| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
೪. ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ
4. Upādinnattikavaṇṇanā
೧೫. ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕೇ ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯಾತಿ ಏತೇನ ಸಯಂ ಅಧಿಪತಿಭೂತತ್ತಾ ಅವಿರಹಿತಾರಮ್ಮಣಾಧಿಪತೀಸುಪಿ ಅಧಿಪತಿ ದುವಿಧೇನಪಿ ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಅಯಮೇತಸ್ಸ ಸಭಾವೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
15. Upādinnattike anupādinnaanupādāniyaṃ dhammaṃ paṭicca anupādinnaanupādāniyo dhammo uppajjati nādhipatipaccayāti etena sayaṃ adhipatibhūtattā avirahitārammaṇādhipatīsupi adhipati duvidhenapi adhipatipaccayena uppajjatīti na vattabbo, ayametassa sabhāvoti dasseti.
೭೨. ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಜಾನಂ ರೂಪಾನಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಗತಾ ಓಜಾ ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಜಕಾಯಸ್ಸ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವಿಯ ಕಟತ್ತಾರೂಪಾನಂ ಅನುಪಾಲನುಪತ್ಥಮ್ಭನವಸೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ನ ಜನಕವಸೇನಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಪಚ್ಛಾಜಾತಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಆಹಾರ’’ನ್ತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಯದಿ ಚ ಕಮ್ಮಜಾ ಓಜಾ ಸಕಲಾಪರೂಪಾನಮೇವ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸತಿ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ವುತ್ತಞ್ಚಿದಂ, ತಮ್ಪಿ ಅನಜ್ಝೋಹಟಾಯ ಸಸನ್ತಾನಗತಾಯ ಉಪಾದಿನ್ನೋಜಾಯ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೪.೮೫) ಅಯಮ್ಪಿ ಪಞ್ಹೋ ಪಚ್ಛಾಜಾತಾಹಾರವಸೇನ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಜ್ಝೋಹಟಸ್ಸ ಉಪಾದಿನ್ನಾಹಾರಸ್ಸ ಲೋಕುತ್ತರಕ್ಖಣೇ ಅಭಾವತೋ ದುಮೂಲಕೇಸು ಪಠಮಪಞ್ಹೇ ‘‘ಆಹಾರ’’ನ್ತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ದುತಿಯಪಞ್ಹೋ ಚ ನ ಉದ್ಧಟೋ, ನ ಇತರಸ್ಸ ಉಪಾದಿನ್ನಾಹಾರಸ್ಸ ಕಾಮಭವೇ ಅಸಮ್ಭವಾಭಾವತೋತಿ ಅಜ್ಝೋಹಟಮೇವ ಮಣ್ಡೂಕಾದಿಸರೀರಗತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಾಹಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಚ ಕಾಯಸ್ಸ ಆಹಾರಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೪.೭೪) ವದನ್ತಾನಂ ವಾದೋ ಬಲವತರೋ। ನ ಹಿ ಅಜ್ಝೋಹಟಮತ್ತಾವ ಮಣ್ಡೂಕಾದಯೋ ಕುಚ್ಛಿವಿತ್ಥತಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ನ ಚ ಬಲಂ ನ ಉಪಜಾಯನ್ತಿ, ನ ಚ ರೂಪವಿಸೇಸೋ ನ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ।
72. Upādinnupādāniyo kabaḷīkārāhāro upādinnupādāniyassa kāyassa āhārapaccayena paccayoti ettha kammajānaṃ rūpānaṃ abbhantaragatā ojā tasseva kammajakāyassa rūpajīvitindriyaṃ viya kaṭattārūpānaṃ anupālanupatthambhanavasena paccayo, na janakavasenāti ayamattho aṭṭhakathāyaṃ vutto. Etasmiṃ pana atthe sati upādinnupādāniyo ca anupādinnaanupādāniyo ca dhammā upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo pacchājātindriyanti ettha ‘‘āhāra’’ntipi vattabbaṃ, yadi ca kammajā ojā sakalāparūpānameva āhārapaccayo hoti, evaṃ sati ‘‘upādinnupādāniyo kabaḷīkārāhāro anupādinnupādāniyassa kāyassa āhārapaccayena paccayo’’ti na vattabbaṃ siyā, vuttañcidaṃ, tampi anajjhohaṭāya sasantānagatāya upādinnojāya anupādinnupādāniyassa kāyassa āhārapaccayaṃ sandhāya vuttaṃ. Evañca sati ‘‘upādinnupādāniyo ca anupādinnaanupādāniyo ca dhammā anupādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.4.85) ayampi pañho pacchājātāhāravasena uddharitabbo siyā, tasmā ajjhohaṭassa upādinnāhārassa lokuttarakkhaṇe abhāvato dumūlakesu paṭhamapañhe ‘‘āhāra’’nti na vuttaṃ. Dutiyapañho ca na uddhaṭo, na itarassa upādinnāhārassa kāmabhave asambhavābhāvatoti ajjhohaṭameva maṇḍūkādisarīragataṃ upādinnāhāraṃ sandhāya ‘‘upādinnupādāniyo kabaḷīkārāhāro upādinnupādāniyassa ca anupādinnupādāniyassa ca kāyassa āhārapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.4.74) vadantānaṃ vādo balavataro. Na hi ajjhohaṭamattāva maṇḍūkādayo kucchivitthataṃ na karonti, na ca balaṃ na upajāyanti, na ca rūpaviseso na viññāyatīti.
‘‘ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಸಹಜಾತಂ ಪಚ್ಛಾಜಾತ’’ನ್ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೪.೮೩) ಏವಮಾದೀಹಿ ಇಧ ವುತ್ತೇಹಿ ಏಕಮೂಲಕದುಕತಿಕಾವಸಾನಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಹಿ ‘‘ಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮೋ ಕುಸಲಸ್ಸ ಚ ಅಬ್ಯಾಕತಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಸಹಜಾತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಇಧ ದುತಿಯದುಕಾವಸಾನೇ ವಿಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಲಬ್ಭತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ಸುಖಾವಬೋಧನತ್ಥಂ ಪನ ತತ್ಥ ಸಹಜಾತವಸೇನೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕತಂ। ಪಚ್ಚನೀಯೇ ಪನ ಸಹಜಾತಸ್ಸೇವ ಅಪಟಿಕ್ಖೇಪೇ ಲಾಭತೋ, ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇ ಚ ಅಲಾಭತೋ ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯವಸೇನೇವ ಏಕಮೂಲಕದುಕಾವಸಾನಾ ತತ್ಥ ಉದ್ಧಟಾ, ಇಧ ಪನೇತೇಹಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಹಿ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಸಹಜಾತಾದೀಸು ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸೇಸು ಅನೇಕೇಹಿಪಿ ಅನೇಕೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಏಕೋ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸಿತಂ ಹೋತಿ। ಏಕೋ ಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಏಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಏಕೇನೇವ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸೇನ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಏಕೋ ಅನೇಕೇಸಂ ಏಕೇನಪಿ ಅನೇಕೇಹಿಪಿ, ತಥಾ ಅನೇಕೋ ಏಕಸ್ಸ, ಅನೇಕೋ ಅನೇಕೇಸಂ ಸಮಾನತ್ತೇ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಾನಂ, ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸೇಸು ಪನ ಪಞ್ಚಸು ಸಹಜಾತಂ ಪುರೇಜಾತೇನೇವ ಸಹ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಅನಞ್ಞಧಮ್ಮತ್ತೇ ಪಚ್ಛಾಜಾತೇನ ಚ, ನ ನಾನಾಧಮ್ಮತ್ತೇ।
‘‘Anupādinnaanupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa ca anupādinnaanupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo sahajātaṃ pacchājāta’’nti (paṭṭhā. 1.4.83) evamādīhi idha vuttehi ekamūlakadukatikāvasānapañhavissajjanehi ‘‘kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo sahajāta’’ntiādinā idha dutiyadukāvasāne viya vissajjanaṃ labbhatīti viññāyati. Sukhāvabodhanatthaṃ pana tattha sahajātavaseneva vissajjanaṃ kataṃ. Paccanīye pana sahajātasseva apaṭikkhepe lābhato, paṭikkhepe ca alābhato sahajātapaccayavaseneva ekamūlakadukāvasānā tattha uddhaṭā, idha panetehi vissajjanehi eko dhammo sahajātādīsu atthipaccayavisesesu anekehipi anekesaṃ dhammānaṃ eko atthipaccayo hotīti dassitaṃ hoti. Eko hi dhammo ekassa dhammassa ekeneva atthipaccayavisesena atthipaccayo hoti, eko anekesaṃ ekenapi anekehipi, tathā aneko ekassa, aneko anekesaṃ samānatte paccayuppannadhammānaṃ, atthipaccayavisesesu pana pañcasu sahajātaṃ purejāteneva saha atthipaccayo hoti, anaññadhammatte pacchājātena ca, na nānādhammatte.
ಯದಿ ಸಿಯಾ, ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಪಚ್ಛಾಜಾತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಸಹಜಾತ’’ನ್ತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ಕಮ್ಮಜಾನಞ್ಹಿ ಭೂತಾನಂ ಸಹಜಾತಾನಂ ಪಚ್ಛಾಜಾತಾನಞ್ಚ ಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಲಬ್ಭಮಾನಾನಮ್ಪಿ ಏಕೋ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ನತ್ಥಿ ಸಹಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಾನಂ ನಾನಾಧಮ್ಮಾನಂ ವಿರುದ್ಧಸಭಾವತ್ತಾತಿ ತಂ ನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಚನೀಯೇ ಚ ‘‘ನಇನ್ದ್ರಿಯೇ ಬಾವೀಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಞ್ಞಥಾ ಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಟಿಕ್ಖೇಪೇಪಿ ಸಹಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತವಸೇನ ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಲಾಭತೋ ‘‘ತೇವೀಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾತಿ। ಪುರೇಜಾತಂ ಸಹಜಾತೇನೇವ ಸಹ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ನ ಇತರೇಹಿ, ತಮ್ಪಿ ವತ್ಥು ತಂಸಹಿತಪುರೇಜಾತಮೇವ, ನ ಇತರಂ। ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಹಿ ಪಞ್ಹಾವಾರೇ ‘‘ನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಅತ್ಥಿಯಾ ಪಞ್ಚಾ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೬೪೯) ವುತ್ತಂ, ಸನಿದಸ್ಸನತ್ತಿಕೇ ಪನ ‘‘ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇ ಬಾವೀಸಾ’’ತಿ। ಯಂ ಪನ ತತ್ಥ ಅತ್ಥಿವಿಭಙ್ಗೇ ಪಚ್ಚಯುದ್ಧಾರೇ ಚ ತಿಮೂಲಕೇಕಾವಸಾನಂ ಉದ್ಧಟಂ, ತಂ ವತ್ಥುಸಹಿತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪುರೇಜಾತಸ್ಸ ಸಹಜಾತೇನ, ಸಹ ಪಚ್ಚಯಭಾವತೋತಿ ಪಚ್ಛಾಜಾತಂ ಆಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯೇಹೇವ, ಅನಞ್ಞಧಮ್ಮತ್ತೇ ಚ ಸಹಜಾತೇನ ಚ, ಆಹಾರೋ ಪಚ್ಛಾಜಾತಿನ್ದ್ರಿಯೇಹೇವ, ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಚ್ಛಾಜಾತಾಹಾರೇನಾತಿ ಏವಮೇತಂ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯವಿಭಾಗಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅನುಲೋಮೇ ಪಚ್ಚನೀಯಾದೀಸು ಚ ಲಬ್ಭಮಾನಾ ಪಞ್ಹಾ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾ।
Yadi siyā, ‘‘upādinnupādāniyo ca anupādinnaanupādāniyo ca dhammā upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo pacchājātaṃ indriya’’nti ettha ‘‘sahajāta’’ntipi vattabbaṃ siyā. Kammajānañhi bhūtānaṃ sahajātānaṃ pacchājātānañca lokuttarānaṃ ekakkhaṇe labbhamānānampi eko atthipaccayabhāvo natthi sahajātapacchājātānaṃ nānādhammānaṃ viruddhasabhāvattāti taṃ na vuttanti veditabbaṃ. Evañca katvā paccanīye ca ‘‘naindriye bāvīsā’’ti vuttaṃ. Aññathā hi indriyapaṭikkhepepi sahajātapacchājātavasena tassa pañhassa lābhato ‘‘tevīsā’’ti vattabbaṃ siyāti. Purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hoti, na itarehi, tampi vatthu taṃsahitapurejātameva, na itaraṃ. Kusalattike hi pañhāvāre ‘‘navippayuttapaccayā atthiyā pañcā’’ti (paṭṭhā. 1.1.649) vuttaṃ, sanidassanattike pana ‘‘vippayutte bāvīsā’’ti. Yaṃ pana tattha atthivibhaṅge paccayuddhāre ca timūlakekāvasānaṃ uddhaṭaṃ, taṃ vatthusahitassa ārammaṇapurejātassa sahajātena, saha paccayabhāvatoti pacchājātaṃ āhārindriyeheva, anaññadhammatte ca sahajātena ca, āhāro pacchājātindriyeheva, indriyaṃ pacchājātāhārenāti evametaṃ atthipaccayavibhāgaṃ sallakkhetvā anulome paccanīyādīsu ca labbhamānā pañhā uddharitabbā.
ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Upādinnattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೪. ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ • 4. Upādinnattikavaṇṇanā
