| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
උපාලිපඤ්‌හකථාවණ්‌ණනා
Upālipañhakathāvaṇṇanā
351. උපාලිපඤ්‌හෙ යං වත්‌තබ්‌බං, තං අට්‌ඨකථායං දස්‌සිතමෙව. තත්‌ථ අනුනයන්‌තොති අනුජානාපෙන්‌තො, භෙදස්‌ස අනුරූපං වා බොධෙන්‌තො, යථා භෙදො හොති, එවං භින්‌දිතබ්‌බෙ භික්‌ඛූ විඤ්‌ඤාපෙන්‌තොති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘න තුම්‌හාක’’න්‌තිආදි.
351. Upālipañhe yaṃ vattabbaṃ, taṃ aṭṭhakathāyaṃ dassitameva. Tattha anunayantoti anujānāpento, bhedassa anurūpaṃ vā bodhento, yathā bhedo hoti, evaṃ bhinditabbe bhikkhū viññāpentoti attho. Tenāha ‘‘na tumhāka’’ntiādi.
352. අට්‌ඨාරසභෙදකරවත්‌ථුම්‌හි දස අකුසලකම්‌මපථා සංකිලිට්‌ඨධම්‌මතාය වොදානධම්‌මපඅපක්‌ඛත්‌තා ‘‘අධම්‌මො’’ති දස්‌සිතා, තථා උපාදානාදයො, බොධිපක්‌ඛියධම්‌මානං එකන්‌තානවජ්‌ජභාවතො නත්‌ථි අධම්‌මභාවො, භගවතා පන දෙසිතාකාරෙන හාපෙත්‌වා වඩ්‌ඪෙත්‌වා වා කථනං යථාධම්‌මං අකථනන්‌ති කත්‌වා අධම්‌මභාවොති දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘තයො සතිපට්‌ඨානා’’තිආදි. නිය්‍යානිකන්‌ති සපාටිහීරං අප්‌පටිහතං හුත්‌වා පවත්‌තතීති අත්‌ථො. තථෙවාති ඉමිනා ‘‘එවං අම්‌හාක’’න්‌තිආදිනා වුත්‌තමත්‌ථං ආකඩ්‌ඪති. කාතබ්‌බං කම්‌මං ධම්‌මො නාමාති යථාධම්‌මං කරණතො ධම්‌මො නාම, ඉතරං වුත්‌තවිපරියායතො අධම්‌මො නාම.
352. Aṭṭhārasabhedakaravatthumhi dasa akusalakammapathā saṃkiliṭṭhadhammatāya vodānadhammapaapakkhattā ‘‘adhammo’’ti dassitā, tathā upādānādayo, bodhipakkhiyadhammānaṃ ekantānavajjabhāvato natthi adhammabhāvo, bhagavatā pana desitākārena hāpetvā vaḍḍhetvā vā kathanaṃ yathādhammaṃ akathananti katvā adhammabhāvoti dassento āha ‘‘tayo satipaṭṭhānā’’tiādi. Niyyānikanti sapāṭihīraṃ appaṭihataṃ hutvā pavattatīti attho. Tathevāti iminā ‘‘evaṃ amhāka’’ntiādinā vuttamatthaṃ ākaḍḍhati. Kātabbaṃ kammaṃ dhammo nāmāti yathādhammaṃ karaṇato dhammo nāma, itaraṃ vuttavipariyāyato adhammo nāma.
රාගවිනයො…පෙ.… අයං විනයො නාමාති රාගාදීනං විනයනතො සංවරණතො පජහනතො පටිසඞ්‌ඛානතො ච විනයො නාම, වුත්‌තවිපරියායෙන ඉතරො අවිනයො. වත්‌ථුසම්‌පත්‌තිආදිවසෙන සබ්‌බෙසං විනයකම්‌මානං අකුප්‌පතාති ආහ ‘‘වත්‌ථුසම්‌පත්‌ති…පෙ.… අයං විනයො නාමා’’ති. තප්‌පටිපක්‌ඛතො අවිනයො වෙදිතබ්‌බො. තෙනාහ ‘‘වත්‌ථුවිපත්‌තී’’තිආදි. යාසං ආපන්‌නස්‌ස පබ්‌බජ්‌ජා සාවසෙසා, තා ආපත්‌තියො සාවසෙසා.
Rāgavinayo…pe… ayaṃ vinayo nāmāti rāgādīnaṃ vinayanato saṃvaraṇato pajahanato paṭisaṅkhānato ca vinayo nāma, vuttavipariyāyena itaro avinayo. Vatthusampattiādivasena sabbesaṃ vinayakammānaṃ akuppatāti āha ‘‘vatthusampatti…pe… ayaṃ vinayo nāmā’’ti. Tappaṭipakkhato avinayo veditabbo. Tenāha ‘‘vatthuvipattī’’tiādi. Yāsaṃ āpannassa pabbajjā sāvasesā, tā āpattiyo sāvasesā.
354. ආපායිකොතිආදිගාථාසු (ඉතිවු. අට්‌ඨ. 18) සඞ්‌ඝස්‌ස භෙදසඞ්‌ඛාතෙ වග්‌ගෙ රතොති වග්‌ගරතො. අධම්‌මිකතාය අධම්‌මෙ භෙදකරවත්‌ථුම්‌හි සඞ්‌ඝභෙදසඞ්‌ඛාතෙ එව ච අධම්‌මෙ ඨිතොති අධම්‌මට්‌ඨො. යොගක්‌ඛෙමා පධංසතීති හිතතො පරිහායති, චතූහිපි යොගෙහි අනුපද්‌දුතත්‌තා යොගක්‌ඛෙමං නාම අරහත්‌තං නිබ්‌බානඤ්‌ච, තතො පනස්‌ස ධංසනෙ වත්‌තබ්‌බමෙව නත්‌ථි. දිට්‌ඨිසීලසාමඤ්‌ඤතො සඞ්‌ඝතට්‌ඨෙන සඞ්‌ඝං, තතො එව එකකම්‌මාදිවිධානයොගෙන සමග්‌ගං සහිතං භින්‌දිත්‌වා පුබ්‌බෙ වුත්‌තලක්‌ඛණෙන සඞ්‌ඝභෙදෙන භින්‌දිත්‌වා. කප්‌පන්‌ති අන්‌තරකප්‌පසඞ්‌ඛාතං ආයුකප්‌පං. නිරයම්‌හීති අවීචිමහානිරයම්‌හි.
354.Āpāyikotiādigāthāsu (itivu. aṭṭha. 18) saṅghassa bhedasaṅkhāte vagge ratoti vaggarato. Adhammikatāya adhamme bhedakaravatthumhi saṅghabhedasaṅkhāte eva ca adhamme ṭhitoti adhammaṭṭho. Yogakkhemā padhaṃsatīti hitato parihāyati, catūhipi yogehi anupaddutattā yogakkhemaṃ nāma arahattaṃ nibbānañca, tato panassa dhaṃsane vattabbameva natthi. Diṭṭhisīlasāmaññato saṅghataṭṭhena saṅghaṃ, tato eva ekakammādividhānayogena samaggaṃ sahitaṃ bhinditvā pubbe vuttalakkhaṇena saṅghabhedena bhinditvā. Kappanti antarakappasaṅkhātaṃ āyukappaṃ. Nirayamhīti avīcimahānirayamhi.
සුඛා සඞ්‌ඝස්‌ස සාමග්‌ගීති (ඉතිවු. අට්‌ට. 19) සුඛස්‌ස පච්‌චයභාවතො සාමග්‌ගී ‘‘සුඛා’’ති වුත්‌තා යථා ‘‘සුඛො බුද්‌ධානමුප්‌පාදො’’ති (ධ. ප. 194). සමග්‌ගානඤ්‌චනුග්‌ගහොති සමග්‌ගානං සාමග්‌ගිඅනුමොදනෙන අනුග්‌ගණ්‌හනං සාමග්‌ගිඅනුරූපං වා, යථා තෙ සාමග්‌ගිං න විජහන්‌ති, තථා ගහණං ඨපනං අනුබලප්‌පදානන්‌ති අත්‌ථො. සමග්‌ගං කත්‌වානාති භින්‌නං සඞ්‌ඝං සඞ්‌ඝරාජිප්‌පත්‌තං වා සමග්‌ගං සහිතං කත්‌වා. කප්‌පන්‌ති ආයුකප්‌පමෙව. සග්‌ගම්‌හි මොදතීති කාමාවචරදෙවලොකෙ අඤ්‌ඤෙ දෙවෙ දසහි ඨානෙහි අභිභවිත්‌වා දිබ්‌බසුඛං අනුභවන්‌තො ඉච්‌ඡිතනිබ්‌බත්‌තියා ච මොදති පමොදති ලළති කීළති.
Sukhā saṅghassa sāmaggīti (itivu. aṭṭa. 19) sukhassa paccayabhāvato sāmaggī ‘‘sukhā’’ti vuttā yathā ‘‘sukho buddhānamuppādo’’ti (dha. pa. 194). Samaggānañcanuggahoti samaggānaṃ sāmaggianumodanena anuggaṇhanaṃ sāmaggianurūpaṃ vā, yathā te sāmaggiṃ na vijahanti, tathā gahaṇaṃ ṭhapanaṃ anubalappadānanti attho. Samaggaṃ katvānāti bhinnaṃ saṅghaṃ saṅgharājippattaṃ vā samaggaṃ sahitaṃ katvā. Kappanti āyukappameva. Saggamhi modatīti kāmāvacaradevaloke aññe deve dasahi ṭhānehi abhibhavitvā dibbasukhaṃ anubhavanto icchitanibbattiyā ca modati pamodati laḷati kīḷati.
355. සියා නු ඛො, භන්‌තෙ, සඞ්‌ඝභෙදකොතිආදි පාළිඅනුසාරෙනෙව වෙදිතබ්‌බං. ‘‘පඤ්‌චහි, උපාලි, ආකාරෙහි සඞ්‌ඝො භිජ්‌ජති කම්‌මෙන උද්‌දෙසෙන වොහරන්‌තො අනුස්‌සාවනෙන සලාකග්‌ගාහෙනා’’ති එවං පරිවාරෙ (පරි. 458) ආගතම්‌පි සඞ්‌ඝභෙදලක්‌ඛණං ඉධ වුත්‌තෙන කිං නානාකරණන්‌ති දස්‌සෙතුං ‘‘පරිවාරෙ පනා’’තිආදිමාහ. එත්‌ථ ච සීමට්‌ඨකසඞ්‌ඝෙ අසන්‌නිපතිතෙ විසුං පරිසං ගහෙත්‌වා කතවොහාරානුස්‌සාවනසලාකග්‌ගාහස්‌ස කම්‌මං වා කරොන්‌තස්‌ස උද්‌දෙසං වා උද්‌දිසන්‌තස්‌ස භෙදො ච හොති ආනන්‌තරියකම්‌මඤ්‌ච. සමග්‌ගසඤ්‌ඤාය පන ‘‘වට්‌ටතී’’ති සඤ්‌ඤාය වා කරොන්‌තස්‌ස භෙදොව හොති, න ආනන්‌තරියකම්‌මං. තතො ඌනපරිසාය කරොන්‌තස්‌ස නෙව සඞ්‌ඝභෙදො න ආනන්‌තරියං. සබ්‌බන්‌තිමෙන හි පරිච්‌ඡෙදෙන නවන්‌නං ජනානං යො සඞ්‌ඝං භින්‌දති, තස්‌ස ආනන්‌තරියකම්‌මං හොති, අනුවත්‌තකානං අධම්‌මවාදීනං මහාසාවජ්‌ජං කම්‌මං, ධම්‌මවාදිනො අනවජ්‌ජා. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානමෙවාති.
355.Siyā nu kho, bhante, saṅghabhedakotiādi pāḷianusāreneva veditabbaṃ. ‘‘Pañcahi, upāli, ākārehi saṅgho bhijjati kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti evaṃ parivāre (pari. 458) āgatampi saṅghabhedalakkhaṇaṃ idha vuttena kiṃ nānākaraṇanti dassetuṃ ‘‘parivāre panā’’tiādimāha. Ettha ca sīmaṭṭhakasaṅghe asannipatite visuṃ parisaṃ gahetvā katavohārānussāvanasalākaggāhassa kammaṃ vā karontassa uddesaṃ vā uddisantassa bhedo ca hoti ānantariyakammañca. Samaggasaññāya pana ‘‘vaṭṭatī’’ti saññāya vā karontassa bhedova hoti, na ānantariyakammaṃ. Tato ūnaparisāya karontassa neva saṅghabhedo na ānantariyaṃ. Sabbantimena hi paricchedena navannaṃ janānaṃ yo saṅghaṃ bhindati, tassa ānantariyakammaṃ hoti, anuvattakānaṃ adhammavādīnaṃ mahāsāvajjaṃ kammaṃ, dhammavādino anavajjā. Sesamettha uttānamevāti.
උපාලිපඤ්‌හකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Upālipañhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
සඞ්‌ඝභෙදකක්‌ඛන්‌ධකවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Saṅghabhedakakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / චූළවග්‌ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi / උපාලිපඤ්‌හා • Upālipañhā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / උපාලිපඤ්‌හාකථා • Upālipañhākathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / ඡසක්‍යපබ්‌බජ්‌ජාකථාවණ්‌ණනා • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / උපාලිපඤ්‌හාකථාවණ්‌ණනා • Upālipañhākathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / උපාලිපඤ්‌හාකථා • Upālipañhākathā
