Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
මජ්ඣිම නිකාය 56
The Middle-Length Suttas Collection 56
උපාලිසුත්ත
With Upāli
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා නාළන්දායං විහරති පාවාරිකම්බවනේ.
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Nāḷandā in Pāvārika’s mango grove.
තේන ඛෝ පන සමයේන නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ නාළන්දායං පටිවසති මහතියා නිගණ්ඨපරිසාය සද්ධිං. අථ ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ නාළන්දායං පිණ්ඩාය චරිත්වා පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තෝ යේන පාවාරිකම්බවනං යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මෝදි.
At that time the Jain ascetic of the Ñātika clan was residing at Nāḷandā together with a large assembly of Jain ascetics. Then the Jain ascetic Dīgha Tapassī wandered for alms in Nāḷandā. After the meal, on his return from almsround, he went to Pāvārika’s mango grove. There he approached the Buddha, and exchanged greetings with him.
සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. ඒකමන්තං ඨිතං ඛෝ දීඝතපස්සිං නිගණ්ඨං භගවා ඒතදවෝච: “සංවිජ්ජන්ති ඛෝ, තපස්සි, ආසනානි; සචේ ආකඞ්ඛසි නිසීදා”ති.
When the greetings and polite conversation were over, he stood to one side. The Buddha said to him, “There are seats, Tapassī. Please sit if you wish.”
ඒවං වුත්තේ, දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ අඤ්ඤතරං නීචං ආසනං ගහේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නං ඛෝ දීඝතපස්සිං නිගණ්ඨං භගවා ඒතදවෝච: “කති පන, තපස්සි, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ කම්මානි පඤ්ඤපේති පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා”ති?
When he said this, Dīgha Tapassī took a low seat and sat to one side. The Buddha said to him, “Tapassī, how many kinds of deed does the Jain ascetic of the Ñātika clan describe for performing bad deeds?”
“න ඛෝ, ආවුසෝ ගෝතම, ආචිණ්ණං නිගණ්ඨස්ස නාටපුත්තස්ස ‘කම්මං, කම්මන්(අ)ති පඤ්ඤපේතුං; ‘දණ්ඩං, දණ්ඩන්(අ)ති ඛෝ, ආවුසෝ ගෝතම, ආචිණ්ණං නිගණ්ඨස්ස නාටපුත්තස්ස පඤ්ඤපේතුන්”ති.
“Friend Gotama, the Jain Ñātika doesn’t usually speak in terms of ‘deeds’. He usually speaks in terms of ‘rods’.”
“කති පන, තපස්සි, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ දණ්ඩානි පඤ්ඤපේති පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා”ති?
“Then how many kinds of rod does the Jain Ñātika describe for performing bad deeds?”
“තීණි ඛෝ, ආවුසෝ ගෝතම, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ දණ්ඩානි පඤ්ඤපේති පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියාති, සේය්යථිදං—කායදණ්ඩං, වචීදණ්ඩං, මනෝදණ්ඩන්”ති.
“The Jain Ñātika describes three kinds of rod for performing bad deeds: the physical rod, the verbal rod, and the mental rod.”
“කිං පන, තපස්සි, අඤ්ඤදේව කායදණ්ඩං, අඤ්ඤං වචීදණ්ඩං, අඤ්ඤං මනෝදණ්ඩන්”ති?
“But are these kinds of rod all distinct from each other?”
“අඤ්ඤදේව, ආවුසෝ ගෝතම, කායදණ්ඩං, අඤ්ඤං වචීදණ්ඩං, අඤ්ඤං මනෝදණ්ඩන්”ති.
“Yes, each is quite distinct.”
“ඉමේසං පන, තපස්සි, තිණ්ණං දණ්ඩානං ඒවං පටිවිභත්තානං ඒවං පටිවිසිට්ඨානං කතමං දණ්ඩං නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ මහාසාවජ්ජතරං පඤ්ඤපේති පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, යදි වා කායදණ්ඩං, යදි වා වචීදණ්ඩං, යදි වා මනෝදණ්ඩන්”ති?
“Of the three rods thus analyzed and differentiated, which rod does the Jain Ñātika describe as being the most blameworthy for performing bad deeds: the physical rod, the verbal rod, or the mental rod?”
“ඉමේසං ඛෝ, ආවුසෝ ගෝතම, තිණ්ණං දණ්ඩානං ඒවං පටිවිභත්තානං ඒවං පටිවිසිට්ඨානං කායදණ්ඩං නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ මහාසාවජ්ජතරං පඤ්ඤපේති පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, නෝ තථා වචීදණ්ඩං, නෝ තථා මනෝදණ්ඩන්”ති.
“The the Jain Ñātika describes the physical rod as being the most blameworthy for performing bad deeds, not so much the verbal rod or the mental rod.”
“කායදණ්ඩන්ති, තපස්සි, වදේසි”?
“Do you say the physical rod, Tapassī?”
“කායදණ්ඩන්ති, ආවුසෝ ගෝතම, වදාමි”.
“I say the physical rod, Friend Gotama.”
“කායදණ්ඩන්ති, තපස්සි, වදේසි”?
“Do you say the physical rod, Tapassī?”
“කායදණ්ඩන්ති, ආවුසෝ ගෝතම, වදාමි”.
“I say the physical rod, Friend Gotama.”
“කායදණ්ඩන්ති, තපස්සි, වදේසි”?
“Do you say the physical rod, Tapassī?”
“කායදණ්ඩන්ති, ආවුසෝ ගෝතම, වදාමී”ති.
“I say the physical rod, Friend Gotama.”
ඉතිහ භගවා දීඝතපස්සිං නිගණ්ඨං ඉමස්මිං කථාවත්ථුස්මිං යාවතතියකං පතිට්ඨාපේසි.
Thus the Buddha made Dīgha Tapassī stand by this point up to the third time.
ඒවං වුත්තේ, දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “ත්වං පනාවුසෝ ගෝතම, කති දණ්ඩානි පඤ්ඤපේසි පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා”ති?
When this was said, Dīgha Tapassī said to the Buddha, “But Friend Gotama, how many kinds of rod do you describe for performing bad deeds?”
“න ඛෝ, තපස්සි, ආචිණ්ණං තථාගතස්ස ‘දණ්ඩං, දණ්ඩන්(අ)ති පඤ්ඤපේතුං; ‘කම්මං, කම්මන්(අ)ති ඛෝ, තපස්සි, ආචිණ්ණං තථාගතස්ස පඤ්ඤපේතුන්”ති?
“Tapassī, the Realized One doesn’t usually speak in terms of ‘rods’. He usually speaks in terms of ‘deeds’.”
“ත්වං පනාවුසෝ ගෝතම, කති කම්මානි පඤ්ඤපේසි පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා”ති?
“Then how many kinds of deed do you describe for performing bad deeds?”
“තීණි ඛෝ අහං, තපස්සි, කම්මානි පඤ්ඤපේමි පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, සේය්යථිදං—කායකම්මං, වචීකම්මං, මනෝකම්මන්”ති.
“I describe three kinds of deed for performing bad deeds: physical deeds, verbal deeds, and mental deeds.”
“කිං පනාවුසෝ ගෝතම, අඤ්ඤදේව කායකම්මං, අඤ්ඤං වචීකම්මං, අඤ්ඤං මනෝකම්මන්”ති?
“But are these kinds of deed all distinct from each other?”
“අඤ්ඤදේව, තපස්සි, කායකම්මං, අඤ්ඤං වචීකම්මං, අඤ්ඤං මනෝකම්මන්”ති.
“Yes, each is quite distinct.”
“ඉමේසං පනාවුසෝ ගෝතම, තිණ්ණං කම්මානං ඒවං පටිවිභත්තානං ඒවං පටිවිසිට්ඨානං කතමං කම්මං මහාසාවජ්ජතරං පඤ්ඤපේසි පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, යදි වා කායකම්මං, යදි වා වචීකම්මං, යදි වා මනෝකම්මන්”ති?
“Of the three deeds thus analyzed and differentiated, which deed do you describe as being the most blameworthy for performing bad deeds: physical deeds, verbal deeds, or mental deeds?”
“ඉමේසං ඛෝ අහං, තපස්සි, තිණ්ණං කම්මානං ඒවං පටිවිභත්තානං ඒවං පටිවිසිට්ඨානං මනෝකම්මං මහාසාවජ්ජතරං පඤ්ඤපේමි පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, නෝ තථා කායකම්මං, නෝ තථා වචීකම්මන්”ති.
“I describe mental deeds as being the most blameworthy for performing bad deeds, not so much physical deeds or verbal deeds.”
“මනෝකම්මන්ති, ආවුසෝ ගෝතම, වදේසි”?
“Do you say mental deeds, Friend Gotama?”
“මනෝකම්මන්ති, තපස්සි, වදාමි”.
“I say mental deeds, Tapassī.”
“මනෝකම්මන්ති, ආවුසෝ ගෝතම, වදේසි”?
“Do you say mental deeds, Friend Gotama?”
“මනෝකම්මන්ති, තපස්සි, වදාමි”.
“I say mental deeds, Tapassī.”
“මනෝකම්මන්ති, ආවුසෝ ගෝතම, වදේසි”?
“Do you say mental deeds, Friend Gotama?”
“මනෝකම්මන්ති, තපස්සි, වදාමී”ති.
“I say mental deeds, Tapassī.”
ඉතිහ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ භගවන්තං ඉමස්මිං කථාවත්ථුස්මිං යාවතතියකං පතිට්ඨාපේත්වා උට්ඨායාසනා යේන නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමි.
Thus the Jain ascetic Dīgha Tapassī made the Buddha stand by this point up to the third time, after which he got up from his seat and went to see the Jain Ñātika.
තේන ඛෝ පන සමයේන නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ මහතියා ගිහිපරිසාය සද්ධිං නිසින්නෝ හෝති බාලකිනියා පරිසාය උපාලිපමුඛාය. අද්දසා ඛෝ නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ දීඝතපස්සිං නිගණ්ඨං දූරතෝව ආගච්ඡන්තං; දිස්වාන දීඝතපස්සිං නිගණ්ඨං ඒතදවෝච: “හන්ද කුතෝ නු ත්වං, තපස්සි, ආගච්ඡසි දිවා දිවස්සා”ති?
Now at that time the Jain Ñātika was sitting together with a large assembly of laypeople of Bālaka headed by Upāli. The Jain Ñātika saw Dīgha Tapassī coming off in the distance and said to him, “So, Tapassī, where are you coming from in the middle of the day?”
“ඉතෝ හි ඛෝ අහං, භන්තේ, ආගච්ඡාමි සමණස්ස ගෝතමස්ස සන්තිකා”ති.
“Just now, sir, I’ve come from the presence of the ascetic Gotama.”
“අහු පන තේ, තපස්සි, සමණේන ගෝතමේන සද්ධිං කෝචිදේව කථාසල්ලාපෝ”ති?
“But did you have some discussion with him?”
“අහු ඛෝ මේ, භන්තේ, සමණේන ගෝතමේන සද්ධිං කෝචිදේව කථාසල්ලාපෝ”ති.
“I did.”
“යථා කථං පන තේ, තපස්සි, අහු සමණේන ගෝතමේන සද්ධිං කෝචිදේව කථාසල්ලාපෝ”ති? අථ ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ යාවතකෝ අහෝසි භගවතා සද්ධිං කථාසල්ලාපෝ තං සබ්බං නිගණ්ඨස්ස නාටපුත්තස්ස ආරෝචේසි. ඒවං වුත්තේ, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ දීඝතපස්සිං නිගණ්ඨං ඒතදවෝච: “සාධු සාධු, තපස්සි. යථා තං සුතවතා සාවකේන සම්මදේව සත්ථුසාසනං ආජානන්තේන ඒවමේව දීඝතපස්සිනා නිගණ්ඨේන සමණස්ස ගෝතමස්ස බ්යාකතං. කිඤ්හි සෝභති ඡවෝ මනෝදණ්ඩෝ ඉමස්ස ඒවං ඕළාරිකස්ස කායදණ්ඩස්ස උපනිධාය. අථ ඛෝ කායදණ්ඩෝව මහාසාවජ්ජතරෝ පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, නෝ තථා වචීදණ්ඩෝ, නෝ තථා මනෝදණ්ඩෝ”ති.
“And what kind of discussion did you have with him?” Then Dīgha Tapassī informed the Jain Ñātika of all they had discussed. When he had spoken, the Jain Ñātika said to him, “Good, good, Tapassī! Dīgha Tapassī has answered the ascetic Gotama like a learned disciple who rightly understands their teacher’s instructions. For how impressive is the measly mental rod when compared with the substantial physical rod? Rather, the physical rod is the most blameworthy for performing bad deeds, not so much the verbal rod or the mental rod.”
ඒවං වුත්තේ, උපාලි ගහපති නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “සාධු සාධු, භන්තේ දීඝතපස්සී. යථා තං සුතවතා සාවකේන සම්මදේව සත්ථුසාසනං ආජානන්තේන ඒවමේවං භදන්තේන තපස්සිනා සමණස්ස ගෝතමස්ස බ්යාකතං. කිඤ්හි සෝභති ඡවෝ මනෝදණ්ඩෝ ඉමස්ස ඒවං ඕළාරිකස්ස කායදණ්ඩස්ස උපනිධාය. අථ ඛෝ කායදණ්ඩෝව මහාසාවජ්ජතරෝ පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, නෝ තථා වචීදණ්ඩෝ, නෝ තථා මනෝදණ්ඩෝ.
When he said this, the householder Upāli said to him, “Good, sir! Well done, Dīgha Tapassī! The Honorable Tapassī has answered the ascetic Gotama like a learned disciple who rightly understands their teacher’s instructions. For how impressive is the measly mental rod when compared with the substantial physical rod? Rather, the physical rod is the most blameworthy for performing bad deeds, not so much the verbal rod or the mental rod.
හන්ද චාහං, භන්තේ, ගච්ඡාමි සමණස්ස ගෝතමස්ස ඉමස්මිං කථාවත්ථුස්මිං වාදං ආරෝපේස්සාමි. සචේ මේ සමණෝ ගෝතමෝ තථා පතිට්ඨහිස්සති යථා භදන්තේන තපස්සිනා පතිට්ඨාපිතං; සේය්යථාපි නාම බලවා පුරිසෝ දීඝලෝමිකං ඒළකං ලෝමේසු ගහේත්වා ආකඩ්ඪේය්ය පරිකඩ්ඪේය්ය සම්පරිකඩ්ඪේය්ය; ඒවමේවාහං සමණං ගෝතමං වාදේන වාදං ආකඩ්ඪිස්සාමි පරිකඩ්ඪිස්සාමි සම්පරිකඩ්ඪිස්සාමි. සේය්යථාපි නාම බලවා සෝණ්ඩිකාකම්මකාරෝ මහන්තං සෝණ්ඩිකාකිලඤ්ජං ගම්භීරේ උදකරහදේ පක්ඛිපිත්වා කණ්ණේ ගහේත්වා ආකඩ්ඪේය්ය පරිකඩ්ඪේය්ය සම්පරිකඩ්ඪේය්ය; ඒවමේවාහං සමණං ගෝතමං වාදේන වාදං ආකඩ්ඪිස්සාමි පරිකඩ්ඪිස්සාමි සම්පරිකඩ්ඪිස්සාමි. සේය්යථාපි නාම බලවා සෝණ්ඩිකාධුත්තෝ වාලං කණ්ණේ ගහේත්වා ඕධුනේය්ය නිද්ධුනේය්ය නිප්ඵෝටේය්ය; ඒවමේවාහං සමණං ගෝතමං වාදේන වාදං ඕධුනිස්සාමි නිද්ධුනිස්සාමි නිප්ඵෝටේස්සාමි. සේය්යථාපි නාම කුඤ්ජරෝ සට්ඨිහායනෝ ගම්භීරං පෝක්ඛරණිං ඕගාහේත්වා සාණධෝවිකං නාම කීළිතජාතං කීළති; ඒවමේවාහං සමණං ගෝතමං සාණධෝවිකං මඤ්ඤේ කීළිතජාතං කීළිස්සාමි. හන්ද චාහං, භන්තේ, ගච්ඡාමි සමණස්ස ගෝතමස්ස ඉමස්මිං කථාවත්ථුස්මිං වාදං ආරෝපේස්සාමී”ති.
I’d better go and refute the ascetic Gotama’s doctrine regarding this point. If he stands by the position that he stated to Dīgha Tapassī, I’ll take him on in debate and drag him to and fro and round about, like a strong man would drag a fleecy sheep to and fro and round about! Taking him on in debate, I’ll drag him to and fro and round about, like a strong brewer’s worker would toss a large brewer’s sieve into a deep lake, grab it by the corners, and drag it to and fro and round about! Taking him on in debate, I’ll shake him down and about and give him a beating, like a strong brewer’s mixer would grab a strainer by the corners and shake it down and about, and give it a beating! I’ll play a game of ear-washing with the ascetic Gotama, like a sixty-year-old elephant would plunge into a deep lotus pond and play a game of ear-washing! Sir, I’d better go and refute the ascetic Gotama’s doctrine on this point.”
“ගච්ඡ ත්වං, ගහපති, සමණස්ස ගෝතමස්ස ඉමස්මිං කථාවත්ථුස්මිං වාදං ආරෝපේහි. අහං වා හි, ගහපති, සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේය්යං, දීඝතපස්සී වා නිගණ්ඨෝ, ත්වං වා”ති.
“Go, householder, refute the ascetic Gotama’s doctrine on this point. For either I should do so, or Dīgha Tapassī, or you.”
ඒවං වුත්තේ, දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “න ඛෝ මේතං, භන්තේ, රුච්චති යං උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේය්ය. සමණෝ හි, භන්තේ, ගෝතමෝ මායාවී ආවට්ටනිං මායං ජානාති යාය අඤ්ඤතිත්ථියානං සාවකේ ආවට්ටේතී”ති.
When he said this, Dīgha Tapassī said to the Jain Ñātika, “Sir, I don’t believe it’s a good idea for the householder Upāli to rebut the ascetic Gotama’s doctrine. For the ascetic Gotama is a magician. He knows a conversion magic, and uses it to convert the disciples of other religions.”
“අට්ඨානං ඛෝ ඒතං, තපස්සි, අනවකාසෝ යං උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්ය. ඨානඤ්ච ඛෝ ඒතං විජ්ජති යං සමණෝ ගෝතමෝ උපාලිස්ස ගහපතිස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්ය. ගච්ඡ ත්වං, ගහපති, සමණස්ස ගෝතමස්ස ඉමස්මිං කථාවත්ථුස්මිං වාදං ආරෝපේහි. අහං වා හි, ගහපති, සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේය්යං, දීඝතපස්සී වා නිගණ්ඨෝ, ත්වං වා”ති.
“It is impossible, Tapassī, it cannot happen that Upāli could become Gotama’s disciple. But it is possible that Gotama could become Upāli’s disciple. Go, householder, refute the ascetic Gotama’s doctrine on this point. For either I should do so, or Dīgha Tapassī, or you.”
දුතියම්පි ඛෝ දීඝතපස්සී …පේ… තතියම්පි ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “න ඛෝ මේතං, භන්තේ, රුච්චති යං උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේය්ය. සමණෝ හි, භන්තේ, ගෝතමෝ මායාවී ආවට්ටනිං මායං ජානාති යාය අඤ්ඤතිත්ථියානං සාවකේ ආවට්ටේතී”ති.
For a second time … and a third time, Dīgha Tapassī said to the Jain Ñātika, “Sir, I don’t believe it’s a good idea for the householder Upāli to rebut the ascetic Gotama’s doctrine. For the ascetic Gotama is a magician. He knows a conversion magic, and uses it to convert the disciples of other religions.”
“අට්ඨානං ඛෝ ඒතං, තපස්සි, අනවකාසෝ යං උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්ය. ඨානඤ්ච ඛෝ ඒතං විජ්ජති යං සමණෝ ගෝතමෝ උපාලිස්ස ගහපතිස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්ය. ගච්ඡ ත්වං, ගහපති, සමණස්ස ගෝතමස්ස ඉමස්මිං කථාවත්ථුස්මිං වාදං ආරෝපේහි. අහං වා හි, ගහපති, සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේය්යං, දීඝතපස්සී වා නිගණ්ඨෝ, ත්වං වා”ති.
“It is impossible, Tapassī, it cannot happen that Upāli could become Gotama’s disciple. But it is possible that Gotama could become Upāli’s disciple. Go, householder, refute the ascetic Gotama’s doctrine on this point. For either I should do so, or Dīgha Tapassī, or you.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ උපාලි ගහපති නිගණ්ඨස්ස නාටපුත්තස්ස පටිස්සුත්වා උට්ඨායාසනා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා යේන පාවාරිකම්බවනං යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ උපාලි ගහපති භගවන්තං ඒතදවෝච: “ආගමා නු ඛ්විධ, භන්තේ, දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ”ති?
“Yes, sir,” replied the householder Upāli to the Jain Ñātika. He got up from his seat, bowed, and respectfully circled him, keeping him on his right. Then he went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “Sir, did the Jain ascetic Dīgha Tapassī come here?”
“ආගමා ඛ්විධ, ගහපති, දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ”ති.
“He did, householder.”
“අහු ඛෝ පන තේ, භන්තේ, දීඝතපස්සිනා නිගණ්ඨේන සද්ධිං කෝචිදේව කථාසල්ලාපෝ”ති?
“But did you have some discussion with him?”
“අහු ඛෝ මේ, ගහපති, දීඝතපස්සිනා නිගණ්ඨේන සද්ධිං කෝචිදේව කථාසල්ලාපෝ”ති.
“I did.”
“යථා කථං පන තේ, භන්තේ, අහු දීඝතපස්සිනා නිගණ්ඨේන සද්ධිං කෝචිදේව කථාසල්ලාපෝ”ති?
“And what kind of discussion did you have with him?”
අථ ඛෝ භගවා යාවතකෝ අහෝසි දීඝතපස්සිනා නිගණ්ඨේන සද්ධිං කථාසල්ලාපෝ තං සබ්බං උපාලිස්ස ගහපතිස්ස ආරෝචේසි.
Then the Buddha informed Upāli of all they had discussed.
ඒවං වුත්තේ, උපාලි ගහපති භගවන්තං ඒතදවෝච: “සාධු සාධු, භන්තේ තපස්සී. යථා තං සුතවතා සාවකේන සම්මදේව සත්ථුසාසනං ආජානන්තේන ඒවමේවං දීඝතපස්සිනා නිගණ්ඨේන භගවතෝ බ්යාකතං. කිඤ්හි සෝභති ඡවෝ මනෝදණ්ඩෝ ඉමස්ස ඒවං ඕළාරිකස්ස කායදණ්ඩස්ස උපනිධාය? අථ ඛෝ කායදණ්ඩෝව මහාසාවජ්ජතරෝ පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, නෝ තථා වචීදණ්ඩෝ, නෝ තථා මනෝදණ්ඩෝ”ති.
When he said this, the householder Upāli said to him, “Good, sir, well done by Tapassī! The Honorable Tapassī has answered the ascetic Gotama like a learned disciple who rightly understands their teacher’s instructions. For how impressive is the measly mental rod when compared with the substantial physical rod? Rather, the physical rod is the most blameworthy for performing bad deeds, not so much the verbal rod or the mental rod.”
“සචේ ඛෝ ත්වං, ගහපති, සච්චේ පතිට්ඨාය මන්තේය්යාසි සියා නෝ ඒත්ථ කථාසල්ලාපෝ”ති.
“Householder, so long as you debate on the basis of truth, we can have some discussion about this.”
“සච්චේ අහං, භන්තේ, පතිට්ඨාය මන්තේස්සාමි; හෝතු නෝ ඒත්ථ කථාසල්ලාපෝ”ති.
“I will debate on the basis of truth, sir. Let us have some discussion about this.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, ඉධස්ස නිගණ්ඨෝ ආබාධිකෝ දුක්ඛිතෝ බාළ්හගිලානෝ සීතෝදකපටික්ඛිත්තෝ උණ්හෝදකපටිසේවී. සෝ සීතෝදකං අලභමානෝ කාලං කරේය්ය. ඉමස්ස පන, ගහපති, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ කත්ථූපපත්තිං පඤ්ඤපේතී”ති?
“What do you think, householder? Take a Jain ascetic who is sick, suffering, gravely ill. They reject cold water and use only hot water. Not getting cold water, they might die. Now, where does the Jain Ñātika say they would be reborn?”
“අත්ථි, භන්තේ, මනෝසත්තා නාම දේවා තත්ථ සෝ උපපජ්ජති”. “තං කිස්ස හේතු”? “අසු හි, භන්තේ, මනෝපටිබද්ධෝ කාලං කරෝතී”ති.
“Sir, there are gods called ‘mind-bound’. They would be reborn there. Why is that? Because they died with mental attachment.”
“මනසි කරෝහි, ගහපති, මනසි කරිත්වා ඛෝ, ගහපති, බ්යාකරෝහි. න ඛෝ තේ සන්ධියති පුරිමේන වා පච්ඡිමං, පච්ඡිමේන වා පුරිමං. භාසිතා ඛෝ පන තේ, ගහපති, ඒසා වාචා: ‘සච්චේ අහං, භන්තේ, පතිට්ඨාය මන්තේස්සාමි, හෝතු නෝ ඒත්ථ කථාසල්ලාපෝ(අ)”ති.
“Think about it, householder! You should think before answering. What you said before and what you said after don’t match up. But you said that you would debate on the basis of truth.”
“කිඤ්චාපි, භන්තේ, භගවා ඒවමාහ, අථ ඛෝ කායදණ්ඩෝව මහාසාවජ්ජතරෝ පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, නෝ තථා වචීදණ්ඩෝ, නෝ තථා මනෝදණ්ඩෝ”ති.
“Even though the Buddha says this, still the physical rod is the most blameworthy for performing bad deeds, not so much the verbal rod or the mental rod.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, ඉධස්ස නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ චාතුයාමසංවරසංවුතෝ සබ්බවාරිවාරිතෝ සබ්බවාරියුත්තෝ සබ්බවාරිධුතෝ සබ්බවාරිඵුටෝ. සෝ අභික්කමන්තෝ පටික්කමන්තෝ බහූ ඛුද්දකේ පාණේ සඞ්ඝාතං ආපාදේති. ඉමස්ස පන, ගහපති, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ කං විපාකං පඤ්ඤපේතී”ති?
“What do you think, householder? Take a Jain ascetic who is restrained in the fourfold restraint: obstructed by all water, devoted to all water, shaking off all water, pervaded by all water. When going out and coming back they accidentally injure many little creatures. Now, what result does the Jain Ñātika say they would incur?”
“අසඤ්චේතනිකං, භන්තේ, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ නෝ මහාසාවජ්ජං පඤ්ඤපේතී”ති.
“Sir, the Jain Ñātika says that unintentional acts are not very blameworthy.”
“සචේ පන, ගහපති, චේතේතී”ති?
“But if they are intentional?”
“මහාසාවජ්ජං, භන්තේ, හෝතී”ති.
“Then they are very blameworthy.”
“චේතනං පන, ගහපති, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ කිස්මිං පඤ්ඤපේතී”ති?
“But where does the Jain Ñātika say that intention is classified?”
“මනෝදණ්ඩස්මිං, භන්තේ”ති.
“In the mental rod, sir.”
“මනසි කරෝහි, ගහපති, මනසි කරිත්වා ඛෝ, ගහපති, බ්යාකරෝහි. න ඛෝ තේ සන්ධියති පුරිමේන වා පච්ඡිමං, පච්ඡිමේන වා පුරිමං. භාසිතා ඛෝ පන තේ, ගහපති, ඒසා වාචා: ‘සච්චේ අහං, භන්තේ, පතිට්ඨාය මන්තේස්සාමි; හෝතු නෝ ඒත්ථ කථාසල්ලාපෝ(අ)”ති.
“Think about it, householder! You should think before answering. What you said before and what you said after don’t match up. But you said that you would debate on the basis of truth.”
“කිඤ්චාපි, භන්තේ, භගවා ඒවමාහ, අථ ඛෝ කායදණ්ඩෝව මහාසාවජ්ජතරෝ පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, නෝ තථා වචීදණ්ඩෝ, නෝ තථා මනෝදණ්ඩෝ”ති.
“Even though the Buddha says this, still the physical rod is the most blameworthy for performing bad deeds, not so much the verbal rod or the mental rod.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, අයං නාළන්දා ඉද්ධා චේව ඵීතා ච බහුජනා ආකිණ්ණමනුස්සා”ති?
“What do you think, householder? Is this Nāḷandā successful and prosperous, populous, full of people?”
“ඒවං, භන්තේ, අයං නාළන්දා ඉද්ධා චේව ඵීතා ච බහුජනා ආකිණ්ණමනුස්සා”ති.
“Indeed it is, sir.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, ඉධ පුරිසෝ ආගච්ඡේය්ය උක්ඛිත්තාසිකෝ. සෝ ඒවං වදේය්ය: ‘අහං යාවතිකා ඉමිස්සා නාළන්දාය පාණා තේ ඒකේන ඛණේන ඒකේන මුහුත්තේන ඒකං මංසඛලං ඒකං මංසපුඤ්ජං කරිස්සාමී(අ)ති. තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, පහෝති නු ඛෝ සෝ පුරිසෝ යාවතිකා ඉමිස්සා නාළන්දාය පාණා තේ ඒකේන ඛණේන ඒකේන මුහුත්තේන ඒකං මංසඛලං ඒකං මංසපුඤ්ජං කාතුන්”ති?
“What do you think, householder? Suppose a man were to come along with a drawn sword and say: ‘In one moment I will reduce all the living creatures within the bounds of Nāḷandā to one heap and mass of flesh!’ What do you think, householder? Could he do that?”
“දසපි, භන්තේ, පුරිසා, වීසම්පි, භන්තේ, පුරිසා, තිංසම්පි, භන්තේ, පුරිසා, චත්තාරීසම්පි, භන්තේ, පුරිසා, පඤ්ඤාසම්පි, භන්තේ, පුරිසා නප්පහෝන්ති යාවතිකා ඉමිස්සා නාළන්දාය පාණා තේ ඒකේන ඛණේන ඒකේන මුහුත්තේන ඒකං මංසඛලං ඒකං මංසපුඤ්ජං කාතුං. කිඤ්හි සෝභති ඒකෝ ඡවෝ පුරිසෝ”ති.
“Sir, even ten, twenty, thirty, forty, or fifty men couldn’t do that. How impressive is one measly man?”
“තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, ඉධ ආගච්ඡේය්ය සමණෝ වා බ්රාහ්මණෝ වා ඉද්ධිමා චේතෝවසිප්පත්තෝ. සෝ ඒවං වදේය්ය: ‘අහං ඉමං නාළන්දං ඒකේන මනෝපදෝසේන භස්මං කරිස්සාමී(අ)ති. තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, පහෝති නු ඛෝ සෝ සමණෝ වා බ්රාහ්මණෝ වා ඉද්ධිමා චේතෝවසිප්පත්තෝ ඉමං නාළන්දං ඒකේන මනෝපදෝසේන භස්මං කාතුන්”ති?
“What do you think, householder? Suppose an ascetic or brahmin with psychic power, who has achieved mastery of the mind, were to come along and say: ‘I will reduce Nāḷandā to ashes with a single malevolent act of will!’ What do you think, householder? Could he do that?”
“දසපි, භන්තේ, නාළන්දා, වීසම්පි නාළන්දා, තිංසම්පි නාළන්දා, චත්තාරීසම්පි නාළන්දා, පඤ්ඤාසම්පි නාළන්දා පහෝති සෝ සමණෝ වා බ්රාහ්මණෝ වා ඉද්ධිමා චේතෝවසිප්පත්තෝ ඒකේන මනෝපදෝසේන භස්මං කාතුං. කිඤ්හි සෝභති ඒකා ඡවා නාළන්දා”ති.
“Sir, an ascetic or brahmin with psychic power, who has achieved mastery of the mind, could reduce ten, twenty, thirty, forty, or fifty Nāḷandās to ashes with a single malevolent act of will. How impressive is one measly Nāḷandā?”
“මනසි කරෝහි, ගහපති, මනසි කරිත්වා ඛෝ, ගහපති, බ්යාකරෝහි. න ඛෝ තේ සන්ධියති පුරිමේන වා පච්ඡිමං, පච්ඡිමේන වා පුරිමං. භාසිතා ඛෝ පන තේ, ගහපති, ඒසා වාචා: ‘සච්චේ අහං, භන්තේ, පතිට්ඨාය මන්තේස්සාමි; හෝතු නෝ ඒත්ථ කථාසල්ලාපෝ(අ)”ති.
“Think about it, householder! You should think before answering. What you said before and what you said after don’t match up. But you said that you would debate on the basis of truth.”
“කිඤ්චාපි, භන්තේ, භගවා ඒවමාහ, අථ ඛෝ කායදණ්ඩෝව මහාසාවජ්ජතරෝ පාපස්ස කම්මස්ස කිරියාය පාපස්ස කම්මස්ස පවත්තියා, නෝ තථා වචීදණ්ඩෝ, නෝ තථා මනෝදණ්ඩෝ”ති.
“Even though the Buddha says this, still the physical rod is the most blameworthy for performing bad deeds, not so much the verbal rod or the mental rod.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, සුතං තේ දණ්ඩකීරඤ්ඤං කාලිඞ්ගාරඤ්ඤං මජ්ඣාරඤ්ඤං මාතඞ්ගාරඤ්ඤං අරඤ්ඤං අරඤ්ඤභූතන්”ති?
“What do you think, householder? Have you heard how the wildernesses of Daṇḍaka, Kaliṅga, Mejjha, and Mātaṅga came to be that way?”
“ඒවං, භන්තේ, සුතං මේ දණ්ඩකීරඤ්ඤං කාලිඞ්ගාරඤ්ඤං මජ්ඣාරඤ්ඤං මාතඞ්ගාරඤ්ඤං අරඤ්ඤං අරඤ්ඤභූතන්”ති.
“I have, sir.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, ගහපති, කින්ති තේ සුතං කේන තං දණ්ඩකීරඤ්ඤං කාලිඞ්ගාරඤ්ඤං මජ්ඣාරඤ්ඤං මාතඞ්ගාරඤ්ඤං අරඤ්ඤං අරඤ්ඤභූතන්”ති?
“What have you heard?”
“සුතං මේතං, භන්තේ, ඉසීනං මනෝපදෝසේන තං දණ්ඩකීරඤ්ඤං කාලිඞ්ගාරඤ්ඤං මජ්ඣාරඤ්ඤං මාතඞ්ගාරඤ්ඤං අරඤ්ඤං අරඤ්ඤභූතන්”ති.
“I heard that it was because of a malevolent act of will by seers that the wildernesses of Daṇḍaka, Kaliṅga, Mejjha, and Mātaṅga came to be that way.”
“මනසි කරෝහි, ගහපති, මනසි කරිත්වා ඛෝ, ගහපති, බ්යාකරෝහි. න ඛෝ තේ සන්ධියති පුරිමේන වා පච්ඡිමං, පච්ඡිමේන වා පුරිමං. භාසිතා ඛෝ පන තේ, ගහපති, ඒසා වාචා: ‘සච්චේ අහං, භන්තේ, පතිට්ඨාය මන්තේස්සාමි; හෝතු නෝ ඒත්ථ කථාසල්ලාපෝ(අ)”ති.
“Think about it, householder! You should think before answering. What you said before and what you said after don’t match up. But you said that you would debate on the basis of truth.”
“පුරිමේනේවාහං, භන්තේ, ඕපම්මේන භගවතෝ අත්තමනෝ අභිරද්ධෝ. අපි චාහං ඉමානි භගවතෝ විචිත්රානි පඤ්හපටිභානානි සෝතුකාමෝ, ඒවාහං භගවන්තං පච්චනීකං කාතබ්බං අමඤ්ඤිස්සං.
“Sir, I was already delighted and satisfied by the Buddha’s very first simile. Nevertheless, I wanted to hear the Buddha’s various solutions to the problem, so I thought I’d oppose you in this way.
අභික්කන්තං, භන්තේ, අභික්කන්තං, භන්තේ. සේය්යථාපි, භන්තේ, නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජේය්ය, පටිච්ඡන්නං වා විවරේය්ය, මූළ්හස්ස වා මග්ගං ආචික්ඛේය්ය, අන්ධකාරේ වා තේලපජ්ජෝතං ධාරේය්ය: ‘චක්ඛුමන්තෝ රූපානි දක්ඛන්තී(අ)ති; ඒවමේවං භගවතා අනේකපරියායේන ධම්මෝ පකාසිතෝ. ඒසාහං, භන්තේ, භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ධාරේතු අජ්ජතග්ගේ පාණුපේතං සරණං ගතන්”ති.
Excellent, sir! Excellent! As if he were righting the overturned, or revealing the hidden, or pointing out the path to the lost, or lighting a lamp in the dark so people with clear eyes can see what’s there, the Buddha has made the teaching clear in many ways. I go for refuge to the Buddha, to the teaching, and to the bhikkhu Saṅgha. From this day forth, may the Buddha remember me as a lay follower who has gone for refuge for life.”
“අනුවිච්චකාරං ඛෝ, ගහපති, කරෝහි, අනුවිච්චකාරෝ තුම්හාදිසානං ඤාතමනුස්සානං සාධු හෝතී”ති.
“Householder, you should act after careful consideration. It’s good for well-known people such as yourself to act after careful consideration.”
“ඉමිනාපාහං, භන්තේ, භගවතෝ භිය්යෝසෝ මත්තාය අත්තමනෝ අභිරද්ධෝ යං මං භගවා ඒවමාහ: ‘අනුවිච්චකාරං ඛෝ, ගහපති, කරෝහි, අනුවිච්චකාරෝ තුම්හාදිසානං ඤාතමනුස්සානං සාධු හෝතී(අ)ති. මඤ්හි, භන්තේ, අඤ්ඤතිත්ථියා සාවකං ලභිත්වා කේවලකප්පං නාළන්දං පටාකං පරිහරේය්යුං: ‘උපාලි අම්හාකං ගහපති සාවකත්තං උපගතෝ(අ)ති. අථ ච පන මං භගවා ඒවමාහ: ‘අනුවිච්චකාරං ඛෝ, ගහපති, කරෝහි, අනුවිච්චකාරෝ තුම්හාදිසානං ඤාතමනුස්සානං සාධු හෝතී(අ)ති.
“Now I’m even more delighted and satisfied with the Buddha, since he tells me to act after careful consideration. For if the followers of other religions were to gain me as a disciple, they’d carry a banner all over Nāḷandā, saying: ‘The householder Upāli has become our disciple!’ And yet the Buddha says: ‘Householder, you should act after careful consideration. It’s good for well-known people such as yourself to act after careful consideration.’
ඒසාහං, භන්තේ, දුතියම්පි භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ධාරේතු අජ්ජතග්ගේ පාණුපේතං සරණං ගතන්”ති.
For a second time, I go for refuge to the Buddha, to the teaching, and to the bhikkhu Saṅgha. From this day forth, may the Buddha remember me as a lay follower who has gone for refuge for life.”
“දීඝරත්තං ඛෝ තේ, ගහපති, නිගණ්ඨානං ඕපානභූතං කුලං යේන නේසං උපගතානං පිණ්ඩකං දාතබ්බං මඤ්ඤේය්යාසී”ති.
“For a long time now, householder, your family has been a well-spring of support for the Jain ascetics. You should consider giving to them when they come.”
“ඉමිනාපාහං, භන්තේ, භගවතෝ භිය්යෝසෝ මත්තාය අත්තමනෝ අභිරද්ධෝ යං මං භගවා ඒවමාහ: ‘දීඝරත්තං ඛෝ තේ, ගහපති, නිගණ්ඨානං ඕපානභූතං කුලං යේන නේසං උපගතානං පිණ්ඩකං දාතබ්බං මඤ්ඤේය්යාසී(අ)ති. සුතං මේතං, භන්තේ, සමණෝ ගෝතමෝ ඒවමාහ: ‘මය්හමේව දානං දාතබ්බං, නාඤ්ඤේසං දානං දාතබ්බං; මය්හමේව සාවකානං දානං දාතබ්බං, නාඤ්ඤේසං සාවකානං දානං දාතබ්බං; මය්හමේව දින්නං මහප්ඵලං, නාඤ්ඤේසං දින්නං මහප්ඵලං; මය්හමේව සාවකානං දින්නං මහප්ඵලං, නාඤ්ඤේසං සාවකානං දින්නං මහප්ඵලන්(අ)ති. අථ ච පන මං භගවා නිගණ්ඨේසුපි දානේ සමාදපේති. අපි ච, භන්තේ, මයමේත්ථ කාලං ජානිස්සාම.
“Now I’m even more delighted and satisfied with the Buddha, since he tells me to consider giving to the Jain ascetics when they come. I have heard, sir, that the ascetic Gotama says this: ‘Gifts should only be given to me, not to others. Gifts should only be given to my disciples, not to the disciples of others. Only what is given to me is very fruitful, not what is given to others. Only what is given to my disciples is very fruitful, not what is given to the disciples of others.’ Yet the Buddha encourages me to give to the Jain ascetics. Well, sir, we’ll know the proper time for that.
ඒසාහං, භන්තේ, තතියම්පි භගවන්තං සරණං ගච්ඡාමි ධම්මඤ්ච භික්ඛුසඞ්ඝඤ්ච. උපාසකං මං භගවා ධාරේතු අජ්ජතග්ගේ පාණුපේතං සරණං ගතන්”ති.
For a third time, I go for refuge to the Buddha, to the teaching, and to the bhikkhu Saṅgha. From this day forth, may the Buddha remember me as a lay follower who has gone for refuge for life.”
අථ ඛෝ භගවා උපාලිස්ස ගහපතිස්ස අනුපුබ්බිං කථං කථේසි, සේය්යථිදං—දානකථං සීලකථං සග්ගකථං, කාමානං ආදීනවං ඕකාරං සඞ්කිලේසං, නේක්ඛම්මේ ආනිසංසං පකාසේසි. යදා භගවා අඤ්ඤාසි උපාලිං ගහපතිං කල්ලචිත්තං මුදුචිත්තං විනීවරණචිත්තං උදග්ගචිත්තං පසන්නචිත්තං, අථ යා බුද්ධානං සාමුක්කංසිකා ධම්මදේසනා තං පකාසේසි—දුක්ඛං, සමුදයං, නිරෝධං, මග්ගං. සේය්යථාපි නාම සුද්ධං වත්ථං අපගතකාළකං සම්මදේව රජනං පටිග්ගණ්හේය්ය; ඒවමේව උපාලිස්ස ගහපතිස්ස තස්මිංයේව ආසනේ විරජං වීතමලං ධම්මචක්ඛුං උදපාදි: “යං කිඤ්චි සමුදයධම්මං සබ්බං තං නිරෝධධම්මන්”ති. අථ ඛෝ උපාලි ගහපති දිට්ඨධම්මෝ පත්තධම්මෝ විදිතධම්මෝ පරියෝගාළ්හධම්මෝ තිණ්ණවිචිකිච්ඡෝ විගතකථඞ්කථෝ වේසාරජ්ජප්පත්තෝ අපරප්පච්චයෝ සත්ථුසාසනේ භගවන්තං ඒතදවෝච:
Then the Buddha taught the householder Upāli step by step, with a talk on giving, ethical conduct, and heaven. He explained the drawbacks of sensual pleasures, so sordid and corrupt, and the benefit of renunciation. And when he knew that Upāli’s mind was ready, pliable, rid of hindrances, elated, and confident he explained the special teaching of the Buddhas: suffering, its origin, its cessation, and the path. Just as a clean cloth rid of stains would properly absorb dye, in that very seat the stainless, immaculate vision of the Dhamma arose in Upāli: “Everything that has a beginning has an end.” Then Upāli saw, attained, understood, and fathomed the Dhamma. He went beyond doubt, got rid of indecision, and became self-assured and independent of others regarding the Teacher’s instructions.
“හන්ද ච දානි මයං, භන්තේ, ගච්ඡාම, බහුකිච්චා මයං බහුකරණීයා”ති.
He said to the Buddha, “Well, now, sir, I must go. I have many duties, and much to do.”
“යස්සදානි ත්වං, ගහපති, කාලං මඤ්ඤසී”ති.
“Please, householder, go at your convenience.”
අථ ඛෝ උපාලි ගහපති භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා යේන සකං නිවේසනං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා දෝවාරිකං ආමන්තේසි: “අජ්ජතග්ගේ, සම්ම දෝවාරික, ආවරාමි ද්වාරං නිගණ්ඨානං නිගණ්ඨීනං, අනාවටං ද්වාරං භගවතෝ භික්ඛූනං භික්ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං. සචේ කෝචි නිගණ්ඨෝ ආගච්ඡති තමේනං ත්වං ඒවං වදේය්යාසි: ‘තිට්ඨ, භන්තේ, මා පාවිසි. අජ්ජතග්ගේ උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගතෝ. ආවටං ද්වාරං නිගණ්ඨානං නිගණ්ඨීනං, අනාවටං ද්වාරං භගවතෝ භික්ඛූනං භික්ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං. සචේ තේ, භන්තේ, පිණ්ඩකේන අත්ථෝ, ඒත්ථේව තිට්ඨ, ඒත්ථේව තේ ආහරිස්සන්තී(අ)”ති.
And then the householder Upāli approved and agreed with what the Buddha said. He got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on his right. Then he went back to his own home, where he addressed the gatekeeper, “My good gatekeeper, from this day forth close the gate to Jain monks and nuns, and open it for the Buddha’s monks, nuns, laymen, and laywomen. If any Jain ascetics come, say this to them: ‘Wait, sir, do not enter. From now on the householder Upāli has become a disciple of the ascetic Gotama. His gate is closed to Jain monks and nuns, and opened for the Buddha’s monks, nuns, laymen, and laywomen. If you require almsfood, wait here, they will bring it to you.’”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ දෝවාරිකෝ උපාලිස්ස ගහපතිස්ස පච්චස්සෝසි.
“Yes, sir,” replied the gatekeeper.
අස්සෝසි ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ: “උපාලි කිර ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගතෝ”ති. අථ ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ යේන නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “සුතං මේතං, භන්තේ, උපාලි කිර ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගතෝ”ති.
Dīgha Tapassī heard that Upāli had become a disciple of the ascetic Gotama. He went to the Jain Ñātika and said to him, “Sir, they say that the householder Upāli has become a disciple of the ascetic Gotama.”
“අට්ඨානං ඛෝ ඒතං, තපස්සි, අනවකාසෝ යං උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්ය. ඨානඤ්ච ඛෝ ඒතං විජ්ජති යං සමණෝ ගෝතමෝ උපාලිස්ස ගහපතිස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්යා”ති.
“It is impossible, Tapassī, it cannot happen that Upāli could become Gotama’s disciple. But it is possible that Gotama could become Upāli’s disciple.”
දුතියම්පි ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ …පේ… තතියම්පි ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “සුතං මේතං, භන්තේ …
For a second time … and a third time, Dīgha Tapassī said to the Jain Ñātika, “Sir, they say that the householder Upāli has become a disciple of the ascetic Gotama.”
පේ… උපාලිස්ස ගහපතිස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්යා”ති.
“It is impossible, Tapassī, it cannot happen that Upāli could become Gotama’s disciple. But it is possible that Gotama could become Upāli’s disciple.”
“හන්දාහං, භන්තේ, ගච්ඡාමි යාව ජානාමි යදි වා උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගතෝ යදි වා නෝ”ති.
“Well, sir, I’d better go and find out whether or not Upāli has become Gotama’s disciple.”
“ගච්ඡ ත්වං, තපස්සි, ජානාහි යදි වා උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගතෝ යදි වා නෝ”ති.
“Go, Tapassī, and find out whether or not Upāli has become Gotama’s disciple.”
අථ ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ යේන උපාලිස්ස ගහපතිස්ස නිවේසනං තේනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛෝ දෝවාරිකෝ දීඝතපස්සිං නිගණ්ඨං දූරතෝව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන දීඝතපස්සිං නිගණ්ඨං ඒතදවෝච: “තිට්ඨ, භන්තේ, මා පාවිසි. අජ්ජතග්ගේ උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගතෝ. ආවටං ද්වාරං නිගණ්ඨානං නිගණ්ඨීනං, අනාවටං ද්වාරං භගවතෝ භික්ඛූනං භික්ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං. සචේ තේ, භන්තේ, පිණ්ඩකේන අත්ථෝ, ඒත්ථේව තිට්ඨ, ඒත්ථේව තේ ආහරිස්සන්තී”ති.
Then Dīgha Tapassī went to Upāli’s home. The gatekeeper saw him coming off in the distance and said to him, “Wait, sir, do not enter. From now on the householder Upāli has become a disciple of the ascetic Gotama. His gate is closed to Jain monks and nuns, and opened for the Buddha’s monks, nuns, laymen, and laywomen. If you require almsfood, wait here, they will bring it to you.”
“න මේ, ආවුසෝ, පිණ්ඩකේන අත්ථෝ”ති වත්වා තතෝ පටිනිවත්තිත්වා යේන නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “සච්චංයේව ඛෝ, භන්තේ, යං උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගතෝ. ඒතං ඛෝ තේ අහං, භන්තේ, නාලත්ථං, න ඛෝ මේ, භන්තේ, රුච්චති යං උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේය්ය. සමණෝ හි, භන්තේ, ගෝතමෝ මායාවී ආවට්ටනිං මායං ජානාති යාය අඤ්ඤතිත්ථියානං සාවකේ ආවට්ටේතීති. ආවට්ටෝ ඛෝ තේ, භන්තේ, උපාලි ගහපති සමණේන ගෝතමේන ආවට්ටනියා මායායා”ති.
Saying, “No, mister, I do not require almsfood,” he turned back and went to the Jain Ñātika and said to him, “Sir, it’s really true that Upāli has become Gotama’s disciple. Sir, I couldn’t get you to accept that it wasn’t a good idea for the householder Upāli to rebut the ascetic Gotama’s doctrine. For the ascetic Gotama is a magician. He knows a conversion magic, and uses it to convert the disciples of other religions. The householder Upāli has been converted by the ascetic Gotama’s conversion magic!”
“අට්ඨානං ඛෝ ඒතං, තපස්සි, අනවකාසෝ යං උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්ය. ඨානඤ්ච ඛෝ ඒතං විජ්ජති යං සමණෝ ගෝතමෝ උපාලිස්ස ගහපතිස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්යා”ති.
“It is impossible, Tapassī, it cannot happen that Upāli could become Gotama’s disciple. But it is possible that Gotama could become Upāli’s disciple.”
දුතියම්පි ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “සච්චංයේව, භන්තේ …පේ… උපාලිස්ස ගහපතිස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්යා”ති. තතියම්පි ඛෝ දීඝතපස්සී නිගණ්ඨෝ නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “සච්චංයේව ඛෝ, භන්තේ …
For a second time … and a third time, Dīgha Tapassī told the Jain Ñātika that it was really true.
පේ… උපාලිස්ස ගහපතිස්ස සාවකත්තං උපගච්ඡේය්යා”ති.
“It is impossible …
“හන්ද චාහං, තපස්සි, ගච්ඡාමි යාව චාහං සාමංයේව ජානාමි යදි වා උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගතෝ යදි වා නෝ”ති.
Well, Tapassī, I’d better go and find out for myself whether or not Upāli has become Gotama’s disciple.”
අථ ඛෝ නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ මහතියා නිගණ්ඨපරිසාය සද්ධිං යේන උපාලිස්ස ගහපතිස්ස නිවේසනං තේනුපසඞ්කමි. අද්දසා ඛෝ දෝවාරිකෝ නිගණ්ඨං නාටපුත්තං දූරතෝව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “තිට්ඨ, භන්තේ, මා පාවිසි. අජ්ජතග්ගේ උපාලි ගහපති සමණස්ස ගෝතමස්ස සාවකත්තං උපගතෝ. ආවටං ද්වාරං නිගණ්ඨානං නිගණ්ඨීනං, අනාවටං ද්වාරං භගවතෝ භික්ඛූනං භික්ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං. සචේ තේ, භන්තේ, පිණ්ඩකේන අත්ථෝ, ඒත්ථේව තිට්ඨ, ඒත්ථේව තේ ආහරිස්සන්තී”ති.
Then the Jain Ñātika went to Upāli’s home together with a large following of Jain ascetics. The gatekeeper saw him coming off in the distance and said to him: “Wait, sir, do not enter. From now on the householder Upāli has become a disciple of the ascetic Gotama. His gate is closed to Jain monks and nuns, and opened for the Buddha’s monks, nuns, laymen, and laywomen. If you require almsfood, wait here, they will bring it to you.”
“තේන හි, සම්ම දෝවාරික, යේන උපාලි ගහපති තේනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා උපාලිං ගහපතිං ඒවං වදේහි: ‘නිගණ්ඨෝ, භන්තේ, නාටපුත්තෝ මහතියා නිගණ්ඨපරිසාය සද්ධිං බහිද්වාරකෝට්ඨකේ ඨිතෝ; සෝ තේ දස්සනකාමෝ(අ)”ති.
“Well then, my good gatekeeper, go to Upāli and say: ‘Sir, the Jain Ñātika is waiting outside the gates together with a large following of Jain ascetics. He wishes to see you.’”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ දෝවාරිකෝ නිගණ්ඨස්ස නාටපුත්තස්ස පටිස්සුත්වා යේන උපාලි ගහපති තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා උපාලිං ගහපතිං ඒතදවෝච: “නිගණ්ඨෝ, භන්තේ, නාටපුත්තෝ මහතියා නිගණ්ඨපරිසාය සද්ධිං බහිද්වාරකෝට්ඨකේ ඨිතෝ; සෝ තේ දස්සනකාමෝ”ති. “තේන හි, සම්ම දෝවාරික, මජ්ඣිමාය ද්වාරසාලාය ආසනානි පඤ්ඤපේහී”ති.
“Yes, sir,” replied the gatekeeper. He went to Upāli and relayed what was said. Upāli said to him, “Well, then, my good gatekeeper, prepare seats in the hall of the middle gate.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ දෝවාරිකෝ උපාලිස්ස ගහපතිස්ස පටිස්සුත්වා මජ්ඣිමාය ද්වාරසාලාය ආසනානි පඤ්ඤපේත්වා යේන උපාලි ගහපති තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා උපාලිං ගහපතිං ඒතදවෝච: “පඤ්ඤත්තානි ඛෝ, භන්තේ, මජ්ඣිමාය ද්වාරසාලාය ආසනානි. යස්සදානි කාලං මඤ්ඤසී”ති.
“Yes, sir,” replied the gatekeeper. He did as he was asked, then returned to Upāli and said, “Sir, seats have been prepared in the hall of the middle gate. Please go at your convenience.”
අථ ඛෝ උපාලි ගහපති යේන මජ්ඣිමා ද්වාරසාලා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා යං තත්ථ ආසනං අග්ගඤ්ච සේට්ඨඤ්ච උත්තමඤ්ච පණීතඤ්ච තත්ථ සාමං නිසීදිත්වා දෝවාරිකං ආමන්තේසි: “තේන හි, සම්ම දෝවාරික, යේන නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ තේනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒවං වදේහි: ‘උපාලි, භන්තේ, ගහපති ඒවමාහ—පවිස කිර, භන්තේ, සචේ ආකඞ්ඛසී(අ)”ති.
Then Upāli went to the hall of the middle gate, where he sat on the highest and finest seat. He addressed the gatekeeper, “Well then, my good gatekeeper, go to the Jain Ñātika and say to him: ‘Sir, Upāli says you may enter if you wish.’”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ දෝවාරිකෝ උපාලිස්ස ගහපතිස්ස පටිස්සුත්වා යේන නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “උපාලි, භන්තේ, ගහපති ඒවමාහ: ‘පවිස කිර, භන්තේ, සචේ ආකඞ්ඛසී(අ)”ති.
“Yes, sir,” replied the gatekeeper. He went to the Jain Ñātika and relayed what was said.
අථ ඛෝ නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ මහතියා නිගණ්ඨපරිසාය සද්ධිං යේන මජ්ඣිමා ද්වාරසාලා තේනුපසඞ්කමි. අථ ඛෝ උපාලි ගහපති—යං සුදං පුබ්බේ යතෝ පස්සති නිගණ්ඨං නාටපුත්තං දූරතෝව ආගච්ඡන්තං දිස්වාන තතෝ පච්චුග්ගන්ත්වා යං තත්ථ ආසනං අග්ගඤ්ච සේට්ඨඤ්ච උත්තමඤ්ච පණීතඤ්ච තං උත්තරාසඞ්ගේන සම්මජ්ජිත්වා පරිග්ගහේත්වා නිසීදාපේති සෝ—දානි යං තත්ථ ආසනං අග්ගඤ්ච සේට්ඨඤ්ච උත්තමඤ්ච පණීතඤ්ච තත්ථ සාමං නිසීදිත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “සංවිජ්ජන්ති ඛෝ, භන්තේ, ආසනානි; සචේ ආකඞ්ඛසි, නිසීදා”ති.
Then the Jain Ñātika went to the hall of the middle gate together with a large following of Jain ascetics. Previously, when Upāli saw the Jain Ñātika coming, he would go out to greet him and, having wiped off the highest and finest seat with his upper robe, he would put his arms around him and sit him down. But today, having seated himself on the highest and finest seat, he said to the Jain Ñātika, “There are seats, sir. Please sit if you wish.”
ඒවං වුත්තේ, නිගණ්ඨෝ නාටපුත්තෝ උපාලිං ගහපතිං ඒතදවෝච: “උම්මත්තෝසි ත්වං, ගහපති, දත්තෝසි ත්වං, ගහපති. ‘ගච්ඡාමහං, භන්තේ, සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේස්සාමී(අ)ති ගන්ත්වා මහතාසි වාදසඞ්ඝාටේන පටිමුක්කෝ ආගතෝ. සේය්යථාපි, ගහපති, පුරිසෝ අණ්ඩහාරකෝ ගන්ත්වා උබ්භතේහි අණ්ඩේහි ආගච්ඡේය්ය, සේය්යථා වා පන ගහපති පුරිසෝ අක්ඛිකහාරකෝ ගන්ත්වා උබ්භතේහි අක්ඛීහි ආගච්ඡේය්ය; ඒවමේව ඛෝ ත්වං, ගහපති, ‘ගච්ඡාමහං, භන්තේ, සමණස්ස ගෝතමස්ස වාදං ආරෝපේස්සාමී(අ)ති ගන්ත්වා මහතාසි වාදසඞ්ඝාටේන පටිමුක්කෝ ආගතෝ. ආවට්ටෝසි ඛෝ ත්වං, ගහපති, සමණේන ගෝතමේන ආවට්ටනියා මායායා”ති.
When he said this, the Jain Ñātika said to him: “You’re mad, householder! You’re a moron! You said: ‘I’ll go and refute the ascetic Gotama’s doctrine.’ But you come back caught in the vast net of his doctrine. Suppose a man went to deliver a pair of balls, but came back castrated. Or they went to deliver eyes, but came back blinded. In the same way, you said: ‘I’ll go and refute the ascetic Gotama’s doctrine.’ But you come back caught in the vast net of his doctrine. You’ve been converted by the ascetic Gotama’s conversion magic!”
“භද්දිකා, භන්තේ, ආවට්ටනී මායා; කල්යාණී, භන්තේ, ආවට්ටනී මායා; පියා මේ, භන්තේ, ඤාතිසාලෝහිතා ඉමාය ආවට්ටනියා ආවට්ටේය්යුං; පියානම්පි මේ අස්ස ඤාතිසාලෝහිතානං දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය; සබ්බේ චේපි, භන්තේ, ඛත්තියා ඉමාය ආවට්ටනියා ආවට්ටේය්යුං; සබ්බේසානම්පිස්ස ඛත්තියානං දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය; සබ්බේ චේපි, භන්තේ, බ්රාහ්මණා …පේ… වේස්සා …පේ… සුද්දා ඉමාය ආවට්ටනියා ආවට්ටේය්යුං; සබ්බේසානම්පිස්ස සුද්දානං දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය; සදේවකෝ චේපි, භන්තේ, ලෝකෝ සමාරකෝ සබ්රහ්මකෝ සස්සමණබ්රාහ්මණී පජා සදේවමනුස්සා ඉමාය ආවට්ටනියා ආවට්ටේය්යුං; සදේවකස්සපිස්ස ලෝකස්ස සමාරකස්ස සබ්රහ්මකස්ස සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදේවමනුස්සාය දීඝරත්තං හිතාය සුඛායාති. තේන හි, භන්තේ, උපමං තේ කරිස්සාමි. උපමායපිධේකච්චේ විඤ්ඤූ පුරිසා භාසිතස්ස අත්ථං ආජානන්ති.
“Sir, this conversion magic is excellent. This conversion magic is lovely! If my loved ones—relatives and kin—were to be converted by this, it would be for their lasting welfare and happiness. If all the aristocrats, brahmins, peasants, and menials were to be converted by this, it would be for their lasting welfare and happiness. If the whole world—with its gods, Māras and Brahmās, this population with its ascetics and brahmins, gods and humans—were to be converted by this, it would be for their lasting welfare and happiness. Well then, sir, I shall give you a simile. For by means of a simile some sensible people understand the meaning of what is said.
භූතපුබ්බං, භන්තේ, අඤ්ඤතරස්ස බ්රාහ්මණස්ස ජිණ්ණස්ස වුඩ්ඪස්ස මහල්ලකස්ස දහරා මාණවිකා පජාපතී අහෝසි ගබ්භිනී උපවිජඤ්ඤා. අථ ඛෝ, භන්තේ, සා මාණවිකා තං බ්රාහ්මණං ඒතදවෝච, ‘ගච්ඡ ත්වං, බ්රාහ්මණ, ආපණා මක්කටච්ඡාපකං කිණිත්වා ආනේහි, යෝ මේ කුමාරකස්ස කීළාපනකෝ භවිස්සතී(අ)ති.
Once upon a time there was an old brahmin, elderly and senior. His wife was a young brahmin lady who was pregnant and about to give birth. Then she said to the brahmin, ‘Go, brahmin, buy a baby monkey from the market and bring it back so it can be a playmate for my child.’
ඒවං වුත්තේ, සෝ බ්රාහ්මණෝ තං මාණවිකං ඒතදවෝච: ‘ආගමේහි තාව, භෝති, යාව විජායති. සචේ ත්වං, භෝති, කුමාරකං විජායිස්සසි, තස්සා තේ අහං ආපණා මක්කටච්ඡාපකං කිණිත්වා ආනේස්සාමි, යෝ තේ කුමාරකස්ස කීළාපනකෝ භවිස්සති. සචේ පන ත්වං, භෝති, කුමාරිකං විජායිස්සසි, තස්සා තේ අහං ආපණා මක්කටච්ඡාපිකං කිණිත්වා ආනේස්සාමි, යා තේ කුමාරිකාය කීළාපනිකා භවිස්සතී(අ)ති.
When she said this, the brahmin said to her, ‘Wait, my dear, until you give birth. If your child is a boy, I’ll buy you a male monkey, but if it’s a girl, I’ll buy a female monkey.’
දුතියම්පි ඛෝ, භන්තේ, සා මාණවිකා …පේ… තතියම්පි ඛෝ, භන්තේ, සා මාණවිකා තං බ්රාහ්මණං ඒතදවෝච: ‘ගච්ඡ ත්වං, බ්රාහ්මණ, ආපණා මක්කටච්ඡාපකං කිණිත්වා ආනේහි, යෝ මේ කුමාරකස්ස කීළාපනකෝ භවිස්සතී(අ)ති.
For a second time, and a third time she said to the brahmin, ‘Go, brahmin, buy a baby monkey from the market and bring it back so it can be a playmate for my child.’
අථ ඛෝ, භන්තේ, සෝ බ්රාහ්මණෝ තස්සා මාණවිකාය සාරත්තෝ පටිබද්ධචිත්තෝ ආපණා මක්කටච්ඡාපකං කිණිත්වා ආනේත්වා තං මාණවිකං ඒතදවෝච: ‘අයං තේ, භෝති, ආපණා මක්කටච්ඡාපකෝ කිණිත්වා ආනීතෝ, යෝ තේ කුමාරකස්ස කීළාපනකෝ භවිස්සතී(අ)ති.
Then that brahmin, because of his love for the brahmin lady, bought a male baby monkey at the market, brought it to her, and said, ‘I’ve bought this male baby monkey for you so it can be a playmate for your child.’
ඒවං වුත්තේ, භන්තේ, සා මාණවිකා තං බ්රාහ්මණං ඒතදවෝච: ‘ගච්ඡ ත්වං, බ්රාහ්මණ, ඉමං මක්කටච්ඡාපකං ආදාය යේන රත්තපාණි රජකපුත්තෝ තේනුපසඞ්කම; උපසඞ්කමිත්වා රත්තපාණිං රජකපුත්තං ඒවං වදේහි—ඉච්ඡාමහං, සම්ම රත්තපාණි, ඉමං මක්කටච්ඡාපකං පීතාවලේපනං නාම රඞ්ගජාතං රජිතං ආකෝටිතපච්චාකෝටිතං උභතෝභාගවිමට්ඨන්(අ)ති.
When he said this, she said to him, ‘Go, brahmin, take this monkey to Rattapāṇi the dyer and say, “Mister Rattapāṇi, I wish to have this monkey dyed the color of yellow greasepaint, pounded and re-pounded, and pressed on both sides.”’
අථ ඛෝ, භන්තේ, සෝ බ්රාහ්මණෝ තස්සා මාණවිකාය සාරත්තෝ පටිබද්ධචිත්තෝ තං මක්කටච්ඡාපකං ආදාය යේන රත්තපාණි රජකපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රත්තපාණිං රජකපුත්තං ඒතදවෝච: ‘ඉච්ඡාමහං, සම්ම රත්තපාණි, ඉමං මක්කටච්ඡාපකං පීතාවලේපනං නාම රඞ්ගජාතං රජිතං ආකෝටිතපච්චාකෝටිතං උභතෝභාගවිමට්ඨන්(අ)ති.
Then that brahmin, because of his love for the brahmin lady, took the monkey to Rattapāṇi the dyer and said, ‘Mister Rattapāṇi, I wish to have this monkey dyed the color of yellow greasepaint, pounded and re-pounded, and pressed on both sides.’
ඒවං වුත්තේ, භන්තේ, රත්තපාණි රජකපුත්තෝ තං බ්රාහ්මණං ඒතදවෝච: ‘අයං ඛෝ තේ, භන්තේ, මක්කටච්ඡාපකෝ රඞ්ගක්ඛමෝ හි ඛෝ, නෝ ආකෝටනක්ඛමෝ, නෝ විමජ්ජනක්ඛමෝ(අ)ති.
When he said this, Rattapāṇi said to him, ‘Sir, this monkey can withstand a dying, but not a pounding or a pressing.’
ඒවමේව ඛෝ, භන්තේ, බාලානං නිගණ්ඨානං වාදෝ රඞ්ගක්ඛමෝ හි ඛෝ බාලානං නෝ පණ්ඩිතානං, නෝ අනුයෝගක්ඛමෝ, නෝ විමජ්ජනක්ඛමෝ.
In the same way, the doctrine of the foolish Jains looks fine initially—for fools, not for the astute—but can’t withstand being scrutinized or pressed.
අථ ඛෝ, භන්තේ, සෝ බ්රාහ්මණෝ අපරේන සමයේන නවං දුස්සයුගං ආදාය යේන රත්තපාණි රජකපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රත්තපාණිං රජකපුත්තං ඒතදවෝච: ‘ඉච්ඡාමහං, සම්ම රත්තපාණි, ඉමං නවං දුස්සයුගං පීතාවලේපනං නාම රඞ්ගජාතං රජිතං ආකෝටිතපච්චාකෝටිතං උභතෝභාගවිමට්ඨන්(අ)ති.
Then some time later that brahmin took a new pair of garments to Rattapāṇi the dyer and said, ‘Mister Rattapāṇi, I wish to have this new pair of garments dyed the color of yellow greasepaint, pounded and re-pounded, and pressed on both sides.’
ඒවං වුත්තේ, භන්තේ, රත්තපාණි රජකපුත්තෝ තං බ්රාහ්මණං ඒතදවෝච: ‘ඉදං ඛෝ තේ, භන්තේ, නවං දුස්සයුගං රඞ්ගක්ඛමඤ්චේව ආකෝටනක්ඛමඤ්ච විමජ්ජනක්ඛමඤ්චා(අ)ති.
When he said this, Rattapāṇi said to him, ‘Sir, this pair of garments can withstand a dying, a pounding, and a pressing.’
ඒවමේව ඛෝ, භන්තේ, තස්ස භගවතෝ වාදෝ අරහතෝ සම්මාසම්බුද්ධස්ස රඞ්ගක්ඛමෝ චේව පණ්ඩිතානං නෝ බාලානං, අනුයෝගක්ඛමෝ ච විමජ්ජනක්ඛමෝ චා”ති.
In the same way, the doctrine of the Buddha looks fine initially—for the astute, not for fools—and it can withstand being scrutinized and pressed.”
“සරාජිකා ඛෝ, ගහපති, පරිසා ඒවං ජානාති: ‘උපාලි ගහපති නිගණ්ඨස්ස නාටපුත්තස්ස සාවකෝ(අ)ති. කස්ස තං, ගහපති, සාවකං ධාරේමා”ති?
“Householder, the king and his retinue know you as a disciple of the Jain Ñātika. Whose disciple should we remember you as?”
ඒවං වුත්තේ, උපාලි ගහපති උට්ඨායාසනා ඒකංසං උත්තරාසඞ්ගං කරිත්වා යේන භගවා තේනඤ්ජලිං පණාමේත්වා නිගණ්ඨං නාටපුත්තං ඒතදවෝච: “තේන හි, භන්තේ, සුණෝහි යස්සාහං සාවකෝ”ති:
When he had spoken, the householder Upāli got up from his seat, arranged his robe over one shoulder, raised his joined palms in the direction of the Buddha, and said to the Jain Ñātika, “Well then, sir, hear whose disciple I am:
“ධීරස්ස විගතමෝහස්ස, පභින්නඛීලස්ස විජිතවිජයස්ස; අනීඝස්ස සුසමචිත්තස්ස, වුද්ධසීලස්ස සාධුපඤ්ඤස්ස; වේසමන්තරස්ස විමලස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මි.
The wise one, free of delusion, rid of barrenness, victor in battle; he’s untroubled and so even-minded, with the virtue of an elder and the wisdom of a saint, immaculate in the midst of it all: he is the Buddha, and I am his disciple.
අකථඞ්කථිස්ස තුසිතස්ස, වන්තලෝකාමිසස්ස මුදිතස්ස; කතසමණස්ස මනුජස්ස, අන්තිමසාරීරස්ස නරස්ස; අනෝපමස්ස විරජස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මි.
He has no indecision, he’s content, joyful, he has spat out the world’s bait; he has completed the ascetic’s task as a human, a man who bears his final body; he’s beyond compare, he’s stainless: he is the Buddha, and I am his disciple.
අසංසයස්ස කුසලස්ස, වේනයිකස්ස සාරථිවරස්ස; අනුත්තරස්ස රුචිරධම්මස්ස, නික්කඞ්ඛස්ස පභාසකස්ස; මානච්ඡිදස්ස වීරස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මි.
He’s free of doubt, he’s skillful, he’s a trainer, an excellent charioteer; supreme, with brilliant qualities, confident, his light shines forth; he has cut off conceit, he’s a hero: he is the Buddha, and I am his disciple.
නිසභස්ස අප්පමේය්යස්ස, ගම්භීරස්ස මෝනපත්තස්ස; ඛේමඞ්කරස්ස වේදස්ස, ධම්මට්ඨස්ස සංවුතත්තස්ස; සඞ්ගාතිගස්ස මුත්තස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මි.
The chief bull, immeasurable, profound, sagacious; he is the maker of sanctuary, knowledgeable, firm in principle and restrained; he has slipped his chains and is liberated: he is the Buddha, and I am his disciple.
නාගස්ස පන්තසේනස්ස, ඛීණසංයෝජනස්ස මුත්තස්ස; පටිමන්තකස්ස ධෝනස්ස, පන්නධජස්ස වීතරාගස්ස; දන්තස්ස නිප්පපඤ්චස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මි.
He’s a giant, living remotely, he’s ended the fetters and is liberated; he’s skilled in dialogue and cleansed, with banner put down, desireless; he’s tamed, and doesn’t proliferate: he is the Buddha, and I am his disciple.
ඉසිසත්තමස්ස අකුහස්ස, තේවිජ්ජස්ස බ්රහ්මපත්තස්ස; න්හාතකස්ස පදකස්ස, පස්සද්ධස්ස විදිතවේදස්ස; පුරින්දදස්ස සක්කස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මි.
He is the seventh sage, free of deceit, with three knowledges, he has attained to holiness, he has bathed, he knows philology, he’s tranquil, he understands what is known; he crushes resistance, he is the lord: he is the Buddha, and I am his disciple.
අරියස්ස භාවිතත්තස්ස, පත්තිපත්තස්ස වේය්යාකරණස්ස; සතිමතෝ විපස්සිස්ස, අනභිනතස්ස නෝ අපනතස්ස; අනේජස්ස වසිප්පත්තස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මි.
The noble one, evolved, he has attained the goal and explains it; he is mindful, discerning, neither leaning forward nor pulling back, he’s unstirred, attained to mastery: he is the Buddha, and I am his disciple.
සමුග්ගතස්ස ඣායිස්ස, අනනුගතන්තරස්ස සුද්ධස්ස; අසිතස්ස හිතස්ස, පවිවිත්තස්ස අග්ගප්පත්තස්ස; තිණ්ණස්ස තාරයන්තස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මි.
He has risen up, he practices jhāna, not following inner thoughts, he is pure, independent, and fearless; secluded, he has reached the peak, crossed over, he helps others across: he is the Buddha, and I am his disciple.
සන්තස්ස භූරිපඤ්ඤස්ස, මහාපඤ්ඤස්ස වීතලෝභස්ස; තථාගතස්ස සුගතස්ස, අප්පටිපුග්ගලස්ස අසමස්ස; විසාරදස්ස නිපුණස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මි.
He’s peaceful, his wisdom is vast, with great wisdom, he’s free of greed; he is the Realized One, the Holy One, unrivaled, unequaled, assured, and subtle: he is the Buddha, and I am his disciple.
තණ්හච්ඡිදස්ස බුද්ධස්ස, වීතධූමස්ස අනුපලිත්තස්ස; ආහුනේය්යස්ස යක්ඛස්ස, උත්තමපුග්ගලස්ස අතුලස්ස; මහතෝ යසග්ගපත්තස්ස, භගවතෝ තස්ස සාවකෝහමස්මී”ති.
He has cut off craving and is awakened, free of fuming, unsullied; a mighty spirit worthy of offerings, best of men, inestimable, grand, he has reached the peak of glory: he is the Buddha, and I am his disciple.”
“කදා සඤ්ඤූළ්හා පන තේ, ගහපති, ඉමේ සමණස්ස ගෝතමස්ස වණ්ණා”ති?
“But when did you compose these praises of the ascetic Gotama’s beautiful qualities, householder?”
“සේය්යථාපි, භන්තේ, නානාපුප්ඵානං මහාපුප්ඵරාසි, තමේනං දක්ඛෝ මාලාකාරෝ වා මාලාකාරන්තේවාසී වා විචිත්තං මාලං ගන්ථේය්ය; ඒවමේව ඛෝ, භන්තේ, සෝ භගවා අනේකවණ්ණෝ අනේකසතවණ්ණෝ. කෝ හි, භන්තේ, වණ්ණාරහස්ස වණ්ණං න කරිස්සතී”ති?
“Sir, suppose there was a large heap of many different flowers. A deft garland-maker or their apprentice could tie them into a colorful garland. In the same way, the Buddha has many beautiful qualities to praise, many hundreds of such qualities. Who, sir, would not praise the praiseworthy?”
අථ ඛෝ නිගණ්ඨස්ස නාටපුත්තස්ස භගවතෝ සක්කාරං අසහමානස්ස තත්ථේව උණ්හං ලෝහිතං මුඛතෝ උග්ගච්ඡීති.
Unable to bear this honor paid to the Buddha, the Jain Ñātika spewed hot blood from his mouth there and then.
උපාලිසුත්තං නිට්ඨිතං ඡට්ඨං.
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]