| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੮. ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
8. Upakkilesasuttavaṇṇanā
੨੩੬. ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥਕਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਮਾਹ, ਨ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ ਅਨਾਦਿਯਨ੍ਤੋ। ਯੇ ਪਨ ਤਦਾ ਸਤ੍ਥੁવਚਨਂ ਨ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ, ਤੇ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવਤ੍વਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਾ ਮਙ੍ਕੁਭੂਤਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਭਯੇਸਮ੍ਪਿ ਸਤ੍ਥਰਿ ਅਗਾਰવਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਨਾਹੋਸਿ।
236.Tasmāti atthakāmattā evamāha, na bhagavato vacanaṃ anādiyanto. Ye pana tadā satthuvacanaṃ na gaṇhiṃsu, te kiñci avatvā tuṇhībhūtā maṅkubhūtā aṭṭhaṃsu, tasmā ubhayesampi satthari agāravapaṭipatti nāhosi.
ਯੇਨਪਿ ਜਨੇਨ ਨ ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਯੇਨ ਉਭਯਜਨੇਨ ਅਞ੍ਞવਿਹਿਤਤਾਯ ਕੁਡ੍ਡਕવਾਟਾਦਿਅਨ੍ਤਰਿਕਤਾਯ વਾ ਨ ਦਿਟ੍ਠੋ। ਦਮਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਤੇਹਿ ਉਪਾਸਕੇਹਿ ਨਿਮ੍ਮਦਭਾવਂ ਆਪਾਦਿਤਾਨਂ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦਮਨਤ੍ਥਂ। ਠਪਯਿਂਸੂਤਿ ਯੋ ਇਮੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਤਂ ਦਣ੍ਡੋਤਿ, ਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ।
Yenapi janena na diṭṭhoti yena ubhayajanena aññavihitatāya kuḍḍakavāṭādiantarikatāya vā na diṭṭho. Damanatthanti tehi upāsakehi nimmadabhāvaṃ āpāditānaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ damanatthaṃ. Ṭhapayiṃsūti yo imesaṃ bhikkhūnaṃ deti, tassa sataṃ daṇḍoti, sahassanti ca vadanti.
੨੩੭. વਗ੍ਗਭਾવੇਨੇવ (ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗੋ ੩.੪੬੪) ਨਾਨਾਸਦ੍ਦੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਥੁਸਦ੍ਦੋ। ਸਮਜਨੋਤਿ ਭਣ੍ਡਨੇ ਸਮਜ੍ਝਾਸਯੋ ਜਨੋ। ਬਾਲਲਕ੍ਖਣੇ ਠਿਤੋਪਿ ‘‘ਅਹਂ ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਨ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਭਿਯ੍ਯੋ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਾਲਭਾવਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨਤੋਪਿ ਭਿਯ੍ਯੋ ਚ ਭਣ੍ਡਨਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਫੋਟੋ વਿਯ ਸਙ੍ਘਭੇਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਰਣਭਾવਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਨ ਮਞ੍ਞਿ ਨਞ੍ਞਾਸਿ।
237. Vaggabhāveneva (sārattha. ṭī. mahāvaggo 3.464) nānāsaddo assāti puthusaddo. Samajanoti bhaṇḍane samajjhāsayo jano. Bālalakkhaṇe ṭhitopi ‘‘ahaṃ bālo’’ti na maññati. Bhiyyo cāti attano bālabhāvassa ajānanatopi bhiyyo ca bhaṇḍanassa upari phoṭo viya saṅghabhedassa attano kāraṇabhāvampi uppajjamānaṃ na maññi naññāsi.
ਕਲਹવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤવਾਚਾਯੇવ ਗੋਚਰੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ વਾਚਾਗੋਚਰਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਮੁਖਾਯਾਮਨ੍ਤਿ વਿવਾਦવਸੇਨ ਮੁਖਂ ਆਯਮੇਤ੍વਾ ਭਾਣਿਨੋ। ਨ ਤਂ ਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ ਤਂ ਕਲਹਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਕਲਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚ ਤਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਆਹ – ‘‘ਏવਂ ਸਾਦੀਨવੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਕਲਹੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰੇਸਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਜਾਪਨਤੋ ਅਨਤ੍ਥੁਪ੍ਪਾਦਨਤੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ ਚ ਸਾਦੀਨવੋ, ਸਦੋਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Kalahavasena pavattavācāyeva gocaro etesanti vācāgocarā hutvā. Mukhāyāmanti vivādavasena mukhaṃ āyametvā bhāṇino. Na taṃ jānantīti taṃ kalahaṃ na jānanti. Kalahaṃ karonto ca taṃ na jānanto nāma natthi. Yathā pana na jānanti, taṃ dassetuṃ āha – ‘‘evaṃ sādīnavo aya’’nti. Ayaṃ kalaho nāma attano paresañca atthajāpanato anatthuppādanato diṭṭheva dhamme samparāye ca sādīnavo, sadosoti attho.
ਉਪਨਯ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਨਾਹવਸੇਨ ਅਨੁਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ। ਪੋਰਾਣੋਤਿ ਪੁਰਿਮੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਆਚਿਣ੍ਣਸਮਾਚਿਣ੍ਣਤਾਯ ਪੁਰਾਤਨੋ।
Upanayhantīti upanāhavasena anubandhanti. Porāṇoti purimehi buddhādīhi āciṇṇasamāciṇṇatāya purātano.
ਨ ਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਨ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤਿ।
Na jānantīti aniccasaññaṃ na paccupaṭṭhāpenti.
ਤਥਾ ਪવਤ੍ਤવੇਰਾਨਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਿਛਿਨ੍ਨਾਦਿਭਾવਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪਨਯવਸੇਨ ਚਿਰਕਾਲਂ ਪવਤ੍ਤવੇਰਾਨਂ।
Tathā pavattaverānanti aṭṭhichinnādibhāvaṃ nissāya upanayavasena cirakālaṃ pavattaverānaṃ.
ਬਾਲਸਹਾਯਤਾਯ ਇਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਲਹਪਸੁਤਾ, ਪਣ੍ਡਿਤਸਹਾਯਾਨਂ ਪਨ ਇਦਂ ਨ ਸਿਯਾਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਸਹਾਯਸ੍ਸ ਬਾਲਸਹਾਯਸ੍ਸ ਚ વਣ੍ਣਾવਣ੍ਣਦੀਪਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾ। ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦਿਕੇ ਪਾਕਟਪਰਿਸ੍ਸਯੇ ਰਾਗਦੋਸਾਦਿਕੇ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਪਰਿਸ੍ਸਯੇ ਚ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ।
Bālasahāyatāya ime bhikkhū kalahapasutā, paṇḍitasahāyānaṃ pana idaṃ na siyāti paṇḍitasahāyassa bālasahāyassa ca vaṇṇāvaṇṇadīpanatthaṃ vuttā. Sīhabyagghādike pākaṭaparissaye rāgadosādike paṭicchannaparissaye ca abhibhavitvā.
ਮਾਤਙ੍ਗੋ ਅਰਞ੍ਞੇ ਮਾਤਙ੍ਗਰਞ੍ਞੇਤਿ ਸਰਲੋਪੇਨ ਸਨ੍ਧਿ। ਮਾਤਙ੍ਗਸਦ੍ਦੇਨੇવ ਹਤ੍ਥਿਭਾવਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨਾਗવਚਨਂ ਤਸ੍ਸ ਮਹਤ੍ਤવਿਭਾવਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਨਾਗੋਤਿ ਮਹਨ੍ਤਾਧਿવਚਨਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਹਨ੍ਤਪਰਿਯਾਯੋਪਿ ਹਿ ਨਾਗ-ਸਦ੍ਦੋ ਹੋਤਿ ‘‘ਏવਂ ਨਾਗਸ੍ਸ ਨਾਗੇਨ, ਈਸਾਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਨੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਉਦਾ॰ ੨੫; ਮਹਾવ॰ ੪੬੭)।
Mātaṅgo araññe mātaṅgaraññeti saralopena sandhi. Mātaṅgasaddeneva hatthibhāvassa vuttattā nāgavacanaṃ tassa mahattavibhāvanatthanti āha – ‘‘nāgoti mahantādhivacanameta’’nti. Mahantapariyāyopi hi nāga-saddo hoti ‘‘evaṃ nāgassa nāgena, īsādantassa hatthino’’tiādīsu (udā. 25; mahāva. 467).
੨੩੮. ਕਿਰਸਦ੍ਦੋ ਅਨੁਸ੍ਸવਸੂਚਨਤ੍ਥੋ ਨਿਪਾਤੋ। ਤੇਨ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸੁਤਿਪਰਮ੍ਪਰਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਭਗવਤਾ ਹਿ ਸੋ ਆਦੀਨવੋ ਪਗੇવ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤੋ, ਨ ਤੇਨ ਸਤ੍ਥਾ ਨਿਬ੍ਬਿਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ; ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਅਨ੍ਤੋવਸ੍ਸੇ ਕੇਚਿ ਬੁਦ੍ਧવੇਨੇਯ੍ਯਾ ਨਾਹੇਸੁਂ; ਤੇਨ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਮਨਂ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦਮਨੁਪਾਯੋਤਿ ਪਾਲਿਲੇਯ੍ਯਕਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏਕવਿਹਾਰਿਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਭਗੁਂ, ਸਮਗ੍ਗવਾਸਂ વਸਨ੍ਤੇ ਚ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰਾਦਿਕੇ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤੁਂ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚ। ਇਮਂ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੋવਾਦਂ ਦਾਤੁਂ ਤਤ੍ਥ ਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਲਹਕਾਰਕੇ ਕਿਰਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਕਿਰਸਦ੍ਦਗ੍ਗਹਣੇ ਏਸੇવ ਨਯੋ। વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ ਗੋਸਿਙ੍ਗਸਾਲਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੨੫ ਆਦਯੋ)।
238.Kirasaddo anussavasūcanattho nipāto. Tena ayamettha sutiparamparāti dasseti. Bhagavatā hi so ādīnavo pageva pariññāto, na tena satthā nibbiṇṇo hoti; tasmiṃ pana antovasse keci buddhaveneyyā nāhesuṃ; tena aññattha gamanaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ damanupāyoti pālileyyakaṃ uddissa gacchanto ekavihāriṃ āyasmantaṃ bhaguṃ, samaggavāsaṃ vasante ca anuruddhattherādike sampahaṃsetuṃ anuruddhattherassa ca. Imaṃ upakkilesovādaṃ dātuṃ tattha gato, tasmā kalahakārake kirassāti etthāpi kirasaddaggahaṇe eseva nayo. Vuttanayameva gosiṅgasālasutte (ma. ni. 1.325 ādayo).
੨੪੧. ‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਪੁਚ੍ਛਾਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮਭਾવਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ વੋਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਪੁਚ੍ਛਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪੁਨ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ વੋ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਨਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਤੋ। ਸੋ ਪਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੋ। ਥੇਰਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰਾਦੀਨਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਰਿਕਮ੍ਮੋਭਾਸਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣੇ ਕਤਾਧਿਕਾਰਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮੋਭਾਸਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਪਰਿਕਮ੍ਮੋਭਾਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਸਮਾਧਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਓਭਾਸਂ, ਉਪਚਾਰਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਜਨਿਤਂ ਓਭਾਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀ ਹਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਰਿਕਮ੍ਮਤ੍ਥਂ ਓਭਾਸਕਸਿਣਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਉਪਚਾਰੇ ਠਪਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਸਮਾਧਿ, ਤਤ੍ਥ ਓਭਾਸੋ ਪਰਿਕਮ੍ਮੋਭਾਸੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ – ‘‘ਓਭਾਸਞ੍ਚੇવ ਸਞ੍ਜਾਨਾਮਾਤਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮੋਭਾਸਂ ਸਞ੍ਜਾਨਾਮਾ’’ਤਿ। ਯਤ੍ਤਕੇ ਹਿ ਠਾਨੇ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਗਤਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ, ਤਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਓਭਾਸਕਸਿਣਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਤਂ ਓਭਾਸਂ ਤਤ੍ਥ ਚ ਰੂਪਗਤਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣੇਨ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਥੇਰਾ ਚ ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਂਸੁ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਓਭਾਸਞ੍ਚੇવ ਸਞ੍ਜਾਨਾਮ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਰੂਪਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤੇਸਂ ਰੂਪਗਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮવਾਰੋ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿ, ਤਤੋ ਓਭਾਸੋ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇ ਰੂਪਗਤਮ੍ਪਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਪਰਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਹਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਕਸਿਣਾਰਮ੍ਮਣਂ ਉਪਚਾਰਜ੍ਝਾਨਂ, ਰੂਪਗਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾਨਂ ਕਸਿਣੋਭਾਸવਸੇਨ ਰੂਪਗਤਦਸ੍ਸਨਂ, ਕਸਿਣੋਭਾਸੋ ਚ ਪਰਿਕਮ੍ਮવਸੇਨਾਤਿ ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਨਾਹੋਸਿ, ਤਯਿਦਂ ਕਾਰਣਂ ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕਭਾવਤੋ ਥੇਰਾ ਨ ਮਞ੍ਞਿਂਸੁ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਾਮਾ’’ਤਿ।
241. ‘‘Yathā kathaṃ panā’’ti vuttapucchānaṃ pacchimabhāvato ‘‘atthi pana voti pacchimapucchāyā’’ti vuttaṃ, na puna ‘‘atthi pana vo’’ti pavattanassa pucchanassa atthibhāvato. So pana lokuttaradhammo. Therānanti anuruddhattherādīnaṃ natthi. Parikammobhāsaṃ pucchatīti dibbacakkhuñāṇe katādhikārattā tassa uppādanatthaṃ parikammobhāsaṃ pucchati. Parikammobhāsanti parikammasamādhinibbattaṃ obhāsaṃ, upacārajjhānasañjanitaṃ obhāsanti attho. Catutthajjhānalābhī hi dibbacakkhuparikammatthaṃ obhāsakasiṇaṃ bhāvetvā upacāre ṭhapito samādhi parikammasamādhi, tattha obhāso parikammobhāsoti vutto. Taṃ sandhāyāha – ‘‘obhāsañceva sañjānāmāti parikammobhāsaṃ sañjānāmā’’ti. Yattake hi ṭhāne dibbacakkhunā rūpagataṃ daṭṭhukāmo, tattakaṃ ṭhānaṃ obhāsakasiṇaṃ pharitvā ṭhito. Taṃ obhāsaṃ tattha ca rūpagataṃ dibbacakkhuñāṇena passati, therā ca tathā paṭipajjiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘obhāsañceva sañjānāma dassanañca rūpāna’’nti. Yasmā pana tesaṃ rūpagataṃ passantānaṃ parikammavāro atikkami, tato obhāso antaradhāyi, tasmiṃ antarahite rūpagatampi na paññāyati. Parikammanti hi yathāvuttakasiṇārammaṇaṃ upacārajjhānaṃ, rūpagataṃ passantānaṃ kasiṇobhāsavasena rūpagatadassanaṃ, kasiṇobhāso ca parikammavasenāti tadubhayampi parikammassa appavattiyā nāhosi, tayidaṃ kāraṇaṃ ādikammikabhāvato therā na maññiṃsu, tasmā vuttaṃ ‘‘nappaṭivijjhāmā’’ti.
ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣੇ ਥੇਰਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤੁਕਾਮੋ ਸਤ੍ਥਾ વਦਤਿ। ਕਿਂ ਨ ਆਲ਼ੁਲੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਕਿਂ ਨ ਬ੍ਯਾਮੋਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਬ੍ਯਾਮੋਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨੋ ਯਥਾਉਪਟ੍ਠਿਤੇਸੁ ਰੂਪਗਤੇਸੁ ਅਪੁਬ੍ਬਤਾਯ, ‘‘ਇਦਂ ਨੁ ਖੋ ਰੂਪਗਤਂ ਕਿਂ, ਇਦਂ ਨੁ ਖੋ ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਸਂਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਸਮਾਧਿ ਚવੀਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਸਮਾਧਿ વਿਗਚ੍ਛਿ। ਤਤੋ ਏવ ਹਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮੋਭਾਸੋਪਿ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ, ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾਪਿ ਰੂਪਂ ਨ ਪਸ੍ਸਿ। ਨ ਮਨਸਿ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਮਨਸਿਕਾਰવਸੇਨ ਮੇ ਰੂਪਾਨਿ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂਸੁ, ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੋ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਦਾਨਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਮਨਸਿ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ ਤਂ ਪਨ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਅਮਨਸਿਕਾਰੋ ਉਦਪਾਦੀ’’ਤਿ।
Nimittaṃ paṭivijjhitabbanti kāraṇaṃ paccakkhato dassetvā suvisuddhadibbacakkhuñāṇe theraṃ patiṭṭhāpetukāmo satthā vadati. Kiṃ na āḷulessantīti kiṃ na byāmohessanti, byāmohessanti evāti attho. Vicikicchā udapādīti dibbacakkhuno yathāupaṭṭhitesu rūpagatesu apubbatāya, ‘‘idaṃ nu kho rūpagataṃ kiṃ, idaṃ nu kho ki’’nti maggena asamucchinnattā vicikicchā saṃsayo uppajji. Samādhi cavīti vicikicchāya uppannattā parikammasamādhi vigacchi. Tato eva hi parikammobhāsopi antaradhāyi, dibbacakkhunāpi rūpaṃ na passi. Na manasi karissāmīti manasikāravasena me rūpāni upaṭṭhahiṃsu, rūpāni passato vicikicchā uppajjati, tasmā idāni kiñci na manasi karissāmīti tuṇhī ahosi taṃ pana tuṇhībhāvappattiṃ sandhāyāha ‘‘amanasikāro udapādī’’ti.
ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਅਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ ਅਭਾવਂ ਆਗਮ੍ਮ ਉਪ੍ਪਿਲਂ ਉਦਪਾਦਿ। વੀਰਿਯਂ ਗਾਲ਼੍ਹਂ ਪਗ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਾਨਂ વੂਪਸਮਨਤ੍ਥਂ ਅਚ੍ਚਾਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਂ ਅਹੋਸਿ, ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇ ਸਮਾਧਿਦੂਸਿਕਾ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਾ ਬਲવਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਪ੍ਪਿਲਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤੋਤਿ ਸਿਥਿਲવੀਰਿਯਤ੍ਤਾ। ਪਤਮੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਖਿਨ੍ਨਂ ਭવੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਮਮਾਤਿ ਪਤ੍ਥਨਾਅਭਿਭવਨੀਯਮਨਸੀਸੇਨ ਜਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਅਭਿਜਪ੍ਪਾ, ਤਣ੍ਹਾ। ਨਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਨਾਸਭਾવਾ ਸਞ੍ਞਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ। ਅਤਿવਿਯ ਉਪਰਿ ਕਤ੍વਾ ਨਿਜ੍ਝਾਨਂ ਪੇਕ੍ਖਨਂ ਅਤਿਨਿਜ੍ਝਾਯਿਤਤ੍ਤਂ।
Tathābhūtassa amanasikārassa abhāvaṃ āgamma uppilaṃ udapādi. Vīriyaṃ gāḷhaṃ paggahitanti thinamiddhachambhitattānaṃ vūpasamanatthaṃ accāraddhavīriyaṃ ahosi, tena citte samādhidūsikā gehassitā balavapīti uppannā. Tenāha ‘‘uppilaṃ uppanna’’nti. Tatoti sithilavīriyattā. Patameyyāti ativiya khinnaṃ bhaveyya. Taṃ mamāti patthanāabhibhavanīyamanasīsena jappetīti abhijappā, taṇhā. Nānattā nānāsabhāvā saññā nānattasaññā. Ativiya upari katvā nijjhānaṃ pekkhanaṃ atinijjhāyitattaṃ.
੨੪੩. ਪਰਿਕਮ੍ਮੋਭਾਸਮੇવਾਤਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ ਓਭਾਸਮੇવ। ਨ ਚ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਓਭਾਸਮਨਸਿਕਾਰਪਸੁਤਤਾਯ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਾਨਿ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ। વਿਸਯਰੂਪਮੇવਾਤਿ ਤੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨੇવ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨੋ વਿਸਯਭੂਤਂ ਰੂਪਗਤਮੇવ ਮਨਸਿ ਕਰੋਮਿ।
243.Parikammobhāsamevāti parikammasamuṭṭhitaṃ obhāsameva. Na ca rūpāni passāmīti obhāsamanasikārapasutatāya dibbacakkhunā rūpāni na passāmi. Visayarūpamevāti tena pharitvā ṭhitaṭṭhāneva dibbacakkhuno visayabhūtaṃ rūpagatameva manasi karomi.
ਕਸਿਣਰੂਪਾਨਂ વਸੇਨੇਤ੍ਥ ਓਭਾਸਸ੍ਸ ਪਰਿਤ੍ਤਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਰਿਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਓਭਾਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਤ੍ਤਾਨਿ ਰੂਪਾਨੀਤਿ ਕਤਿਪਯਾਨਿ, ਸਾ ਚ ਨੇਸਂ ਪਰਿਤ੍ਤਤਾ ਠਾਨવਸੇਨੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਰਿਤ੍ਤਕਟ੍ਠਾਨੇ ਰੂਪਾਨੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਪ੍ਪਮਾਣਞ੍ਚੇવਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤੋ ਦੁਤਿਯવਾਰੋ। ਓਭਾਸਪਰਿਤ੍ਤਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਰਿਕਮ੍ਮਸਮਾਧਿ ‘‘ਪਰਿਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸੇવ ਓਭਾਸਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਮਾਣਤਾਯ ਅਪ੍ਪਮਾਣਸਮਾਧੀਤਿ વਚਨਤੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਰਿਤ੍ਤਸਮਾਧਿਨੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਮਯੇ। ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਿ ਪਰਿਤ੍ਤਕਂ ਹੋਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਰੂਪਗਤਦਸ੍ਸਨਤੋ।
Kasiṇarūpānaṃ vasenettha obhāsassa parittatāti āha ‘‘parittaṭṭhāne obhāsa’’nti. Parittāni rūpānīti katipayāni, sā ca nesaṃ parittatā ṭhānavasenevāti āha ‘‘parittakaṭṭhāne rūpānī’’ti. ‘‘Appamāṇañcevā’’tiādinā vutto dutiyavāro. Obhāsaparittataṃ sandhāya parikammasamādhi ‘‘paritto’’ti vutto tasseva obhāsassa appamāṇatāya appamāṇasamādhīti vacanato. Tasmiṃ samayeti tasmiṃ parittasamādhino uppannasamaye. Dibbacakkhupi parittakaṃ hoti parittarūpagatadassanato.
੨੪੫. ਦੁਕਤਿਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇ ਦੁਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਂ, ਪਞ੍ਚਕਨਯੇ ਤਿਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਦੁਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇ ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥવਸੇਨ ਦੁਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਂ, ਪਞ੍ਚਕਨਯੇ ਚਤੁਤ੍ਥਪਞ੍ਚਮવਸੇਨ ਦੁਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਂ। ਤਿਕਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਚਤੁਕ੍ਕਨਯੇ ਤਿਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਂ, ਪਞ੍ਚਕਨਯੇ ਚਤੁਕ੍ਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
245.Dukatikajjhānasamādhinti catukkanaye dukajjhānasamādhiṃ, pañcakanaye tikajjhānasamādhinti yojanā. Dukajjhānasamādhinti catukkanaye tatiyacatutthavasena dukajjhānasamādhiṃ, pañcakanaye catutthapañcamavasena dukajjhānasamādhiṃ. Tikacatukkajjhānasamādhinti catukkanaye tikajjhānasamādhiṃ, pañcakanaye catukkajjhānasamādhinti yojanā.
ਤਿવਿਧਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕવਸੇਨ ਤਿਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸਮਾਧਿਂ। ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਾਤਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਾਦਿਸਭਾવਾ। ਕਾਮਂ ਭਗવਾ ਪੁਰਿਮਯਾਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਂ, ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ ਇਮਾਨਿ ਞਾਣਾਨਿ ਭਾવੇਸਿਯੇવ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਾਨਿ ਪਨ ਞਾਣਾਨਿ ਸਨ੍ਧਾਯ, ‘‘ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਭਗવਤੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਞ੍ਚਮਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਪਞ੍ਚਮਜ੍ਝਾਨਿਕਸ੍ਸ વਸੇਨ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੋਤਿ ਪਞ੍ਚਕਨਯੋ ਭਗવਤੋ ਲੋਕਿਯੋ ਅਹੋਸਿ। ਏਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ, ‘‘ਸવਿਤਕ੍ਕਮ੍ਪਿ ਸવਿਚਾਰਂ ਸਮਾਧਿਂ ਭਾવੇਮੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ। ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ‘‘ਲੋਕਿਯਂ વਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮੇવ વਾ’’ਤਿ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવਾਤਿ।
Tividhanti sappītikavasena tippakāraṃ samādhiṃ. Tadantogadhāti sappītikādisabhāvā. Kāmaṃ bhagavā purimayāme pubbenivāsānussatiñāṇaṃ, pacchimayāme dibbacakkhuñāṇaṃ nibbattentopi imāni ñāṇāni bhāvesiyeva. Vipassanāpādakāni pana ñāṇāni sandhāya, ‘‘pacchimayāme’’ti vuttaṃ, tenāha ‘‘bhagavato hī’’tiādi. Pañcamajjhānassāti pañcamajjhānikassa vasena paṭhamajjhāniko maggo natthi. Soti pañcakanayo bhagavato lokiyo ahosi. Etanti etaṃ, ‘‘savitakkampi savicāraṃ samādhiṃ bhāvemī’’tiādivacanaṃ. Lokiyalokuttaramissakaṃ sandhāya vuttaṃ, na ‘‘lokiyaṃ vā lokuttarameva vā’’ti. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Upakkilesasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੮. ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਸੁਤ੍ਤਂ • 8. Upakkilesasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੮. ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 8. Upakkilesasuttavaṇṇanā
