Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya

    9. උපාලිසුත්‌තං

    9. Upālisuttaṃ

    99. අථ ඛො ආයස්‌මා උපාලි යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි . එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා උපාලි භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ඉච්‌ඡාමහං, භන්‌තෙ, අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි පටිසෙවිතු’’න්‌ති.

    99. Atha kho āyasmā upāli yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā upāli bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘icchāmahaṃ, bhante, araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevitu’’nti.

    ‘‘දුරභිසම්‌භවානි හි ඛො 1, උපාලි, අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි. දුක්‌කරං පවිවෙකං දුරභිරමං. එකත්‌තෙ හරන්‌ති මඤ්‌ඤෙ මනො වනානි සමාධිං අලභමානස්‌ස භික්‌ඛුනො. යො ඛො, උපාලි, එවං වදෙය්‍ය – ‘අහං සමාධිං අලභමානො අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි පටිසෙවිස්‌සාමී’ති, තස්‌සෙතං පාටිකඞ්‌ඛං – ‘සංසීදිස්‌සති වා උප්‌ලවිස්‌සති වා’ති 2.

    ‘‘Durabhisambhavāni hi kho 3, upāli, araññavanapatthāni pantāni senāsanāni. Dukkaraṃ pavivekaṃ durabhiramaṃ. Ekatte haranti maññe mano vanāni samādhiṃ alabhamānassa bhikkhuno. Yo kho, upāli, evaṃ vadeyya – ‘ahaṃ samādhiṃ alabhamāno araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevissāmī’ti, tassetaṃ pāṭikaṅkhaṃ – ‘saṃsīdissati vā uplavissati vā’ti 4.

    ‘‘සෙය්‍යථාපි, උපාලි, මහාඋදකරහදො. අථ ආගච්‌ඡෙය්‍ය හත්‌ථිනාගො සත්‌තරතනො වා අඩ්‌ඪට්‌ඨරතනො 5 වා. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘යංනූනාහං ඉමං උදකරහදං ඔගාහෙත්‌වා කණ්‌ණසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළෙය්‍යං පිට්‌ඨිසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළෙය්‍යං. කණ්‌ණසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළිත්‌වා පිට්‌ඨිසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළිත්‌වා න්‌හත්‌වා 6 ච පිවිත්‌වා ච පච්‌චුත්‌තරිත්‌වා යෙන කාමං පක්‌කමෙය්‍ය’න්‌ති. සො තං උදකරහදං ඔගාහෙත්‌වා කණ්‌ණසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළෙය්‍ය පිට්‌ඨිසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළෙය්‍ය; කණ්‌ණසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළිත්‌වා පිට්‌ඨිසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළිත්‌වා න්‌හත්‌වා ච පිවිත්‌වා ච පච්‌චුත්‌තරිත්‌වා යෙන කාමං පක්‌කමෙය්‍ය. තං කිස්‌ස හෙතු? මහා, උපාලි 7, අත්‌තභාවො ගම්‌භීරෙ ගාධං වින්‌දති.

    ‘‘Seyyathāpi, upāli, mahāudakarahado. Atha āgaccheyya hatthināgo sattaratano vā aḍḍhaṭṭharatano 8 vā. Tassa evamassa – ‘yaṃnūnāhaṃ imaṃ udakarahadaṃ ogāhetvā kaṇṇasaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷeyyaṃ piṭṭhisaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷeyyaṃ. Kaṇṇasaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷitvā piṭṭhisaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷitvā nhatvā 9 ca pivitvā ca paccuttaritvā yena kāmaṃ pakkameyya’nti. So taṃ udakarahadaṃ ogāhetvā kaṇṇasaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷeyya piṭṭhisaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷeyya; kaṇṇasaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷitvā piṭṭhisaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷitvā nhatvā ca pivitvā ca paccuttaritvā yena kāmaṃ pakkameyya. Taṃ kissa hetu? Mahā, upāli 10, attabhāvo gambhīre gādhaṃ vindati.

    ‘‘අථ ආගච්‌ඡෙය්‍ය සසො වා බිළාරො වා. තස්‌ස එවමස්‌ස – ‘කො චාහං, කො ච හත්‌ථිනාගො! යංනූනාහං ඉමං උදකරහදං ඔගාහෙත්‌වා කණ්‌ණසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළෙය්‍යං පිට්‌ඨිසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළෙය්‍යං ; කණ්‌ණසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළිත්‌වා පිට්‌ඨිසංධොවිකම්‌පි ඛිඩ්‌ඩං කීළිත්‌වා න්‌හත්‌වා ච පිවිත්‌වා ච පච්‌චුත්‌තරිත්‌වා යෙන කාමං පක්‌කමෙය්‍ය’න්‌ති. සො තං උදකරහදං සහසා අප්‌පටිසඞ්‌ඛා පක්‌ඛන්‌දෙය්‍ය. තස්‌සෙතං පාටිකඞ්‌ඛං – ‘සංසීදිස්‌සති වා උප්‌ලවිස්‌සති වා’ති . තං කිස්‌ස හෙතු? පරිත්‌තො, උපාලි, අත්‌තභාවො ගම්‌භීරෙ ගාධං න වින්‌දති. එවමෙවං ඛො, උපාලි, යො එවං වදෙය්‍ය – ‘අහං සමාධිං අලභමානො අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි පටිසෙවිස්‌සාමී’ති, තස්‌සෙතං පාටිකඞ්‌ඛං – ‘සංසීදිස්‌සති වා උප්‌ලවිස්‌සති වා’ති.

    ‘‘Atha āgaccheyya saso vā biḷāro vā. Tassa evamassa – ‘ko cāhaṃ, ko ca hatthināgo! Yaṃnūnāhaṃ imaṃ udakarahadaṃ ogāhetvā kaṇṇasaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷeyyaṃ piṭṭhisaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷeyyaṃ ; kaṇṇasaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷitvā piṭṭhisaṃdhovikampi khiḍḍaṃ kīḷitvā nhatvā ca pivitvā ca paccuttaritvā yena kāmaṃ pakkameyya’nti. So taṃ udakarahadaṃ sahasā appaṭisaṅkhā pakkhandeyya. Tassetaṃ pāṭikaṅkhaṃ – ‘saṃsīdissati vā uplavissati vā’ti . Taṃ kissa hetu? Paritto, upāli, attabhāvo gambhīre gādhaṃ na vindati. Evamevaṃ kho, upāli, yo evaṃ vadeyya – ‘ahaṃ samādhiṃ alabhamāno araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevissāmī’ti, tassetaṃ pāṭikaṅkhaṃ – ‘saṃsīdissati vā uplavissati vā’ti.

    ‘‘සෙය්‍යථාපි, උපාලි, දහරො කුමාරො මන්‌දො උත්‌තානසෙය්‍යකො සකෙන මුත්‌තකරීසෙන කීළති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, උපාලි, නන්‌වායං කෙවලා පරිපූරා බාලඛිඩ්‌ඩා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.

    ‘‘Seyyathāpi, upāli, daharo kumāro mando uttānaseyyako sakena muttakarīsena kīḷati. Taṃ kiṃ maññasi, upāli, nanvāyaṃ kevalā paripūrā bālakhiḍḍā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.

    ‘‘ස ඛො සො, උපාලි, කුමාරො අපරෙන සමයෙන වුද්‌ධිමන්‌වාය ඉන්‌ද්‍රියානං පරිපාකමන්‌වාය යානි කානිචි කුමාරකානං කීළාපනකානි භවන්‌ති, සෙය්‍යථිදං – වඞ්‌කකං 11 ඝටිකං මොක්‌ඛචිකං චිඞ්‌ගුලකං 12 පත්‌තාළ්‌හකං රථකං ධනුකං, තෙහි කීළති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, උපාලි, නන්‌වායං ඛිඩ්‌ඩා පුරිමාය ඛිඩ්‌ඩාය අභික්‌කන්‌තතරා ච පණීතතරා චා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.

    ‘‘Sa kho so, upāli, kumāro aparena samayena vuddhimanvāya indriyānaṃ paripākamanvāya yāni kānici kumārakānaṃ kīḷāpanakāni bhavanti, seyyathidaṃ – vaṅkakaṃ 13 ghaṭikaṃ mokkhacikaṃ ciṅgulakaṃ 14 pattāḷhakaṃ rathakaṃ dhanukaṃ, tehi kīḷati. Taṃ kiṃ maññasi, upāli, nanvāyaṃ khiḍḍā purimāya khiḍḍāya abhikkantatarā ca paṇītatarā cā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.

    ‘‘ස ඛො සො, උපාලි, කුමාරො අපරෙන සමයෙන වුද්‌ධිමන්‌වාය ඉන්‌ද්‍රියානං පරිපාකමන්‌වාය පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගිභූතො පරිචාරෙති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යෙහි රූපෙහි ඉට්‌ඨෙහි කන්‌තෙහි මනාපෙහි පියරූපෙහි කාමූපසංහිතෙහි රජනීයෙහි, සොතවිඤ්‌ඤෙය්‍යෙහි සද්‌දෙහි… ඝානවිඤ්‌ඤෙය්‍යෙහි ගන්‌ධෙහි… ජිව්‌හාවිඤ්‌ඤෙය්‍යෙහි රසෙහි… කායවිඤ්‌ඤෙය්‍යෙහි ඵොට්‌ඨබ්‌බෙහි ඉට්‌ඨෙහි කන්‌තෙහි මනාපෙහි පියරූපෙහි කාමූපසංහිතෙහි රජනීයෙහි. තං කිං මඤ්‌ඤසි, උපාලි, නන්‌වායං ඛිඩ්‌ඩා පුරිමාහි ඛිඩ්‌ඩාහි අභික්‌කන්‌තතරා ච පණීතතරා චා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.

    ‘‘Sa kho so, upāli, kumāro aparena samayena vuddhimanvāya indriyānaṃ paripākamanvāya pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti cakkhuviññeyyehi rūpehi iṭṭhehi kantehi manāpehi piyarūpehi kāmūpasaṃhitehi rajanīyehi, sotaviññeyyehi saddehi… ghānaviññeyyehi gandhehi… jivhāviññeyyehi rasehi… kāyaviññeyyehi phoṭṭhabbehi iṭṭhehi kantehi manāpehi piyarūpehi kāmūpasaṃhitehi rajanīyehi. Taṃ kiṃ maññasi, upāli, nanvāyaṃ khiḍḍā purimāhi khiḍḍāhi abhikkantatarā ca paṇītatarā cā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.

    15 ‘‘ඉධ ඛො පන වො 16, උපාලි, තථාගතො ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජති අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා. සො ඉමං ලොකං සදෙවකං සමාරකං සබ්‍රහ්‌මකං සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණිං පජං සදෙවමනුස්‌සං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙති. සො ධම්‌මං දෙසෙති ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං, කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙති.

    17 ‘‘Idha kho pana vo 18, upāli, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.

    ‘‘තං ධම්‌මං සුණාති ගහපති වා ගහපතිපුත්‌තො වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං වා කුලෙ පච්‌චාජාතො. සො තං ධම්‌මං සුත්‌වා තථාගතෙ සද්‌ධං පටිලභති. සො තෙන සද්‌ධාපටිලාභෙන සමන්‌නාගතො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘සම්‌බාධො ඝරාවාසො රජාපථො, අබ්‌භොකාසො පබ්‌බජ්‌ජා. නයිදං සුකරං අගාරං අජ්‌ඣාවසතා එකන්‌තපරිපුණ්‌ණං එකන්‌තපරිසුද්‌ධං සඞ්‌ඛලිඛිතං බ්‍රහ්‌මචරියං චරිතුං. යංනූනාහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය’න්‌ති.

    ‘‘Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto. So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati. So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati – ‘sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā. Nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti.

    ‘‘සො අපරෙන සමයෙන අප්‌පං වා භොගක්‌ඛන්‌ධං පහාය මහන්‌තං වා භොගක්‌ඛන්‌ධං පහාය අප්‌පං වා ඤාතිපරිවට්‌ටං පහාය මහන්‌තං වා ඤාතිපරිවට්‌ටං පහාය කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති.

    ‘‘So aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati.

    ‘‘සො එවං පබ්‌බජිතො සමානො භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති නිහිතදණ්‌ඩො නිහිතසත්‌ථො ලජ්‌ජී දයාපන්‌නො සබ්‌බපාණභූතහිතානුකම්‌පී විහරති.

    ‘‘So evaṃ pabbajito samāno bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati.

    ‘‘අදින්‌නාදානං පහාය අදින්‌නාදානා පටිවිරතො හොති දින්‌නාදායී දින්‌නපාටිකඞ්‌ඛී; අථෙනෙන සුචිභූතෙන අත්‌තනා විහරති.

    ‘‘Adinnādānaṃ pahāya adinnādānā paṭivirato hoti dinnādāyī dinnapāṭikaṅkhī; athenena sucibhūtena attanā viharati.

    ‘‘අබ්‍රහ්‌මචරියං පහාය බ්‍රහ්‌මචාරී හොති ආරාචාරී විරතො මෙථුනා ගාමධම්‌මා.

    ‘‘Abrahmacariyaṃ pahāya brahmacārī hoti ārācārī virato methunā gāmadhammā.

    ‘‘මුසාවාදං පහාය මුසාවාදා පටිවිරතො හොති සච්‌චවාදී සච්‌චසන්‌ධො ථෙතො පච්‌චයිකො අවිසංවාදකො ලොකස්‌ස.

    ‘‘Musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hoti saccavādī saccasandho theto paccayiko avisaṃvādako lokassa.

    ‘‘පිසුණං වාචං පහාය පිසුණාය වාචාය පටිවිරතො හොති, ඉතො සුත්‌වා න අමුත්‍ර අක්‌ඛාතා ඉමෙසං භෙදාය, අමුත්‍ර වා සුත්‌වා න ඉමෙසං අක්‌ඛාතා අමූසං භෙදාය. ඉති භින්‌නානං වා සන්‌ධාතා සහිතානං වා අනුප්‌පදාතා, සමග්‌ගාරාමො සමග්‌ගරතො සමග්‌ගනන්‌දී; සමග්‌ගකරණිං වාචං භාසිතා හොති.

    ‘‘Pisuṇaṃ vācaṃ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti, ito sutvā na amutra akkhātā imesaṃ bhedāya, amutra vā sutvā na imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya. Iti bhinnānaṃ vā sandhātā sahitānaṃ vā anuppadātā, samaggārāmo samaggarato samagganandī; samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā hoti.

    ‘‘ඵරුසං වාචං පහාය ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො හොති. යා සා වාචා නෙලා කණ්‌ණසුඛා පෙමනීයා හදයඞ්‌ගමා පොරී බහුජනකන්‌තා බහුජනමනාපා, තථාරූපිං වාචං භාසිතා හොති.

    ‘‘Pharusaṃ vācaṃ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato hoti. Yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā, tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti.

    ‘‘සම්‌ඵප්‌පලාපං පහාය සම්‌ඵප්‌පලාපා පටිවිරතො හොති කාලවාදී භූතවාදී අත්‌ථවාදී ධම්‌මවාදී විනයවාදී, නිධානවතිං වාචං භාසිතා හොති කාලෙන සාපදෙසං පරියන්‌තවතිං අත්‌ථසංහිතං.

    ‘‘Samphappalāpaṃ pahāya samphappalāpā paṭivirato hoti kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī, nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā hoti kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasaṃhitaṃ.

    ‘‘සො බීජගාමභූතගාමසමාරම්‌භා පටිවිරතො හොති. එකභත්‌තිකො හොති රත්‌තූපරතො, විරතො විකාලභොජනා. නච්‌චගීතවාදිතවිසූකදස්‌සනා පටිවිරතො හොති, මාලාගන්‌ධවිලෙපනධාරණමණ්‌ඩනවිභූසනට්‌ඨානා පටිවිරතො හොති, උච්‌චාසයනමහාසයනා පටිවිරතො හොති , ජාතරූපරජතපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොති, ආමකධඤ්‌ඤපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොති, ආමකමංසපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොති, ඉත්‌ථිකුමාරිකපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොති, දාසිදාසපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොති, අජෙළකපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොති, කුක්‌කුටසූකරපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොති, හත්‌ථිගවස්‌සවළවපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොති, ඛෙත්‌තවත්‌ථුපටිග්‌ගහණා පටිවිරතො හොති, දූතෙය්‍යපහිණගමනානුයොගා පටිවිරතො හොති, කයවික්‌කයා පටිවිරතො හොති, තුලාකූටකංසකූටමානකූටා පටිවිරතො හොති , උක්‌කොටනවඤ්‌චනනිකතිසාචියොගා පටිවිරතො හොති, ඡෙදනවධබන්‌ධනවිපරාමොසආලොපසහසාකාරා පටිවිරතො හොති.

    ‘‘So bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hoti. Ekabhattiko hoti rattūparato, virato vikālabhojanā. Naccagītavāditavisūkadassanā paṭivirato hoti, mālāgandhavilepanadhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānā paṭivirato hoti, uccāsayanamahāsayanā paṭivirato hoti , jātarūparajatapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti, āmakadhaññapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti, āmakamaṃsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti, itthikumārikapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti, dāsidāsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti, ajeḷakapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti, kukkuṭasūkarapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti, hatthigavassavaḷavapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti, khettavatthupaṭiggahaṇā paṭivirato hoti, dūteyyapahiṇagamanānuyogā paṭivirato hoti, kayavikkayā paṭivirato hoti, tulākūṭakaṃsakūṭamānakūṭā paṭivirato hoti , ukkoṭanavañcananikatisāciyogā paṭivirato hoti, chedanavadhabandhanaviparāmosaālopasahasākārā paṭivirato hoti.

    ‘‘සො සන්‌තුට්‌ඨො හොති කායපරිහාරිකෙන චීවරෙන කුච්‌ඡිපරිහාරිකෙන පිණ්‌ඩපාතෙන. යෙන යෙනෙව පක්‌කමති සමාදායෙව පක්‌කමති, සෙය්‍යථාපි නාම පක්‌ඛී සකුණො යෙන යෙනෙව ඩෙති සපත්‌තභාරොව ඩෙති. එවමෙවං භික්‌ඛු සන්‌තුට්‌ඨො හොති කායපරිහාරිකෙන චීවරෙන කුච්‌ඡිපරිහාරිකෙන පිණ්‌ඩපාතෙන. යෙන යෙනෙව පක්‌කමති සමාදායෙව පක්‌කමති. සො ඉමිනා අරියෙන සීලක්‌ඛන්‌ධෙන සමන්‌නාගතො අජ්‌ඣත්‌තං අනවජ්‌ජසුඛං පටිසංවෙදෙති.

    ‘‘So santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarena kucchiparihārikena piṇḍapātena. Yena yeneva pakkamati samādāyeva pakkamati, seyyathāpi nāma pakkhī sakuṇo yena yeneva ḍeti sapattabhārova ḍeti. Evamevaṃ bhikkhu santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarena kucchiparihārikena piṇḍapātena. Yena yeneva pakkamati samādāyeva pakkamati. So iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato ajjhattaṃ anavajjasukhaṃ paṭisaṃvedeti.

    ‘‘සො චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති නානුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී. යත්‌වාධිකරණමෙනං චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං, තස්‌ස සංවරාය පටිපජ්‌ජති; රක්‌ඛති චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං, චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්‌ජති. සොතෙන සද්‌දං සුත්‌වා… ඝානෙන ගන්‌ධං ඝායිත්‌වා… ජිව්‌හාය රසං සායිත්‌වා… කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං ඵුසිත්‌වා… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති නානුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී . යත්‌වාධිකරණමෙනං මනින්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං, තස්‌ස සංවරාය පටිපජ්‌ජති; රක්‌ඛති මනින්‌ද්‍රියං, මනින්‌ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්‌ජති. සො ඉමිනා අරියෙන ඉන්‌ද්‍රියසංවරෙන සමන්‌නාගතො අජ්‌ඣත්‌තං අබ්‍යාසෙකසුඛං පටිසංවෙදෙති.

    ‘‘So cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī. Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati; rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī . Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati; rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati. So iminā ariyena indriyasaṃvarena samannāgato ajjhattaṃ abyāsekasukhaṃ paṭisaṃvedeti.

    ‘‘සො අභික්‌කන්‌තෙ පටික්‌කන්‌තෙ සම්‌පජානකාරී හොති, ආලොකිතෙ විලොකිතෙ සම්‌පජානකාරී හොති, සමිඤ්‌ජිතෙ පසාරිතෙ සම්‌පජානකාරී හොති, සඞ්‌ඝාටිපත්‌තචීවරධාරණෙ සම්‌පජානකාරී හොති, අසිතෙ පීතෙ ඛායිතෙ සායිතෙ සම්‌පජානකාරී හොති, උච්‌චාරපස්‌සාවකම්‌මෙ සම්‌පජානකාරී හොති, ගතෙ ඨිතෙ නිසින්‌නෙ සුත්‌තෙ ජාගරිතෙ භාසිතෙ තුණ්‌හීභාවෙ සම්‌පජානකාරී හොති.

    ‘‘So abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.

    ‘‘සො ඉමිනා ච අරියෙන සීලක්‌ඛන්‌ධෙන සමන්‌නාගතො, ඉමිනා ච අරියෙන ඉන්‌ද්‍රියසංවරෙන සමන්‌නාගතො, ඉමිනා ච අරියෙන සතිසම්‌පජඤ්‌ඤෙ සමන්‌නාගතො විවිත්‌තං සෙනාසනං භජති අරඤ්‌ඤං රුක්‌ඛමූලං පබ්‌බතං කන්‌දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්‌ථං අබ්‌භොකාසං පලාලපුඤ්‌ජං. සො අරඤ්‌ඤගතො වා රුක්‌ඛමූලගතො වා සුඤ්‌ඤාගාරගතො වා නිසීදති පල්‌ලඞ්‌කං ආභුජිත්‌වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වා.

    ‘‘So iminā ca ariyena sīlakkhandhena samannāgato, iminā ca ariyena indriyasaṃvarena samannāgato, iminā ca ariyena satisampajaññe samannāgato vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ. So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.

    ‘‘සො අභිජ්‌ඣං ලොකෙ පහාය විගතාභිජ්‌ඣෙන චෙතසා විහරති, අභිජ්‌ඣාය චිත්‌තං පරිසොධෙති. බ්‍යාපාදපදොසං පහාය අබ්‍යාපන්‌නචිත්‌තො විහරති සබ්‌බපාණභූතහිතානුකම්‌පී, බ්‍යාපාදපදොසා චිත්‌තං පරිසොධෙති. ථිනමිද්‌ධං පහාය විගතථිනමිද්‌ධො විහරති ආලොකසඤ්‌ඤී සතො සම්‌පජානො, ථිනමිද්‌ධා චිත්‌තං පරිසොධෙති. උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චං පහාය අනුද්‌ධතො විහරති අජ්‌ඣත්‌තං වූපසන්‌තචිත්‌තො , උද්‌ධච්‌චකුක්‌කුච්‌චා චිත්‌තං පරිසොධෙති. විචිකිච්‌ඡං පහාය තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡො විහරති අකථංකථී කුසලෙසු ධම්‌මෙසු, විචිකිච්‌ඡාය චිත්‌තං පරිසොධෙති.

    ‘‘So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti. Byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādapadosā cittaṃ parisodheti. Thinamiddhaṃ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto , uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti. Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.

    ‘‘සො ඉමෙ පඤ්‌ච නීවරණෙ පහාය චෙතසො උපක්‌කිලෙසෙ පඤ්‌ඤාය දුබ්‌බලීකරණෙ, විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි සවිතක්‌කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, උපාලි, ‘නන්‌වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්‌කන්‌තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.

    ‘‘So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Taṃ kiṃ maññasi, upāli, ‘nanvāyaṃ vihāro purimehi vihārehi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.

    ‘‘ඉමම්‌පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්‌තනි ධම්‌මං සම්‌පස්‌සමානා අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්‌ති, නො ච ඛො තාව අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථා විහරන්‌ති.

    ‘‘Imampi kho, upāli, mama sāvakā attani dhammaṃ sampassamānā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti, no ca kho tāva anuppattasadatthā viharanti.

    ‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්‌ඛු විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, උපාලි, ‘නන්‌වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්‌කන්‌තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.

    ‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Taṃ kiṃ maññasi, upāli, ‘nanvāyaṃ vihāro purimehi vihārehi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.

    ‘‘ඉමම්‌පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්‌තනි ධම්‌මං සම්‌පස්‌සමානා අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්‌ති, නො ච ඛො තාව අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථා විහරන්‌ති.

    ‘‘Imampi kho, upāli, mama sāvakā attani dhammaṃ sampassamānā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti, no ca kho tāva anuppattasadatthā viharanti.

    ‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්‌ඛු පීතියා ච විරාගා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, උපාලි, ‘නන්‌වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්‌කන්‌තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.

    ‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Taṃ kiṃ maññasi, upāli, ‘nanvāyaṃ vihāro purimehi vihārehi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.

    ‘‘ඉමම්‌පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්‌තනි ධම්‌මං සම්‌පස්‌සමානා අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්‌ති, නො ච ඛො තාව අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථා විහරන්‌ති .

    ‘‘Imampi kho, upāli, mama sāvakā attani dhammaṃ sampassamānā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti, no ca kho tāva anuppattasadatthā viharanti .

    ‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්‌ඛු සුඛස්‌ස ච පහානා…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං…පෙ.….

    ‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ…pe….

    පුන චපරං, උපාලි, භික්‌ඛු සබ්‌බසො රූපසඤ්‌ඤානං සමතික්‌කමා පටිඝසඤ්‌ඤානං අත්‌ථඞ්‌ගමා නානත්‌තසඤ්‌ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්‌තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, උපාලි, ‘නන්‌වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්‌කන්‌තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.

    Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Taṃ kiṃ maññasi, upāli, ‘nanvāyaṃ vihāro purimehi vihārehi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.

    ‘‘ඉමම්‌පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්‌තනි ධම්‌මං සම්‌පස්‌සමානා අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්‌ති, නො ච ඛො තාව අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථා විහරන්‌ති.

    ‘‘Imampi kho, upāli, mama sāvakā attani dhammaṃ sampassamānā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti, no ca kho tāva anuppattasadatthā viharanti.

    ‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්‌ඛු සබ්‌බසො ආකාසානඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘අනන්‌තං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති…පෙ.….

    ‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

    ‘‘සබ්‌බසො විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘නත්‌ථි කිඤ්‌චී’ති ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති…පෙ.….

    ‘‘Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….

    ‘‘සබ්‌බසො ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘සන්‌තමෙතං පණීතමෙත’න්‌ති නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, උපාලි, ‘නන්‌වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්‌කන්‌තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.

    ‘‘Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma ‘santametaṃ paṇītameta’nti nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Taṃ kiṃ maññasi, upāli, ‘nanvāyaṃ vihāro purimehi vihārehi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.

    ‘‘ඉමම්‌පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්‌තනි ධම්‌මං සම්‌පස්‌සමානා අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්‌ති , නො ච ඛො තාව අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථා විහරන්‌ති.

    ‘‘Imampi kho, upāli, mama sāvakā attani dhammaṃ sampassamānā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti , no ca kho tāva anuppattasadatthā viharanti.

    ‘‘පුන චපරං, උපාලි, භික්‌ඛු සබ්‌බසො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති; පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වා ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌ති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, උපාලි, ‘නන්‌වායං විහාරො පුරිමෙහි විහාරෙහි අභික්‌කන්‌තතරො ච පණීතතරො චා’’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.

    ‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati; paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Taṃ kiṃ maññasi, upāli, ‘nanvāyaṃ vihāro purimehi vihārehi abhikkantataro ca paṇītataro cā’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.

    ‘‘ඉමම්‌පි ඛො, උපාලි, මම සාවකා අත්‌තනි ධම්‌මං සම්‌පස්‌සමානා අරඤ්‌ඤවනපත්‌ථානි පන්‌තානි සෙනාසනානි පටිසෙවන්‌ති, අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථා ච විහරන්‌ති. ඉඞ්‌ඝ ත්‌වං, උපාලි, සඞ්‌ඝෙ විහරාහි. සඞ්‌ඝෙ තෙ විහරතො ඵාසු භවිස්‌සතී’’ති. නවමං.

    ‘‘Imampi kho, upāli, mama sāvakā attani dhammaṃ sampassamānā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti, anuppattasadatthā ca viharanti. Iṅgha tvaṃ, upāli, saṅghe viharāhi. Saṅghe te viharato phāsu bhavissatī’’ti. Navamaṃ.







    Footnotes:
    1. දුරභිසම්‌භවානි ඛො (සී. පී.)
    2. උප්‌පිලවිස්‌සති වා (සී. ස්‍යා. පී.)
    3. durabhisambhavāni kho (sī. pī.)
    4. uppilavissati vā (sī. syā. pī.)
    5. අට්‌ඨරතනො (සී. පී.)
    6. නහාත්‌වා (සී. පී.), න්‌හාත්‌වා (ස්‍යා.)
    7. මහා හුපාලි (සී. පී.)
    8. aṭṭharatano (sī. pī.)
    9. nahātvā (sī. pī.), nhātvā (syā.)
    10. mahā hupāli (sī. pī.)
    11. වඞ්‌කං (සී. පී.)
    12. පිඞ්‌ගුලිකං (ස්‍යා.), චිඞ්‌කුලකං (ක.)
    13. vaṅkaṃ (sī. pī.)
    14. piṅgulikaṃ (syā.), ciṅkulakaṃ (ka.)
    15. දී. නි. 1.190; ම. නි. 2.233
    16. වොති නිපාතමත්‌තං (අට්‌ඨ.)
    17. dī. ni. 1.190; ma. ni. 2.233
    18. voti nipātamattaṃ (aṭṭha.)



    Related texts:



    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 9. උපාලිසුත්‌තවණ්‌ණනා • 9. Upālisuttavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 9-10. උපාලිසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා • 9-10. Upālisuttādivaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact