| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
៤. ឧបាទិន្នត្តិកវណ្ណនា
4. Upādinnattikavaṇṇanā
៥១. អធិបតិធម្មោយេវ លោកុត្តរធម្មេសុ នាធិបតិបច្ចយា ឧប្បជ្ជតីតិ អាហ ‘‘នាធិបតិបច្ចយាតិ សយំ អធិបតិភូតត្តា’’តិ។ ននុ អធិបតិធម្មោបិ អារម្មណាធិបតិវសេន អធិបតិបច្ចយេន ឧប្បជ្ជតីតិ ចោទនំ សន្ធាយាហ ‘‘អវិរហិតា…បេ.… ទស្សេតី’’តិ។ អវិរហិតារម្មណាធិបតីសូតិ លោកុត្តរេ សន្ធាយាហ។ តេ ហិ និព្ពានារម្មណត្តា ឯវំ វុច្ចតិ។ បិ-សទ្ទេន កោ បន វាទោ វិរហិតារម្មណាធិបតិអនេកន្តារម្មណាធិបតីសូតិ ទស្សេតិ។
51. Adhipatidhammoyeva lokuttaradhammesu nādhipatipaccayā uppajjatīti āha ‘‘nādhipatipaccayāti sayaṃ adhipatibhūtattā’’ti. Nanu adhipatidhammopi ārammaṇādhipativasena adhipatipaccayena uppajjatīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘avirahitā…pe… dassetī’’ti. Avirahitārammaṇādhipatīsūti lokuttare sandhāyāha. Te hi nibbānārammaṇattā evaṃ vuccati. Pi-saddena ko pana vādo virahitārammaṇādhipatianekantārammaṇādhipatīsūti dasseti.
៧២. អនុបាលនុបត្ថម្ភនវសេនាតិ ជីវិតិន្ទ្រិយំ វិយ កដត្តារូបានំ អនុបាលនវសេន ឱជា តស្សេវ កម្មជកាយស្ស ឧបត្ថម្ភនវសេន បច្ចយោ ហោតិ, ន ជនកវសេនាតិ យោជនា។ ឯតស្មិំ បន អត្ថេ សតីតិ កម្មជកលាបេ ឱជា តស្សេវ កម្មជកាយស្ស ឧបត្ថម្ភកវសេន បច្ចយោ ហោតីតិ ឯតស្មិំ អត្ថេ លព្ភមានេ។ អាហារន្តិបិ វត្តព្ពន្តិ យថា ជីវិតិន្ទ្រិយវសេន ‘‘ឧបាទិន្នុបាទានិយោ ធម្មោ ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ វុត្តំ, ឯវំ យថាវុត្តអាហារស្សបិ វសេន វត្តព្ពន្តិ អត្ថោ។ ឯត្ថ ច យស្មិំ កលាបេ កម្មជា ឱជា កទាចិ តស្សេវ ឧបត្ថម្ភនបច្ចយោ ហោតីតិ អយមត្ថោ អដ្ឋកថាយំ ទស្សិតោ។ យទិ កម្មជា ឱជា ឯកំសតោ សកលាបរូបូបត្ថម្ភនវសេនេវ បវត្តតិ, តថា សតិ ឥមាយ បាឡិយា វិរោធោ សិយាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘យទិ ច…បេ.… ហោតី’’តិ អដ្ឋកថាវចនំ ឧទ្ធរិត្វា តត្ថ ទោសំ វិភាវេន្តោ ‘‘ឯវំ សតី’’តិ អាហ។ តត្ថ តន្តិ តំ វចនំ។ អនជ្ឈោហដាយ អត្តនោ បច្ចយតោ និព្ពត្តាយ, បច្ចយោ ចេត្ថ កម្មំយេវ។ តេនាហ ‘‘សសន្តានគតាយ ឧបាទិន្នោជាយា’’តិ។
72. Anupālanupatthambhanavasenāti jīvitindriyaṃ viya kaṭattārūpānaṃ anupālanavasena ojā tasseva kammajakāyassa upatthambhanavasena paccayo hoti, na janakavasenāti yojanā. Etasmiṃpana atthe satīti kammajakalāpe ojā tasseva kammajakāyassa upatthambhakavasena paccayo hotīti etasmiṃ atthe labbhamāne. Āhārantipi vattabbanti yathā jīvitindriyavasena ‘‘upādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti vuttaṃ, evaṃ yathāvuttaāhārassapi vasena vattabbanti attho. Ettha ca yasmiṃ kalāpe kammajā ojā kadāci tasseva upatthambhanapaccayo hotīti ayamattho aṭṭhakathāyaṃ dassito. Yadi kammajā ojā ekaṃsato sakalāparūpūpatthambhanavaseneva pavattati, tathā sati imāya pāḷiyā virodho siyāti dassento ‘‘yadi ca…pe… hotī’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ uddharitvā tattha dosaṃ vibhāvento ‘‘evaṃ satī’’ti āha. Tattha tanti taṃ vacanaṃ. Anajjhohaṭāya attano paccayato nibbattāya, paccayo cettha kammaṃyeva. Tenāha ‘‘sasantānagatāya upādinnojāyā’’ti.
អយម្បិ បញ្ហោ, ន កេវលំ បុព្ពេ វុត្តអាហារោយេវាតិ អធិប្បាយោ។ ឧទ្ធរិតព្ពោ សិយា, ន ច ឧទ្ធដោ។ តស្មាតិ ឯតស្ស ‘‘វាទោ ពលវតរោ’’តិ ឯតេន សម្ពន្ធោ។ កស្មា បន យថាវុត្តេសុ ទ្វីសុ បញ្ហេសុ អាហារោ ន ឧទ្ធដោតិ អាហ ‘‘អជ្ឈោហដស្សា’’តិអាទិ។ តត្ថ ទុតិយបញ្ហោតិ ទុកមូលកេ ទុតិយបញ្ហោតិ យោជនា។ ទុតិយបញ្ហោ ច ន ឧទ្ធដោតិ ឯត្ថាបិ ‘‘អជ្ឈោហដស្ស…បេ.… អភាវតោ’’តិ ឥទំ អានេត្វា សម្ពន្ធិតព្ពំ។ ឥតរស្សាតិ អនជ្ឈោហដស្ស។ អជ្ឈោហដមេវ ន អនជ្ឈោហដំ, យថាវុត្តោជន្តិ អធិប្បាយោ។ ‘‘ពលវតរោ’’តិ វត្វា តស្ស ពលវតរភាវំ ទស្សេន្តោ ‘‘ន ហី’’តិអាទិមាហ។ កតិបយាលោបេ អជ្ឈោហរិត្វា វសិត្វា ឋិតស្ស វិយ អជ្ឈោហដមត្តាហិ មណ្ឌូកាទីហិ អជ្ឈោហារកស្ស សរីរេ វិសេសាធានំ វេទិតព្ពំ។
Ayampi pañho, na kevalaṃ pubbe vuttaāhāroyevāti adhippāyo. Uddharitabbo siyā, na ca uddhaṭo. Tasmāti etassa ‘‘vādo balavataro’’ti etena sambandho. Kasmā pana yathāvuttesu dvīsu pañhesu āhāro na uddhaṭoti āha ‘‘ajjhohaṭassā’’tiādi. Tattha dutiyapañhoti dukamūlake dutiyapañhoti yojanā. Dutiyapañho ca na uddhaṭoti etthāpi ‘‘ajjhohaṭassa…pe… abhāvato’’ti idaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Itarassāti anajjhohaṭassa. Ajjhohaṭameva na anajjhohaṭaṃ, yathāvuttojanti adhippāyo. ‘‘Balavataro’’ti vatvā tassa balavatarabhāvaṃ dassento ‘‘na hī’’tiādimāha. Katipayālope ajjhoharitvā vasitvā ṭhitassa viya ajjhohaṭamattāhi maṇḍūkādīhi ajjhohārakassa sarīre visesādhānaṃ veditabbaṃ.
ឥធ វុត្តេហីតិ ឥមស្មិំ ឧបាទិន្នត្តិកេ វុត្តេហិ។ ឯកមូលកទុកតិកាវសានបញ្ហវិស្សជ្ជនេហីតិ ឯកបទមូលកេហិ ទុកាវសានេហិ តិកាវសានេហិ ច បញ្ហវិស្សជ្ជនេហិ។ តេ បន ‘‘អនុបាទិន្នុបាទានិយោ ធម្មោ ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស អនុបាទិន្នុបាទានិយស្ស ច ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ, អនុបាទិន្នអនុបាទានិយោ ធម្មោ ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស អនុបាទិន្នុបាទានិយស្ស អនុបាទិន្នអនុបាទានិយស្ស ច ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ ឯវំ វេទិតព្ពោ។ ឥធាតិ ឥមស្មិំ ឧបាទិន្នត្តិកេ។ ទុតិយទុកាវសានេ វិយាតិ ទុតិយទុកាវសានេ បញ្ហវិស្សជ្ជនេ វិយ, ‘‘អនុបាទិន្នុបាទានិយោ ធម្មោ ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស អនុបាទិន្នុបាទានិយស្ស ច ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ, សហជាតំ បច្ឆាជាត’’ន្តិ ឯតស្ស វិស្សជ្ជនេ វិយាតិ អត្ថោ។ អយញ្ច អត្ថោ តតិយបទមូលកេសុ ទុកតិកាវសានបញ្ហេសុបិ លព្ភតេវ ។ យទិ បន តេ បញ្ហា កុសលត្តិកេបិ លព្ភន្តិ, អថ កស្មា តត្ថ ន ឧទ្ធដាតិ អាហ ‘‘សុខាវពោធនត្ថំ បន តត្ថ សហជាតវសេនេវ វិស្សជ្ជនំ កត’’ន្តិ។ សហជាតវសេនេវាតិ សហជាតអត្ថិបច្ចយវសេនេវ។ ឯកមូលកទុកាវសានាតិ ‘‘កុសលោ ធម្មោ កុសលស្ស ច អព្យាកតស្ស ចា’’តិ ឯវំបការា បញ្ហា។ តត្ថ កុសលត្តិកេ ឧទ្ធដា។ ឥធ បន ឥមស្មិំ ឧបាទិន្នត្តិកេ។ ឯតេហិ យថាវុត្តេហិ វិស្សជ្ជនេហិ។ ឯកោ ធម្មោតិ ឯកោ វេទនាទិកោ បច្ចយធម្មោ។ អនេកេហីតិ សហជាតបច្ឆាជាតាទីហិ អនេកេហិ អត្ថិបច្ចយវិសេសេហិ។ អនេកេសំ ធម្មានន្តិ អនេកេសំ បច្ចយុប្បន្នធម្មានំ។ ឯកោ អត្ថិបច្ចយោតិ ឥទំ អត្ថិបច្ចយតាសាមញ្ញតោ វុត្តំ។
Idha vuttehīti imasmiṃ upādinnattike vuttehi. Ekamūlakadukatikāvasānapañhavissajjanehīti ekapadamūlakehi dukāvasānehi tikāvasānehi ca pañhavissajjanehi. Te pana ‘‘anupādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa anupādinnupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo, anupādinnaanupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa anupādinnupādāniyassa anupādinnaanupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti evaṃ veditabbo. Idhāti imasmiṃ upādinnattike. Dutiyadukāvasāne viyāti dutiyadukāvasāne pañhavissajjane viya, ‘‘anupādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa anupādinnupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo, sahajātaṃ pacchājāta’’nti etassa vissajjane viyāti attho. Ayañca attho tatiyapadamūlakesu dukatikāvasānapañhesupi labbhateva . Yadi pana te pañhā kusalattikepi labbhanti, atha kasmā tattha na uddhaṭāti āha ‘‘sukhāvabodhanatthaṃ pana tattha sahajātavaseneva vissajjanaṃ kata’’nti. Sahajātavasenevāti sahajātaatthipaccayavaseneva. Ekamūlakadukāvasānāti ‘‘kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa cā’’ti evaṃpakārā pañhā. Tattha kusalattike uddhaṭā. Idha pana imasmiṃ upādinnattike. Etehi yathāvuttehi vissajjanehi. Eko dhammoti eko vedanādiko paccayadhammo. Anekehīti sahajātapacchājātādīhi anekehi atthipaccayavisesehi. Anekesaṃ dhammānanti anekesaṃ paccayuppannadhammānaṃ. Eko atthipaccayoti idaṃ atthipaccayatāsāmaññato vuttaṃ.
ឥទានិ យថាវុត្តំ អវុត្តញ្ច អត្ថិបច្ចយេ លព្ភមានំ វិសេសំ វិត្ថារតោ ទស្សេន្តោ ‘‘ឯកោ ហី’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ ឯកោតិ អត្ថិបច្ចយវិសេសេសុ ឯកោ។ ឯកស្សាតិ តាទិសស្សេវ ឯកស្ស។ អញ្ញថា ហិ ឯកោ ធម្មោ ឯកស្ស ធម្មស្ស បច្ចយោ នាម នត្ថិ។ ឯកេនេវាតិ សហជាតអត្ថិបច្ចយេនេវ យថា ឱក្កន្តិក្ខណេ វត្ថុ។ តញ្ហិ អត្តនា សហជាតស្ស នាមស្ស សហជាតអត្ថិបច្ចយេនេវ បច្ចយោ ហោតិ, ន បុរេជាតាទិនា។ ឯកោ សហជាតអរូបក្ខន្ធោ អនេកេសំ អត្តនា សហជាតានំ អរូបក្ខន្ធានំ ឯកេន សហជាតអត្ថិបច្ចយេន, អនេកេហិ សហជាតបច្ឆាជាតអត្ថិបច្ចយេហិ យថាក្កមំ អត្តនា សហជាតានំ ចិត្តសមុដ្ឋានរូបានំ បុរេជាតានំ តេសមុដ្ឋានិករូបានំ។ អនេកោ បុរេជាតវត្ថុរូបញ្ចេវ សហជាតអរូបក្ខន្ធា ច ឯកស្ស អរូបក្ខន្ធស្ស យថាក្កមំ បុរេជាតសហជាតអត្ថិបច្ចយេហិ។ អនេកោ អរូបធម្មោ អនេកេសំ សហជាតអរូបធម្មានំ បុរេជាតរូបធម្មានញ្ច សហជាតបច្ឆាជាតអត្ថិបច្ចយេហិ។ អនេកោ វា អាហារិន្ទ្រិយប្បការោ អនេកេសំ រូបធម្មានំ យថារហំ សហជាតបុរេជាតបច្ឆាជាតាហារិន្ទ្រិយវសេន អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ ហោតិ។ ឯវំ បច្ចយុប្បន្នានំ អសមានត្តេបិ អយមត្ថោ សម្ភវតិ, សមានត្តេ បន វត្តព្ពមេវ នត្ថិ។ តេនាហ ‘‘សមានត្តេ បច្ចយុប្បន្នធម្មាន’’ន្តិ។ សហជាតំ បុរេជាតេនេវ សហ អត្ថិបច្ចយោ ហោតីតិ សហជាតអត្ថិបច្ចយធម្មោ បុរេជាតអត្ថិបច្ចយធម្មេន សហេវ អត្ថិបច្ចយោ ហោតិ។ យថា វត្ថុនា បុរេជាតអត្ថិបច្ចយំ លភន្តា ឯវ កុសលាទិធម្មា សហជាតានំ ខន្ធានំ ចិត្តសមុដ្ឋានានញ្ច រូបានំ សហជាតអត្ថិបច្ចយោ ហោន្តិ, តថា តេ បុរេជាតស្ស កាយស្ស បច្ឆាជាតបច្ចយោបិ ហោន្តិយេវ។ តេនាហ ‘‘បច្ឆាជាតេន ចា’’តិ។ អត្ថិបច្ចយោ ហោតីតិ សម្ពន្ធោ។ អយំ សហជាតបច្ឆាជាតានំ អត្ថិបច្ចយភាវោ បច្ចយធម្មានំ អភេទេ ឯវ ឥច្ឆិតោ, ន ភេទេ។ តេនាហ ‘‘អនញ្ញធម្មត្តេន…បេ.… នានាធម្មត្តេ’’តិ។
Idāni yathāvuttaṃ avuttañca atthipaccaye labbhamānaṃ visesaṃ vitthārato dassento ‘‘eko hī’’tiādimāha. Tattha ekoti atthipaccayavisesesu eko. Ekassāti tādisasseva ekassa. Aññathā hi eko dhammo ekassa dhammassa paccayo nāma natthi. Ekenevāti sahajātaatthipaccayeneva yathā okkantikkhaṇe vatthu. Tañhi attanā sahajātassa nāmassa sahajātaatthipaccayeneva paccayo hoti, na purejātādinā. Eko sahajātaarūpakkhandho anekesaṃ attanā sahajātānaṃ arūpakkhandhānaṃ ekena sahajātaatthipaccayena, anekehi sahajātapacchājātaatthipaccayehi yathākkamaṃ attanā sahajātānaṃ cittasamuṭṭhānarūpānaṃ purejātānaṃ tesamuṭṭhānikarūpānaṃ. Aneko purejātavatthurūpañceva sahajātaarūpakkhandhā ca ekassa arūpakkhandhassa yathākkamaṃ purejātasahajātaatthipaccayehi. Aneko arūpadhammo anekesaṃ sahajātaarūpadhammānaṃ purejātarūpadhammānañca sahajātapacchājātaatthipaccayehi. Aneko vā āhārindriyappakāro anekesaṃ rūpadhammānaṃ yathārahaṃ sahajātapurejātapacchājātāhārindriyavasena atthipaccayena paccayo hoti. Evaṃ paccayuppannānaṃ asamānattepi ayamattho sambhavati, samānatte pana vattabbameva natthi. Tenāha ‘‘samānatte paccayuppannadhammāna’’nti. Sahajātaṃ purejāteneva saha atthipaccayo hotīti sahajātaatthipaccayadhammo purejātaatthipaccayadhammena saheva atthipaccayo hoti. Yathā vatthunā purejātaatthipaccayaṃ labhantā eva kusalādidhammā sahajātānaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ sahajātaatthipaccayo honti, tathā te purejātassa kāyassa pacchājātapaccayopi hontiyeva. Tenāha ‘‘pacchājātena cā’’ti. Atthipaccayo hotīti sambandho. Ayaṃ sahajātapacchājātānaṃ atthipaccayabhāvo paccayadhammānaṃ abhede eva icchito, na bhede. Tenāha ‘‘anaññadhammattena…pe… nānādhammatte’’ti.
ឥទានិ តស្ស នានាធម្មត្តេ អភាវំ បាឡិយា វិភាវេន្តោ ‘‘យទិ សិយា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ ឯកោ អត្ថិបច្ចយភាវោ នត្ថីតិ ឯកស្សេវ បច្ចយធម្មស្ស វសេន លព្ភមានោ ឯកោ អត្ថិបច្ចយភាវោ នត្ថិ។ កស្មា? វិរោធតោ។ តេន វុត្តំ ‘‘សហជាត…បេ.… ន វុត្ត’’ន្តិ។ ឯវញ្ច កត្វាតិ សហជាតបច្ឆាជាតានំ ឯកធម្មវសេន សហ អលាភតោ ឯវ។ ឯកធម្មវសេនាតិ ឯកស្សេវ បច្ចយធម្មស្ស វសេន។ តេនាហ ‘‘នានាធម្មានំ វិរុទ្ធសភាវត្តា’’តិ។ វិរុទ្ធសភាវតា ច សហជាតបច្ឆាជាតវសេន វេទិតព្ពា, ឥធ បន លោកិយលោកុត្តរាទិភាវតោតិ។ អញ្ញថាតិ តេសំ សហជាតបច្ឆាជាតានំ ឯកជ្ឈំ លាភេ។ ឥន្ទ្រិយបដិក្ខេបេបីតិ ឥន្ទ្រិយបច្ចយេ បច្ចនីកតោ ឋិតេបិ។ តស្ស បញ្ហស្ស លាភតោតិ ‘‘ឧបាទិន្នុបាទានិយោ ច អនុបាទិន្នុបាទានិយោ ច ធម្មា ឧបាទិន្នុបាទានិយស្ស ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ ឯតស្ស បញ្ហស្ស លាភតោ។ ពាវីសាតិ ឯកមូលកាវសានា នវ, ឯកមូលកទុកាវសានា បញ្ច, ឯកមូលកតិកាវសានមេកំ, ទុកមូលកេកាវសានា ចត្តារោ, ទុកមូលកាវសានា ទ្វេ, ទុកមូលកតិកាវសានមេកន្តិ ឯវំ ពាវីសតិ។ យថា បុព្ពេ សហជាតំ បុរេជាតេន សហេវ អត្ថិបច្ចយោ ហោតីតិ វុត្តំ, ឯវំ បុរេជាតម្បិ តេនាតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘បុរេជាតំ សហជាតេនេវ សហ អត្ថិបច្ចយោ ហោតី’’តិ។ តត្ថ សហជាតេនេវ សហាតិ សហជាតេន សហេវ។ អដ្ឋានប្បយុត្តោ ហិ អយំ ឯវ-សទ្ទោ, សហជាតេន ន វិនា បុរេជាតអត្ថិបច្ចយោតិ អត្ថោ។ ឥតរេសុ បន អត្ថិបច្ចយធម្មេសុ និយមោ នត្ថិ តេហិ សហាបិ វិនាបិ ភាវតោ។ តេនាហ ‘‘ន ឥតរេហី’’តិ។ តម្បិ វត្ថុ តំសហិតបុរេជាតមេវាតិ យំ ‘‘បុរេជាតំ សហជាតេនេវ សហ អត្ថិបច្ចយោ ហោតី’’តិ វុត្តំ, តម្បិ វត្ថុបុរេជាតញ្ចេវ តំសហិតារម្មណបុរេជាតមេវ ច, ន កេវលំ អារម្មណបុរេជាតំ។ តេនាហ ‘‘ន ឥតរ’’ន្តិ។
Idāni tassa nānādhammatte abhāvaṃ pāḷiyā vibhāvento ‘‘yadi siyā’’tiādimāha. Tattha eko atthipaccayabhāvo natthīti ekasseva paccayadhammassa vasena labbhamāno eko atthipaccayabhāvo natthi. Kasmā? Virodhato. Tena vuttaṃ ‘‘sahajāta…pe… na vutta’’nti. Evañca katvāti sahajātapacchājātānaṃ ekadhammavasena saha alābhato eva. Ekadhammavasenāti ekasseva paccayadhammassa vasena. Tenāha ‘‘nānādhammānaṃ viruddhasabhāvattā’’ti. Viruddhasabhāvatā ca sahajātapacchājātavasena veditabbā, idha pana lokiyalokuttarādibhāvatoti. Aññathāti tesaṃ sahajātapacchājātānaṃ ekajjhaṃ lābhe. Indriyapaṭikkhepepīti indriyapaccaye paccanīkato ṭhitepi. Tassa pañhassa lābhatoti ‘‘upādinnupādāniyo ca anupādinnupādāniyo ca dhammā upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti etassa pañhassa lābhato. Bāvīsāti ekamūlakāvasānā nava, ekamūlakadukāvasānā pañca, ekamūlakatikāvasānamekaṃ, dukamūlakekāvasānā cattāro, dukamūlakāvasānā dve, dukamūlakatikāvasānamekanti evaṃ bāvīsati. Yathā pubbe sahajātaṃ purejātena saheva atthipaccayo hotīti vuttaṃ, evaṃ purejātampi tenāti dassento āha ‘‘purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hotī’’ti. Tattha sahajāteneva sahāti sahajātena saheva. Aṭṭhānappayutto hi ayaṃ eva-saddo, sahajātena na vinā purejātaatthipaccayoti attho. Itaresu pana atthipaccayadhammesu niyamo natthi tehi sahāpi vināpi bhāvato. Tenāha ‘‘na itarehī’’ti. Tampi vatthu taṃsahitapurejātamevāti yaṃ ‘‘purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hotī’’ti vuttaṃ, tampi vatthupurejātañceva taṃsahitārammaṇapurejātameva ca, na kevalaṃ ārammaṇapurejātaṃ. Tenāha ‘‘na itara’’nti.
ឥទានិ យថាវុត្តមត្ថំ បាឋន្តរេន វិភាវេតុំ ‘‘កុសលត្តិកេ ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ យទិ បុរេជាតំ តំសហជាតេន វិនាបិ អត្ថិបច្ចយោ សិយា, ‘‘នវិប្បយុត្តបច្ចយា អត្ថិយា បញ្ចា’’តិ វត្តុំ ន សក្កា, វុត្តញ្ចេតំ, តស្មា វិញ្ញាយតិ ‘‘បុរេជាតំ សហជាតេន សហេវ អត្ថិបច្ចយោ ហោតី’’តិ។ នវិប្បយុត្តេ ពាវីសាតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។ តត្ថាតិ សនិទស្សនត្តិកេ។ អត្ថិវិភង្គេតិ អត្ថិបច្ចយស្ស វិភជនេ។ តិកមូលកេកាវសានន្តិ ‘‘សនិទស្សនសប្បដិឃោ ច អនិទស្សនសប្បដិឃោ ច អនិទស្សនអប្បដិឃោ ច ធម្មា អនិទស្សនសប្បដិឃស្ស ធម្មស្ស អត្ថិបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ ឯវំ តិកមូលកោ ឯកាវសានោ បញ្ហោ ឧទ្ធដោ។ បច្ចយុទ្ធារេតិ ច តត្ថេវ បច្ចយុទ្ធារេ។ តថា ច សោ បញ្ហោ ឧទ្ធដោ។ តយិទំ កថំ, យទិ បុរេជាតំ សហជាតេនេវ សហ អត្ថិបច្ចយោ ហោតីតិ ចោទនាយំ អាហ ‘‘តំ វត្ថុសហិតស្ស…បេ.… បច្ចយភាវតោ’’តិ។ តស្សត្ថោ – យទិបិ តត្ថ សនិទស្សនសប្បដិឃគ្គហណេន អារម្មណបុរេជាតស្ស អត្ថិបច្ចយភាវោ វុត្តោ, តថាបិ អនិទស្សនអប្បដិឃគ្គហណតោ វត្ថុម្បិ គហិតន្តិ វត្ថុសហិតស្ស អារម្មណបុរេជាតស្ស សហជាតេន សហេវ អត្ថិបច្ចយភាវោ វុត្តោតិ។ បច្ឆាជាតំ អាហារិន្ទ្រិយេហេវ សហ អត្ថិបច្ចយោ ហោតិ, ន បុរេជាតេនាតិ អធិប្បាយោ។ អនញ្ញធម្មត្តេតិ បច្ចយធម្មស្ស អនញ្ញត្តេ។ សហជាតេន សហ អត្ថិបច្ចយោ ហោតីតិ យោជនា។ សេសបទទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។ តត្ថាបិ បដិយោគិបុរេជាតំយេវ ទដ្ឋព្ពំ។ ‘‘អត្ថិបច្ចយវិសេសេសុ បនា’’តិអាទិនា អត្តនា ទស្សិតំ វិចារំ ‘‘ឯវមេត’’ន្តិ និគមនវសេន បច្ចាមសតិ។
Idāni yathāvuttamatthaṃ pāṭhantarena vibhāvetuṃ ‘‘kusalattike hī’’tiādi vuttaṃ. Yadi purejātaṃ taṃsahajātena vināpi atthipaccayo siyā, ‘‘navippayuttapaccayā atthiyā pañcā’’ti vattuṃ na sakkā, vuttañcetaṃ, tasmā viññāyati ‘‘purejātaṃ sahajātena saheva atthipaccayo hotī’’ti. Navippayutte bāvīsāti etthāpi eseva nayo. Tatthāti sanidassanattike. Atthivibhaṅgeti atthipaccayassa vibhajane. Tikamūlakekāvasānanti ‘‘sanidassanasappaṭigho ca anidassanasappaṭigho ca anidassanaappaṭigho ca dhammā anidassanasappaṭighassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti evaṃ tikamūlako ekāvasāno pañho uddhaṭo. Paccayuddhāreti ca tattheva paccayuddhāre. Tathā ca so pañho uddhaṭo. Tayidaṃ kathaṃ, yadi purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hotīti codanāyaṃ āha ‘‘taṃ vatthusahitassa…pe… paccayabhāvato’’ti. Tassattho – yadipi tattha sanidassanasappaṭighaggahaṇena ārammaṇapurejātassa atthipaccayabhāvo vutto, tathāpi anidassanaappaṭighaggahaṇato vatthumpi gahitanti vatthusahitassa ārammaṇapurejātassa sahajātena saheva atthipaccayabhāvo vuttoti. Pacchājātaṃ āhārindriyeheva saha atthipaccayo hoti, na purejātenāti adhippāyo. Anaññadhammatteti paccayadhammassa anaññatte. Sahajātena saha atthipaccayo hotīti yojanā. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tatthāpi paṭiyogipurejātaṃyeva daṭṭhabbaṃ. ‘‘Atthipaccayavisesesu panā’’tiādinā attanā dassitaṃ vicāraṃ ‘‘evameta’’nti nigamanavasena paccāmasati.
ឧបាទិន្នត្តិកវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Upādinnattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ៤. ឧបាទិន្នត្តិកវណ្ណនា • 4. Upādinnattikavaṇṇanā
