| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
೪. ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ
4. Upādinnattikavaṇṇanā
೫೧. ಅಧಿಪತಿಧಮ್ಮೋಯೇವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇಸು ನಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯಾತಿ ಸಯಂ ಅಧಿಪತಿಭೂತತ್ತಾ’’ತಿ। ನನು ಅಧಿಪತಿಧಮ್ಮೋಪಿ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿವಸೇನ ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಅವಿರಹಿತಾ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ। ಅವಿರಹಿತಾರಮ್ಮಣಾಧಿಪತೀಸೂತಿ ಲೋಕುತ್ತರೇ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ತೇ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಏವಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ವಿರಹಿತಾರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಅನೇಕನ್ತಾರಮ್ಮಣಾಧಿಪತೀಸೂತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
51. Adhipatidhammoyeva lokuttaradhammesu nādhipatipaccayā uppajjatīti āha ‘‘nādhipatipaccayāti sayaṃ adhipatibhūtattā’’ti. Nanu adhipatidhammopi ārammaṇādhipativasena adhipatipaccayena uppajjatīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘avirahitā…pe… dassetī’’ti. Avirahitārammaṇādhipatīsūti lokuttare sandhāyāha. Te hi nibbānārammaṇattā evaṃ vuccati. Pi-saddena ko pana vādo virahitārammaṇādhipatianekantārammaṇādhipatīsūti dasseti.
೭೨. ಅನುಪಾಲನುಪತ್ಥಮ್ಭನವಸೇನಾತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವಿಯ ಕಟತ್ತಾರೂಪಾನಂ ಅನುಪಾಲನವಸೇನ ಓಜಾ ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಜಕಾಯಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನವಸೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ನ ಜನಕವಸೇನಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ಥೇ ಸತೀತಿ ಕಮ್ಮಜಕಲಾಪೇ ಓಜಾ ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಜಕಾಯಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕವಸೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಲಬ್ಭಮಾನೇ। ಆಹಾರನ್ತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಥಾ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತಆಹಾರಸ್ಸಪಿ ವಸೇನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಲಾಪೇ ಕಮ್ಮಜಾ ಓಜಾ ಕದಾಚಿ ತಸ್ಸೇವ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ದಸ್ಸಿತೋ। ಯದಿ ಕಮ್ಮಜಾ ಓಜಾ ಏಕಂಸತೋ ಸಕಲಾಪರೂಪೂಪತ್ಥಮ್ಭನವಸೇನೇವ ಪವತ್ತತಿ, ತಥಾ ಸತಿ ಇಮಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ವಿರೋಧೋ ಸಿಯಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯದಿ ಚ…ಪೇ॰… ಹೋತೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ದೋಸಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ತನ್ತಿ ತಂ ವಚನಂ। ಅನಜ್ಝೋಹಟಾಯ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಯತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಯ, ಪಚ್ಚಯೋ ಚೇತ್ಥ ಕಮ್ಮಂಯೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಸನ್ತಾನಗತಾಯ ಉಪಾದಿನ್ನೋಜಾಯಾ’’ತಿ।
72. Anupālanupatthambhanavasenāti jīvitindriyaṃ viya kaṭattārūpānaṃ anupālanavasena ojā tasseva kammajakāyassa upatthambhanavasena paccayo hoti, na janakavasenāti yojanā. Etasmiṃpana atthe satīti kammajakalāpe ojā tasseva kammajakāyassa upatthambhakavasena paccayo hotīti etasmiṃ atthe labbhamāne. Āhārantipi vattabbanti yathā jīvitindriyavasena ‘‘upādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti vuttaṃ, evaṃ yathāvuttaāhārassapi vasena vattabbanti attho. Ettha ca yasmiṃ kalāpe kammajā ojā kadāci tasseva upatthambhanapaccayo hotīti ayamattho aṭṭhakathāyaṃ dassito. Yadi kammajā ojā ekaṃsato sakalāparūpūpatthambhanavaseneva pavattati, tathā sati imāya pāḷiyā virodho siyāti dassento ‘‘yadi ca…pe… hotī’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ uddharitvā tattha dosaṃ vibhāvento ‘‘evaṃ satī’’ti āha. Tattha tanti taṃ vacanaṃ. Anajjhohaṭāya attano paccayato nibbattāya, paccayo cettha kammaṃyeva. Tenāha ‘‘sasantānagatāya upādinnojāyā’’ti.
ಅಯಮ್ಪಿ ಪಞ್ಹೋ, ನ ಕೇವಲಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಆಹಾರೋಯೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ, ನ ಚ ಉದ್ಧಟೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಏತಸ್ಸ ‘‘ವಾದೋ ಬಲವತರೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ದ್ವೀಸು ಪಞ್ಹೇಸು ಆಹಾರೋ ನ ಉದ್ಧಟೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ದುತಿಯಪಞ್ಹೋತಿ ದುಕಮೂಲಕೇ ದುತಿಯಪಞ್ಹೋತಿ ಯೋಜನಾ। ದುತಿಯಪಞ್ಹೋ ಚ ನ ಉದ್ಧಟೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅಜ್ಝೋಹಟಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅಭಾವತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಇತರಸ್ಸಾತಿ ಅನಜ್ಝೋಹಟಸ್ಸ। ಅಜ್ಝೋಹಟಮೇವ ನ ಅನಜ್ಝೋಹಟಂ, ಯಥಾವುತ್ತೋಜನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಬಲವತರೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಬಲವತರಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕತಿಪಯಾಲೋಪೇ ಅಜ್ಝೋಹರಿತ್ವಾ ವಸಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಯ ಅಜ್ಝೋಹಟಮತ್ತಾಹಿ ಮಣ್ಡೂಕಾದೀಹಿ ಅಜ್ಝೋಹಾರಕಸ್ಸ ಸರೀರೇ ವಿಸೇಸಾಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Ayampi pañho, na kevalaṃ pubbe vuttaāhāroyevāti adhippāyo. Uddharitabbo siyā, na ca uddhaṭo. Tasmāti etassa ‘‘vādo balavataro’’ti etena sambandho. Kasmā pana yathāvuttesu dvīsu pañhesu āhāro na uddhaṭoti āha ‘‘ajjhohaṭassā’’tiādi. Tattha dutiyapañhoti dukamūlake dutiyapañhoti yojanā. Dutiyapañho ca na uddhaṭoti etthāpi ‘‘ajjhohaṭassa…pe… abhāvato’’ti idaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Itarassāti anajjhohaṭassa. Ajjhohaṭameva na anajjhohaṭaṃ, yathāvuttojanti adhippāyo. ‘‘Balavataro’’ti vatvā tassa balavatarabhāvaṃ dassento ‘‘na hī’’tiādimāha. Katipayālope ajjhoharitvā vasitvā ṭhitassa viya ajjhohaṭamattāhi maṇḍūkādīhi ajjhohārakassa sarīre visesādhānaṃ veditabbaṃ.
ಇಧ ವುತ್ತೇಹೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತೇಹಿ। ಏಕಮೂಲಕದುಕತಿಕಾವಸಾನಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಹೀತಿ ಏಕಪದಮೂಲಕೇಹಿ ದುಕಾವಸಾನೇಹಿ ತಿಕಾವಸಾನೇಹಿ ಚ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಹಿ। ತೇ ಪನ ‘‘ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಅನುಪಾದಿನ್ನಅನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕೇ। ದುತಿಯದುಕಾವಸಾನೇ ವಿಯಾತಿ ದುತಿಯದುಕಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ವಿಯ, ‘‘ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಸಹಜಾತಂ ಪಚ್ಛಾಜಾತ’’ನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ತತಿಯಪದಮೂಲಕೇಸು ದುಕತಿಕಾವಸಾನಪಞ್ಹೇಸುಪಿ ಲಬ್ಭತೇವ । ಯದಿ ಪನ ತೇ ಪಞ್ಹಾ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ನ ಉದ್ಧಟಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಖಾವಬೋಧನತ್ಥಂ ಪನ ತತ್ಥ ಸಹಜಾತವಸೇನೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕತ’’ನ್ತಿ। ಸಹಜಾತವಸೇನೇವಾತಿ ಸಹಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯವಸೇನೇವ। ಏಕಮೂಲಕದುಕಾವಸಾನಾತಿ ‘‘ಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮೋ ಕುಸಲಸ್ಸ ಚ ಅಬ್ಯಾಕತಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ ಏವಂಪಕಾರಾ ಪಞ್ಹಾ। ತತ್ಥ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಉದ್ಧಟಾ। ಇಧ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕೇ। ಏತೇಹಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಹಿ। ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಏಕೋ ವೇದನಾದಿಕೋ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮೋ। ಅನೇಕೇಹೀತಿ ಸಹಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಾದೀಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸೇಹಿ। ಅನೇಕೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಅನೇಕೇಸಂ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಾನಂ। ಏಕೋ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋತಿ ಇದಂ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯತಾಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಂ।
Idha vuttehīti imasmiṃ upādinnattike vuttehi. Ekamūlakadukatikāvasānapañhavissajjanehīti ekapadamūlakehi dukāvasānehi tikāvasānehi ca pañhavissajjanehi. Te pana ‘‘anupādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa anupādinnupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo, anupādinnaanupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa anupādinnupādāniyassa anupādinnaanupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti evaṃ veditabbo. Idhāti imasmiṃ upādinnattike. Dutiyadukāvasāne viyāti dutiyadukāvasāne pañhavissajjane viya, ‘‘anupādinnupādāniyo dhammo upādinnupādāniyassa anupādinnupādāniyassa ca dhammassa atthipaccayena paccayo, sahajātaṃ pacchājāta’’nti etassa vissajjane viyāti attho. Ayañca attho tatiyapadamūlakesu dukatikāvasānapañhesupi labbhateva . Yadi pana te pañhā kusalattikepi labbhanti, atha kasmā tattha na uddhaṭāti āha ‘‘sukhāvabodhanatthaṃ pana tattha sahajātavaseneva vissajjanaṃ kata’’nti. Sahajātavasenevāti sahajātaatthipaccayavaseneva. Ekamūlakadukāvasānāti ‘‘kusalo dhammo kusalassa ca abyākatassa cā’’ti evaṃpakārā pañhā. Tattha kusalattike uddhaṭā. Idha pana imasmiṃ upādinnattike. Etehi yathāvuttehi vissajjanehi. Eko dhammoti eko vedanādiko paccayadhammo. Anekehīti sahajātapacchājātādīhi anekehi atthipaccayavisesehi. Anekesaṃ dhammānanti anekesaṃ paccayuppannadhammānaṃ. Eko atthipaccayoti idaṃ atthipaccayatāsāmaññato vuttaṃ.
ಇದಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಅವುತ್ತಞ್ಚ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ವಿಸೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏಕೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏಕೋತಿ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸೇಸು ಏಕೋ। ಏಕಸ್ಸಾತಿ ತಾದಿಸಸ್ಸೇವ ಏಕಸ್ಸ। ಅಞ್ಞಥಾ ಹಿ ಏಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಏಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏಕೇನೇವಾತಿ ಸಹಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನೇವ ಯಥಾ ಓಕ್ಕನ್ತಿಕ್ಖಣೇ ವತ್ಥು। ತಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಸಹಜಾತಸ್ಸ ನಾಮಸ್ಸ ಸಹಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ನ ಪುರೇಜಾತಾದಿನಾ। ಏಕೋ ಸಹಜಾತಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ಅನೇಕೇಸಂ ಅತ್ತನಾ ಸಹಜಾತಾನಂ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಏಕೇನ ಸಹಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ, ಅನೇಕೇಹಿ ಸಹಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅತ್ತನಾ ಸಹಜಾತಾನಂ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಾನಂ ಪುರೇಜಾತಾನಂ ತೇಸಮುಟ್ಠಾನಿಕರೂಪಾನಂ। ಅನೇಕೋ ಪುರೇಜಾತವತ್ಥುರೂಪಞ್ಚೇವ ಸಹಜಾತಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾ ಚ ಏಕಸ್ಸ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪುರೇಜಾತಸಹಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇಹಿ। ಅನೇಕೋ ಅರೂಪಧಮ್ಮೋ ಅನೇಕೇಸಂ ಸಹಜಾತಅರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಪುರೇಜಾತರೂಪಧಮ್ಮಾನಞ್ಚ ಸಹಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇಹಿ। ಅನೇಕೋ ವಾ ಆಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯಪ್ಪಕಾರೋ ಅನೇಕೇಸಂ ರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಯಥಾರಹಂ ಸಹಜಾತಪುರೇಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಾಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಅಸಮಾನತ್ತೇಪಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಸಮ್ಭವತಿ, ಸಮಾನತ್ತೇ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಮಾನತ್ತೇ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ। ಸಹಜಾತಂ ಪುರೇಜಾತೇನೇವ ಸಹ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಸಹಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮೋ ಪುರೇಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮೇನ ಸಹೇವ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ವತ್ಥುನಾ ಪುರೇಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಂ ಲಭನ್ತಾ ಏವ ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮಾ ಸಹಜಾತಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾನಞ್ಚ ರೂಪಾನಂ ಸಹಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ತೇ ಪುರೇಜಾತಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಜಾತಪಚ್ಚಯೋಪಿ ಹೋನ್ತಿಯೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಚ್ಛಾಜಾತೇನ ಚಾ’’ತಿ। ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಯಂ ಸಹಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಾನಂ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭೇದೇ ಏವ ಇಚ್ಛಿತೋ, ನ ಭೇದೇ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನಞ್ಞಧಮ್ಮತ್ತೇನ…ಪೇ॰… ನಾನಾಧಮ್ಮತ್ತೇ’’ತಿ।
Idāni yathāvuttaṃ avuttañca atthipaccaye labbhamānaṃ visesaṃ vitthārato dassento ‘‘eko hī’’tiādimāha. Tattha ekoti atthipaccayavisesesu eko. Ekassāti tādisasseva ekassa. Aññathā hi eko dhammo ekassa dhammassa paccayo nāma natthi. Ekenevāti sahajātaatthipaccayeneva yathā okkantikkhaṇe vatthu. Tañhi attanā sahajātassa nāmassa sahajātaatthipaccayeneva paccayo hoti, na purejātādinā. Eko sahajātaarūpakkhandho anekesaṃ attanā sahajātānaṃ arūpakkhandhānaṃ ekena sahajātaatthipaccayena, anekehi sahajātapacchājātaatthipaccayehi yathākkamaṃ attanā sahajātānaṃ cittasamuṭṭhānarūpānaṃ purejātānaṃ tesamuṭṭhānikarūpānaṃ. Aneko purejātavatthurūpañceva sahajātaarūpakkhandhā ca ekassa arūpakkhandhassa yathākkamaṃ purejātasahajātaatthipaccayehi. Aneko arūpadhammo anekesaṃ sahajātaarūpadhammānaṃ purejātarūpadhammānañca sahajātapacchājātaatthipaccayehi. Aneko vā āhārindriyappakāro anekesaṃ rūpadhammānaṃ yathārahaṃ sahajātapurejātapacchājātāhārindriyavasena atthipaccayena paccayo hoti. Evaṃ paccayuppannānaṃ asamānattepi ayamattho sambhavati, samānatte pana vattabbameva natthi. Tenāha ‘‘samānatte paccayuppannadhammāna’’nti. Sahajātaṃ purejāteneva saha atthipaccayo hotīti sahajātaatthipaccayadhammo purejātaatthipaccayadhammena saheva atthipaccayo hoti. Yathā vatthunā purejātaatthipaccayaṃ labhantā eva kusalādidhammā sahajātānaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ sahajātaatthipaccayo honti, tathā te purejātassa kāyassa pacchājātapaccayopi hontiyeva. Tenāha ‘‘pacchājātena cā’’ti. Atthipaccayo hotīti sambandho. Ayaṃ sahajātapacchājātānaṃ atthipaccayabhāvo paccayadhammānaṃ abhede eva icchito, na bhede. Tenāha ‘‘anaññadhammattena…pe… nānādhammatte’’ti.
ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ನಾನಾಧಮ್ಮತ್ತೇ ಅಭಾವಂ ಪಾಳಿಯಾ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ಯದಿ ಸಿಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏಕೋ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ನತ್ಥೀತಿ ಏಕಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಏಕೋ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ನತ್ಥಿ। ಕಸ್ಮಾ? ವಿರೋಧತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಹಜಾತ…ಪೇ॰… ನ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾತಿ ಸಹಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಾನಂ ಏಕಧಮ್ಮವಸೇನ ಸಹ ಅಲಾಭತೋ ಏವ। ಏಕಧಮ್ಮವಸೇನಾತಿ ಏಕಸ್ಸೇವ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಾನಾಧಮ್ಮಾನಂ ವಿರುದ್ಧಸಭಾವತ್ತಾ’’ತಿ। ವಿರುದ್ಧಸಭಾವತಾ ಚ ಸಹಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಇಧ ಪನ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾದಿಭಾವತೋತಿ। ಅಞ್ಞಥಾತಿ ತೇಸಂ ಸಹಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಾನಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಲಾಭೇ। ಇನ್ದ್ರಿಯಪಟಿಕ್ಖೇಪೇಪೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೇ ಪಚ್ಚನೀಕತೋ ಠಿತೇಪಿ। ತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಲಾಭತೋತಿ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಉಪಾದಿನ್ನುಪಾದಾನಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಲಾಭತೋ। ಬಾವೀಸಾತಿ ಏಕಮೂಲಕಾವಸಾನಾ ನವ, ಏಕಮೂಲಕದುಕಾವಸಾನಾ ಪಞ್ಚ, ಏಕಮೂಲಕತಿಕಾವಸಾನಮೇಕಂ, ದುಕಮೂಲಕೇಕಾವಸಾನಾ ಚತ್ತಾರೋ, ದುಕಮೂಲಕಾವಸಾನಾ ದ್ವೇ, ದುಕಮೂಲಕತಿಕಾವಸಾನಮೇಕನ್ತಿ ಏವಂ ಬಾವೀಸತಿ। ಯಥಾ ಪುಬ್ಬೇ ಸಹಜಾತಂ ಪುರೇಜಾತೇನ ಸಹೇವ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಂ ಪುರೇಜಾತಮ್ಪಿ ತೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪುರೇಜಾತಂ ಸಹಜಾತೇನೇವ ಸಹ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಸಹಜಾತೇನೇವ ಸಹಾತಿ ಸಹಜಾತೇನ ಸಹೇವ। ಅಟ್ಠಾನಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಹಿ ಅಯಂ ಏವ-ಸದ್ದೋ, ಸಹಜಾತೇನ ನ ವಿನಾ ಪುರೇಜಾತಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತರೇಸು ಪನ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮೇಸು ನಿಯಮೋ ನತ್ಥಿ ತೇಹಿ ಸಹಾಪಿ ವಿನಾಪಿ ಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಇತರೇಹೀ’’ತಿ। ತಮ್ಪಿ ವತ್ಥು ತಂಸಹಿತಪುರೇಜಾತಮೇವಾತಿ ಯಂ ‘‘ಪುರೇಜಾತಂ ಸಹಜಾತೇನೇವ ಸಹ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಪುರೇಜಾತಞ್ಚೇವ ತಂಸಹಿತಾರಮ್ಮಣಪುರೇಜಾತಮೇವ ಚ, ನ ಕೇವಲಂ ಆರಮ್ಮಣಪುರೇಜಾತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಇತರ’’ನ್ತಿ।
Idāni tassa nānādhammatte abhāvaṃ pāḷiyā vibhāvento ‘‘yadi siyā’’tiādimāha. Tattha eko atthipaccayabhāvo natthīti ekasseva paccayadhammassa vasena labbhamāno eko atthipaccayabhāvo natthi. Kasmā? Virodhato. Tena vuttaṃ ‘‘sahajāta…pe… na vutta’’nti. Evañca katvāti sahajātapacchājātānaṃ ekadhammavasena saha alābhato eva. Ekadhammavasenāti ekasseva paccayadhammassa vasena. Tenāha ‘‘nānādhammānaṃ viruddhasabhāvattā’’ti. Viruddhasabhāvatā ca sahajātapacchājātavasena veditabbā, idha pana lokiyalokuttarādibhāvatoti. Aññathāti tesaṃ sahajātapacchājātānaṃ ekajjhaṃ lābhe. Indriyapaṭikkhepepīti indriyapaccaye paccanīkato ṭhitepi. Tassa pañhassa lābhatoti ‘‘upādinnupādāniyo ca anupādinnupādāniyo ca dhammā upādinnupādāniyassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti etassa pañhassa lābhato. Bāvīsāti ekamūlakāvasānā nava, ekamūlakadukāvasānā pañca, ekamūlakatikāvasānamekaṃ, dukamūlakekāvasānā cattāro, dukamūlakāvasānā dve, dukamūlakatikāvasānamekanti evaṃ bāvīsati. Yathā pubbe sahajātaṃ purejātena saheva atthipaccayo hotīti vuttaṃ, evaṃ purejātampi tenāti dassento āha ‘‘purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hotī’’ti. Tattha sahajāteneva sahāti sahajātena saheva. Aṭṭhānappayutto hi ayaṃ eva-saddo, sahajātena na vinā purejātaatthipaccayoti attho. Itaresu pana atthipaccayadhammesu niyamo natthi tehi sahāpi vināpi bhāvato. Tenāha ‘‘na itarehī’’ti. Tampi vatthu taṃsahitapurejātamevāti yaṃ ‘‘purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hotī’’ti vuttaṃ, tampi vatthupurejātañceva taṃsahitārammaṇapurejātameva ca, na kevalaṃ ārammaṇapurejātaṃ. Tenāha ‘‘na itara’’nti.
ಇದಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಪಾಠನ್ತರೇನ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಪುರೇಜಾತಂ ತಂಸಹಜಾತೇನ ವಿನಾಪಿ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಸಿಯಾ, ‘‘ನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯಾ ಅತ್ಥಿಯಾ ಪಞ್ಚಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ‘‘ಪುರೇಜಾತಂ ಸಹಜಾತೇನ ಸಹೇವ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ನವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇ ಬಾವೀಸಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಸನಿದಸ್ಸನತ್ತಿಕೇ। ಅತ್ಥಿವಿಭಙ್ಗೇತಿ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ವಿಭಜನೇ। ತಿಕಮೂಲಕೇಕಾವಸಾನನ್ತಿ ‘‘ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘೋ ಚ ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘೋ ಚ ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಅನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ಏವಂ ತಿಕಮೂಲಕೋ ಏಕಾವಸಾನೋ ಪಞ್ಹೋ ಉದ್ಧಟೋ। ಪಚ್ಚಯುದ್ಧಾರೇತಿ ಚ ತತ್ಥೇವ ಪಚ್ಚಯುದ್ಧಾರೇ। ತಥಾ ಚ ಸೋ ಪಞ್ಹೋ ಉದ್ಧಟೋ। ತಯಿದಂ ಕಥಂ, ಯದಿ ಪುರೇಜಾತಂ ಸಹಜಾತೇನೇವ ಸಹ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಚೋದನಾಯಂ ಆಹ ‘‘ತಂ ವತ್ಥುಸಹಿತಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ’’ತಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯದಿಪಿ ತತ್ಥ ಸನಿದಸ್ಸನಸಪ್ಪಟಿಘಗ್ಗಹಣೇನ ಆರಮ್ಮಣಪುರೇಜಾತಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ವುತ್ತೋ, ತಥಾಪಿ ಅನಿದಸ್ಸನಅಪ್ಪಟಿಘಗ್ಗಹಣತೋ ವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ವತ್ಥುಸಹಿತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪುರೇಜಾತಸ್ಸ ಸಹಜಾತೇನ ಸಹೇವ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ವುತ್ತೋತಿ। ಪಚ್ಛಾಜಾತಂ ಆಹಾರಿನ್ದ್ರಿಯೇಹೇವ ಸಹ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ನ ಪುರೇಜಾತೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅನಞ್ಞಧಮ್ಮತ್ತೇತಿ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನಞ್ಞತ್ತೇ। ಸಹಜಾತೇನ ಸಹ ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥಾಪಿ ಪಟಿಯೋಗಿಪುರೇಜಾತಂಯೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ‘‘ಅತ್ಥಿಪಚ್ಚಯವಿಸೇಸೇಸು ಪನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅತ್ತನಾ ದಸ್ಸಿತಂ ವಿಚಾರಂ ‘‘ಏವಮೇತ’’ನ್ತಿ ನಿಗಮನವಸೇನ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ।
Idāni yathāvuttamatthaṃ pāṭhantarena vibhāvetuṃ ‘‘kusalattike hī’’tiādi vuttaṃ. Yadi purejātaṃ taṃsahajātena vināpi atthipaccayo siyā, ‘‘navippayuttapaccayā atthiyā pañcā’’ti vattuṃ na sakkā, vuttañcetaṃ, tasmā viññāyati ‘‘purejātaṃ sahajātena saheva atthipaccayo hotī’’ti. Navippayutte bāvīsāti etthāpi eseva nayo. Tatthāti sanidassanattike. Atthivibhaṅgeti atthipaccayassa vibhajane. Tikamūlakekāvasānanti ‘‘sanidassanasappaṭigho ca anidassanasappaṭigho ca anidassanaappaṭigho ca dhammā anidassanasappaṭighassa dhammassa atthipaccayena paccayo’’ti evaṃ tikamūlako ekāvasāno pañho uddhaṭo. Paccayuddhāreti ca tattheva paccayuddhāre. Tathā ca so pañho uddhaṭo. Tayidaṃ kathaṃ, yadi purejātaṃ sahajāteneva saha atthipaccayo hotīti codanāyaṃ āha ‘‘taṃ vatthusahitassa…pe… paccayabhāvato’’ti. Tassattho – yadipi tattha sanidassanasappaṭighaggahaṇena ārammaṇapurejātassa atthipaccayabhāvo vutto, tathāpi anidassanaappaṭighaggahaṇato vatthumpi gahitanti vatthusahitassa ārammaṇapurejātassa sahajātena saheva atthipaccayabhāvo vuttoti. Pacchājātaṃ āhārindriyeheva saha atthipaccayo hoti, na purejātenāti adhippāyo. Anaññadhammatteti paccayadhammassa anaññatte. Sahajātena saha atthipaccayo hotīti yojanā. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tatthāpi paṭiyogipurejātaṃyeva daṭṭhabbaṃ. ‘‘Atthipaccayavisesesu panā’’tiādinā attanā dassitaṃ vicāraṃ ‘‘evameta’’nti nigamanavasena paccāmasati.
ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Upādinnattikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೪. ಉಪಾದಿನ್ನತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ • 4. Upādinnattikavaṇṇanā
