| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
3. උපක්‌කිලෙසඤාණනිද්‌දෙසො
3. Upakkilesañāṇaniddeso
පඨමච්‌ඡක්‌කං
Paṭhamacchakkaṃ
154. ඉමෙහි ච පන නීවරණෙහි විසුද්‌ධචිත්‌තස්‌ස සොළසවත්‌ථුකං ආනාපානස්‌සතිසමාධිං භාවයතො ඛණිකසමොධානා කතමෙ අට්‌ඨාරස උපක්‌කිලෙසා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති? අස්‌සාසාදිමජ්‌ඣපරියොසානං සතියා අනුගච්‌ඡතො අජ්‌ඣත්‌තවික්‌ඛෙපගතං චිත්‌තං සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. පස්‌සාසාදිමජ්‌ඣපරියොසානං සතියා අනුගච්‌ඡතො බහිද්‌ධාවික්‌ඛෙපගතං චිත්‌තං සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. අස්‌සාසපටිකඞ්‌ඛනා නිකන්‌ති තණ්‌හාචරියා සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. පස්‌සාසපටිකඞ්‌ඛනා නිකන්‌ති තණ්‌හාචරියා සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. අස්‌සාසෙනාභිතුන්‌නස්‌ස පස්‌සාසපටිලාභෙ මුච්‌ඡනා සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. පස්‌සාසෙනාභිතුන්‌නස්‌ස අස්‌සාසපටිලාභෙ මුච්‌ඡනා සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො.
154. Imehi ca pana nīvaraṇehi visuddhacittassa soḷasavatthukaṃ ānāpānassatisamādhiṃ bhāvayato khaṇikasamodhānā katame aṭṭhārasa upakkilesā uppajjanti? Assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattavikkhepagataṃ cittaṃ samādhissa paripantho. Passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhāvikkhepagataṃ cittaṃ samādhissa paripantho. Assāsapaṭikaṅkhanā nikanti taṇhācariyā samādhissa paripantho. Passāsapaṭikaṅkhanā nikanti taṇhācariyā samādhissa paripantho. Assāsenābhitunnassa passāsapaṭilābhe mucchanā samādhissa paripantho. Passāsenābhitunnassa assāsapaṭilābhe mucchanā samādhissa paripantho.
අනුගච්‌ඡනා ච අස්‌සාසං, පස්‌සාසං අනුගච්‌ඡනා;
Anugacchanā ca assāsaṃ, passāsaṃ anugacchanā;
සති අජ්‌ඣත්‌තවික්‌ඛෙපා, කඞ්‌ඛනා බහිද්‌ධාවික්‌ඛෙපපත්‌ථනා 1.
Sati ajjhattavikkhepā, kaṅkhanā bahiddhāvikkhepapatthanā 2.
අස්‌සාසෙනාභිතුන්‌නස්‌ස, පස්‌සාසපටිලාභෙ මුච්‌ඡනා;
Assāsenābhitunnassa, passāsapaṭilābhe mucchanā;
පස්‌සාසෙනාභිතුන්‌නස්‌ස, අස්‌සාසපටිලාභෙ මුච්‌ඡනා.
Passāsenābhitunnassa, assāsapaṭilābhe mucchanā.
ඡ එතෙ උපක්‌කිලෙසා, ආනාපානස්‌සතිසමාධිස්‌ස;
Cha ete upakkilesā, ānāpānassatisamādhissa;
යෙහි වික්‌ඛිප්‌පමානස්‌ස 3, නො ච චිත්‌තං විමුච්‌චති;
Yehi vikkhippamānassa 4, no ca cittaṃ vimuccati;
විමොක්‌ඛං අප්‌පජානන්‌තා, තෙ හොන්‌ති පරපත්‌තියාති.
Vimokkhaṃ appajānantā, te honti parapattiyāti.
දුතියච්‌ඡක්‌කං
Dutiyacchakkaṃ
155. නිමිත්‌තං ආවජ්‌ජතො අස්‌සාසෙ චිත්‌තං විකම්‌පති – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. අස්‌සාසං ආවජ්‌ජතො නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං විකම්‌පති – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. නිමිත්‌තං ආවජ්‌ජතො පස්‌සාසෙ චිත්‌තං විකම්‌පති – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. පස්‌සාසං ආවජ්‌ජතො නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං විකම්‌පති – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. අස්‌සාසං ආවජ්‌ජතො පස්‌සාසෙ චිත්‌තං විකම්‌පති – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. පස්‌සාසං ආවජ්‌ජතො අස්‌සාසෙ චිත්‌තං විකම්‌පති – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො.
155. Nimittaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho. Assāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho. Nimittaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho. Passāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho. Assāsaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho. Passāsaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampati – samādhissa paripantho.
නිමිත්‌තං ආවජ්‌ජමානස්‌ස, අස්‌සාසෙ වික්‌ඛිපතෙ මනො;
Nimittaṃ āvajjamānassa, assāse vikkhipate mano;
අස්‌සාසං ආවජ්‌ජමානස්‌ස, නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං විකම්‌පති.
Assāsaṃ āvajjamānassa, nimitte cittaṃ vikampati.
නිමිත්‌තං ආවජ්‌ජමානස්‌ස, පස්‌සාසෙ වික්‌ඛිපතෙ මනො;
Nimittaṃ āvajjamānassa, passāse vikkhipate mano;
පස්‌සාසං ආවජ්‌ජමානස්‌ස, නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං විකම්‌පති.
Passāsaṃ āvajjamānassa, nimitte cittaṃ vikampati.
අස්‌සාසං ආවජ්‌ජමානස්‌ස, පස්‌සාසෙ වික්‌ඛිපතෙ මනො;
Assāsaṃ āvajjamānassa, passāse vikkhipate mano;
පස්‌සාසං ආවජ්‌ජමානස්‌ස, අස්‌සාසෙ චිත්‌තං විකම්‌පති.
Passāsaṃ āvajjamānassa, assāse cittaṃ vikampati.
ඡ එතෙ උපක්‌කිලෙසා, ආනාපානස්‌සතිසමාධිස්‌ස;
Cha ete upakkilesā, ānāpānassatisamādhissa;
යෙහි වික්‌ඛිප්‌පමානස්‌ස, නො ච චිත්‌තං විමුච්‌චති;
Yehi vikkhippamānassa, no ca cittaṃ vimuccati;
විමොක්‌ඛං අප්‌පජානන්‌තා, තෙ හොන්‌ති පරපත්‌තියාති.
Vimokkhaṃ appajānantā, te honti parapattiyāti.
තතියච්‌ඡක්‌කං
Tatiyacchakkaṃ
156. අතීතානුධාවනං චිත්‌තං වික්‌ඛෙපානුපතිතං – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. අනාගතපටිකඞ්‌ඛනං චිත්‌තං විකම්‌පිතං – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. ලීනං චිත්‌තං කොසජ්‌ජානුපතිතං – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. අතිපග්‌ගහිතං චිත්‌තං උද්‌ධච්‌චානුපතිතං – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. අභිනතං චිත්‌තං රාගානුපතිතං – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො. අපනතං චිත්‌තං බ්‍යාපාදානුපතිතං – සමාධිස්‌ස පරිපන්‌ථො.
156. Atītānudhāvanaṃ cittaṃ vikkhepānupatitaṃ – samādhissa paripantho. Anāgatapaṭikaṅkhanaṃ cittaṃ vikampitaṃ – samādhissa paripantho. Līnaṃ cittaṃ kosajjānupatitaṃ – samādhissa paripantho. Atipaggahitaṃ cittaṃ uddhaccānupatitaṃ – samādhissa paripantho. Abhinataṃ cittaṃ rāgānupatitaṃ – samādhissa paripantho. Apanataṃ cittaṃ byāpādānupatitaṃ – samādhissa paripantho.
අතීතානුධාවනං චිත්‌තං, අනාගතපටිකඞ්‌ඛනං ලීනං;
Atītānudhāvanaṃ cittaṃ, anāgatapaṭikaṅkhanaṃ līnaṃ;
අතිපග්‌ගහිතං අභිනතං, අපනතං චිත්‌තං න සමාධියති.
Atipaggahitaṃ abhinataṃ, apanataṃ cittaṃ na samādhiyati.
ඡ එතෙ උපක්‌කිලෙසා, ආනාපානස්‌සතිසමාධිස්‌ස;
Cha ete upakkilesā, ānāpānassatisamādhissa;
යෙහි උපක්‌කිලිට්‌ඨසඞ්‌කප්‌පො, අධිචිත්‌තං නප්‌පජානාතීති.
Yehi upakkiliṭṭhasaṅkappo, adhicittaṃ nappajānātīti.
157. අස්‌සාසාදිමජ්‌ඣපරියොසානං සතියා අනුගච්‌ඡතො අජ්‌ඣත්‌තං වික්‌ඛෙපගතෙන චිත්‌තෙන කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. පස්‌සාසාදිමජ්‌ඣපරියොසානං සතියා අනුගච්‌ඡතො බහිද්‌ධාවික්‌ඛෙපගතෙන චිත්‌තෙන කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. අස්‌සාසපටිකඞ්‌ඛනාය නිකන්‌තියා තණ්‌හාචරියාය කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. පස්‌සාසපටිකඞ්‌ඛනාය නිකන්‌තියා තණ්‌හාචරියාය කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. අස්‌සාසෙනාභිතුන්‌නස්‌ස පස්‌සාසපටිලාභෙ මුච්‌ඡිතත්‌තා කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. පස්‌සාසෙනාභිතුන්‌නස්‌ස අස්‌සාසපටිලාභෙ මුච්‌ඡිතත්‌තා කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. නිමිත්‌තං ආවජ්‌ජතො අස්‌සාසෙ චිත්‌තං විකම්‌පිතත්‌තා කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. අස්‌සාසං ආවජ්‌ජතො නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං විකම්‌පිතත්‌තා කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. නිමිත්‌තං ආවජ්‌ජතො පස්‌සාසෙ චිත්‌තං විකම්‌පිතත්‌තා කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. පස්‌සාසං ආවජ්‌ජතො නිමිත්‌තෙ චිත්‌තං විකම්‌පිතත්‌තා කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. අස්‌සාසං ආවජ්‌ජතො පස්‌සාසෙ චිත්‌තං විකම්‌පිතත්‌තා කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. පස්‌සාසං ආවජ්‌ජතො අස්‌සාසෙ චිත්‌තං විකම්‌පිතත්‌තා කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. අතීතානුධාවනෙන චිත්‌තෙන වික්‌ඛෙපානුපතිතෙන කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. අනාගතපටිකඞ්‌ඛනෙන චිත්‌තෙන විකම්‌පිතෙන කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. ලීනෙන චිත්‌තෙන කොසජ්‌ජානුපතිතෙන කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. අතිපග්‌ගහිතෙන චිත්‌තෙන උද්‌ධච්‌චානුපතිතෙන කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. අභිනතෙන චිත්‌තෙන රාගානුපතිතෙන කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච. අපනතෙන චිත්‌තෙන බ්‍යාපාදානුපතිතෙන කායොපි චිත්‌තම්‌පි සාරද්‌ධා ච හොන්‌ති ඉඤ්‌ජිතා ච ඵන්‌දිතා ච.
157. Assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattaṃ vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhāvikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Assāsapaṭikaṅkhanāya nikantiyā taṇhācariyāya kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Passāsapaṭikaṅkhanāya nikantiyā taṇhācariyāya kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Assāsenābhitunnassa passāsapaṭilābhe mucchitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Passāsenābhitunnassa assāsapaṭilābhe mucchitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Nimittaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Assāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Nimittaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Passāsaṃ āvajjato nimitte cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Assāsaṃ āvajjato passāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Passāsaṃ āvajjato assāse cittaṃ vikampitattā kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Atītānudhāvanena cittena vikkhepānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Anāgatapaṭikaṅkhanena cittena vikampitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Līnena cittena kosajjānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Atipaggahitena cittena uddhaccānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Abhinatena cittena rāgānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Apanatena cittena byāpādānupatitena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca.
ආනාපානස්‌සති යස්‌ස, පරිපුණ්‌ණා අභාවිතා;
Ānāpānassati yassa, paripuṇṇā abhāvitā;
කායොපි ඉඤ්‌ජිතො හොති, චිත්‌තම්‌පි හොති ඉඤ්‌ජිතං;
Kāyopi iñjito hoti, cittampi hoti iñjitaṃ;
කායොපි ඵන්‌දිතො හොති, චිත්‌තම්‌පි හොති ඵන්‌දිතං.
Kāyopi phandito hoti, cittampi hoti phanditaṃ.
ආනාපානස්‌සති යස්‌ස, පරිපුණ්‌ණා සුභාවිතා;
Ānāpānassati yassa, paripuṇṇā subhāvitā;
කායොපි අනිඤ්‌ජිතො හොති, චිත්‌තම්‌පි හොති අනිඤ්‌ජිතං;
Kāyopi aniñjito hoti, cittampi hoti aniñjitaṃ;
කායොපි අඵන්‌දිතො හොති, චිත්‌තම්‌පි හොති අඵන්‌දිතන්‌ති.
Kāyopi aphandito hoti, cittampi hoti aphanditanti.
ඉමෙහි ච පන නීවරණෙහි විසුද්‌ධචිත්‌තස්‌ස සොළසවත්‌ථුකං ආනාපානස්‌සතිසමාධිං භාවයතො ඛණිකසමොධානා ඉමෙ අට්‌ඨාරස උපක්‌කිලෙසා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති.
Imehi ca pana nīvaraṇehi visuddhacittassa soḷasavatthukaṃ ānāpānassatisamādhiṃ bhāvayato khaṇikasamodhānā ime aṭṭhārasa upakkilesā uppajjanti.
උපක්‌කිලෙසඤාණනිද්‌දෙසො තතියො.
Upakkilesañāṇaniddeso tatiyo.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / 3. උපක්‌කිලෙසඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 3. Upakkilesañāṇaniddesavaṇṇanā
