| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
८. उपकसुत्तवण्णना
8. Upakasuttavaṇṇanā
१८८. अट्ठमे उपकोति तस्स नामं। मण्डिकापुत्तोति मण्डिकाय पुत्तो। उपसङ्कमीति सो किर देवदत्तस्स उपट्ठाको, ‘‘किं नु खो सत्था मयि अत्तनो सन्तिकं उपगते वण्णं कथेस्सति, उदाहु अवण्ण’’न्ति परिग्गण्हनत्थं उपसङ्कमि। ‘‘नेरयिको देवदत्तो कप्पट्ठो अतेकिच्छो’’ति (चूळव॰ ३४८) वचनं सुत्वा सत्थारं घट्टेतुकामो उपसङ्कमीतिपि वदन्ति। परूपारम्भं वत्तेतीति परगरहं कथेति। सब्बो सो न उपपादेतीति सब्बोपि सो कुसलधम्मं न उप्पादेति, अत्तनो वा वचनं उपपादेतुं अनुच्छविकं कातुं न सक्कोति। अनुपपादेन्तो गारय्हो होतीति कुसलं धम्मं उप्पादेतुं असक्कोन्तो अत्तनो च वचनं उपपन्नं अनुच्छविकं कातुं असक्कोन्तो गारय्हो होति। उपवज्जोति उपवदितब्बो च होति, वज्जेन वा उपेतो होति, सदोसो होतीति अत्थो।
188. Aṭṭhame upakoti tassa nāmaṃ. Maṇḍikāputtoti maṇḍikāya putto. Upasaṅkamīti so kira devadattassa upaṭṭhāko, ‘‘kiṃ nu kho satthā mayi attano santikaṃ upagate vaṇṇaṃ kathessati, udāhu avaṇṇa’’nti pariggaṇhanatthaṃ upasaṅkami. ‘‘Nerayiko devadatto kappaṭṭho atekiccho’’ti (cūḷava. 348) vacanaṃ sutvā satthāraṃ ghaṭṭetukāmo upasaṅkamītipi vadanti. Parūpārambhaṃ vattetīti paragarahaṃ katheti. Sabbo so na upapādetīti sabbopi so kusaladhammaṃ na uppādeti, attano vā vacanaṃ upapādetuṃ anucchavikaṃ kātuṃ na sakkoti. Anupapādento gārayho hotīti kusalaṃ dhammaṃ uppādetuṃ asakkonto attano ca vacanaṃ upapannaṃ anucchavikaṃ kātuṃ asakkonto gārayho hoti. Upavajjoti upavaditabbo ca hoti, vajjena vā upeto hoti, sadoso hotīti attho.
अथ भगवा तस्स वादं गहेत्वा तस्सेव गीवाय पटिमुञ्चन्तो परूपारम्भन्तिआदिमाह। उम्मुज्जमानकंयेवाति उदकतो सीसं उक्खिपन्तंयेव। तत्थ अपरिमाणा पदातिआदीसु तस्मिं अकुसलन्ति पञ्ञापने पदानिपि अक्खरानिपि धम्मदेसनापि अपरिमाणायेव। इतिपिदं अकुसलन्ति इदम्पि अकुसलं इदम्पि अकुसलं इमिनापि कारणेन इमिनापि कारणेन अकुसलन्ति एवं अकुसलपञ्ञत्तियं आगतानिपि अपरिमाणानि। अथापि अञ्ञेनाकारेन तथागतो तं धम्मं देसेय्य, एवम्पिस्स देसना अपरिमाणा भवेय्य। यथाह – ‘‘अपरियादिन्नावस्स तथागतस्स धम्मदेसना, अपरियादिन्नं धम्मपदब्यञ्जन’’न्ति (म॰ नि॰ १.१६१)। इमिना उपायेन सब्बवारेसु अत्थो वेदितब्बो। याव धंसी वतायन्ति याव गुणधंसी वत अयं। लोणकारदारकोति लोणकारगामदारको। यत्र हि नामाति यो हि नाम। आसादेतब्बं मञ्ञिस्सतीति घट्टेतब्बं मञ्ञिस्सति। अपेहीति अपगच्छ, मा मे पुरतो अट्ठासि। एवञ्च पन वत्वा गीवाय गण्हापेत्वा निक्कड्ढापेसियेवाति।
Atha bhagavā tassa vādaṃ gahetvā tasseva gīvāya paṭimuñcanto parūpārambhantiādimāha. Ummujjamānakaṃyevāti udakato sīsaṃ ukkhipantaṃyeva. Tattha aparimāṇā padātiādīsu tasmiṃ akusalanti paññāpane padānipi akkharānipi dhammadesanāpi aparimāṇāyeva. Itipidaṃakusalanti idampi akusalaṃ idampi akusalaṃ imināpi kāraṇena imināpi kāraṇena akusalanti evaṃ akusalapaññattiyaṃ āgatānipi aparimāṇāni. Athāpi aññenākārena tathāgato taṃ dhammaṃ deseyya, evampissa desanā aparimāṇā bhaveyya. Yathāha – ‘‘apariyādinnāvassa tathāgatassa dhammadesanā, apariyādinnaṃ dhammapadabyañjana’’nti (ma. ni. 1.161). Iminā upāyena sabbavāresu attho veditabbo. Yāva dhaṃsī vatāyanti yāva guṇadhaṃsī vata ayaṃ. Loṇakāradārakoti loṇakāragāmadārako. Yatra hi nāmāti yo hi nāma. Āsādetabbaṃ maññissatīti ghaṭṭetabbaṃ maññissati. Apehīti apagaccha, mā me purato aṭṭhāsi. Evañca pana vatvā gīvāya gaṇhāpetvā nikkaḍḍhāpesiyevāti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ८. उपकसुत्तं • 8. Upakasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ८. उपकसुत्तवण्णना • 8. Upakasuttavaṇṇanā
