| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
೬೪. ಬುದ್ಧುಪಜ್ಝಾಯಕಾನಂ ಇತರೇಸಂ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಕಪ್ಪತೋ ನೇಸಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಸದಿಸತ್ತಾ ‘‘ದುನ್ನಿವತ್ಥಾ ದುಪ್ಪಾರುತಾ ಅನಾಕಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಿ, ಅಪಿಚ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಭುಞ್ಜಮಾನಾನಂ ಉಪರೀತಿಆದಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತಿ ಪಿಪಾಸಾಸಹನತೋ, ಇತರೇಸಂ ಆಕಪ್ಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಸನ್ನತ್ತಾ ಚ।
64. Buddhupajjhāyakānaṃ itaresaṃ ehibhikkhūnaṃ nivāsanapārupanakappato nesaṃ visuṃ visuṃ sadisattā ‘‘dunnivatthā duppārutā anākappasampannā’’ti vuttā. Na kevalañca itthambhūtā piṇḍāya caranti, apica manussānaṃ bhuñjamānānaṃ uparītiādi. Manussā ujjhāyanti pipāsāsahanato, itaresaṃ ākappasampattiyā pasannattā ca.
೬೫. ಕೇನ ಕೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ? ‘‘ತದಾ ಸೋ ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಾಜಿತೋ, ಏತರಹಿ ಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪಸಮ್ಪದಾಪೇಕ್ಖೋ ಹೋತಿ। ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಚ ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಂ ಸನ್ಧಾಯಾ’’ತಿ ಕೇಹಿಚಿ ಲಿಖಿತಂ। ತಂ ತೇ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಿ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ‘ಸಾಹೂ’ತಿಆದಿನಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಮೀ’ತಿ ವಚನಂ ಕೇವಲಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಆಚಿಣ್ಣಮೇವ, ನ ಕತ್ಥಚಿ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿನಾಪಿ ತೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಗಹಿತೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಸಾಹೂತಿ ಸಾಧೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಲಹೂತಿ ಲಹು, ತ್ವಂ ಮಮ ನ ಭಾರಿಯೋಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಓಪಾಯಿಕನ್ತಿ ಉಪಾಯಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ, ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ತ್ವಂ ಮೇ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಾರೋ ಜಾತೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತಿರೂಪನ್ತಿ ಅನುರೂಪಂ ತೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
65. Kena ko upajjhāyo gahetabboti? ‘‘Tadā so yassa santike pabbājito, etarahi yassa santike upasampadāpekkho hoti. Upajjhāyena ca sādhūti sampaṭicchanaṃ sandhāyā’’ti kehici likhitaṃ. Taṃ te evaṃ jānanti ‘‘upajjhāyena ‘sāhū’tiādinā sampaṭicchite saddhivihārikassa ‘sādhu suṭṭhu sampaṭicchāmī’ti vacanaṃ kevalaṃ bhikkhūhi āciṇṇameva, na katthaci dissati, tasmā vināpi tena upajjhāyo gahitova hotī’’ti. Tattha sāhūti sādhūti vuttaṃ hoti. Lahūti lahu, tvaṃ mama na bhāriyosīti vuttaṃ hoti. Opāyikanti upāyapaṭisaṃyuttaṃ, iminā upāyena tvaṃ me ito paṭṭhāya bhāro jātosīti attho. Patirūpanti anurūpaṃ te upajjhāyaggahaṇanti attho.
೬೬. ತಾದಿಸಮೇವ ಮುಖಧೋವನೋದಕಂ ಉತುಮ್ಹಿ ಏಕಸಭಾಗೇತಿ। ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ‘‘ನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಭಣಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನ-ಕಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ತೇನ ‘‘ನಾತಿದೂರೇ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ನಾಚ್ಚಾಸನ್ನೇ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನ-ಕಾರೇನ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ದೀಪೇತೀತಿ ಏಕೇ। ಸಚಿತ್ತಕಾ ಅಯಂ ಆಪತ್ತಿ, ಉದಾಹು ಅಚಿತ್ತಕಾತಿ? ಅನಾದರಿಯಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಸಚಿತ್ತಕಾ। ಅನಾದರಿಯಪಚ್ಚಯತಾ ಕಥಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಅನಾದರಿಯಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತನ್ತಿ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೇ ಸೇಖಿಯಾನಂ ಗಣಪರಿಚ್ಛೇದಾಕರಣಞ್ಹಿ ಖನ್ಧಕಪರಿಯಾಪನ್ನಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ। ಇದಂ ಪನ ಲಕ್ಖಣಂ ಚಾರಿತ್ತೇಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ನ ವಾರಿತ್ತೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಖಾದನಾದಿಆಪತ್ತೀನಂ ಅಚಿತ್ತಕತ್ತಾ। ಖನ್ಧಕವಾರಿತ್ತಾನಂ ತೇಹಿ ಸಙ್ಗಹೋ, ಸೇಖಿಯವಾರಿತ್ತೇಯೇವ ಅಚಿತ್ತಕೇಹಿ ಸೂಪೋದನವಿಞ್ಞತ್ತಿಪಚ್ಚಯಾದೀಹೀತಿ ಆಚರಿಯೋ। ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ನ-ಕಾರೇನ ಪಟಿಸೇಧೋ ಕರೀಯತಿ, ಕಿಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದುಕ್ಕಟಾಪತ್ತೀತಿ? ಆಮ। ಯತ್ಥ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ನಯೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ, ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಪರತೋ ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಕಾಳವಣ್ಣಕತಾ ವಾ ಸುಧಾಬದ್ಧಾ ವಾ ಹೋತಿ ನಿರಜಮತ್ತಿಕಾ, ತಥಾರೂಪಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಠಪೇತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ।
66.Tādisameva mukhadhovanodakaṃ utumhi ekasabhāgeti. Ito paṭṭhāyāti ‘‘na upajjhāyassa bhaṇamānassā’’ti ettha vuttana-kārato paṭṭhāya. Tena ‘‘nātidūre gantabbaṃ, nāccāsanne gantabba’’nti ettha vuttana-kārena anāpattīti dīpetīti eke. Sacittakā ayaṃ āpatti, udāhu acittakāti? Anādariyapaccayattā sacittakā. Anādariyapaccayatā kathaṃ paññāyatīti ce? Anādariyapaccayehi saṅgahitanti. Pātimokkhuddese sekhiyānaṃ gaṇaparicchedākaraṇañhi khandhakapariyāpannāpattiyā saṅgaṇhanatthaṃ. Idaṃ pana lakkhaṇaṃ cāritteyeva veditabbaṃ, na vāritte akappiyamaṃsakhādanādiāpattīnaṃ acittakattā. Khandhakavārittānaṃ tehi saṅgaho, sekhiyavāritteyeva acittakehi sūpodanaviññattipaccayādīhīti ācariyo. Yattha yattha na-kārena paṭisedho karīyati, kiṃ sabbattha dukkaṭāpattīti? Āma. Yattha aṭṭhakathāya nayo na dassito, tattha sabbattha. Parato hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sace pana kāḷavaṇṇakatā vā sudhābaddhā vā hoti nirajamattikā, tathārūpāya bhūmiyā ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’tiādinā nayena nayo dassito.
ಏತ್ಥಾಹ – ಯಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಂಯೇವ ‘‘ಸಚೇ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಅನಭಿರತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಹೋತಿ, ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೬೬) ಭಗವತೋ ವಚನವಸೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೋ ಯುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನಾತಿದೂರೇ ನಾಚ್ಚಾಸನ್ನೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕೋ ಭಗವತೋ ವಚನಲೇಸೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ‘‘ಪಠಮತರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ ದೇಸನಿಯಮನತೋ। ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಅನುಮತಂಯೇವ ಪಠಮಗಮನನ್ತಿ ಚೇ? ನ, ಅಸಿದ್ಧತ್ತಾ, ಸಿದ್ಧೇಪಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯಸಿದ್ಧಿತೋ ಚ । ನ ಹಿ ವಾರಿತ್ತಸ್ಸ ಅನುಮತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಕರಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಕೋಟ್ಠಕನ್ತಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕಂ। ನ ನಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ನಿದಹಿತಬ್ಬಂ ವಾ।
Etthāha – yasmā pāḷiyaṃyeva ‘‘sace upajjhāyassa anabhirati uppannā hoti, diṭṭhigataṃ uppannaṃ hotī’’ti (mahāva. 66) bhagavato vacanavasena aṭṭhakathāyaṃ vuttanayo yuttoti dassetuṃ ‘‘nātidūre nāccāsanne’’ti ettha ko bhagavato vacanalesoti? Vuccate – ‘‘paṭhamataraṃ āgantvā āsanaṃ paññāpetabba’’ntiādīni vadanti desaniyamanato. Upajjhāyena anumataṃyeva paṭhamagamananti ce? Na, asiddhattā, siddhepi yathāvuttanayasiddhito ca . Na hi vārittassa anumati anāpattikarā hoti, evaṃ santepi vicāretvā gahetabbaṃ. Koṭṭhakanti dvārakoṭṭhakaṃ. Na nissajjitabbaṃ, na nidahitabbaṃ vā.
ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೧೫. ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾ • 15. Upajjhāyavattakathā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾ • Upajjhāyavattakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೧೫. ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಕಥಾ • 15. Upajjhāyavattakathā
