| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
อุปาลิปญฺหกถาวณฺณนา
Upālipañhakathāvaṇṇanā
๓๕๑. อุปาลิปเญฺห ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ อฎฺฐกถายํ ทสฺสิตเมวฯ ตตฺถ อนุนยโนฺตติ อนุชานาเปโนฺต, เภทสฺส อนุรูปํ วา โพเธโนฺต, ยถา เภโท โหติ, เอวํ ภินฺทิตเพฺพ ภิกฺขู วิญฺญาเปโนฺตติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘น ตุมฺหาก’’นฺติอาทิฯ
351. Upālipañhe yaṃ vattabbaṃ, taṃ aṭṭhakathāyaṃ dassitameva. Tattha anunayantoti anujānāpento, bhedassa anurūpaṃ vā bodhento, yathā bhedo hoti, evaṃ bhinditabbe bhikkhū viññāpentoti attho. Tenāha ‘‘na tumhāka’’ntiādi.
๓๕๒. อฎฺฐารสเภทกรวตฺถุมฺหิ ทส อกุสลกมฺมปถา สํกิลิฎฺฐธมฺมตาย โวทานธมฺมปอปกฺขตฺตา ‘‘อธโมฺม’’ติ ทสฺสิตา, ตถา อุปาทานาทโย, โพธิปกฺขิยธมฺมานํ เอกนฺตานวชฺชภาวโต นตฺถิ อธมฺมภาโว, ภควตา ปน เทสิตากาเรน หาเปตฺวา วเฑฺฒตฺวา วา กถนํ ยถาธมฺมํ อกถนนฺติ กตฺวา อธมฺมภาโวติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ตโย สติปฎฺฐานา’’ติอาทิฯ นิยฺยานิกนฺติ สปาฎิหีรํ อปฺปฎิหตํ หุตฺวา ปวตฺตตีติ อโตฺถฯ ตเถวาติ อิมินา ‘‘เอวํ อมฺหาก’’นฺติอาทินา วุตฺตมตฺถํ อากฑฺฒติฯ กาตพฺพํ กมฺมํ ธโมฺม นามาติ ยถาธมฺมํ กรณโต ธโมฺม นาม, อิตรํ วุตฺตวิปริยายโต อธโมฺม นามฯ
352. Aṭṭhārasabhedakaravatthumhi dasa akusalakammapathā saṃkiliṭṭhadhammatāya vodānadhammapaapakkhattā ‘‘adhammo’’ti dassitā, tathā upādānādayo, bodhipakkhiyadhammānaṃ ekantānavajjabhāvato natthi adhammabhāvo, bhagavatā pana desitākārena hāpetvā vaḍḍhetvā vā kathanaṃ yathādhammaṃ akathananti katvā adhammabhāvoti dassento āha ‘‘tayo satipaṭṭhānā’’tiādi. Niyyānikanti sapāṭihīraṃ appaṭihataṃ hutvā pavattatīti attho. Tathevāti iminā ‘‘evaṃ amhāka’’ntiādinā vuttamatthaṃ ākaḍḍhati. Kātabbaṃ kammaṃ dhammo nāmāti yathādhammaṃ karaṇato dhammo nāma, itaraṃ vuttavipariyāyato adhammo nāma.
ราควินโย…เป.… อยํ วินโย นามาติ ราคาทีนํ วินยนโต สํวรณโต ปชหนโต ปฎิสงฺขานโต จ วินโย นาม, วุตฺตวิปริยาเยน อิตโร อวินโยฯ วตฺถุสมฺปตฺติอาทิวเสน สเพฺพสํ วินยกมฺมานํ อกุปฺปตาติ อาห ‘‘วตฺถุสมฺปตฺติ…เป.… อยํ วินโย นามา’’ติฯ ตปฺปฎิปกฺขโต อวินโย เวทิตโพฺพฯ เตนาห ‘‘วตฺถุวิปตฺตี’’ติอาทิฯ ยาสํ อาปนฺนสฺส ปพฺพชฺชา สาวเสสา, ตา อาปตฺติโย สาวเสสาฯ
Rāgavinayo…pe… ayaṃ vinayo nāmāti rāgādīnaṃ vinayanato saṃvaraṇato pajahanato paṭisaṅkhānato ca vinayo nāma, vuttavipariyāyena itaro avinayo. Vatthusampattiādivasena sabbesaṃ vinayakammānaṃ akuppatāti āha ‘‘vatthusampatti…pe… ayaṃ vinayo nāmā’’ti. Tappaṭipakkhato avinayo veditabbo. Tenāha ‘‘vatthuvipattī’’tiādi. Yāsaṃ āpannassa pabbajjā sāvasesā, tā āpattiyo sāvasesā.
๓๕๔. อาปายิโกติอาทิคาถาสุ (อิติวุ. อฎฺฐ. ๑๘) สงฺฆสฺส เภทสงฺขาเต วเคฺค รโตติ วคฺครโตฯ อธมฺมิกตาย อธเมฺม เภทกรวตฺถุมฺหิ สงฺฆเภทสงฺขาเต เอว จ อธเมฺม ฐิโตติ อธมฺมโฎฺฐฯ โยคเกฺขมา ปธํสตีติ หิตโต ปริหายติ, จตูหิปิ โยเคหิ อนุปทฺทุตตฺตา โยคเกฺขมํ นาม อรหตฺตํ นิพฺพานญฺจ, ตโต ปนสฺส ธํสเน วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ ทิฎฺฐิสีลสามญฺญโต สงฺฆตเฎฺฐน สงฺฆํ, ตโต เอว เอกกมฺมาทิวิธานโยเคน สมคฺคํ สหิตํ ภินฺทิตฺวา ปุเพฺพ วุตฺตลกฺขเณน สงฺฆเภเทน ภินฺทิตฺวาฯ กปฺปนฺติ อนฺตรกปฺปสงฺขาตํ อายุกปฺปํฯ นิรยมฺหีติ อวีจิมหานิรยมฺหิฯ
354.Āpāyikotiādigāthāsu (itivu. aṭṭha. 18) saṅghassa bhedasaṅkhāte vagge ratoti vaggarato. Adhammikatāya adhamme bhedakaravatthumhi saṅghabhedasaṅkhāte eva ca adhamme ṭhitoti adhammaṭṭho. Yogakkhemā padhaṃsatīti hitato parihāyati, catūhipi yogehi anupaddutattā yogakkhemaṃ nāma arahattaṃ nibbānañca, tato panassa dhaṃsane vattabbameva natthi. Diṭṭhisīlasāmaññato saṅghataṭṭhena saṅghaṃ, tato eva ekakammādividhānayogena samaggaṃ sahitaṃ bhinditvā pubbe vuttalakkhaṇena saṅghabhedena bhinditvā. Kappanti antarakappasaṅkhātaṃ āyukappaṃ. Nirayamhīti avīcimahānirayamhi.
สุขา สงฺฆสฺส สามคฺคีติ (อิติวุ. อฎฺฎ. ๑๙) สุขสฺส ปจฺจยภาวโต สามคฺคี ‘‘สุขา’’ติ วุตฺตา ยถา ‘‘สุโข พุทฺธานมุปฺปาโท’’ติ (ธ. ป. ๑๙๔)ฯ สมคฺคานญฺจนุคฺคโหติ สมคฺคานํ สามคฺคิอนุโมทเนน อนุคฺคณฺหนํ สามคฺคิอนุรูปํ วา, ยถา เต สามคฺคิํ น วิชหนฺติ, ตถา คหณํ ฐปนํ อนุพลปฺปทานนฺติ อโตฺถฯ สมคฺคํ กตฺวานาติ ภินฺนํ สงฺฆํ สงฺฆราชิปฺปตฺตํ วา สมคฺคํ สหิตํ กตฺวาฯ กปฺปนฺติ อายุกปฺปเมวฯ สคฺคมฺหิ โมทตีติ กามาวจรเทวโลเก อเญฺญ เทเว ทสหิ ฐาเนหิ อภิภวิตฺวา ทิพฺพสุขํ อนุภวโนฺต อิจฺฉิตนิพฺพตฺติยา จ โมทติ ปโมทติ ลฬติ กีฬติฯ
Sukhā saṅghassa sāmaggīti (itivu. aṭṭa. 19) sukhassa paccayabhāvato sāmaggī ‘‘sukhā’’ti vuttā yathā ‘‘sukho buddhānamuppādo’’ti (dha. pa. 194). Samaggānañcanuggahoti samaggānaṃ sāmaggianumodanena anuggaṇhanaṃ sāmaggianurūpaṃ vā, yathā te sāmaggiṃ na vijahanti, tathā gahaṇaṃ ṭhapanaṃ anubalappadānanti attho. Samaggaṃ katvānāti bhinnaṃ saṅghaṃ saṅgharājippattaṃ vā samaggaṃ sahitaṃ katvā. Kappanti āyukappameva. Saggamhi modatīti kāmāvacaradevaloke aññe deve dasahi ṭhānehi abhibhavitvā dibbasukhaṃ anubhavanto icchitanibbattiyā ca modati pamodati laḷati kīḷati.
๓๕๕. สิยา นุ โข, ภเนฺต, สงฺฆเภทโกติอาทิ ปาฬิอนุสาเรเนว เวทิตพฺพํฯ ‘‘ปญฺจหิ, อุปาลิ, อากาเรหิ สโงฺฆ ภิชฺชติ กเมฺมน อุเทฺทเสน โวหรโนฺต อนุสฺสาวเนน สลากคฺคาเหนา’’ติ เอวํ ปริวาเร (ปริ. ๔๕๘) อาคตมฺปิ สงฺฆเภทลกฺขณํ อิธ วุเตฺตน กิํ นานากรณนฺติ ทเสฺสตุํ ‘‘ปริวาเร ปนา’’ติอาทิมาหฯ เอตฺถ จ สีมฎฺฐกสเงฺฆ อสนฺนิปติเต วิสุํ ปริสํ คเหตฺวา กตโวหารานุสฺสาวนสลากคฺคาหสฺส กมฺมํ วา กโรนฺตสฺส อุเทฺทสํ วา อุทฺทิสนฺตสฺส เภโท จ โหติ อานนฺตริยกมฺมญฺจฯ สมคฺคสญฺญาย ปน ‘‘วฎฺฎตี’’ติ สญฺญาย วา กโรนฺตสฺส เภโทว โหติ, น อานนฺตริยกมฺมํฯ ตโต อูนปริสาย กโรนฺตสฺส เนว สงฺฆเภโท น อานนฺตริยํฯ สพฺพนฺติเมน หิ ปริเจฺฉเทน นวนฺนํ ชนานํ โย สงฺฆํ ภินฺทติ, ตสฺส อานนฺตริยกมฺมํ โหติ, อนุวตฺตกานํ อธมฺมวาทีนํ มหาสาวชฺชํ กมฺมํ, ธมฺมวาทิโน อนวชฺชาฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ
355.Siyā nu kho, bhante, saṅghabhedakotiādi pāḷianusāreneva veditabbaṃ. ‘‘Pañcahi, upāli, ākārehi saṅgho bhijjati kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti evaṃ parivāre (pari. 458) āgatampi saṅghabhedalakkhaṇaṃ idha vuttena kiṃ nānākaraṇanti dassetuṃ ‘‘parivāre panā’’tiādimāha. Ettha ca sīmaṭṭhakasaṅghe asannipatite visuṃ parisaṃ gahetvā katavohārānussāvanasalākaggāhassa kammaṃ vā karontassa uddesaṃ vā uddisantassa bhedo ca hoti ānantariyakammañca. Samaggasaññāya pana ‘‘vaṭṭatī’’ti saññāya vā karontassa bhedova hoti, na ānantariyakammaṃ. Tato ūnaparisāya karontassa neva saṅghabhedo na ānantariyaṃ. Sabbantimena hi paricchedena navannaṃ janānaṃ yo saṅghaṃ bhindati, tassa ānantariyakammaṃ hoti, anuvattakānaṃ adhammavādīnaṃ mahāsāvajjaṃ kammaṃ, dhammavādino anavajjā. Sesamettha uttānamevāti.
อุปาลิปญฺหกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Upālipañhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
สงฺฆเภทกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Saṅghabhedakakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / จูฬวคฺคปาฬิ • Cūḷavaggapāḷi / อุปาลิปญฺหา • Upālipañhā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / จูฬวคฺค-อฎฺฐกถา • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / อุปาลิปญฺหากถา • Upālipañhākathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ฉสกฺยปพฺพชฺชากถาวณฺณนา • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อุปาลิปญฺหากถาวณฺณนา • Upālipañhākathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / อุปาลิปญฺหากถา • Upālipañhākathā
