| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๘. อุปกสุตฺตวณฺณนา
8. Upakasuttavaṇṇanā
๑๘๘. อฎฺฐเม อุปโกติ ตสฺส นามํฯ มณฺฑิกาปุโตฺตติ มณฺฑิกาย ปุโตฺตฯ อุปสงฺกมีติ โส กิร เทวทตฺตสฺส อุปฎฺฐาโก, ‘‘กิํ นุ โข สตฺถา มยิ อตฺตโน สนฺติกํ อุปคเต วณฺณํ กเถสฺสติ, อุทาหุ อวณฺณ’’นฺติ ปริคฺคณฺหนตฺถํ อุปสงฺกมิฯ ‘‘เนรยิโก เทวทโตฺต กปฺปโฎฺฐ อเตกิโจฺฉ’’ติ (จูฬว. ๓๔๘) วจนํ สุตฺวา สตฺถารํ ฆเฎฺฎตุกาโม อุปสงฺกมีติปิ วทนฺติฯ ปรูปารมฺภํ วเตฺตตีติ ปรครหํ กเถติฯ สโพฺพ โส น อุปปาเทตีติ สโพฺพปิ โส กุสลธมฺมํ น อุปฺปาเทติ, อตฺตโน วา วจนํ อุปปาเทตุํ อนุจฺฉวิกํ กาตุํ น สโกฺกติฯ อนุปปาเทโนฺต คารโยฺห โหตีติ กุสลํ ธมฺมํ อุปฺปาเทตุํ อสโกฺกโนฺต อตฺตโน จ วจนํ อุปปนฺนํ อนุจฺฉวิกํ กาตุํ อสโกฺกโนฺต คารโยฺห โหติฯ อุปวโชฺชติ อุปวทิตโพฺพ จ โหติ, วเชฺชน วา อุเปโต โหติ, สโทโส โหตีติ อโตฺถฯ
188. Aṭṭhame upakoti tassa nāmaṃ. Maṇḍikāputtoti maṇḍikāya putto. Upasaṅkamīti so kira devadattassa upaṭṭhāko, ‘‘kiṃ nu kho satthā mayi attano santikaṃ upagate vaṇṇaṃ kathessati, udāhu avaṇṇa’’nti pariggaṇhanatthaṃ upasaṅkami. ‘‘Nerayiko devadatto kappaṭṭho atekiccho’’ti (cūḷava. 348) vacanaṃ sutvā satthāraṃ ghaṭṭetukāmo upasaṅkamītipi vadanti. Parūpārambhaṃ vattetīti paragarahaṃ katheti. Sabbo so na upapādetīti sabbopi so kusaladhammaṃ na uppādeti, attano vā vacanaṃ upapādetuṃ anucchavikaṃ kātuṃ na sakkoti. Anupapādento gārayho hotīti kusalaṃ dhammaṃ uppādetuṃ asakkonto attano ca vacanaṃ upapannaṃ anucchavikaṃ kātuṃ asakkonto gārayho hoti. Upavajjoti upavaditabbo ca hoti, vajjena vā upeto hoti, sadoso hotīti attho.
อถ ภควา ตสฺส วาทํ คเหตฺวา ตเสฺสว คีวาย ปฎิมุญฺจโนฺต ปรูปารมฺภนฺติอาทิมาหฯ อุมฺมุชฺชมานกํเยวาติ อุทกโต สีสํ อุกฺขิปนฺตํเยวฯ ตตฺถ อปริมาณา ปทาติอาทีสุ ตสฺมิํ อกุสลนฺติ ปญฺญาปเน ปทานิปิ อกฺขรานิปิ ธมฺมเทสนาปิ อปริมาณาเยวฯ อิติปิทํ อกุสลนฺติ อิทมฺปิ อกุสลํ อิทมฺปิ อกุสลํ อิมินาปิ การเณน อิมินาปิ การเณน อกุสลนฺติ เอวํ อกุสลปญฺญตฺติยํ อาคตานิปิ อปริมาณานิฯ อถาปิ อเญฺญนากาเรน ตถาคโต ตํ ธมฺมํ เทเสยฺย, เอวมฺปิสฺส เทสนา อปริมาณา ภเวยฺยฯ ยถาห – ‘‘อปริยาทินฺนาวสฺส ตถาคตสฺส ธมฺมเทสนา, อปริยาทินฺนํ ธมฺมปทพฺยญฺชน’’นฺติ (ม. นิ. ๑.๑๖๑)ฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพวาเรสุ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ ยาว ธํสี วตายนฺติ ยาว คุณธํสี วต อยํฯ โลณการทารโกติ โลณการคามทารโกฯ ยตฺร หิ นามาติ โย หิ นามฯ อาสาเทตพฺพํ มญฺญิสฺสตีติ ฆเฎฺฎตพฺพํ มญฺญิสฺสติฯ อเปหีติ อปคจฺฉ, มา เม ปุรโต อฎฺฐาสิฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา คีวาย คณฺหาเปตฺวา นิกฺกฑฺฒาเปสิเยวาติฯ
Atha bhagavā tassa vādaṃ gahetvā tasseva gīvāya paṭimuñcanto parūpārambhantiādimāha. Ummujjamānakaṃyevāti udakato sīsaṃ ukkhipantaṃyeva. Tattha aparimāṇā padātiādīsu tasmiṃ akusalanti paññāpane padānipi akkharānipi dhammadesanāpi aparimāṇāyeva. Itipidaṃakusalanti idampi akusalaṃ idampi akusalaṃ imināpi kāraṇena imināpi kāraṇena akusalanti evaṃ akusalapaññattiyaṃ āgatānipi aparimāṇāni. Athāpi aññenākārena tathāgato taṃ dhammaṃ deseyya, evampissa desanā aparimāṇā bhaveyya. Yathāha – ‘‘apariyādinnāvassa tathāgatassa dhammadesanā, apariyādinnaṃ dhammapadabyañjana’’nti (ma. ni. 1.161). Iminā upāyena sabbavāresu attho veditabbo. Yāva dhaṃsī vatāyanti yāva guṇadhaṃsī vata ayaṃ. Loṇakāradārakoti loṇakāragāmadārako. Yatra hi nāmāti yo hi nāma. Āsādetabbaṃ maññissatīti ghaṭṭetabbaṃ maññissati. Apehīti apagaccha, mā me purato aṭṭhāsi. Evañca pana vatvā gīvāya gaṇhāpetvā nikkaḍḍhāpesiyevāti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๘. อุปกสุตฺตํ • 8. Upakasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๘. อุปกสุตฺตวณฺณนา • 8. Upakasuttavaṇṇanā
