| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਸਿਕ੍ਖਾ-ਮੂਲਸਿਕ੍ਖਾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
੨੨. ਉਪਾਹਨਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
22. Upāhananiddesavaṇṇanā
੧੭੫. ਨવਾ ਗੁਣਙ੍ਗੁਣੂਪਾਹਨਾ ਮਜ੍ਝਦੇਸੇ ਨ ਕਪ੍ਪਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਨવਾਤਿ ਏਕવਾਰਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਟਿਮੁਕ੍ਕਾ। ਤਤ੍ਥ ਗੁਣਙ੍ਗੁਣੂਪਾਹਨਾ ਚਤੁਪਟਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸਮ੍ਭવੇ ਬ੍ਯਭਿਚਾਰੇ ਚ વਿਸੇਸਨਂ ਸਾਤ੍ਥਕਂ ਭવਤੀਤਿ ‘‘ਮਜ੍ਝਦੇਸੇ’’ਤਿ વਿਸੇਸਨਂ ਅਮਜ੍ਝਦੇਸਂ ਬ੍ਯਭਿਚਰਤੀਤਿ ਅਮਜ੍ਝਦੇਸੇ ਗੁਣਙ੍ਗੁਣੂਪਾਹਨਾ ਕਪ੍ਪਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਥਾ ਨવਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਨવਾ ਮਜ੍ਝਦੇਸੇਪਿ। ਇਮਿਨਾ ਪਨ વਾਕ੍ਯੇਨ ਮਜ੍ਝਦੇਸੇਪਿ ਏਕવਾਰਮ੍ਪਿ ਪਟਿਮੁਕ੍ਕਾ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਤੁ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਗੁਣਙ੍ਗੁਣੂਪਾਹਨਾ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, ਨ ਸੇਸਾਤਿ ਆਪਨ੍ਨਂ, ਤਥਾਪਿ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਪਲਾਸਿਕਂ ਉਪਾਹਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੪੫) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏਕਪਟਲਿਕਾਪਿ વਟ੍ਟਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਾਤਿ ਮਜ੍ਝਦੇਸੇ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮੇਪਿ ਗਿਲਾਨਾਗਿਲਾਨਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ। ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਜ੍ਝਾਰਾਮੇ ਉਪਾਹਨਂ ਧਾਰੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੪੯) ਹਿ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਗਾਮੇ વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ વਾ ਆਰਾਮਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ। ਅਕਲ੍ਲਕਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਗਿਲਾਨਸ੍ਸੇવ।
175. Navā guṇaṅguṇūpāhanā majjhadese na kappantīti sambandho. Navāti ekavārampi appaṭimukkā. Tattha guṇaṅguṇūpāhanā catupaṭalato paṭṭhāya vuccanti. Sambhave byabhicāre ca visesanaṃ sātthakaṃ bhavatīti ‘‘majjhadese’’ti visesanaṃ amajjhadesaṃ byabhicaratīti amajjhadese guṇaṅguṇūpāhanā kappantīti veditabbaṃ. Tathā navāti iminā anavā majjhadesepi. Iminā pana vākyena majjhadesepi ekavārampi paṭimukkā, aññattha tu sabbāpi guṇaṅguṇūpāhanā vaṭṭanti, na sesāti āpannaṃ, tathāpi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ekapalāsikaṃ upāhana’’nti (mahāva. 245) vuttattā ekapaṭalikāpi vaṭṭatīti veditabbaṃ. Sabbassāti majjhadese paccantimepi gilānāgilānassa sabbassa. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ajjhārāme upāhanaṃ dhāretu’’nti (mahāva. 249) hi sāmaññena anuññātaṃ. Sabbatthāti gāme vā araññe vā ārāmato aññatra. Akallakassa cāti gilānasseva.
੧੭੬-੯. ਸਬ੍ਬ…ਪੇ॰… ਰਤ੍ਤਾ ਚ ਉਪਾਹਨਾ ਸਬ੍ਬ…ਪੇ॰… વਿਚ੍ਛਿਕਾਲ਼ਿਕਾ ਚ…ਪੇ॰… ਦੀਪੀਨਂ ਚਮ੍ਮੇਹਿ ਚ ਮਜ੍ਜਾਰ…ਪੇ॰… ਚਮ੍ਮੇਹਿ ਚ ਪਰਿਕ੍ਖਟਾ ਚ ਉਪਾਹਨਾ ਸਙ੍ਕਮਨੀਯਾ ਪਾਦੁਕਾ ਚ ਕੋਚਿ ਧਾਰੇਯ੍ਯ, ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਓਦਾਤਾਯ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਚ ਅਭਾવੇਪਿ ਅਨੁਲੋਮવਸੇਨੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਨੀਲਕੋ ਚ ਓਦਾਤੋ ਚਾਤਿਆਦਿਨਾ ਦ੍વਨ੍ਦੋ। ਸਬ੍ਬੇવ ਨੀਲਕ…ਪੇ॰… ਕਣ੍ਹਕਾ ਯਾਸਨ੍ਤਿ ਸਮਾਸੋ। ‘‘ਮਹਾਰਙ੍ਗਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਅਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਪਿ ਸਬ੍ਬ-ਸਦ੍ਦੇ ਪਕਰਣવਸੇਨ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
176-9. Sabba…pe… rattā ca upāhanā sabba…pe… vicchikāḷikā ca…pe… dīpīnaṃ cammehi ca majjāra…pe… cammehi ca parikkhaṭā ca upāhanā saṅkamanīyā pādukā ca koci dhāreyya, dukkaṭanti yojanā. Odātāya pāḷiyā aṭṭhakathāya ca abhāvepi anulomavasenettha vuttaṃ viya dissati. Nīlako ca odāto cātiādinā dvando. Sabbeva nīlaka…pe… kaṇhakā yāsanti samāso. ‘‘Mahāraṅgā’’tiādīsu appayuttepi sabba-sadde pakaraṇavasena yojetvā attho veditabbo.
‘‘ਅਤ੍ਥਾ ਪਕਰਣਾ ਲਿਙ੍ਗਾ, ਓਚਿਤ੍ਯਾ ਕਾਲਦੇਸਤੋ।
‘‘Atthā pakaraṇā liṅgā, ocityā kāladesato;
ਸਦ੍ਦਤ੍ਥਾ વਿਭਜੀਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਦ੍ਦਾਯੇવ ਕੇવਲਾ’’ਤਿ॥ –
Saddatthā vibhajīyanti, na saddāyeva kevalā’’ti. –
ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਚਿਤ੍ਰਾਤਿ વਿਚਿਤ੍ਰਾ। ਨੀਲਪੀਤਾਦੀ વਦ੍ਧਾਯੇવ ਯਾਸਨ੍ਤਿ ਸਮਾਸੋ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਓਦਾਤਾਦੀਨਂ ਗਹਣਂ। ਤਿਤ੍ਤਿਰਪਤ੍ਤਸਦਿਸੋ વਿਚਿਤ੍ਤੋ વਣ੍ਣੋ ਤਿਤ੍ਤਿਰਪਤ੍ਤ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਗਹਿਤੋ। ਤਮੇਤੇਸਮਤ੍ਥੀਤਿ ਤਿਤ੍ਤਿਰਪਤ੍ਤਿਕਾ। ਮੇਣ੍ਡਸ੍ਸ ਚ ਅਜਸ੍ਸ ਚ વਿਸਾਣਸਦਿਸਾ વਦ੍ਧਾ ਯਾਸਨ੍ਤਿ ਬਾਹਿਰਤ੍ਥੋ। ਤਾ ਪਨ ਕਣ੍ਣਿਕਟ੍ਠਾਨੇ ਮੇਣ੍ਡਕਅਜવਿਸਾਣਸਣ੍ਠਾਨੇ વਦ੍ਧੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਕਤਾ। ਏਸ ਨਯੋ વਿਚ੍ਛਿਕਾਲ਼ਿਕਾਦੀਸੁ। ਪਣ੍ਹਿਪਿਧਾਨਤ੍ਥਂ ਤਲੇ ਖਲ੍ਲਂ ਬਦ੍ਧਂ ਯਾਸਨ੍ਤਿ વਿਗ੍ਗਹੋ। ਜਙ੍ਘਤੋ ਸਬ੍ਬਪਾਦਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਕਂ ਪੁਟਂ ਬਦ੍ਧਂ ਯਾਸਨ੍ਤਿ ਬਹੁਬ੍ਬੀਹਿ। ਤੂਲਂ ਪਿਚੁ ਪੁਣ੍ਣਂ ਯਾਸਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਪਦਤ੍ਥੋ। ਪਲਿਗੁਣ੍ਠੇਤੀਤਿ ਪਲਿਗੁਣ੍ਠੋ, ਉਪਰਿਪਾਦਤਲਮਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕਬਨ੍ਧੋ, ਤੇਨ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਕਤਾ ਪਾਲਿਗੁਣ੍ਠਿਮਾ, વਿਚਿਤ੍ਰਾ ਹਿ ਤਦ੍ਧਿਤવੁਤ੍ਤਿ। વਿਚ੍ਛਿਕਾਨਂ ਅਲ਼ਸਦਿਸਂ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਸਦਿਸਂ ਬਦ੍ਧਮੇਤਾਸਨ੍ਤਿ વਿਚ੍ਛਿਕਾਲ਼ਿਕਾ। ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘੁਦ੍ਦਾਜਿਨਦੀਪੀਨਂ ਚਮ੍ਮੇਹਿ ਚਾਤਿ ਪਕਰਣਤੋ ਅਜਿਨਾ ਨਾਮ ਮਿਗਾ। ਉਲੂਕਾ ਪਕ੍ਖਿਬਿਲ਼ਾਰਾ। ਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਏਤਾਹੀਤਿ ਸਙ੍ਕਮਨੀਯਾ। ਤਾ ਪਨ ਤਾਲਪਣ੍ਣਾਦੀਹਿ ਕਤਾ ਸਂਹਾਰਿਯਾ।
Hi vuttaṃ. Citrāti vicitrā. Nīlapītādī vaddhāyeva yāsanti samāso. Ādi-saddena odātādīnaṃ gahaṇaṃ. Tittirapattasadiso vicitto vaṇṇo tittirapatta-saddena gahito. Tametesamatthīti tittirapattikā. Meṇḍassa ca ajassa ca visāṇasadisā vaddhā yāsanti bāhirattho. Tā pana kaṇṇikaṭṭhāne meṇḍakaajavisāṇasaṇṭhāne vaddhe yojetvā katā. Esa nayo vicchikāḷikādīsu. Paṇhipidhānatthaṃ tale khallaṃ baddhaṃ yāsanti viggaho. Jaṅghato sabbapādappaṭicchādanakaṃ puṭaṃ baddhaṃ yāsanti bahubbīhi. Tūlaṃ picu puṇṇaṃ yāsanti aññapadattho. Paliguṇṭhetīti paliguṇṭho, uparipādatalamattappaṭicchādakabandho, tena yojetvā katā pāliguṇṭhimā, vicitrā hi taddhitavutti. Vicchikānaṃ aḷasadisaṃ naṅguṭṭhasadisaṃ baddhametāsanti vicchikāḷikā. Sīhabyagghuddājinadīpīnaṃ cammehi cāti pakaraṇato ajinā nāma migā. Ulūkā pakkhibiḷārā. Saṅkamanti gacchanti etāhīti saṅkamanīyā. Tā pana tālapaṇṇādīhi katā saṃhāriyā.
੧੮੦. ਸਕਲਂ ਏਕਦੇਸਂ વਾ ਪੁਞ੍ਛਿਤ੍વਾવਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਖਲ੍ਲਕਾਦਿਕਨ੍ਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਮੇਣ੍ਡવਿਸਾਣવਦ੍ਧਿਕਾਦਿਕਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ।
180. Sakalaṃ ekadesaṃ vā puñchitvāvāti yojanā. Khallakādikanti ādi-saddena meṇḍavisāṇavaddhikādikaṃ sabbaṃ saṅgaṇhātīti.
ਉਪਾਹਨਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Upāhananiddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
