Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ഉപാലിപഞ്ഹകഥാവണ്ണനാ
Upālipañhakathāvaṇṇanā
൩൫൧. ഉപാലിപഞ്ഹേ യം വത്തബ്ബം, തം അട്ഠകഥായം ദസ്സിതമേവ. തത്ഥ അനുനയന്തോതി അനുജാനാപേന്തോ, ഭേദസ്സ അനുരൂപം വാ ബോധേന്തോ, യഥാ ഭേദോ ഹോതി, ഏവം ഭിന്ദിതബ്ബേ ഭിക്ഖൂ വിഞ്ഞാപേന്തോതി അത്ഥോ. തേനാഹ ‘‘ന തുമ്ഹാക’’ന്തിആദി.
351. Upālipañhe yaṃ vattabbaṃ, taṃ aṭṭhakathāyaṃ dassitameva. Tattha anunayantoti anujānāpento, bhedassa anurūpaṃ vā bodhento, yathā bhedo hoti, evaṃ bhinditabbe bhikkhū viññāpentoti attho. Tenāha ‘‘na tumhāka’’ntiādi.
൩൫൨. അട്ഠാരസഭേദകരവത്ഥുമ്ഹി ദസ അകുസലകമ്മപഥാ സംകിലിട്ഠധമ്മതായ വോദാനധമ്മപഅപക്ഖത്താ ‘‘അധമ്മോ’’തി ദസ്സിതാ, തഥാ ഉപാദാനാദയോ, ബോധിപക്ഖിയധമ്മാനം ഏകന്താനവജ്ജഭാവതോ നത്ഥി അധമ്മഭാവോ, ഭഗവതാ പന ദേസിതാകാരേന ഹാപേത്വാ വഡ്ഢേത്വാ വാ കഥനം യഥാധമ്മം അകഥനന്തി കത്വാ അധമ്മഭാവോതി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘തയോ സതിപട്ഠാനാ’’തിആദി. നിയ്യാനികന്തി സപാടിഹീരം അപ്പടിഹതം ഹുത്വാ പവത്തതീതി അത്ഥോ. തഥേവാതി ഇമിനാ ‘‘ഏവം അമ്ഹാക’’ന്തിആദിനാ വുത്തമത്ഥം ആകഡ്ഢതി. കാതബ്ബം കമ്മം ധമ്മോ നാമാതി യഥാധമ്മം കരണതോ ധമ്മോ നാമ, ഇതരം വുത്തവിപരിയായതോ അധമ്മോ നാമ.
352. Aṭṭhārasabhedakaravatthumhi dasa akusalakammapathā saṃkiliṭṭhadhammatāya vodānadhammapaapakkhattā ‘‘adhammo’’ti dassitā, tathā upādānādayo, bodhipakkhiyadhammānaṃ ekantānavajjabhāvato natthi adhammabhāvo, bhagavatā pana desitākārena hāpetvā vaḍḍhetvā vā kathanaṃ yathādhammaṃ akathananti katvā adhammabhāvoti dassento āha ‘‘tayo satipaṭṭhānā’’tiādi. Niyyānikanti sapāṭihīraṃ appaṭihataṃ hutvā pavattatīti attho. Tathevāti iminā ‘‘evaṃ amhāka’’ntiādinā vuttamatthaṃ ākaḍḍhati. Kātabbaṃ kammaṃ dhammo nāmāti yathādhammaṃ karaṇato dhammo nāma, itaraṃ vuttavipariyāyato adhammo nāma.
രാഗവിനയോ…പേ॰… അയം വിനയോ നാമാതി രാഗാദീനം വിനയനതോ സംവരണതോ പജഹനതോ പടിസങ്ഖാനതോ ച വിനയോ നാമ, വുത്തവിപരിയായേന ഇതരോ അവിനയോ. വത്ഥുസമ്പത്തിആദിവസേന സബ്ബേസം വിനയകമ്മാനം അകുപ്പതാതി ആഹ ‘‘വത്ഥുസമ്പത്തി…പേ॰… അയം വിനയോ നാമാ’’തി. തപ്പടിപക്ഖതോ അവിനയോ വേദിതബ്ബോ. തേനാഹ ‘‘വത്ഥുവിപത്തീ’’തിആദി. യാസം ആപന്നസ്സ പബ്ബജ്ജാ സാവസേസാ, താ ആപത്തിയോ സാവസേസാ.
Rāgavinayo…pe… ayaṃ vinayo nāmāti rāgādīnaṃ vinayanato saṃvaraṇato pajahanato paṭisaṅkhānato ca vinayo nāma, vuttavipariyāyena itaro avinayo. Vatthusampattiādivasena sabbesaṃ vinayakammānaṃ akuppatāti āha ‘‘vatthusampatti…pe… ayaṃ vinayo nāmā’’ti. Tappaṭipakkhato avinayo veditabbo. Tenāha ‘‘vatthuvipattī’’tiādi. Yāsaṃ āpannassa pabbajjā sāvasesā, tā āpattiyo sāvasesā.
൩൫൪. ആപായികോതിആദിഗാഥാസു (ഇതിവു॰ അട്ഠ॰ ൧൮) സങ്ഘസ്സ ഭേദസങ്ഖാതേ വഗ്ഗേ രതോതി വഗ്ഗരതോ. അധമ്മികതായ അധമ്മേ ഭേദകരവത്ഥുമ്ഹി സങ്ഘഭേദസങ്ഖാതേ ഏവ ച അധമ്മേ ഠിതോതി അധമ്മട്ഠോ. യോഗക്ഖേമാ പധംസതീതി ഹിതതോ പരിഹായതി, ചതൂഹിപി യോഗേഹി അനുപദ്ദുതത്താ യോഗക്ഖേമം നാമ അരഹത്തം നിബ്ബാനഞ്ച, തതോ പനസ്സ ധംസനേ വത്തബ്ബമേവ നത്ഥി. ദിട്ഠിസീലസാമഞ്ഞതോ സങ്ഘതട്ഠേന സങ്ഘം, തതോ ഏവ ഏകകമ്മാദിവിധാനയോഗേന സമഗ്ഗം സഹിതം ഭിന്ദിത്വാ പുബ്ബേ വുത്തലക്ഖണേന സങ്ഘഭേദേന ഭിന്ദിത്വാ. കപ്പന്തി അന്തരകപ്പസങ്ഖാതം ആയുകപ്പം. നിരയമ്ഹീതി അവീചിമഹാനിരയമ്ഹി.
354.Āpāyikotiādigāthāsu (itivu. aṭṭha. 18) saṅghassa bhedasaṅkhāte vagge ratoti vaggarato. Adhammikatāya adhamme bhedakaravatthumhi saṅghabhedasaṅkhāte eva ca adhamme ṭhitoti adhammaṭṭho. Yogakkhemā padhaṃsatīti hitato parihāyati, catūhipi yogehi anupaddutattā yogakkhemaṃ nāma arahattaṃ nibbānañca, tato panassa dhaṃsane vattabbameva natthi. Diṭṭhisīlasāmaññato saṅghataṭṭhena saṅghaṃ, tato eva ekakammādividhānayogena samaggaṃ sahitaṃ bhinditvā pubbe vuttalakkhaṇena saṅghabhedena bhinditvā. Kappanti antarakappasaṅkhātaṃ āyukappaṃ. Nirayamhīti avīcimahānirayamhi.
സുഖാ സങ്ഘസ്സ സാമഗ്ഗീതി (ഇതിവു॰ അട്ട॰ ൧൯) സുഖസ്സ പച്ചയഭാവതോ സാമഗ്ഗീ ‘‘സുഖാ’’തി വുത്താ യഥാ ‘‘സുഖോ ബുദ്ധാനമുപ്പാദോ’’തി (ധ॰ പ॰ ൧൯൪). സമഗ്ഗാനഞ്ചനുഗ്ഗഹോതി സമഗ്ഗാനം സാമഗ്ഗിഅനുമോദനേന അനുഗ്ഗണ്ഹനം സാമഗ്ഗിഅനുരൂപം വാ, യഥാ തേ സാമഗ്ഗിം ന വിജഹന്തി, തഥാ ഗഹണം ഠപനം അനുബലപ്പദാനന്തി അത്ഥോ. സമഗ്ഗം കത്വാനാതി ഭിന്നം സങ്ഘം സങ്ഘരാജിപ്പത്തം വാ സമഗ്ഗം സഹിതം കത്വാ. കപ്പന്തി ആയുകപ്പമേവ. സഗ്ഗമ്ഹി മോദതീതി കാമാവചരദേവലോകേ അഞ്ഞേ ദേവേ ദസഹി ഠാനേഹി അഭിഭവിത്വാ ദിബ്ബസുഖം അനുഭവന്തോ ഇച്ഛിതനിബ്ബത്തിയാ ച മോദതി പമോദതി ലളതി കീളതി.
Sukhā saṅghassa sāmaggīti (itivu. aṭṭa. 19) sukhassa paccayabhāvato sāmaggī ‘‘sukhā’’ti vuttā yathā ‘‘sukho buddhānamuppādo’’ti (dha. pa. 194). Samaggānañcanuggahoti samaggānaṃ sāmaggianumodanena anuggaṇhanaṃ sāmaggianurūpaṃ vā, yathā te sāmaggiṃ na vijahanti, tathā gahaṇaṃ ṭhapanaṃ anubalappadānanti attho. Samaggaṃ katvānāti bhinnaṃ saṅghaṃ saṅgharājippattaṃ vā samaggaṃ sahitaṃ katvā. Kappanti āyukappameva. Saggamhi modatīti kāmāvacaradevaloke aññe deve dasahi ṭhānehi abhibhavitvā dibbasukhaṃ anubhavanto icchitanibbattiyā ca modati pamodati laḷati kīḷati.
൩൫൫. സിയാ നു ഖോ, ഭന്തേ, സങ്ഘഭേദകോതിആദി പാളിഅനുസാരേനേവ വേദിതബ്ബം. ‘‘പഞ്ചഹി, ഉപാലി, ആകാരേഹി സങ്ഘോ ഭിജ്ജതി കമ്മേന ഉദ്ദേസേന വോഹരന്തോ അനുസ്സാവനേന സലാകഗ്ഗാഹേനാ’’തി ഏവം പരിവാരേ (പരി॰ ൪൫൮) ആഗതമ്പി സങ്ഘഭേദലക്ഖണം ഇധ വുത്തേന കിം നാനാകരണന്തി ദസ്സേതും ‘‘പരിവാരേ പനാ’’തിആദിമാഹ. ഏത്ഥ ച സീമട്ഠകസങ്ഘേ അസന്നിപതിതേ വിസും പരിസം ഗഹേത്വാ കതവോഹാരാനുസ്സാവനസലാകഗ്ഗാഹസ്സ കമ്മം വാ കരോന്തസ്സ ഉദ്ദേസം വാ ഉദ്ദിസന്തസ്സ ഭേദോ ച ഹോതി ആനന്തരിയകമ്മഞ്ച. സമഗ്ഗസഞ്ഞായ പന ‘‘വട്ടതീ’’തി സഞ്ഞായ വാ കരോന്തസ്സ ഭേദോവ ഹോതി, ന ആനന്തരിയകമ്മം. തതോ ഊനപരിസായ കരോന്തസ്സ നേവ സങ്ഘഭേദോ ന ആനന്തരിയം. സബ്ബന്തിമേന ഹി പരിച്ഛേദേന നവന്നം ജനാനം യോ സങ്ഘം ഭിന്ദതി, തസ്സ ആനന്തരിയകമ്മം ഹോതി, അനുവത്തകാനം അധമ്മവാദീനം മഹാസാവജ്ജം കമ്മം, ധമ്മവാദിനോ അനവജ്ജാ. സേസമേത്ഥ ഉത്താനമേവാതി.
355.Siyā nu kho, bhante, saṅghabhedakotiādi pāḷianusāreneva veditabbaṃ. ‘‘Pañcahi, upāli, ākārehi saṅgho bhijjati kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti evaṃ parivāre (pari. 458) āgatampi saṅghabhedalakkhaṇaṃ idha vuttena kiṃ nānākaraṇanti dassetuṃ ‘‘parivāre panā’’tiādimāha. Ettha ca sīmaṭṭhakasaṅghe asannipatite visuṃ parisaṃ gahetvā katavohārānussāvanasalākaggāhassa kammaṃ vā karontassa uddesaṃ vā uddisantassa bhedo ca hoti ānantariyakammañca. Samaggasaññāya pana ‘‘vaṭṭatī’’ti saññāya vā karontassa bhedova hoti, na ānantariyakammaṃ. Tato ūnaparisāya karontassa neva saṅghabhedo na ānantariyaṃ. Sabbantimena hi paricchedena navannaṃ janānaṃ yo saṅghaṃ bhindati, tassa ānantariyakammaṃ hoti, anuvattakānaṃ adhammavādīnaṃ mahāsāvajjaṃ kammaṃ, dhammavādino anavajjā. Sesamettha uttānamevāti.
ഉപാലിപഞ്ഹകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Upālipañhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
സങ്ഘഭേദകക്ഖന്ധകവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Saṅghabhedakakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / ചൂളവഗ്ഗപാളി • Cūḷavaggapāḷi / ഉപാലിപഞ്ഹാ • Upālipañhā
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ചൂളവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ഉപാലിപഞ്ഹാകഥാ • Upālipañhākathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ഛസക്യപബ്ബജ്ജാകഥാവണ്ണനാ • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ഉപാലിപഞ്ഹാകഥാവണ്ണനാ • Upālipañhākathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ഉപാലിപഞ്ഹാകഥാ • Upālipañhākathā