| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi |
२७९. उपालिसङ्घसामग्गीपुच्छा
279. Upālisaṅghasāmaggīpucchā
४७६. अथ खो आयस्मा उपालि येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा उपालि भगवन्तं एतदवोच – ‘‘यस्मिं, भन्ते, वत्थुस्मिं होति सङ्घस्स भण्डनं कलहो विग्गहो विवादो सङ्घभेदो सङ्घराजि सङ्घववत्थानं सङ्घनानाकरणं, सङ्घो तं वत्थुं अविनिच्छिनित्वा अमूला मूलं गन्त्वा सङ्घसामग्गिं करोति, धम्मिका नु खो सा, भन्ते, सङ्घसामग्गी’’ति? ‘‘यस्मिं , उपालि, वत्थुस्मिं होति सङ्घस्स भण्डनं कलहो विग्गहो विवादो सङ्घभेदो सङ्घराजि सङ्घववत्थानं सङ्घनानाकरणं, सङ्घो तं वत्थुं अविनिच्छिनित्वा अमूला मूलं गन्त्वा सङ्घसामग्गिं करोति, अधम्मिका सा, उपालि, सङ्घसामग्गी’’ति।
476. Atha kho āyasmā upāli yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā upāli bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yasmiṃ, bhante, vatthusmiṃ hoti saṅghassa bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṅghabhedo saṅgharāji saṅghavavatthānaṃ saṅghanānākaraṇaṃ, saṅgho taṃ vatthuṃ avinicchinitvā amūlā mūlaṃ gantvā saṅghasāmaggiṃ karoti, dhammikā nu kho sā, bhante, saṅghasāmaggī’’ti? ‘‘Yasmiṃ , upāli, vatthusmiṃ hoti saṅghassa bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṅghabhedo saṅgharāji saṅghavavatthānaṃ saṅghanānākaraṇaṃ, saṅgho taṃ vatthuṃ avinicchinitvā amūlā mūlaṃ gantvā saṅghasāmaggiṃ karoti, adhammikā sā, upāli, saṅghasāmaggī’’ti.
‘‘यस्मिं पन, भन्ते, वत्थुस्मिं होति सङ्घस्स भण्डनं कलहो विग्गहो विवादो सङ्घभेदो सङ्घराजि सङ्घववत्थानं सङ्घनानाकरणं, सङ्घो तं वत्थुं विनिच्छिनित्वा मूला मूलं गन्त्वा सङ्घसामग्गिं करोति, धम्मिका नु खो सा, भन्ते, सङ्घसामग्गी’’ति? ‘‘यस्मिं, उपालि, वत्थुस्मिं होति सङ्घस्स भण्डनं कलहो विग्गहो विवादो सङ्घभेदो सङ्घराजि सङ्घववत्थानं सङ्घनानाकरणं, सङ्घो तं वत्थुं विनिच्छिनित्वा मूला मूलं गन्त्वा सङ्घसामग्गिं करोति, धम्मिका सा, उपालि, सङ्घसामग्गी’’ति।
‘‘Yasmiṃ pana, bhante, vatthusmiṃ hoti saṅghassa bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṅghabhedo saṅgharāji saṅghavavatthānaṃ saṅghanānākaraṇaṃ, saṅgho taṃ vatthuṃ vinicchinitvā mūlā mūlaṃ gantvā saṅghasāmaggiṃ karoti, dhammikā nu kho sā, bhante, saṅghasāmaggī’’ti? ‘‘Yasmiṃ, upāli, vatthusmiṃ hoti saṅghassa bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṅghabhedo saṅgharāji saṅghavavatthānaṃ saṅghanānākaraṇaṃ, saṅgho taṃ vatthuṃ vinicchinitvā mūlā mūlaṃ gantvā saṅghasāmaggiṃ karoti, dhammikā sā, upāli, saṅghasāmaggī’’ti.
‘‘कति नु खो, भन्ते, सङ्घसामग्गियो’’ति? ‘‘द्वेमा, उपालि, सङ्घसामग्गियो – अत्थुपालि, सङ्घसामग्गी अत्थापेता ब्यञ्जनुपेता; अत्थुपालि, सङ्घसामग्गी अत्थुपेता च ब्यञ्जनुपेता च। कतमा च, उपालि, सङ्घसामग्गी अत्थापेता ब्यञ्जनुपेता? यस्मिं, उपालि, वत्थुस्मिं होति सङ्घस्स भण्डनं कलहो विग्गहो विवादो सङ्घभेदो सङ्घराजि सङ्घववत्थानं सङ्घनानाकरणं, सङ्घो तं वत्थुं अविनिच्छिनित्वा अमूला मूलं गन्त्वा सङ्घसामग्गिं करोति, अयं वुच्चति, उपालि, सङ्घसामग्गी अत्थापेता ब्यञ्जनुपेता। कतमा च, उपालि, सङ्घसामग्गी अत्थुपेता च ब्यञ्जनुपेता च? यस्मिं, उपालि, वत्थुस्मिं होति सङ्घस्स भण्डनं कलहो विग्गहो विवादो सङ्घभेदो सङ्घराजि सङ्घववत्थानं सङ्घनानाकरणं, सङ्घो तं वत्थुं विनिच्छिनित्वा मूला मूलं गन्त्वा सङ्घसामग्गिं करोति, अयं वुच्चति, उपालि, सङ्घसामग्गी अत्थुपेता च ब्यञ्जनुपेता च। इमा खो, उपालि, द्वे सङ्घसामग्गियो’’ति।
‘‘Kati nu kho, bhante, saṅghasāmaggiyo’’ti? ‘‘Dvemā, upāli, saṅghasāmaggiyo – atthupāli, saṅghasāmaggī atthāpetā byañjanupetā; atthupāli, saṅghasāmaggī atthupetā ca byañjanupetā ca. Katamā ca, upāli, saṅghasāmaggī atthāpetā byañjanupetā? Yasmiṃ, upāli, vatthusmiṃ hoti saṅghassa bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṅghabhedo saṅgharāji saṅghavavatthānaṃ saṅghanānākaraṇaṃ, saṅgho taṃ vatthuṃ avinicchinitvā amūlā mūlaṃ gantvā saṅghasāmaggiṃ karoti, ayaṃ vuccati, upāli, saṅghasāmaggī atthāpetā byañjanupetā. Katamā ca, upāli, saṅghasāmaggī atthupetā ca byañjanupetā ca? Yasmiṃ, upāli, vatthusmiṃ hoti saṅghassa bhaṇḍanaṃ kalaho viggaho vivādo saṅghabhedo saṅgharāji saṅghavavatthānaṃ saṅghanānākaraṇaṃ, saṅgho taṃ vatthuṃ vinicchinitvā mūlā mūlaṃ gantvā saṅghasāmaggiṃ karoti, ayaṃ vuccati, upāli, saṅghasāmaggī atthupetā ca byañjanupetā ca. Imā kho, upāli, dve saṅghasāmaggiyo’’ti.
४७७. अथ खो आयस्मा उपालि उट्ठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा येन भगवा तेनञ्जलिं पणामेत्वा भगवन्तं गाथाय अज्झभासि –
477. Atha kho āyasmā upāli uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
‘‘सङ्घस्स किच्चेसु च मन्तनासु च।
‘‘Saṅghassa kiccesu ca mantanāsu ca;
अत्थेसु जातेसु विनिच्छयेसु च।
Atthesu jātesu vinicchayesu ca;
कथंपकारोध नरो महत्थिको।
Kathaṃpakārodha naro mahatthiko;
भिक्खु कथं होतिध पग्गहारहोति॥
Bhikkhu kathaṃ hotidha paggahārahoti.
‘‘अनानुवज्जो पठमेन सीलतो।
‘‘Anānuvajjo paṭhamena sīlato;
अवेक्खिताचारो सुसंवुतिन्द्रियो।
Avekkhitācāro susaṃvutindriyo;
पच्चत्थिका नूपवदन्ति धम्मतो।
Paccatthikā nūpavadanti dhammato;
न हिस्स तं होति वदेय्यु येन नं॥
Na hissa taṃ hoti vadeyyu yena naṃ.
‘‘सो तादिसो सीलविसुद्धिया ठितो।
‘‘So tādiso sīlavisuddhiyā ṭhito;
विसारदो होति विसय्ह भासति।
Visārado hoti visayha bhāsati;
नच्छम्भति परिसगतो न वेधति।
Nacchambhati parisagato na vedhati;
अत्थं न हापेति अनुय्युतं भणं॥
Atthaṃ na hāpeti anuyyutaṃ bhaṇaṃ.
‘‘तथेव पञ्हं परिसासु पुच्छितो।
‘‘Tatheva pañhaṃ parisāsu pucchito;
न चेव पज्झायति न मङ्कु होति।
Na ceva pajjhāyati na maṅku hoti;
सो कालागतं ब्याकरणारहं वचो।
So kālāgataṃ byākaraṇārahaṃ vaco;
रञ्जेति विञ्ञूपरिसं विचक्खणो॥
Rañjeti viññūparisaṃ vicakkhaṇo.
‘‘सगारवो वुड्ढतरेसु भिक्खुसु।
‘‘Sagāravo vuḍḍhataresu bhikkhusu;
आचेरकम्हि च सके विसारदो।
Ācerakamhi ca sake visārado;
अलं पमेतुं पगुणो कथेतवे।
Alaṃ pametuṃ paguṇo kathetave;
पच्चत्थिकानञ्च विरद्धिकोविदो॥
Paccatthikānañca viraddhikovido.
‘‘पच्चत्थिका येन वजन्ति निग्गहं।
‘‘Paccatthikā yena vajanti niggahaṃ;
महाजनो सञ्ञपनञ्च गच्छति।
Mahājano saññapanañca gacchati;
सकञ्च आदायमयं न रिञ्चति।
Sakañca ādāyamayaṃ na riñcati;
‘‘दूतेय्यकम्मेसु अलं समुग्गहो।
‘‘Dūteyyakammesu alaṃ samuggaho;
सङ्घस्स किच्चेसु च आहु नं यथा।
Saṅghassa kiccesu ca āhu naṃ yathā;
करं वचो भिक्खुगणेन पेसितो।
Karaṃ vaco bhikkhugaṇena pesito;
अहं करोमीति न तेन मञ्ञति॥
Ahaṃ karomīti na tena maññati.
‘‘आपज्जति यावतकेसु वत्थुसु।
‘‘Āpajjati yāvatakesu vatthusu;
आपत्तिया होति यथा च वुट्ठिति।
Āpattiyā hoti yathā ca vuṭṭhiti;
एते विभङ्गा उभयस्स स्वागता।
Ete vibhaṅgā ubhayassa svāgatā;
आपत्ति वुट्ठानपदस्स कोविदो॥
Āpatti vuṭṭhānapadassa kovido.
‘‘निस्सारणं गच्छति यानि चाचरं।
‘‘Nissāraṇaṃ gacchati yāni cācaraṃ;
ओसारणं तंवुसितस्स जन्तुनो।
Osāraṇaṃ taṃvusitassa jantuno;
एतम्पि जानाति विभङ्गकोविदो॥
Etampi jānāti vibhaṅgakovido.
‘‘सगारवो वुड्ढतरेसु भिक्खुसु।
‘‘Sagāravo vuḍḍhataresu bhikkhusu;
नवेसु थेरेसु च मज्झिमेसु च।
Navesu theresu ca majjhimesu ca;
महाजनस्सत्थचरोध पण्डितो।
Mahājanassatthacarodha paṇḍito;
सो तादिसो भिक्खु इध पग्गहारहो’’ति॥
So tādiso bhikkhu idha paggahāraho’’ti.
उपालिसङ्घसामग्गीपुच्छा निट्ठिता।
Upālisaṅghasāmaggīpucchā niṭṭhitā.
कोसम्बकक्खन्धको दसमो।
Kosambakakkhandhako dasamo.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / अट्ठारसवत्थुकथा • Aṭṭhārasavatthukathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / उपालिसङ्घसामग्गीपुच्छावण्णना • Upālisaṅghasāmaggīpucchāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / सङ्घसामग्गीकथावण्णना • Saṅghasāmaggīkathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / अट्ठारसवत्थुकथावण्णना • Aṭṭhārasavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २७६. अट्ठारसवत्थुकथा • 276. Aṭṭhārasavatthukathā
