| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
උපජ්‌ඣායවත්‌තකථාවණ්‌ණනා
Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
64. බුද්‌ධුපජ්‌ඣායකානං ඉතරෙසං එහිභික්‌ඛූනං නිවාසනපාරුපනකප්‌පතො නෙසං විසුං විසුං සදිසත්‌තා ‘‘දුන්‌නිවත්‌ථා දුප්‌පාරුතා අනාකප්‌පසම්‌පන්‌නා’’ති වුත්‌තා. න කෙවලඤ්‌ච ඉත්‌ථම්‌භූතා පිණ්‌ඩාය චරන්‌ති, අපිච මනුස්‌සානං භුඤ්‌ජමානානං උපරීතිආදි. මනුස්‌සා උජ්‌ඣායන්‌ති පිපාසාසහනතො, ඉතරෙසං ආකප්‌පසම්‌පත්‌තියා පසන්‌නත්‌තා ච.
64. Buddhupajjhāyakānaṃ itaresaṃ ehibhikkhūnaṃ nivāsanapārupanakappato nesaṃ visuṃ visuṃ sadisattā ‘‘dunnivatthā duppārutā anākappasampannā’’ti vuttā. Na kevalañca itthambhūtā piṇḍāya caranti, apica manussānaṃ bhuñjamānānaṃ uparītiādi. Manussā ujjhāyanti pipāsāsahanato, itaresaṃ ākappasampattiyā pasannattā ca.
65. කෙන කො උපජ්‌ඣායො ගහෙතබ්‌බොති? ‘‘තදා සො යස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බාජිතො, එතරහි යස්‌ස සන්‌තිකෙ උපසම්‌පදාපෙක්‌ඛො හොති. උපජ්‌ඣායෙන ච සාධූති සම්‌පටිච්‌ඡනං සන්‌ධායා’’ති කෙහිචි ලිඛිතං. තං තෙ එවං ජානන්‌ති ‘‘උපජ්‌ඣායෙන ‘සාහූ’තිආදිනා සම්‌පටිච්‌ඡිතෙ සද්‌ධිවිහාරිකස්‌ස ‘සාධු සුට්‌ඨු සම්‌පටිච්‌ඡාමී’ති වචනං කෙවලං භික්‌ඛූහි ආචිණ්‌ණමෙව, න කත්‌ථචි දිස්‌සති, තස්‌මා විනාපි තෙන උපජ්‌ඣායො ගහිතොව හොතී’’ති. තත්‌ථ සාහූති සාධූති වුත්‌තං හොති. ලහූති ලහු, ත්‌වං මම න භාරියොසීති වුත්‌තං හොති. ඔපායිකන්‌ති උපායපටිසංයුත්‌තං, ඉමිනා උපායෙන ත්‌වං මෙ ඉතො පට්‌ඨාය භාරො ජාතොසීති අත්‌ථො. පතිරූපන්‌ති අනුරූපං තෙ උපජ්‌ඣායග්‌ගහණන්‌ති අත්‌ථො.
65. Kena ko upajjhāyo gahetabboti? ‘‘Tadā so yassa santike pabbājito, etarahi yassa santike upasampadāpekkho hoti. Upajjhāyena ca sādhūti sampaṭicchanaṃ sandhāyā’’ti kehici likhitaṃ. Taṃ te evaṃ jānanti ‘‘upajjhāyena ‘sāhū’tiādinā sampaṭicchite saddhivihārikassa ‘sādhu suṭṭhu sampaṭicchāmī’ti vacanaṃ kevalaṃ bhikkhūhi āciṇṇameva, na katthaci dissati, tasmā vināpi tena upajjhāyo gahitova hotī’’ti. Tattha sāhūti sādhūti vuttaṃ hoti. Lahūti lahu, tvaṃ mama na bhāriyosīti vuttaṃ hoti. Opāyikanti upāyapaṭisaṃyuttaṃ, iminā upāyena tvaṃ me ito paṭṭhāya bhāro jātosīti attho. Patirūpanti anurūpaṃ te upajjhāyaggahaṇanti attho.
66. තාදිසමෙව මුඛධොවනොදකං උතුම්‌හි එකසභාගෙති. ඉතො පට්‌ඨායාති ‘‘න උපජ්‌ඣායස්‌ස භණමානස්‌සා’’ති එත්‌ථ වුත්‌තන-කාරතො පට්‌ඨාය. තෙන ‘‘නාතිදූරෙ ගන්‌තබ්‌බං, නාච්‌චාසන්‌නෙ ගන්‌තබ්‌බ’’න්‌ති එත්‌ථ වුත්‌තන-කාරෙන අනාපත්‌තීති දීපෙතීති එකෙ. සචිත්‌තකා අයං ආපත්‌ති, උදාහු අචිත්‌තකාති? අනාදරියපච්‌චයත්‌තා සචිත්‌තකා. අනාදරියපච්‌චයතා කථං පඤ්‌ඤායතීති චෙ? අනාදරියපච්‌චයෙහි සඞ්‌ගහිතන්‌ති. පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසෙ සෙඛියානං ගණපරිච්‌ඡෙදාකරණඤ්‌හි ඛන්‌ධකපරියාපන්‌නාපත්‌තියා සඞ්‌ගණ්‌හනත්‌ථං. ඉදං පන ලක්‌ඛණං චාරිත්‌තෙයෙව වෙදිතබ්‌බං, න වාරිත්‌තෙ අකප්‌පියමංසඛාදනාදිආපත්‌තීනං අචිත්‌තකත්‌තා. ඛන්‌ධකවාරිත්‌තානං තෙහි සඞ්‌ගහො, සෙඛියවාරිත්‌තෙයෙව අචිත්‌තකෙහි සූපොදනවිඤ්‌ඤත්‌තිපච්‌චයාදීහීති ආචරියො. යත්‌ථ යත්‌ථ න-කාරෙන පටිසෙධො කරීයති, කිං සබ්‌බත්‌ථ දුක්‌කටාපත්‌තීති? ආම. යත්‌ථ අට්‌ඨකථාය නයො න දස්‌සිතො, තත්‌ථ සබ්‌බත්‌ථ. පරතො හි අට්‌ඨකථායං ‘‘සචෙ පන කාළවණ්‌ණකතා වා සුධාබද්‌ධා වා හොති නිරජමත්‌තිකා, තථාරූපාය භූමියා ඨපෙතුං වට්‌ටතී’’තිආදිනා නයෙන නයො දස්‌සිතො.
66.Tādisameva mukhadhovanodakaṃ utumhi ekasabhāgeti. Ito paṭṭhāyāti ‘‘na upajjhāyassa bhaṇamānassā’’ti ettha vuttana-kārato paṭṭhāya. Tena ‘‘nātidūre gantabbaṃ, nāccāsanne gantabba’’nti ettha vuttana-kārena anāpattīti dīpetīti eke. Sacittakā ayaṃ āpatti, udāhu acittakāti? Anādariyapaccayattā sacittakā. Anādariyapaccayatā kathaṃ paññāyatīti ce? Anādariyapaccayehi saṅgahitanti. Pātimokkhuddese sekhiyānaṃ gaṇaparicchedākaraṇañhi khandhakapariyāpannāpattiyā saṅgaṇhanatthaṃ. Idaṃ pana lakkhaṇaṃ cāritteyeva veditabbaṃ, na vāritte akappiyamaṃsakhādanādiāpattīnaṃ acittakattā. Khandhakavārittānaṃ tehi saṅgaho, sekhiyavāritteyeva acittakehi sūpodanaviññattipaccayādīhīti ācariyo. Yattha yattha na-kārena paṭisedho karīyati, kiṃ sabbattha dukkaṭāpattīti? Āma. Yattha aṭṭhakathāya nayo na dassito, tattha sabbattha. Parato hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sace pana kāḷavaṇṇakatā vā sudhābaddhā vā hoti nirajamattikā, tathārūpāya bhūmiyā ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’tiādinā nayena nayo dassito.
එත්‌ථාහ – යස්‌මා පාළියංයෙව ‘‘සචෙ උපජ්‌ඣායස්‌ස අනභිරති උප්‌පන්‌නා හොති, දිට්‌ඨිගතං උප්‌පන්‌නං හොතී’’ති (මහාව. 66) භගවතො වචනවසෙන අට්‌ඨකථායං වුත්‌තනයො යුත්‌තොති දස්‌සෙතුං ‘‘නාතිදූරෙ නාච්‌චාසන්‌නෙ’’ති එත්‌ථ කො භගවතො වචනලෙසොති? වුච්‌චතෙ – ‘‘පඨමතරං ආගන්‌ත්‌වා ආසනං පඤ්‌ඤාපෙතබ්‌බ’’න්‌තිආදීනි වදන්‌ති දෙසනියමනතො. උපජ්‌ඣායෙන අනුමතංයෙව පඨමගමනන්‌ති චෙ? න, අසිද්‌ධත්‌තා, සිද්‌ධෙපි යථාවුත්‌තනයසිද්‌ධිතො ච . න හි වාරිත්‌තස්‌ස අනුමති අනාපත්‌තිකරා හොති, එවං සන්‌තෙපි විචාරෙත්‌වා ගහෙතබ්‌බං. කොට්‌ඨකන්‌ති ද්‌වාරකොට්‌ඨකං. න නිස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බං, න නිදහිතබ්‌බං වා.
Etthāha – yasmā pāḷiyaṃyeva ‘‘sace upajjhāyassa anabhirati uppannā hoti, diṭṭhigataṃ uppannaṃ hotī’’ti (mahāva. 66) bhagavato vacanavasena aṭṭhakathāyaṃ vuttanayo yuttoti dassetuṃ ‘‘nātidūre nāccāsanne’’ti ettha ko bhagavato vacanalesoti? Vuccate – ‘‘paṭhamataraṃ āgantvā āsanaṃ paññāpetabba’’ntiādīni vadanti desaniyamanato. Upajjhāyena anumataṃyeva paṭhamagamananti ce? Na, asiddhattā, siddhepi yathāvuttanayasiddhito ca . Na hi vārittassa anumati anāpattikarā hoti, evaṃ santepi vicāretvā gahetabbaṃ. Koṭṭhakanti dvārakoṭṭhakaṃ. Na nissajjitabbaṃ, na nidahitabbaṃ vā.
උපජ්‌ඣායවත්‌තකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 15. උපජ්‌ඣායවත්‌තකථා • 15. Upajjhāyavattakathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / උපජ්‌ඣායවත්‌තකථා • Upajjhāyavattakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / උපජ්‌ඣායවත්‌තකථාවණ්‌ණනා • Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / උපජ්‌ඣායවත්‌තකථාවණ්‌ණනා • Upajjhāyavattakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 15. උපජ්‌ඣායවත්‌තකථා • 15. Upajjhāyavattakathā
