| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
९. उपालिसुत्तवण्णना
9. Upālisuttavaṇṇanā
९९. नवमे दुरभिसम्भवानीति सम्भवितुं दुक्खानि दुस्सहानि, न सक्का अप्पेसक्खेहि अज्झोगाहितुन्ति वुत्तं होति। अरञ्ञवनपत्थानीति अरञ्ञानि च वनपत्थानि च। आरञ्ञकङ्गनिप्फादनेन अरञ्ञानि, गामन्तं अतिक्कमित्वा मनुस्सानं अनुपचारट्ठानभावेन वनपत्थानि। पन्तानीति परियन्तानि अतिदूरानि। दुक्करं पविवेकन्ति कायविवेको दुक्करो। दुरभिरमन्ति अभिरमितुं न सुकरं। एकत्तेति एकीभावे। किं दस्सेति? कायविवेके कतेपि तत्थ चित्तं अभिरमापेतुं दुक्करं। द्वयंद्वयारामो हि अयं लोकोति। हरन्ति मञ्ञेति हरन्ति विय घसन्ति विय। मनोति चित्तं। समाधिं अलभमानस्साति उपचारसमाधिं वा अप्पनासमाधिं वा अलभन्तस्स । किं दस्सेति? ईदिसस्स भिक्खुनो तिणपण्णमिगादिसद्देहि विविधेहि च भीसनकेहि वनानि चित्तं विक्खिपन्ति मञ्ञेति। संसीदिस्सतीति कामवितक्केन संसीदिस्सति। उप्लविस्सतीति ब्यापादविहिंसावितक्केहि उद्धं प्लविस्सति।
99. Navame durabhisambhavānīti sambhavituṃ dukkhāni dussahāni, na sakkā appesakkhehi ajjhogāhitunti vuttaṃ hoti. Araññavanapatthānīti araññāni ca vanapatthāni ca. Āraññakaṅganipphādanena araññāni, gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānabhāvena vanapatthāni. Pantānīti pariyantāni atidūrāni. Dukkaraṃ pavivekanti kāyaviveko dukkaro. Durabhiramanti abhiramituṃ na sukaraṃ. Ekatteti ekībhāve. Kiṃ dasseti? Kāyaviveke katepi tattha cittaṃ abhiramāpetuṃ dukkaraṃ. Dvayaṃdvayārāmo hi ayaṃ lokoti. Haranti maññeti haranti viya ghasanti viya. Manoti cittaṃ. Samādhiṃ alabhamānassāti upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā alabhantassa . Kiṃ dasseti? Īdisassa bhikkhuno tiṇapaṇṇamigādisaddehi vividhehi ca bhīsanakehi vanāni cittaṃ vikkhipanti maññeti. Saṃsīdissatīti kāmavitakkena saṃsīdissati. Uplavissatīti byāpādavihiṃsāvitakkehi uddhaṃ plavissati.
कण्णसंधोविकन्ति कण्णे धोवन्तेन कीळितब्बं। पिट्ठिसंधोविकन्ति पिट्ठिं धोवन्तेन कीळितब्बं। तत्थ उदकं सोण्डाय गहेत्वा द्वीसु कण्णेसु आसिञ्चनं कण्णसंधोविका नाम, पिट्ठियं आसिञ्चनं पिट्ठिसंधोविका नाम। गाधं विन्दतीति पतिट्ठं लभति। को चाहं को च हत्थिनागोति अहं को, हत्थिनागो को, अहम्पि तिरच्छानगतो, अयम्पि, मय्हम्पि चत्तारो पादा, इमस्सपि, ननु उभोपि मयं समसमाति।
Kaṇṇasaṃdhovikanti kaṇṇe dhovantena kīḷitabbaṃ. Piṭṭhisaṃdhovikanti piṭṭhiṃ dhovantena kīḷitabbaṃ. Tattha udakaṃ soṇḍāya gahetvā dvīsu kaṇṇesu āsiñcanaṃ kaṇṇasaṃdhovikā nāma, piṭṭhiyaṃ āsiñcanaṃ piṭṭhisaṃdhovikā nāma. Gādhaṃ vindatīti patiṭṭhaṃ labhati. Ko cāhaṃ ko ca hatthināgoti ahaṃ ko, hatthināgo ko, ahampi tiracchānagato, ayampi, mayhampi cattāro pādā, imassapi, nanu ubhopi mayaṃ samasamāti.
वङ्ककन्ति कुमारकानं कीळनकं खुद्दकनङ्गलं। घटिकन्ति दीघदण्डकेन रस्सदण्डकं पहरणकीळं। मोक्खचिकन्ति संपरिवत्तककीळं, आकासे दण्डकं गहेत्वा भूमियं वा सीसं ठपेत्वा हेट्ठुपरियभावेन परिवत्तनकीळन्ति वुत्तं होति। चिङ्गुलकन्ति तालपण्णादीहि कतं वातप्पहारेन परिब्भमनचक्कं। पत्ताळ्हकं वुच्चति पण्णनाळि, ताय वालुकादीनि मिनन्ता कीळन्ति। रथकन्ति खुद्दकरथं। धनुकन्ति खुद्दकधनुमेव।
Vaṅkakanti kumārakānaṃ kīḷanakaṃ khuddakanaṅgalaṃ. Ghaṭikanti dīghadaṇḍakena rassadaṇḍakaṃ paharaṇakīḷaṃ. Mokkhacikanti saṃparivattakakīḷaṃ, ākāse daṇḍakaṃ gahetvā bhūmiyaṃ vā sīsaṃ ṭhapetvā heṭṭhupariyabhāvena parivattanakīḷanti vuttaṃ hoti. Ciṅgulakanti tālapaṇṇādīhi kataṃ vātappahārena paribbhamanacakkaṃ. Pattāḷhakaṃ vuccati paṇṇanāḷi, tāya vālukādīni minantā kīḷanti. Rathakanti khuddakarathaṃ. Dhanukanti khuddakadhanumeva.
इध खो पन वोति एत्थ वोति निपातमत्तं, इध खो पनाति अत्थो। इङ्घ त्वं, उपालि, सङ्घे विहराहीति एत्थ इङ्घाति चोदनत्थे निपातो। तेन थेरं सङ्घमज्झे विहारत्थाय चोदेति, नास्स अरञ्ञवासं अनुजानाति। कस्मा? अरञ्ञसेनासने वसतो किरस्स वासधुरमेव पूरिस्सति, न गन्थधुरं। सङ्घमज्झे वसन्तो पन द्वे धुरानि पूरेत्वा अरहत्तं पापुणिस्सति, विनयपिटके च पामोक्खो भविस्सति। अथस्साहं परिसमज्झे पुब्बपत्थनं पुब्बाभिनीहारञ्च कथेत्वा इमं भिक्खुं विनयधरानं अग्गट्ठाने ठपेस्सामीति इममत्थं पस्समानो सत्था थेरस्स अरञ्ञवासं नानुजानीति। दसमं उत्तानत्थमेवाति।
Idha kho pana voti ettha voti nipātamattaṃ, idha kho panāti attho. Iṅgha tvaṃ, upāli, saṅghe viharāhīti ettha iṅghāti codanatthe nipāto. Tena theraṃ saṅghamajjhe vihāratthāya codeti, nāssa araññavāsaṃ anujānāti. Kasmā? Araññasenāsane vasato kirassa vāsadhurameva pūrissati, na ganthadhuraṃ. Saṅghamajjhe vasanto pana dve dhurāni pūretvā arahattaṃ pāpuṇissati, vinayapiṭake ca pāmokkho bhavissati. Athassāhaṃ parisamajjhe pubbapatthanaṃ pubbābhinīhārañca kathetvā imaṃ bhikkhuṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapessāmīti imamatthaṃ passamāno satthā therassa araññavāsaṃ nānujānīti. Dasamaṃ uttānatthamevāti.
उपालिवग्गो पञ्चमो।
Upālivaggo pañcamo.
दुतियपण्णासकं निट्ठितं।
Dutiyapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ९. उपालिसुत्तं • 9. Upālisuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ९-१०. उपालिसुत्तादिवण्णना • 9-10. Upālisuttādivaṇṇanā
