| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๙. อุปาลิสุตฺตวณฺณนา
9. Upālisuttavaṇṇanā
๙๙. นวเม ทุรภิสมฺภวานีติ สมฺภวิตุํ ทุกฺขานิ ทุสฺสหานิ, น สกฺกา อเปฺปสเกฺขหิ อโชฺฌคาหิตุนฺติ วุตฺตํ โหติฯ อรญฺญวนปตฺถานีติ อรญฺญานิ จ วนปตฺถานิ จฯ อารญฺญกงฺคนิปฺผาทเนน อรญฺญานิ, คามนฺตํ อติกฺกมิตฺวา มนุสฺสานํ อนุปจารฎฺฐานภาเวน วนปตฺถานิฯ ปนฺตานีติ ปริยนฺตานิ อติทูรานิฯ ทุกฺกรํ ปวิเวกนฺติ กายวิเวโก ทุกฺกโรฯ ทุรภิรมนฺติ อภิรมิตุํ น สุกรํฯ เอกเตฺตติ เอกีภาเวฯ กิํ ทเสฺสติ? กายวิเวเก กเตปิ ตตฺถ จิตฺตํ อภิรมาเปตุํ ทุกฺกรํฯ ทฺวยํทฺวยาราโม หิ อยํ โลโกติฯ หรนฺติ มเญฺญติ หรนฺติ วิย ฆสนฺติ วิยฯ มโนติ จิตฺตํฯ สมาธิํ อลภมานสฺสาติ อุปจารสมาธิํ วา อปฺปนาสมาธิํ วา อลภนฺตสฺส ฯ กิํ ทเสฺสติ? อีทิสสฺส ภิกฺขุโน ติณปณฺณมิคาทิสเทฺทหิ วิวิเธหิ จ ภีสนเกหิ วนานิ จิตฺตํ วิกฺขิปนฺติ มเญฺญติฯ สํสีทิสฺสตีติ กามวิตเกฺกน สํสีทิสฺสติฯ อุปฺลวิสฺสตีติ พฺยาปาทวิหิํสาวิตเกฺกหิ อุทฺธํ ปฺลวิสฺสติฯ
99. Navame durabhisambhavānīti sambhavituṃ dukkhāni dussahāni, na sakkā appesakkhehi ajjhogāhitunti vuttaṃ hoti. Araññavanapatthānīti araññāni ca vanapatthāni ca. Āraññakaṅganipphādanena araññāni, gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānabhāvena vanapatthāni. Pantānīti pariyantāni atidūrāni. Dukkaraṃ pavivekanti kāyaviveko dukkaro. Durabhiramanti abhiramituṃ na sukaraṃ. Ekatteti ekībhāve. Kiṃ dasseti? Kāyaviveke katepi tattha cittaṃ abhiramāpetuṃ dukkaraṃ. Dvayaṃdvayārāmo hi ayaṃ lokoti. Haranti maññeti haranti viya ghasanti viya. Manoti cittaṃ. Samādhiṃ alabhamānassāti upacārasamādhiṃ vā appanāsamādhiṃ vā alabhantassa . Kiṃ dasseti? Īdisassa bhikkhuno tiṇapaṇṇamigādisaddehi vividhehi ca bhīsanakehi vanāni cittaṃ vikkhipanti maññeti. Saṃsīdissatīti kāmavitakkena saṃsīdissati. Uplavissatīti byāpādavihiṃsāvitakkehi uddhaṃ plavissati.
กณฺณสํโธวิกนฺติ กเณฺณ โธวเนฺตน กีฬิตพฺพํฯ ปิฎฺฐิสํโธวิกนฺติ ปิฎฺฐิํ โธวเนฺตน กีฬิตพฺพํฯ ตตฺถ อุทกํ โสณฺฑาย คเหตฺวา ทฺวีสุ กเณฺณสุ อาสิญฺจนํ กณฺณสํโธวิกา นาม, ปิฎฺฐิยํ อาสิญฺจนํ ปิฎฺฐิสํโธวิกา นามฯ คาธํ วินฺทตีติ ปติฎฺฐํ ลภติฯ โก จาหํ โก จ หตฺถินาโคติ อหํ โก, หตฺถินาโค โก, อหมฺปิ ติรจฺฉานคโต, อยมฺปิ, มยฺหมฺปิ จตฺตาโร ปาทา, อิมสฺสปิ, นนุ อุโภปิ มยํ สมสมาติฯ
Kaṇṇasaṃdhovikanti kaṇṇe dhovantena kīḷitabbaṃ. Piṭṭhisaṃdhovikanti piṭṭhiṃ dhovantena kīḷitabbaṃ. Tattha udakaṃ soṇḍāya gahetvā dvīsu kaṇṇesu āsiñcanaṃ kaṇṇasaṃdhovikā nāma, piṭṭhiyaṃ āsiñcanaṃ piṭṭhisaṃdhovikā nāma. Gādhaṃ vindatīti patiṭṭhaṃ labhati. Ko cāhaṃ ko ca hatthināgoti ahaṃ ko, hatthināgo ko, ahampi tiracchānagato, ayampi, mayhampi cattāro pādā, imassapi, nanu ubhopi mayaṃ samasamāti.
วงฺกกนฺติ กุมารกานํ กีฬนกํ ขุทฺทกนงฺคลํฯ ฆฎิกนฺติ ทีฆทณฺฑเกน รสฺสทณฺฑกํ ปหรณกีฬํฯ โมกฺขจิกนฺติ สํปริวตฺตกกีฬํ, อากาเส ทณฺฑกํ คเหตฺวา ภูมิยํ วา สีสํ ฐเปตฺวา เหฎฺฐุปริยภาเวน ปริวตฺตนกีฬนฺติ วุตฺตํ โหติฯ จิงฺคุลกนฺติ ตาลปณฺณาทีหิ กตํ วาตปฺปหาเรน ปริพฺภมนจกฺกํฯ ปตฺตาฬฺหกํ วุจฺจติ ปณฺณนาฬิ, ตาย วาลุกาทีนิ มินนฺตา กีฬนฺติฯ รถกนฺติ ขุทฺทกรถํฯ ธนุกนฺติ ขุทฺทกธนุเมวฯ
Vaṅkakanti kumārakānaṃ kīḷanakaṃ khuddakanaṅgalaṃ. Ghaṭikanti dīghadaṇḍakena rassadaṇḍakaṃ paharaṇakīḷaṃ. Mokkhacikanti saṃparivattakakīḷaṃ, ākāse daṇḍakaṃ gahetvā bhūmiyaṃ vā sīsaṃ ṭhapetvā heṭṭhupariyabhāvena parivattanakīḷanti vuttaṃ hoti. Ciṅgulakanti tālapaṇṇādīhi kataṃ vātappahārena paribbhamanacakkaṃ. Pattāḷhakaṃ vuccati paṇṇanāḷi, tāya vālukādīni minantā kīḷanti. Rathakanti khuddakarathaṃ. Dhanukanti khuddakadhanumeva.
อิธ โข ปน โวติ เอตฺถ โวติ นิปาตมตฺตํ, อิธ โข ปนาติ อโตฺถฯ อิงฺฆ ตฺวํ, อุปาลิ, สเงฺฆ วิหราหีติ เอตฺถ อิงฺฆาติ โจทนเตฺถ นิปาโตฯ เตน เถรํ สงฺฆมเชฺฌ วิหารตฺถาย โจเทติ, นาสฺส อรญฺญวาสํ อนุชานาติฯ กสฺมา? อรญฺญเสนาสเน วสโต กิรสฺส วาสธุรเมว ปูริสฺสติ, น คนฺถธุรํฯ สงฺฆมเชฺฌ วสโนฺต ปน เทฺว ธุรานิ ปูเรตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสติ, วินยปิฎเก จ ปาโมโกฺข ภวิสฺสติฯ อถสฺสาหํ ปริสมเชฺฌ ปุพฺพปตฺถนํ ปุพฺพาภินีหารญฺจ กเถตฺวา อิมํ ภิกฺขุํ วินยธรานํ อคฺคฎฺฐาเน ฐเปสฺสามีติ อิมมตฺถํ ปสฺสมาโน สตฺถา เถรสฺส อรญฺญวาสํ นานุชานีติฯ ทสมํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
Idha kho pana voti ettha voti nipātamattaṃ, idha kho panāti attho. Iṅgha tvaṃ, upāli, saṅghe viharāhīti ettha iṅghāti codanatthe nipāto. Tena theraṃ saṅghamajjhe vihāratthāya codeti, nāssa araññavāsaṃ anujānāti. Kasmā? Araññasenāsane vasato kirassa vāsadhurameva pūrissati, na ganthadhuraṃ. Saṅghamajjhe vasanto pana dve dhurāni pūretvā arahattaṃ pāpuṇissati, vinayapiṭake ca pāmokkho bhavissati. Athassāhaṃ parisamajjhe pubbapatthanaṃ pubbābhinīhārañca kathetvā imaṃ bhikkhuṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapessāmīti imamatthaṃ passamāno satthā therassa araññavāsaṃ nānujānīti. Dasamaṃ uttānatthamevāti.
อุปาลิวโคฺค ปญฺจโมฯ
Upālivaggo pañcamo.
ทุติยปณฺณาสกํ นิฎฺฐิตํฯ
Dutiyapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๙. อุปาลิสุตฺตํ • 9. Upālisuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๙-๑๐. อุปาลิสุตฺตาทิวณฺณนา • 9-10. Upālisuttādivaṇṇanā
