| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
อุปาลิปญฺหากถาวณฺณนา
Upālipañhākathāvaṇṇanā
๓๕๑. น ปน เอตฺตาวตา สโงฺฆ ภิโนฺน โหตีติ สลากคฺคาหาปนมเตฺตน สงฺฆเภทานิพฺพตฺติโต วุตฺตํฯ อุโปสถาทิสงฺฆกเมฺม กเต เอว หิ สโงฺฆ ภิโนฺน โหติฯ ตตฺถ จ อุโปสถปวารณาสุ ญตฺตินิฎฺฐาเนน, เสสกเมฺมสุ อปโลกนาทิกมฺมปริโยสาเนน สงฺฆเภโท สมโตฺถติ ทฎฺฐโพฺพฯ
351.Na pana ettāvatā saṅgho bhinno hotīti salākaggāhāpanamattena saṅghabhedānibbattito vuttaṃ. Uposathādisaṅghakamme kate eva hi saṅgho bhinno hoti. Tattha ca uposathapavāraṇāsu ñattiniṭṭhānena, sesakammesu apalokanādikammapariyosānena saṅghabhedo samatthoti daṭṭhabbo.
‘‘อภพฺพตา น วุตฺตา’’ติ อิทํ ‘‘ภิกฺขเว, เทวทเตฺตน ปฐมํ อานนฺตริยกมฺมํ อุปจิต’’นฺติอาทินา อานนฺตริยตฺตํ วทตา ภควตา ตสฺส อภพฺพตาสงฺขาตา ปาราชิกตา น ปญฺญตฺตาฯ เอเตน อาปตฺติ วิย อภพฺพตาปิ ปญฺญตฺติอนนฺตรเมว โหติ, น ตโต ปุเรติ ทเสฺสติฯ อิธ ปน อาทิกมฺมิกสฺสปิ อนาปตฺติยา อวุตฺตตฺตา เทวทตฺตาทโยปิ น มุตฺตาติ ทฎฺฐพฺพํฯ
‘‘Abhabbatā na vuttā’’ti idaṃ ‘‘bhikkhave, devadattena paṭhamaṃ ānantariyakammaṃ upacita’’ntiādinā ānantariyattaṃ vadatā bhagavatā tassa abhabbatāsaṅkhātā pārājikatā na paññattā. Etena āpatti viya abhabbatāpi paññattianantarameva hoti, na tato pureti dasseti. Idha pana ādikammikassapi anāpattiyā avuttattā devadattādayopi na muttāti daṭṭhabbaṃ.
ตโย สติปฎฺฐานาติอาทีสุ ตโย เอว สติปฎฺฐานา, น ตโต ปรนฺติ เอกสฺส สติปฎฺฐานสฺส ปฎิเกฺขโปว อิธ อธโมฺม, น ปน ติณฺณํ สติปฎฺฐานตฺตวิธานํ ตสฺส ธมฺมตฺตาฯ เอวํ เสเสสุปิ หาปนโกฎฺฐาเสสุฯ วฑฺฒเนสุ ปน ฉ อินฺทฺริยานีติ อนินฺทฺริยสฺสปิ เอกสฺส อินฺทฺริยตฺตวิธานเมว อธโมฺมฯ เอวํ เสเสสุปิฯ น เกวลญฺจ เอเตว, ‘‘จตฺตาโร ขนฺธา, เตรสายตนานี’’ติอาทินา ยตฺถ กตฺถจิ วิปรีตโต ปกาสนํ สพฺพํ อธโมฺมฯ ยาถาวโต ปกาสนญฺจ สพฺพํ ธโมฺมติ ทฎฺฐพฺพํฯ ปกาสนนฺติ เจตฺถ ตถา ตถา กายวจีปโยคสมุฎฺฐาปิกา อรูปกฺขนฺธาว อธิเปฺปตา, เอวเมตฺถ ทสกุสลกมฺมปถาทีสุ อนวชฺชเฎฺฐน สรูปโต ธเมฺมสุ, อกุสลกมฺมปถาทีสุ สาวชฺชเฎฺฐน สรูปโต อธเมฺมสุ จ ตทเญฺญสุ จ อพฺยากเตสุ ยสฺส กสฺสจิ โกฎฺฐาสสฺส ภควตา ปญฺญตฺตกฺกเมเนว ปกาสนํ ‘‘ธโมฺม’’ติ จ วิปรีตโต ปกาสนํ ‘‘อธโมฺม’’ติ จ ทสฺสิตนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ กามเญฺจตฺถ วินยาทโยปิ ยถาภูตโต, อยถาภูตโต จ ปกาสนวเสน ธมฺมาธเมฺมสุ เอว ปวิสนฺติ, วินยาทินาเมน ปน วิเสเสตฺวา วิสุํ คหิตตฺตา ตทวเสสเมว ธมฺมาธมฺมโกฎฺฐาเส ปวิสตีติ ทฎฺฐพฺพํฯ
Tayo satipaṭṭhānātiādīsu tayo eva satipaṭṭhānā, na tato paranti ekassa satipaṭṭhānassa paṭikkhepova idha adhammo, na pana tiṇṇaṃ satipaṭṭhānattavidhānaṃ tassa dhammattā. Evaṃ sesesupi hāpanakoṭṭhāsesu. Vaḍḍhanesu pana cha indriyānīti anindriyassapi ekassa indriyattavidhānameva adhammo. Evaṃ sesesupi. Na kevalañca eteva, ‘‘cattāro khandhā, terasāyatanānī’’tiādinā yattha katthaci viparītato pakāsanaṃ sabbaṃ adhammo. Yāthāvato pakāsanañca sabbaṃ dhammoti daṭṭhabbaṃ. Pakāsananti cettha tathā tathā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā arūpakkhandhāva adhippetā, evamettha dasakusalakammapathādīsu anavajjaṭṭhena sarūpato dhammesu, akusalakammapathādīsu sāvajjaṭṭhena sarūpato adhammesu ca tadaññesu ca abyākatesu yassa kassaci koṭṭhāsassa bhagavatā paññattakkameneva pakāsanaṃ ‘‘dhammo’’ti ca viparītato pakāsanaṃ ‘‘adhammo’’ti ca dassitanti daṭṭhabbaṃ. Kāmañcettha vinayādayopi yathābhūtato, ayathābhūtato ca pakāsanavasena dhammādhammesu eva pavisanti, vinayādināmena pana visesetvā visuṃ gahitattā tadavasesameva dhammādhammakoṭṭhāse pavisatīti daṭṭhabbaṃ.
อิมํ อธมฺมํ ธโมฺมติ กริสฺสามาติอาทิ ธมฺมญฺจ อธมฺมญฺจ ยาถาวโต ญตฺวาว ปาปิจฺฉํ นิสฺสาย วิปรีตโต ปกาเสนฺตเสฺสว สงฺฆเภโท โหติ, น ปน ตถาสญฺญาย ปกาเสนฺตสฺสาติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ เอส นโย ‘‘อวินยํ วินโยติ ทีเปนฺตี’’ติอาทีสุปิฯ ตตฺถ นิยฺยานิกนฺติ อุกฺกฎฺฐนฺติ อโตฺถฯ ‘‘ตเถวา’’ติ อิมินา ‘‘เอวํ อมฺหากํ อาจริยกุล’’นฺติอาทินา วุตฺตมตฺถํ อากฑฺฒติฯ
Imaṃ adhammaṃ dhammoti karissāmātiādi dhammañca adhammañca yāthāvato ñatvāva pāpicchaṃ nissāya viparītato pakāsentasseva saṅghabhedo hoti, na pana tathāsaññāya pakāsentassāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Esa nayo ‘‘avinayaṃ vinayoti dīpentī’’tiādīsupi. Tattha niyyānikanti ukkaṭṭhanti attho. ‘‘Tathevā’’ti iminā ‘‘evaṃ amhākaṃ ācariyakula’’ntiādinā vuttamatthaṃ ākaḍḍhati.
สํวโร ปหานํ ปฎิสงฺขาติ สํวรวินโย, ปหานวินโย, ปฎิสงฺขาวินโย จ วุโตฺตฯ เตนาห ‘‘อยํ วินโย’’ติฯ ‘‘ปญฺญตฺตํ อปญฺญตฺต’’นฺติ ทุกํ ‘‘ภาสิตํ อภาสิต’’นฺติ ทุเกน อตฺถโต สมานเมว, ตถา ทุฎฺฐุลฺลทุกํ ครุกทุเกนฯ เตเนว เตสํ ‘‘จตฺตาโร สติปฎฺฐานา…เป.… อิทํ อปญฺญตฺตํ นามา’’ติอาทินา สทิสนิเทฺทโส กโตฯ สาวเสสาปตฺตินฺติ อวเสสสีเลหิ สหิตาปตฺติํฯ นตฺถิ เอติสฺสํ อาปนฺนายํ สีลาวเสสาติ อนวเสสาปตฺติฯ
Saṃvaro pahānaṃ paṭisaṅkhāti saṃvaravinayo, pahānavinayo, paṭisaṅkhāvinayo ca vutto. Tenāha ‘‘ayaṃ vinayo’’ti. ‘‘Paññattaṃ apaññatta’’nti dukaṃ ‘‘bhāsitaṃ abhāsita’’nti dukena atthato samānameva, tathā duṭṭhulladukaṃ garukadukena. Teneva tesaṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhānā…pe… idaṃ apaññattaṃ nāmā’’tiādinā sadisaniddeso kato. Sāvasesāpattinti avasesasīlehi sahitāpattiṃ. Natthi etissaṃ āpannāyaṃ sīlāvasesāti anavasesāpatti.
๓๕๔. ปาฬิยํ สมคฺคานญฺจ อนุคฺคโหติ ยถา สมคฺคานํ สามคฺคี น ภิชฺชติ, เอวํ อนุคฺคหณํ อนุพลปฺปทานํฯ
354. Pāḷiyaṃ samaggānañca anuggahoti yathā samaggānaṃ sāmaggī na bhijjati, evaṃ anuggahaṇaṃ anubalappadānaṃ.
๓๕๕. สิยา นุ โขติ สมฺภเวยฺย นุ โขฯ ตสฺมิํ อธมฺมทิฎฺฐีติ อตฺตโน ‘‘อธมฺมํ ธโมฺม’’ติ เอตสฺมิํ ทีปเน อยุตฺตทิฎฺฐิฯ เภเท อธมฺมทิฎฺฐีติ ‘‘อธมฺมํ ธโมฺม’’ติ ทีเปตฺวา อนุสฺสาวนสลากคฺคาหาปนาทินา อตฺตานํ มุญฺจิตฺวา จตุวคฺคาทิกํ สงฺฆํ เอกสีมายเมว ฐิตโต จตุวคฺคาทิสงฺฆโต วิโยเชตฺวา เอกกมฺมาทินิปฺผาทนวเสน สงฺฆเภทกรเณ อธมฺมทิฎฺฐิโก หุตฺวาติ อโตฺถฯ วินิธาย ทิฎฺฐินฺติ ยา ตสฺมิํ ‘‘อธมฺมํ ธโมฺม’’ติ ทีปเน อตฺตโน อธมฺมทิฎฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ตํ วินิธาย ปฎิจฺฉาเทตฺวา ‘‘ธโมฺม เอวาย’’นฺติ วิปรีตโต ปกาเสตฺวาติ อโตฺถฯ เอวํ สพฺพตฺถ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ
355.Siyānu khoti sambhaveyya nu kho. Tasmiṃ adhammadiṭṭhīti attano ‘‘adhammaṃ dhammo’’ti etasmiṃ dīpane ayuttadiṭṭhi. Bhede adhammadiṭṭhīti ‘‘adhammaṃ dhammo’’ti dīpetvā anussāvanasalākaggāhāpanādinā attānaṃ muñcitvā catuvaggādikaṃ saṅghaṃ ekasīmāyameva ṭhitato catuvaggādisaṅghato viyojetvā ekakammādinipphādanavasena saṅghabhedakaraṇe adhammadiṭṭhiko hutvāti attho. Vinidhāya diṭṭhinti yā tasmiṃ ‘‘adhammaṃ dhammo’’ti dīpane attano adhammadiṭṭhi uppajjati, taṃ vinidhāya paṭicchādetvā ‘‘dhammo evāya’’nti viparītato pakāsetvāti attho. Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
เภเท ธมฺมทิฎฺฐีติ ยถาวุตฺตนเยน สงฺฆเภทเน โทโส นตฺถีติ ลทฺธิโกฯ อยํ ปน ‘‘อธมฺมํ ธโมฺม’’ติ ทีปเน อธมฺมทิฎฺฐิโก หุตฺวาปิ ตํ ทิฎฺฐิํ วินิธาย กรเณน สงฺฆเภทโก อเตกิโจฺฉ ชาโตฯ เอวํ เภเท เวมติโกติ อิมสฺส ปน เภเท เวมติกทิฎฺฐิยา วินิธานมฺปิ อตฺถิฯ เสสํ สมเมวฯ ตสฺมิํ ธมฺมทิฎฺฐิเภเท อธมฺมทิฎฺฐีติ อยํ ปน เภเท อธมฺมทิฎฺฐิํ วินิธาย กตตฺตา สงฺฆเภทโก อเตกิโจฺฉ ชาโตฯ สุกฺกปเกฺข ปน สพฺพตฺถ ‘‘อธมฺมํ ธโมฺม’’ติอาทิทีปเน วา เภเท วา ธมฺมทิฎฺฐิตาย ทิฎฺฐิํ อวินิธาเยว กตตฺตา สงฺฆเภทโกปิ สเตกิโจฺฉ ชาโตฯ ตสฺมา ‘‘อธมฺมํ ธโมฺม’’ติอาทิทีปเน วา สงฺฆเภเท วา อุโภสุปิ วา อธมฺมทิฎฺฐิ วา เวมติโก วา หุตฺวา ตํ ทิฎฺฐิํ, วิมติญฺจ วินิธาย ‘‘ธโมฺม’’ติ ปกาเสตฺวา วุตฺตนเยน สงฺฆเภทํ กโรนฺตเสฺสว อานนฺตริยํ โหตีติ เวทิตพฺพํฯ
Bhede dhammadiṭṭhīti yathāvuttanayena saṅghabhedane doso natthīti laddhiko. Ayaṃ pana ‘‘adhammaṃ dhammo’’ti dīpane adhammadiṭṭhiko hutvāpi taṃ diṭṭhiṃ vinidhāya karaṇena saṅghabhedako atekiccho jāto. Evaṃ bhede vematikoti imassa pana bhede vematikadiṭṭhiyā vinidhānampi atthi. Sesaṃ samameva. Tasmiṃ dhammadiṭṭhibhede adhammadiṭṭhīti ayaṃ pana bhede adhammadiṭṭhiṃ vinidhāya katattā saṅghabhedako atekiccho jāto. Sukkapakkhe pana sabbattha ‘‘adhammaṃ dhammo’’tiādidīpane vā bhede vā dhammadiṭṭhitāya diṭṭhiṃ avinidhāyeva katattā saṅghabhedakopi satekiccho jāto. Tasmā ‘‘adhammaṃ dhammo’’tiādidīpane vā saṅghabhede vā ubhosupi vā adhammadiṭṭhi vā vematiko vā hutvā taṃ diṭṭhiṃ, vimatiñca vinidhāya ‘‘dhammo’’ti pakāsetvā vuttanayena saṅghabhedaṃ karontasseva ānantariyaṃ hotīti veditabbaṃ.
อุปาลิปญฺหากถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Upālipañhākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
สงฺฆเภทกกฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฎฺฐิโตฯ
Saṅghabhedakakkhandhakavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / จูฬวคฺคปาฬิ • Cūḷavaggapāḷi / อุปาลิปญฺหา • Upālipañhā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / จูฬวคฺค-อฎฺฐกถา • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / อุปาลิปญฺหากถา • Upālipañhākathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อุปาลิปญฺหกถาวณฺณนา • Upālipañhakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ฉสกฺยปพฺพชฺชากถาวณฺณนา • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / อุปาลิปญฺหากถา • Upālipañhākathā
