯកស្ស ធម្មស្ស ឯកេនេវ អត្ថិបច្ចយវិសេសេន អត្ថិបច្ចយោ ហោតិ, ឯកោ អនេកេសំ ឯកេនបិ អនេកេហិបិ, តថា អនេកោ ឯកស្ស, អនេកោ អនេកេសំ សមានត្តេ បច្ចយុប្បន្នធម្មានំ, អត្ថិបច្ចយវិសេសេសុ បន បញ្ចសុ សហជាតំ បុរេជាតេនេវ សហ អត្ថិបច្ចយោ ហោតិ, អនញ្ញធម្មត្តេ បច្ឆាជាតេន ច, ន នានាធម្មត្តេ។
‘‘Anupādinnaanupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa ca anupādinnaanupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo sahajātaṃ pacchājāta’’nti (paṭṭhā. 1.4.83) evamādīhi idha vuttehi ekamūlakadukatikāvasānapañhavissajjanehi ‘‘kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo sahajāta’’ntiādinā idha dutiyadukāvasāne viya vissajjanaṃ labbhatīti viññāyati. Sukhāvabodhanatthaṃ pana tattha sahajātavaseneva vissajjanaṃ kataṃ. Paccanīye pana sahajātasseva apaṭikkhepe lābhato, paṭikkhepe ca alābhato sahajātapaccayavaseneva ekamūlakadukāvasānā tattha uddhaṭā, idha panetehi vissajjanehi eko dhammo sahajātādīsu atthipaccayavisesesu anekehipi anekesaṃ dhammānaṃ eko atthipaccayo hotīti dassitaṃ hoti. Eko hi dhammo ekassa dhammassa ekeneva atthipaccayavisesena atthipaccayo hoti, eko anekesaṃ ekenapi anekehipi, tathā aneko ekassa, aneko anekesaṃ samānatte paccayuppannadhammānaṃ, atthipaccayavisesesu pana pañcasu sahajātaṃ purejāteneva saha atthipaccayo hoti, anaññadhammatte pacchājātena ca, na nānādhammatte.
យទិ សិយា, ‘‘ឧបាទិន្នុបាទានិយោ ច អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ ច ធម្មា ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ បច្ឆាជាតំ ឥន្ទ្រិយ’’ន្តិ ឯត្ថ ‘‘សហជាត’’ន្តិបិ វត្តព្ពំ សិយា។ កម្មជានញ្ហិ ភូតានំ សហជាតានំ បច្ឆាជាតានញ្ច លោកុត្តរានំ ឯកក្ខណេ លព្ភមានានម្បិ ឯកោ អត្ថិបច្ចយភាវោ នត្ថិ សហជាតបច្ឆាជាតានំ នានាធម្មានំ វិរុទ្ធសភាវត្តាតិ តំ ន វុត្តន្តិ វេទិតព្ពំ។ ឯវញ្ច កត្វា បច្ចនីយេ ច ‘‘នឥន្ទ្រិយេ ពាវីសា’’តិ វុត្តំ។ អញ្ញថា ហិ ឥន្ទ្រិយបដិក្ខេបេបិ សហជាតបច្ឆាជាតវសេន តស្ស បញ្ហស្ស លាភតោ ‘‘តេវីសា’’តិ វត្តព្ពំ សិយាតិ។ បុរេជាតំ សហជាតេនេវ សហ អត្ថិបច្ចយោ ហោតិ, ន ឥតរេហិ, តម្បិ វត្ថុ តំសហិតបុរេជាតមេវ, ន ឥតរំ។ កុសលត្តិកេ ហិ បញ្ហាវារេ ‘‘នវិប្បយុត្តបច្ចយា អត្ថិយា បញ្ចា’’តិ (បដ្ឋា. ១.១.៦៤៩) វុត្តំ, សនិទស្សនត្តិកេ បន ‘‘វិប្បយុត្តេ ពាវីសា’’តិ។ យំ បន តត្ថ អត្ថិវិភង្គេ បច្ចយុទ្ធារេ ច តិមូលកេកាវសានំ ឧទ្ធដំ, តំ វត្ថុសហិតស្ស អារម្មណបុរេជាតស្ស សហជាតេន, សហ បច្ចយភាវតោតិ បច្ឆាជាតំ អាហារិន្ទ្រិយេហេវ, អនញ្ញធម្មត្តេ ច សហជាតេន ច, អាហារោ បច្ឆាជាតិន្ទ្រិយេហេវ, ឥន្ទ្រិយំ បច្ឆាជាតាហារេនាតិ ឯវមេតំ អត្ថិបច្ចយវិភាគំ សល្លក្ខេត្វា អនុលោមេ បច្ចនីយាទីសុ ច លព្ភមានា បញ្ហា ឧទ្ធរិតព្ពា។
Yadi siyā, ‘‘upādinnupādāniyo ca anupādinnaanupādāniyo ca dhammā upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo pacchājātaṃ indriya’’nti ettha ‘‘sahajāta’’ntipi vattabbaṃ siyā. Kammajānañhi bhūtānaṃ sahajātānaṃ pacchājātānañca lokuttarānaṃ ekakkhaṇe labbhamānānampi eko atthipaccayabhāvo natthi sahajātapacchājātānaṃ nānādhammānaṃ viruddhasabhāvattāti taṃ na vuttanti veditabbaṃ. Evañca katvā paccanīye ca ‘‘naindriye bāvīsā’’ti vuttaṃ. Aññathā hi indriyapaṭikkhepepi sahajātapacchājātavasena tassa pañhassa lābhato ‘‘tevīsā’’ti vattabbaṃ siyāti. Purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hoti, na itarehi, tampi vatthu taṃsahitapurejātameva, na itaraṃ. Kusalattike hi pañhāvāre ‘‘navippayuttapaccayā atthiyā pañcā’’ti (paṭṭhā. 1.1.649) vuttaṃ, sanidassanattike pana ‘‘vippayutte bāvīsā’’ti. Yaṃ pana tattha atthivibhaṅge paccayuddhāre ca timūlakekāvasānaṃ uddhaṭaṃ, taṃ vatthusahitassa ārammaṇapurejātassa sahajātena, saha paccayabhāvatoti pacchājātaṃ āhārindriyeheva, anaññadhammatte ca sahajātena ca, āhāro pacchājātindriyeheva, indriyaṃ pacchājātāhārenāti evametaṃ atthipaccayavibhāgaṃ sallakkhetvā anulome paccanīyādīsu ca labbhamānā pañhā uddharitabbā.
ឧបាទិន្នត្តិកវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Upādinnattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ៤. ឧបាទិន្នត្តិកវណ្ណនា • 4. Upādinnattikavaṇṇanā
