| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya |
3. උපක්‌කිලෙසසුත්‌තං
3. Upakkilesasuttaṃ
23. ‘‘පඤ්‌චිමෙ, භික්‌ඛවෙ, ජාතරූපස්‌ස උපක්‌කිලෙසා, යෙහි උපක්‌කිලෙසෙහි උපක්‌කිලිට්‌ඨං ජාතරූපං න චෙව මුදු හොති න ච කම්‌මනියං න ච පභස්‌සරං පභඞ්‌ගු ච න ච සම්‌මා උපෙති කම්‌මාය. කතමෙ පඤ්‌ච? අයො, ලොහං, තිපු, සීසං, සජ්‌ඣං 1 – ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, පඤ්‌ච ජාතරූපස්‌ස උපක්‌කිලෙසා , යෙහි උපක්‌කිලෙසෙහි උපක්‌කිලිට්‌ඨං ජාතරූපං න චෙව මුදු හොති න ච කම්‌මනියං න ච පභස්‌සරං පභඞ්‌ගු ච න ච සම්‌මා උපෙති කම්‌මාය. යතො ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, ජාතරූපං ඉමෙහි පඤ්‌චහි උපක්‌කිලෙසෙහි විමුත්‌තං 2 හොති, තං හොති ජාතරූපං මුදු ච කම්‌මනියඤ්‌ච පභස්‌සරඤ්‌ච න ච පභඞ්‌ගු සම්‌මා උපෙති කම්‌මාය. යස්‌සා යස්‌සා ච 3 පිළන්‌ධනවිකතියා ආකඞ්‌ඛති – යදි මුද්‌දිකාය යදි කුණ්‌ඩලාය යදි ගීවෙය්‍යකාය 4 යදි සුවණ්‌ණමාලාය – තඤ්‌චස්‌ස අත්‌ථං අනුභොති.
23. ‘‘Pañcime, bhikkhave, jātarūpassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ jātarūpaṃ na ceva mudu hoti na ca kammaniyaṃ na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca na ca sammā upeti kammāya. Katame pañca? Ayo, lohaṃ, tipu, sīsaṃ, sajjhaṃ 5 – ime kho, bhikkhave, pañca jātarūpassa upakkilesā , yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ jātarūpaṃ na ceva mudu hoti na ca kammaniyaṃ na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca na ca sammā upeti kammāya. Yato ca kho, bhikkhave, jātarūpaṃ imehi pañcahi upakkilesehi vimuttaṃ 6 hoti, taṃ hoti jātarūpaṃ mudu ca kammaniyañca pabhassarañca na ca pabhaṅgu sammā upeti kammāya. Yassā yassā ca 7 piḷandhanavikatiyā ākaṅkhati – yadi muddikāya yadi kuṇḍalāya yadi gīveyyakāya 8 yadi suvaṇṇamālāya – tañcassa atthaṃ anubhoti.
‘‘එවමෙවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, පඤ්‌චිමෙ චිත්‌තස්‌ස උපක්‌කිලෙසා, යෙහි උපක්‌කිලෙසෙහි උපක්‌කිලිට්‌ඨං චිත්‌තං න චෙව මුදු හොති න ච කම්‌මනියං න ච පභස්‌සරං පභඞ්‌ගු ච න ච සම්‌මා සමාධියති ආසවානං ඛයාය. කතමෙ පඤ්‌ච? කාමච්‌ඡන්‌දො, බ්‍යාපාදො, ථිනමිද්‌ධං 9, උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චං, විචිකිච්‌ඡා – ඉමෙ ඛො, භික්‌ඛවෙ, පඤ්‌ච චිත්‌තස්‌ස උපක්‌කිලෙසා යෙහි උපක්‌කිලෙසෙහි උපක්‌කිලිට්‌ඨං චිත්‌තං න චෙව මුදු හොති න ච කම්‌මනියං න ච පභස්‌සරං පභඞ්‌ගු ච න ච සම්‌මා සමාධියති ආසවානං ඛයාය. යතො ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, චිත්‌තං ඉමෙහි පඤ්‌චහි උපක්‌කිලෙසෙහි විමුත්‌තං හොති, තං හොති චිත්‌තං මුදු ච කම්‌මනියඤ්‌ච පභස්‌සරඤ්‌ච න ච පභඞ්‌ගු සම්‌මා සමාධියති ආසවානං ඛයාය. යස්‌ස යස්‌ස ච අභිඤ්‌ඤාසච්‌ඡිකරණීයස්‌ස ධම්‌මස්‌ස චිත්‌තං අභිනින්‌නාමෙති අභිඤ්‌ඤාසච්‌ඡිකිරියාය තත්‍ර තත්‍රෙව සක්‌ඛිභබ්‌බතං පාපුණාති සති සති ආයතනෙ.
‘‘Evamevaṃ kho, bhikkhave, pañcime cittassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ cittaṃ na ceva mudu hoti na ca kammaniyaṃ na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca na ca sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya. Katame pañca? Kāmacchando, byāpādo, thinamiddhaṃ 10, uddhaccakukkuccaṃ, vicikicchā – ime kho, bhikkhave, pañca cittassa upakkilesā yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ cittaṃ na ceva mudu hoti na ca kammaniyaṃ na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca na ca sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya. Yato ca kho, bhikkhave, cittaṃ imehi pañcahi upakkilesehi vimuttaṃ hoti, taṃ hoti cittaṃ mudu ca kammaniyañca pabhassarañca na ca pabhaṅgu sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya. Yassa yassa ca abhiññāsacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṃ abhininnāmeti abhiññāsacchikiriyāya tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘සො සචෙ ආකඞ්‌ඛති – ‘අනෙකවිහිතං ඉද්‌ධිවිධං පච්‌චනුභවෙය්‍යං – එකොපි හුත්‌වා බහුධා අස්‌සං, බහුධාපි හුත්‌වා එකො අස්‌සං; ආවිභාවං, තිරොභාවං; තිරොකුට්‌ටං තිරොපාකාරං තිරොපබ්‌බතං අසජ්‌ජමානො ගච්‌ඡෙය්‍යං, සෙය්‍යථාපි ආකාසෙ; පථවියාපි උම්‌මුජ්‌ජනිමුජ්‌ජං කරෙය්‍යං, සෙය්‍යථාපි උදකෙ; උදකෙපි අභිජ්‌ජමානො ගච්‌ඡෙය්‍යං, සෙය්‍යථාපි පථවියං; ආකාසෙපි පල්‌ලඞ්‌කෙන කමෙය්‍යං, සෙය්‍යථාපි පක්‌ඛී සකුණො; ඉමෙපි චන්‌දිමසූරියෙ 11 එවංමහිද්‌ධිකෙ එවංමහානුභාවෙ පාණිනා පරිමසෙය්‍යං 12 පරිමජ්‌ජෙය්‍යං යාව බ්‍රහ්‌මලොකාපි කායෙන වසං වත්‌තෙය්‍ය’න්‌ති, තත්‍ර තත්‍රෙව සක්‌ඛිභබ්‌බතං පාපුණාති සති සති ආයතනෙ.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhaveyyaṃ – ekopi hutvā bahudhā assaṃ, bahudhāpi hutvā eko assaṃ; āvibhāvaṃ, tirobhāvaṃ; tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gaccheyyaṃ, seyyathāpi ākāse; pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ kareyyaṃ, seyyathāpi udake; udakepi abhijjamāno gaccheyyaṃ, seyyathāpi pathaviyaṃ; ākāsepi pallaṅkena kameyyaṃ, seyyathāpi pakkhī sakuṇo; imepi candimasūriye 13 evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimaseyyaṃ 14 parimajjeyyaṃ yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘සො සචෙ ආකඞ්‌ඛති – ‘දිබ්‌බාය සොතධාතුයා විසුද්‌ධාය අතික්‌කන්‌තමානුසිකාය උභො සද්‌දෙ සුණෙය්‍යං – දිබ්‌බෙ ච මානුසෙ ච යෙ දූරෙ සන්‌තිකෙ චා’ති, තත්‍ර තත්‍රෙව සක්‌ඛිභබ්‌බතං පාපුණාති සති සති ආයතනෙ.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇeyyaṃ – dibbe ca mānuse ca ye dūre santike cā’ti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘සො සචෙ ආකඞ්‌ඛති – ‘පරසත්‌තානං පරපුග්‌ගලානං චෙතසා චෙතො පරිච්‌ච පජානෙය්‍යං – සරාගං වා චිත්‌තං සරාගං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, වීතරාගං වා චිත්‌තං වීතරාගං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, සදොසං වා චිත්‌තං සදොසං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, වීතදොසං වා චිත්‌තං වීතදොසං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, සමොහං වා චිත්‌තං සමොහං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, වීතමොහං වා චිත්‌තං වීතමොහං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, සංඛිත්‌තං වා චිත්‌තං සංඛිත්‌තං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, වික්‌ඛිත්‌තං වා චිත්‌තං වික්‌ඛිත්‌තං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, මහග්‌ගතං වා චිත්‌තං මහග්‌ගතං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, අමහග්‌ගතං වා චිත්‌තං අමහග්‌ගතං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, සඋත්‌තරං වා චිත්‌තං සඋත්‌තරං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, අනුත්‌තරං වා චිත්‌තං අනුත්‌තරං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, සමාහිතං වා චිත්‌තං සමාහිතං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, අසමාහිතං වා චිත්‌තං අසමාහිතං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, විමුත්‌තං වා චිත්‌තං විමුත්‌තං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍යං, අවිමුත්‌තං වා චිත්‌තං අවිමුත්‌තං චිත්‌තන්‌ති පජානෙය්‍ය’න්‌ති, තත්‍ර තත්‍රෙව සක්‌ඛිභබ්‌බතං පාපුණාති සති සති ආයතනෙ.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajāneyyaṃ – sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajāneyyaṃ, sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ cittanti pajāneyyaṃ, samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ cittanti pajāneyyaṃ, saṃkhittaṃ vā cittaṃ saṃkhittaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajāneyyaṃ, mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ cittanti pajāneyyaṃ, amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajāneyyaṃ, sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajāneyyaṃ, anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti pajāneyyaṃ, samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajāneyyaṃ, asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ cittanti pajāneyyaṃ, avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajāneyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘සො සචෙ ආකඞ්‌ඛති – ‘අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරෙය්‍යං, සෙය්‍යථිදං 15 – එකම්‌පි ජාතිං ද්‌වෙපි ජාතියො තිස්‌සොපි ජාතියො චතස්‌සොපි ජාතියො පඤ්‌චපි ජාතියො දසපි ජාතියො වීසම්‌පි ජාතියො තිංසම්‌පි ජාතියො චත්‌තාරීසම්‌පි ජාතියො පඤ්‌ඤාසම්‌පි ජාතියො ජාතිසතම්‌පි ජාතිසහස්‌සම්‌පි ජාතිසතසහස්‌සම්‌පි අනෙකෙපි සංවට්‌ටකප්‌පෙ අනෙකෙපි විවට්‌ටකප්‌පෙ අනෙකෙපි සංවට්‌ටවිවට්‌ටකප්‌පෙ – අමුත්‍රාසිං එවංනාමො එවංගොත්‌තො එවංවණ්‌ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්‌ඛප්‌පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්‌තො, සො තතො චුතො අමුත්‍ර උදපාදිං; තත්‍රාපාසිං එවංනාමො එවංගොත්‌තො එවංවණ්‌ණො එවමාහාරො එවංසුඛදුක්‌ඛප්‌පටිසංවෙදී එවමායුපරියන්‌තො, සො තතො චුතො ඉධූපපන්‌නොති, ඉති සාකාරං සඋද්‌දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරෙය්‍ය’න්‌ති, තත්‍ර තත්‍රෙව සක්‌ඛිභබ්‌බතං පාපුණාති සති සති ආයතනෙ.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyyaṃ, seyyathidaṃ 16 – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapannoti, iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘සො සචෙ ආකඞ්‌ඛති – ‘දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන සත්‌තෙ පස්‌සෙය්‍යං චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්‌ණෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ, සුගතෙ දුග්‌ගතෙ යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානෙය්‍යං – ඉමෙ වත භොන්‌තො සත්‌තා කායදුච්‌චරිතෙන සමන්‌නාගතා වචීදුච්‌චරිතෙන සමන්‌නාගතා මනොදුච්‌චරිතෙන සමන්‌නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානා, තෙ කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්‌නා; ඉමෙ වා පන භොන්‌තො සත්‌තා කායසුචරිතෙන සමන්‌නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්‌නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්‌නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්‌මාදිට්‌ඨිකා සම්‌මාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානා, තෙ කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපන්‌නාති, ඉති දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන සත්‌තෙ පස්‌සෙය්‍යං චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්‌ණෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ, සුගතෙ දුග්‌ගතෙ යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානෙය්‍ය’න්‌ති, තත්‍ර තත්‍රෙව සක්‌ඛිභබ්‌බතං පාපුණාති සති සති ආයතනෙ.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṃ cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajāneyyaṃ – ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā; ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannāti, iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṃ cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajāneyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘සො සචෙ ආකඞ්‌ඛති – ‘ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරෙය්‍ය’න්‌ති, තත්‍ර තත්‍රෙව සක්‌ඛිභබ්‌බතං පාපුණාති සති සති ආයතනෙ’’ති. තතියං.
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane’’ti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 3. උපක්‌කිලෙසසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Upakkilesasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 3-4. උපක්‌කිලෙසසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා • 3-4. Upakkilesasuttādivaṇṇanā
