| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೬. ಉಪಾಲಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
6. Upālisuttavaṇṇanā
೫೬. ಪಾವಾರಂ ಪಾರುಪತೀತಿ ಪಾವಾರಿಕೋ, ಇದಂ ತಸ್ಸ ಕುಲಸಮುದಾಗತಂ ನಾಮಂ, ಸೋ ಪನ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹಾಭೋಗೋ ನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ದುಸ್ಸಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠಿನೋ’’ತಿ। ದೀಘತ್ತಾ ದೀಘತಮತ್ತಾ। ಸೋ ಕಿರ ಪಮಾಣತೋ ಉಪವಚ್ಛಯತೋ ದಿಯಡ್ಢರತನಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಠಿತೋ। ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋತಿ ‘‘ದೀಘತಪಸ್ಸೀ’’ತಿ ಲದ್ಧಸಮಞ್ಞೋ। ಬಾಹಿರಾಯತನೇತಿ ತಿತ್ಥಿಯಸಮಯೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋತಿ ವೋಹಾರೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಾಸನವೋಹಾರೇನ ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತಪ್ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
56. Pāvāraṃ pārupatīti pāvāriko, idaṃ tassa kulasamudāgataṃ nāmaṃ, so pana mahaddhano mahābhogo nagare seṭṭhiṭṭhāne ṭhito. Tenāha ‘‘dussapāvārikaseṭṭhino’’ti. Dīghattā dīghatamattā. So kira pamāṇato upavacchayato diyaḍḍharatanaṃ atikkamma ṭhito. Evaṃladdhanāmoti ‘‘dīghatapassī’’ti laddhasamañño. Bāhirāyataneti titthiyasamaye piṇḍapātoti vohāro natthi, tasmā sāsanavohārena ‘‘piṇḍapātappaṭikkanto’’ti vuttanti adhippāyo.
ದಸ್ಸೇತೀತಿ ದೇಸೇತಿ। ಠಪೇತೀತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಙ್ಕರತೋ ವವತ್ಥಪೇತಿ। ಕಿರಿಯಾಯಾತಿ ಕರಣೇನ। ಪವತ್ತಿಯಾತಿ ಪವತ್ತನೇನ। ದಣ್ಡಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಆದಿತೋವ ತಥಾ ನ ಪುಚ್ಛಿತನ್ತಿ? ಯಸ್ಮಾ ಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿ ನ ಹೋತಿ, ಸಾಸನೇ ಲೋಕೇ ಸಮಯನ್ತರೇಸು ಚ ತಾದಿಸೋ ಸಮುದಾಚಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಕೇವಲಂ ಪನ ತಸ್ಸೇವ ನಿಗಣ್ಠಸ್ಸಾಯಂ ಕೋಟ್ಠಾಲಕಸದಿಸೋ ಸಮುದಾಚಾರೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಮ್ಮಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇತಿ’’ ಇಚ್ಚೇವಾಹ। ಅಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ಚಿತ್ತರಹಿತಂ, ಚಿತ್ತೇನ ಅಸಮುಟ್ಠಾಪಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಥಂ ಪನ ತದುಭಯಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇನ ವಿನಾ ಸಮ್ಭವೋತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯ ತತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಮಾಹ ‘‘ಯಥಾ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ। ಪಟಿವಿಭತ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥತೋ ಭಿನ್ನಾನಂ। ಪಟಿವಿಸಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವಿಸೇಸನಪದವಸೇನ ಸದ್ದತೋಪಿ ಭಿನ್ನಾನಂ। ವಚನಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇತುಕಾಮೋತಿ ದೀಘತಪಸ್ಸಿನೋ ಯಥಾವುತ್ತವಚನಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇತುಕಾಮೋ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತೇ ತೇನಪ್ಪಸಙ್ಗೇನ ಆಗತೋ, ಉಪಾಲಿ ಗಹಪತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಧಮ್ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಅಭಿಪ್ಪಸೀದಿಸ್ಸತಿ।
Dassetīti deseti. Ṭhapetīti aññamaññasaṅkarato vavatthapeti. Kiriyāyāti karaṇena. Pavattiyāti pavattanena. Daṇḍāni paññapetīti ettha kasmā bhagavatā āditova tathā na pucchitanti? Yasmā sā tasmiṃ atthe sabhāvanirutti na hoti, sāsane loke samayantaresu ca tādiso samudācāro natthi, kevalaṃ pana tasseva nigaṇṭhassāyaṃ koṭṭhālakasadiso samudācāroti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘kammāni paññapeti’’ iccevāha. Acittakanti cittarahitaṃ, cittena asamuṭṭhāpitanti attho. Kathaṃ pana tadubhayassa cittena vinā sambhavoti codanaṃ sandhāya tattha nidassanamāha ‘‘yathā kirā’’tiādi. Paṭivibhattānanti atthato bhinnānaṃ. Paṭivisiṭṭhānanti visesanapadavasena saddatopi bhinnānaṃ. Vacanaṃ patiṭṭhapetukāmoti dīghatapassino yathāvuttavacanaṃ patiṭṭhapetukāmo. Tasmiñhi patiṭṭhāpite tenappasaṅgena āgato, upāli gahapati tasmiṃ padese dhammaṃ disvā sāsane abhippasīdissati.
ಕಥಾ ಏವ ಉಪರಿ ವಾದಾರೋಪನಸ್ಸ ವತ್ಥುಭಾವತೋ ಕಥಾವತ್ಥು। ಕಥಾಯಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸೀತಿ ಕಥಾವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ, ತದತ್ಥೇ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸಿ। ಯಥಾ ತಂ ವಾದಾರೋಪನಭಯೇನ ನ ಅವಜಾನಾತಿ, ಏವಂ ತಸ್ಸಂ ಕಥಾಯಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅತ್ಥೇ ದೀಘತಪಸ್ಸಿಂ ಯಾವತತಿಯಂ ವಾದೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇಸಿ। ವಾದನ್ತಿ ದೋಸಂ।
Kathā eva upari vādāropanassa vatthubhāvato kathāvatthu. Kathāyaṃ patiṭṭhapesīti kathāvatthusmiṃ, tadatthe vā patiṭṭhapesi. Yathā taṃ vādāropanabhayena na avajānāti, evaṃ tassaṃ kathāyaṃ, tasmiṃ vā atthe dīghatapassiṃ yāvatatiyaṃ vāde patiṭṭhapesi. Vādanti dosaṃ.
೫೭. ಇದಾನಿ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ತಿವಿಧಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮಾತಿಆದಿ ‘‘ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ಅಟ್ಠಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚೇತನಾತಿಆದಿ ಸಾವಜ್ಜಂ ಅನವಜ್ಜಞ್ಚ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಏಕಜ್ಝಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಚೇತನಾ ನ ಗಹಿತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಕಮ್ಮಂ ಧುರ’’ನ್ತಿ। ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿಭೇದಂ ಕಮ್ಮಮೇವ ಧುರಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ನ ಚೇತನಾಮತ್ತಮೇವ। ಏವಮಾಗತೇಪೀತಿ ಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಏವಂ ನಾಮೇನ ಆಗತೇಪಿ ಚೇತನಾ ಧುರಂ, ತತ್ಥ ಚೇತನಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಥಂ ಪನ ತತ್ಥ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ವಾ ಕಮ್ಮಾನೀತಿ ವಾ ಆಗತೇ ತೇಸಂ ಚೇತನಾಯ ಧುರಭಾವೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ…ಪೇ॰… ಲಭತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ದ್ವಾರೇ। ಸಾ ವುತ್ತಾವಾತಿ ಸಾ ಚೇತನಾ ವುತ್ತಾವ, ಯಾ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾದಿಪರಿಯಾಯೇನ (ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಾಯದ್ವಾರಾದೀಸು ಪವತ್ತಾಪನಚೇತನಾ) ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾಪಿ ತದಗ್ಗೇನ ಲೋಕಿಯಾಪಿ ಲೋಕುತ್ತರಾಪಿ ಕಮ್ಮಮೇವ, ಅಭಿಜ್ಝಾದಯೋ ಪನ ಚೇತನಾಪಕ್ಖಿಕಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
57. Idāni cetanāsampayuttadhammampi gahetvā kāyakammādivasena saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tividhaṃ kāyaduccaritaṃ kāyakammaṃ nāmātiādi ‘‘kammassa kiriyāyā’’ti pāḷiyaṃ akusalakammassa adhigatattā vuttaṃ, pubbe pana aṭṭhakāmāvacarakusalacetanātiādi sāvajjaṃ anavajjañca sāmaññato ekajjhaṃ katvā dassitaṃ. Kasmā panettha cetanā na gahitāti āha ‘‘imasmiṃ sutte kammaṃ dhura’’nti. Kāyakammādibhedaṃ kammameva dhuraṃ jeṭṭhakaṃ pubbaṅgamaṃ, na cetanāmattameva. Evamāgatepīti kammānīti evaṃ nāmena āgatepi cetanā dhuraṃ, tattha cetanaṃ jeṭṭhakaṃ pubbaṅgamaṃ katvā vuttanti adhippāyo. Kathaṃ pana tattha kammanti vā kammānīti vā āgate tesaṃ cetanāya dhurabhāvoti āha ‘‘yattha katthaci…pe… labhatī’’ti. Tattha yattha katthacīti yasmiṃ kismiñci dvāre. Sā vuttāvāti sā cetanā vuttāva, yā kāyasaṅkhārādipariyāyena (yassa kassaci kammassa kāyadvārādīsu pavattāpanacetanā) sampayuttadhammāpi tadaggena lokiyāpi lokuttarāpi kammameva, abhijjhādayo pana cetanāpakkhikāti daṭṭhabbaṃ.
ಮಹನ್ತನ್ತಿ ಕಟುಕಫಲಂ। ನ ಕಿಲಮತಿ ಸಪ್ಪಾಟಿಹಾರಿಯತ್ತಾ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ। ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಾಟಿಹಾರಿಯತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯದಿ ಅಕುಸಲಂ ಪತ್ವಾ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಮಹನ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ನ ಕಿಲಮತಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಇಧ ಅಕುಸಲಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ ಕಥೇಸೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ’’ತಿಆದಿ। ಯಾವತತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪನಮತ್ತೇನ ಗತಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋಪೀ’’ತಿ।
Mahantanti kaṭukaphalaṃ. Na kilamati sappāṭihāriyattā paṭiññāya. Idāni tesaṃ sappāṭihāriyataṃ dassetuṃ ‘‘tathā hī’’tiādi vuttaṃ. Yadi akusalaṃ patvā kāyakammaṃ vacīkammaṃ mahantanti vadanto na kilamati, atha kasmā bhagavā idha akusalaṃ manokammaṃ mahāsāvajjaṃ kathesīti āha ‘‘imasmiṃ pana ṭhāne’’tiādi. Yāvatatiyaṃ patiṭṭhāpanamattena gatamaggaṃ paṭipajjanto. Tenāha ‘‘kiñci atthanipphattiṃ apassantopī’’ti.
೫೮. ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಭೂತೋ ಬಾಲಕೋ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಬಾಲಕಿನೀ। ಸತ್ಥುಪಟಿಞ್ಞಾತತಾಯ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ಮಹಾತಿ ಸಮ್ಭಾವಿತತ್ತಾ ಮಹಾನಿಗಣ್ಠೋ।
58. Nivāsaṭṭhānabhūto bālako etissā atthīti bālakinī. Satthupaṭiññātatāya nigaṇṭhānaṃ mahāti sambhāvitattā mahānigaṇṭho.
೬೦. ಆವಟ್ಟೇತಿ ಪುರಿಮಾಕಾರತೋ ನಿವತ್ತೇತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಆವಟ್ಟನೀ, ಮಾಯಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಗಹಣಮಾಯ’’ನ್ತಿ। ಸತ್ಥುಪಟಿಞ್ಞಾನಂ ಬುದ್ಧದಸ್ಸನೇ ಚಿತ್ತಮೇವ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಮೇತ್ಥ ಧಮ್ಮತಾ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ತಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅಪ್ಪಹಾಯ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಸತ್ತಧಾ ಮುದ್ಧಾ ಫಲೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ‘‘ಮಾ ಅಯಂ ಬಾಲೋ ವಿನಸ್ಸೀ’’ತಿಆದಿತೋವ ಯಥಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಂ ನ ಲಭತಿ, ತಥಾ ಕರೋತಿ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತಸಮಾಗಮೇನ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ। ದಸ್ಸನಸಮ್ಪತ್ತಿನಿಯಾಮಮಾಹ ‘‘ತಥಾಗತಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಆಗಮಾ ನು ಖೋ ಇಧ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ।
60. Āvaṭṭeti purimākārato nivatteti attano vase vatteti etāyāti āvaṭṭanī, māyā. Tenāha ‘‘āvaṭṭetvā gahaṇamāya’’nti. Satthupaṭiññānaṃ buddhadassane cittameva na uppajjati, ayamettha dhammatā. Sace pana so taṃ paṭiññaṃ appahāya buddhānaṃ sammukhībhāvaṃ upagaccheyya, sattadhā muddhā phaleyya, tasmā bhagavā ‘‘mā ayaṃ bālo vinassī’’tiāditova yathā sammukhībhāvaṃ na labhati, tathā karoti. Svāyamattho pāthikaputtasamāgamena dīpetabbo. Dassanasampattiniyāmamāha ‘‘tathāgataṃ hī’’tiādi. Āgamā nu kho idha tumhākaṃ santikaṃ.
೬೧. ವಚೀಸಚ್ಚೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ಯಥಾಪಟಿಞ್ಞಾತಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಠತ್ವಾ।
61.Vacīsacce patiṭṭhahitvāti yathāpaṭiññātāya paṭiññāya ṭhatvā.
೬೨. ಸೀತೋದಕೇ ಅಮತಾ ಪಾಣಾ ಪಾನಕಾಲೇ ಪನ ಮರನ್ತಿ, ತೇಪಿ ತೇನ ಸೀತೋದಕಪರಿಭೋಗೇನ ಮಾರಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಪಸ್ಸಿನಾ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸೀತೋದಕಂ ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತೇಸಂ ಲದ್ಧಿ। ಪಾಕತಿಕಂ ವಾ ಉದಕಂ ಸತ್ತೋತಿ ಪುರಾತನಾನಂ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ಲದ್ಧಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸತ್ತಸಞ್ಞಾಯ ಸೀತೋದಕಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೀ’’ತಿ। ತೇಸಂ ತಂ ಅಧುನಾತನನಿಗಣ್ಠಾನಂ ವಾದೇನ ವಿರುಜ್ಝತಿ। ತೇ ಹಿ ಪಥವೀಆದಿನವಪದತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞಮೇವ ಜೀವಿತಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ। ಚಿತ್ತೇನ ಸೀತೋದಕಂ ಪಾತುಕಾಮೋ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ ರೋಗೇ ಠತ್ವಾಪಿ ಸತ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ತಥಾ ನ ವಿತತತಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ತೇನಸ್ಸ ಮನೋದಣ್ಡೋ ತತ್ಥೇವ ಭಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ತೇನಾತಿ ಸೀತೋದಕಂ ಪಾತುಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಞ್ಚ ಇಚ್ಛನೇನ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ತಥಾಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದನೇ ಏವ। ಭಿಜ್ಜತಿ ಸಂವರಸ್ಸ ವಿಕೋಪಿತತ್ತಾ। ತಥಾಭೂತೋ ಸೋ ನಿಗಣ್ಠೋ ಸೀತೋದಕಂ ಚೇ ಲಭೇಯ್ಯ, ಕತಿಪಯಂ ಕಾಲಂ ಜೀವೇಯ್ಯ, ಅಲಾಭೇನ ಪನ ಪರಿಸುಸ್ಸಮಾನಕಣ್ಠೋಟ್ಠತಾಲುಜಿವ್ಹಾಆದಿಕೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಪರಿದಾಹಾಭಿಭೂತೋ ಮರೇಯ್ಯ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸೀತೋದಕಂ ಅಲಭಮಾನೋ ಕಾಲಂ ಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಸೀತೋದಕಂ ಪಿವಾಯ ಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಮರಣಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮನೋದಣ್ಡೋ ಪನ ಭಿನ್ನೋಪಿ ಚುತಿಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢತೀ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಥಾಭೂತಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ ಮನೋಸತ್ತೇಸು ನಾಮ ದೇವೇಸು ಉಪಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಲದ್ಧಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮನೋದಣ್ಡೋ ಪನ ಭಿನ್ನೋಪಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಮ್ಪಿ ಆಕಡ್ಢತೀ’’ತಿ। ಇತೀತಿ ಏವಂ ‘‘ಇಧಾಸ್ಸ ನಿಗಣ್ಠೋ’’ತಿಆದಿಆಕಾರೇನ। ನನ್ತಿ ಉಪಾಲಿಂ ಗಹಪತಿಂ। ಮಹನ್ತೋತಿ ವದಾಪೇಸಿ ‘‘ಮನೋಪಟಿಬದ್ಧೋ ಕಾಲಙ್ಕರೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
62. Sītodake amatā pāṇā pānakāle pana maranti, tepi tena sītodakaparibhogena māritā honti, tasmā tapassinā nāma sabbena sabbaṃ sītodakaṃ na paribhuñjitabbanti tesaṃ laddhi. Pākatikaṃ vā udakaṃ sattoti purātanānaṃ nigaṇṭhānaṃ laddhi. Tenāha ‘‘sattasaññāya sītodakaṃ paṭikkhipantī’’ti. Tesaṃ taṃ adhunātananigaṇṭhānaṃ vādena virujjhati. Te hi pathavīādinavapadatthato aññameva jīvitaṃ paṭijānanti. Cittena sītodakaṃ pātukāmo paribhuñjitukāmo hoti roge ṭhatvāpi sattānaṃ cittassa tathā na vitatatā. Tenāha – ‘‘tenassa manodaṇḍo tattheva bhijjatī’’ti. Tenāti sītodakaṃ pātuṃ paribhuñjituñca icchanena. Assāti yathāvuttassa nigaṇṭhassa. Tatthevāti tathācittuppādane eva. Bhijjati saṃvarassa vikopitattā. Tathābhūto so nigaṇṭho sītodakaṃ ce labheyya, katipayaṃ kālaṃ jīveyya, alābhena pana parisussamānakaṇṭhoṭṭhatālujivhāādiko sabbaso paridāhābhibhūto mareyya. Tenāha – ‘‘sītodakaṃ alabhamāno kālaṃ kareyyā’’ti. Kasmā? Yasmā sītodakaṃ pivāya sannissitacittassa maraṇaṃ hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘manodaṇḍo pana bhinnopi cutimpi ākaḍḍhatī’’ti. Yasmā pana tathābhūtacittassa nigaṇṭhassa manosattesu nāma devesu upapatti hotīti titthiyānaṃ laddhi, tasmā vuttaṃ ‘‘manodaṇḍo pana bhinnopi paṭisandhimpi ākaḍḍhatī’’ti. Itīti evaṃ ‘‘idhāssa nigaṇṭho’’tiādiākārena. Nanti upāliṃ gahapatiṃ. Mahantoti vadāpesi ‘‘manopaṭibaddho kālaṅkarotī’’ti vadantoti adhippāyo.
ಉಪಾಸಕಸ್ಸಾತಿ ಉಪಾಲಿಸ್ಸ ಗಹಪತಿಸ್ಸ। ಮುಚ್ಛಾವಸೇನಾತಿಆದಿನಾ ಅನ್ವಯತೋ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಚ ಮನೋದಣ್ಡಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಂ ವಿಭಾವೇತಿ। ಚಿತ್ತಸನ್ತತಿಪ್ಪವತ್ತಿಮತ್ತೇನೇವಾತಿ ವಿನಾ ಕಾಯದಣ್ಡೇನ ವಚೀದಣ್ಡೇನ ಚ ಕೇವಲಂ ಚಿತ್ತಸನ್ತತಿಪ್ಪವತ್ತಿಮತ್ತೇನ। ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ। ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾತಿ ಅಪ್ಪಾಟಿಹೀರಾ, ಅಯುತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ ಉಪಾಸಕೋತಿ ವಿಭತ್ತಿಂ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಯೋಜನಾ। ಪಞ್ಹಪಟಿಭಾನಾನೀತಿ ಞಾತುಂ ಇಚ್ಛಿತೇ ಅತ್ಥೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಪಟಿಭಾನಾನಿ।
Upāsakassāti upālissa gahapatissa. Mucchāvasenātiādinā anvayato byatirekato ca manodaṇḍassa mahantataṃ vibhāveti. Cittasantatippavattimattenevāti vinā kāyadaṇḍena vacīdaṇḍena ca kevalaṃ cittasantatippavattimattena. Bhijjitvāpīti ettha pi-saddena abhijjitvāpi. Aniyyānikāti appāṭihīrā, ayuttāti attho. Sallakkhesi upāsakoti vibhattiṃ vipariṇāmetvā yojanā. Pañhapaṭibhānānīti ñātuṃ icchite atthe uppajjanakapaṭibhānāni.
‘‘ಮನೋಪಟಿಬದ್ಧೋ ಕಾಲಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತೇನ ಅತ್ಥತೋ ಮನೋದಣ್ಡಸ್ಸ ತದುತ್ತರಭಾವೋ ಪಟಿಞ್ಞಾತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇದಾನಿ ಮನೋದಣ್ಡೋ ಮಹನ್ತೋತಿ ಇದಂ ವಚನ’’ನ್ತಿ। ತಥಾ ಚೇವ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮನೋದಣ್ಡೋವ ಬಲವಾ ಮಹನ್ತೋತಿ ವದಾಪೇಸೀ’’ತಿ।
‘‘Manopaṭibaddho kālaṃ karotī’’ti vadantena atthato manodaṇḍassa taduttarabhāvo paṭiññāto hotīti āha ‘‘idāni manodaṇḍo mahantoti idaṃ vacana’’nti. Tathā ceva vuttaṃ – ‘‘manodaṇḍova balavā mahantoti vadāpesī’’ti.
೬೩. ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿತೋ ಯಮನಂ ಯಾಮೋ, ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಯಾಮೋ ಚತುಯಾಮೋ, ಚತುಯಾಮಸಙ್ಖಾತೇನ ಸಂವರೇನ ಸಂವುತೋ ಚಾತುಯಾಮಸಂವರಸಂವುತೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಯಾಮ-ಸದ್ದೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಪರಿಯಾಯೋತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಚತುಕೋಟ್ಠಾಸೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಿಯಜಾತಿಕಂ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ರಾಗವಸೇನ ಬಾಲೇಹಿ ಭಾವನೀಯತ್ತಾ ‘‘ಭಾವಿತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಭಾವಿತನ್ತಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ’’ತಿ।
63. Pāṇātipātādito yamanaṃ yāmo, catubbidho yāmo catuyāmo, catuyāmasaṅkhātena saṃvarena saṃvuto cātuyāmasaṃvarasaṃvuto. Aṭṭhakathāyaṃ pana yāma-saddo koṭṭhāsapariyāyoti ‘‘iminā catukoṭṭhāsenā’’ti vuttaṃ. Piyajātikaṃ rūpādiārammaṇaṃ rāgavasena bālehi bhāvanīyattā ‘‘bhāvita’’nti vuccatīti āha ‘‘bhāvitanti pañca kāmaguṇā’’ti.
ಯೋ ಸಬ್ಬಂ ಪಾಪಂ ಆಸವಞ್ಚ ವಾರೇತೀತಿ ಸಬ್ಬವಾರೀ, ತಸ್ಸ ನವಸು ಪದತ್ಥೇಸು ಸತ್ತಮೋ ಪದತ್ಥೋ, ತೇನ ಸಬ್ಬವಾರಿನಾ ಪಾಪಂ ವಾರಿತ್ವಾ ಠಿತೋತಿ ಸಬ್ಬವಾರಿವಾರಿತೋ । ತೇನಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬೇನ ಪಾಪವಾರಣೇನ ವಾರಿತಪಾಪೋ’’ತಿ। ತತೋ ಏವ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ವಾರಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಆಸವಸ್ಸ ಧುನನತೋ ಸಬ್ಬವಾರಿಧುತೋ। ವಾರಿತಬ್ಬಸ್ಸ ನಿವಾರಣವಸೇನ ಸಬ್ಬವಾರಿನೋ ಫುಟೋ ಫುಸಿತೋತಿ ಸಬ್ಬವಾರಿಫುಟೋ। ಸಙ್ಘಾತನ್ತಿ ಸಹಸಾ ಹನನಂ, ಅಸಞ್ಚೇತನಿಕವಧನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕತರಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇತಿ ತೀಸು ದಣ್ಡಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಕತರಕೋಟ್ಠಾಸೇ।
Yo sabbaṃ pāpaṃ āsavañca vāretīti sabbavārī, tassa navasu padatthesu sattamo padattho, tena sabbavārinā pāpaṃ vāritvā ṭhitoti sabbavārivārito. Tenāha ‘‘sabbena pāpavāraṇena vāritapāpo’’ti. Tato eva sabbassa vāritabbassa āsavassa dhunanato sabbavāridhuto. Vāritabbassa nivāraṇavasena sabbavārino phuṭo phusitoti sabbavāriphuṭo. Saṅghātanti sahasā hananaṃ, asañcetanikavadhanti attho. Katarasmiṃ koṭṭhāseti tīsu daṇḍakoṭṭhāsesu katarakoṭṭhāse.
೬೪. ಖಲಿಯತಿ ಸಮಾದಿಯತೀತಿ ಖಲಂ, ರಾಸೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಏಕಂ ಮಂಸಖಲನ್ತಿ ಏಕಂ ಮಂಸರಾಸಿ’’ನ್ತಿ। ವಿಜ್ಜಾಧರಇದ್ಧಿಯಾ ಇದ್ಧಿಮಾ। ಸಾ ಪನ ಇದ್ಧಿ ಯಸ್ಮಾ ಆನುಭಾವಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಇಜ್ಝತಿ, ನ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ। ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ಆನುಭಾವಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ವಿಜ್ಜಾನುಭಾವವಸೇನೇವ ಆನುಭಾವಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಚಿತ್ತೇ ವಸೀಭಾವಪ್ಪತ್ತೋ ಆನುಭಾವಾಯ ಏವ ವಿಜ್ಜಾಯ ಪಗುಣಭಾವಾಪಾದನೇನ। ಏತೇನ ವಸೀಭಾವಂ ಲೋಕಿಯಸಮಞ್ಞಾವಸೇನ ಭಗವಾ ಉಪಾಲಿಂ ಗಹಪತಿಂ ಪಞ್ಞಪೇತುಕಾಮೋ ಏವಮಾಹ। ಲೋಕಿಕಾ ಹಿ ‘‘ಭಾವನಾಮಯಇದ್ಧಿಯಾ ಇದ್ಧಿಮಾ ಚೇತೋವಸೀಭಾವಪ್ಪತ್ತೋ ಪರೂಪಘಾತಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ತೇ ಇಸಯೋ ಪರೇಸಂ ಸಂವಣ್ಣೇನ್ತಿ, ಇಸೀನಂ ಆನುಭಾವಂ ಕಿತ್ತೇನ್ತಿ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಪರತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ।
64. Khaliyati samādiyatīti khalaṃ, rāsīti āha – ‘‘ekaṃ maṃsakhalanti ekaṃ maṃsarāsi’’nti. Vijjādharaiddhiyā iddhimā. Sā pana iddhi yasmā ānubhāvasampannasseva ijjhati, na yassa kassaci. Tasmā āha ‘‘ānubhāvasampanno’’ti. Vijjānubhāvavaseneva ānubhāvasampanno. Citte vasībhāvappatto ānubhāvāya eva vijjāya paguṇabhāvāpādanena. Etena vasībhāvaṃ lokiyasamaññāvasena bhagavā upāliṃ gahapatiṃ paññapetukāmo evamāha. Lokikā hi ‘‘bhāvanāmayaiddhiyā iddhimā cetovasībhāvappatto parūpaghātaṃ karotī’’ti maññanti. Tathā hi te isayo paresaṃ saṃvaṇṇenti, isīnaṃ ānubhāvaṃ kittenti. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ parato āgamissatīti.
೬೫. ಅರಞ್ಞಮೇವ ಹುತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಅರಞ್ಞಮೇವ ಹುತ್ವಾ। ಅರಞ್ಞಭಾವೇನ ಅರಞ್ಞಂ ಜಾತಂ, ನ ನಾಮಮತ್ತೇನ। ಇಸೀನಂ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಇಸೀನಂ ಆಸಾದನತ್ಥಾಯ।
65.Araññameva hutvāti sabbaso araññameva hutvā. Araññabhāvena araññaṃ jātaṃ, na nāmamattena. Isīnaṃ atthāyāti isīnaṃ āsādanatthāya.
ಗೋಧಾವರೀತೀರತೋ ನಾತಿದೂರೇ। ಉಸೂಯಮಾನೋತಿ ‘‘ನ ಮಂ ಏಸ ಜನೋ ಪರಿವಾರೇತೀ’’ತಿ ಉಸೂಯಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ವತಾತಿ ಪಙ್ಕದನ್ತರಜಸಿರತಾದೀಹಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಸರೀರೋ। ಅನಞ್ಜಿತಮಣ್ಡಿತೋತಿ ಅನಞ್ಜಿತಕ್ಖಿಕೋ ಸಬ್ಬೇನ, ಸಬ್ಬಂ ಅಮಣ್ಡಿತೋ ಚ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ‘‘ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಅಕ್ಖೀನಂ ಅಞ್ಜನಂ ಮಙ್ಗಲ’’ನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಲದ್ಧಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಞ್ಜನಂ ವಿಸುಂ ಗಹಿತಂ।
Godhāvarītīrato nātidūre. Usūyamānoti ‘‘na maṃ esa jano parivāretī’’ti usūyaṃ karonto. Kiliṭṭho vatāti paṅkadantarajasiratādīhi kiliṭṭhasarīro. Anañjitamaṇḍitoti anañjitakkhiko sabbena, sabbaṃ amaṇḍito ca. Tasmiṃ kāle ‘‘kālasseva akkhīnaṃ añjanaṃ maṅgala’’nti manussānaṃ laddhi, tasmā anañjanaṃ visuṃ gahitaṃ.
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ‘‘ವೇದೇಸು ಈದಿಸಂ ಆಗತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ ವಚನಂ ಗಹೇತ್ವಾ। ಉಸುಮಜಾತಹದಯೋತಿ ಉತ್ತತ್ತಹದಯೋ। ನಾಸಿಕಾನಂ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇ ಮುಖೇನ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ।
Rājā tassa vacanaṃ gahetvāti ‘‘vedesu īdisaṃ āgataṃ bhavissatīti evaṃ, bhante’’ti rājā tassa purohitassa vacanaṃ gahetvā. Usumajātahadayoti uttattahadayo. Nāsikānaṃ appahonte mukhena assasanto.
ವಿಜಿತಜಯೇಹಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಯುತ್ತಂ ಆಗಮೇನ್ತೇಹಿ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ಜಯಖನ್ಧಾವಾರಟ್ಠಾನಂ। ಉದಕವುಟ್ಠಿಪಾತನಾದಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಪಕಮ್ಮೇ ಅಸಮಙ್ಗಿಭೂತಾನಮ್ಪಿ ಸಮನುಞ್ಞತಾಯ ಅನ್ತೋಕರಣತ್ಥಂ ಕತಂ। ಕತಭಣ್ಡವುಟ್ಠೀತಿ ಆಭರಣವಸ್ಸಂ। ಮಹಾಜನೋ ಸಮನುಞ್ಞೋ ಜಾತೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಮಾತುಪೋಸಕರಾಮೋತಿ ಮಾತರಿ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪನ್ನೋ ರಾಮೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ। ಅಸಮಙ್ಗಿಭೂತಾನನ್ತಿ ಅಸಮನುಞ್ಞಾನಂ।
Vijitajayehi āgantvā nakkhattayuttaṃ āgamentehi nisīditabbaṭṭhānaṃ jayakhandhāvāraṭṭhānaṃ. Udakavuṭṭhipātanādi tasmiṃ pāpakamme asamaṅgibhūtānampi samanuññatāya antokaraṇatthaṃ kataṃ. Katabhaṇḍavuṭṭhīti ābharaṇavassaṃ. Mahājano samanuñño jātoti yojanā. Mātuposakarāmoti mātari sammāpaṭipanno rāmo nāma eko puriso. Asamaṅgibhūtānanti asamanuññānaṃ.
ಅವಕಿರಿಯಾತಿ ಅಸುಸ್ಸೂಸತಂ ಪಟಿಚ್ಚ। ಫುಲಿಙ್ಗಾನೀತಿ ಅಗ್ಗಿಕಣಾನಿ। ಪತನ್ತಿ ಕಾಯೇತಿ ಕಾಯೇ ಇತೋ ಚಿತೋ ನಿಪತನ್ತಿ। ಏತೇ ಕಿರ ನಿರಯಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ।
Avakiriyāti asussūsataṃ paṭicca. Phuliṅgānīti aggikaṇāni. Patanti kāyeti kāye ito cito nipatanti. Ete kira nirayaṃ vivaritvā mahājanassa dassenti.
ಯಥಾಫಾಸುಕಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಮಯಂ ಕಞ್ಚಿಪಿ ದೇಸಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನ ಗಚ್ಛಾಮ, ಯತ್ಥ ಪನ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಫಾಸು ಹೋತಿ, ತಂ ಯಥಾಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಙ್ಘಾತಿ ಸಂಹತಾ। ಗಣಾತಿ ತಂತಂಸೇಣಿಭಾವೇನ ಗಣಿತಬ್ಬತಾಯ ಗಣಾ। ಗಣೀಭೂತಾತಿ ಏಕಜ್ಝಾಸಯಾ ಹುತ್ವಾ ರಾಸಿಭೂತಾ। ಅದಿನ್ನಾದಾನನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಆಗತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನಾತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Yathāphāsukaṭṭhānanti mayaṃ kañcipi desaṃ uddissa na gacchāma, yattha pana vasantassa pabbajitassa phāsu hoti, taṃ yathāphāsukaṭṭhānaṃ gacchāmāti adhippāyo. Saṅghāti saṃhatā. Gaṇāti taṃtaṃseṇibhāvena gaṇitabbatāya gaṇā. Gaṇībhūtāti ekajjhāsayā hutvā rāsibhūtā. Adinnādānantiādīsupi niraye paccitvā manussalokaṃ āgatassa vipākāvasesenāti ānetvā yojetabbaṃ.
ಪಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಮ್ಭಾವನಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮಿ। ನೇಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇಸೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಕಿಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ? ಆಘಾತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಅನತ್ಥಕರಣೂಪಾಯಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೋ ಧಮ್ಮಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ’’ತಿಆದಿ। ನಾಗಬಲಪಿಚ್ಛಿಲ್ಲಾದೀನನ್ತಿ ನಾಗಬಲಸಾಸಪಅಙ್ಕೋಲತೇಲಕಣಿಕಾರನಿಯ್ಯಾಸಾದೀನಂ ಚಿಕ್ಖಲ್ಲಾನಂ। ವಿಹೇಠಯಿಂಸು ನಿರಯಾದಿಕಥಾಹಿ ಘಟ್ಟೇನ್ತಾ। ಛದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣೇತಿ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಛನ್ನಂ ದ್ವಾರಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಭೂತೇ ರೂಪಾದಿವಿಸಯೇ।
Paggaṇhissāmīti sambhāvanaṃ uppādessāmi. Nesaṃ kattabbanti cintesīti yojanā. Kiṃ cintesi? Āghātaṃ uppādetvā anatthakaraṇūpāyaṃ. Tenāha ‘‘so dhammakathāpariyosāne’’tiādi. Nāgabalapicchillādīnanti nāgabalasāsapaaṅkolatelakaṇikāraniyyāsādīnaṃ cikkhallānaṃ. Viheṭhayiṃsu nirayādikathāhi ghaṭṭentā. Chadvārārammaṇeti cakkhādīnaṃ channaṃ dvārānaṃ ārammaṇabhūte rūpādivisaye.
ನವ ವುಟ್ಠಿಯೋತಿ ಉದಕವುಟ್ಠಿ ಸುಮನಪುಪ್ಫವುಟ್ಠಿ ಮಾಸಕವುಟ್ಠಿ ಕಹಾಪಣವುಟ್ಠಿ ಆಭರಣವುಟ್ಠಿ ಆವುಧವುಟ್ಠಿ ಅಙ್ಗಾರವುಟ್ಠಿ ಪಾಸಾಣವುಟ್ಠಿ ವಾಲಿಕಾವುಟ್ಠೀತಿ ಇಮಾ ನವ ವುಟ್ಠಿಯೋ। ಅವಞ್ಚಯೀತಿ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಅಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅನತ್ಥಚರಣೇನ ವಞ್ಚಯಿ। ಅದೂಸಕೇತಿ ಅನಪರಾಧೇ।
Nava vuṭṭhiyoti udakavuṭṭhi sumanapupphavuṭṭhi māsakavuṭṭhi kahāpaṇavuṭṭhi ābharaṇavuṭṭhi āvudhavuṭṭhi aṅgāravuṭṭhi pāsāṇavuṭṭhi vālikāvuṭṭhīti imā nava vuṭṭhiyo. Avañcayīti sakkāraṃ karonto viya hutvā asakkāraṃ karonto anatthacaraṇena vañcayi. Adūsaketi anaparādhe.
‘‘ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಞ್ಞಾ’’ತಿ ಜಾತಕಟ್ಠಕಥಾದೀಸು (ಜಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪.೧೫.ಮಾತಙ್ಗಜಾತಕವಣ್ಣನಾ) ಆಗತಂ, ಇಧ ಪನ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಧೀತಾ’’ತಿ। ವಾರೇಯ್ಯತ್ಥಾಯಾತಿ ಆವಾಹತ್ಥಾಯ, ಅಸ್ಸಾತಿ ಪೇಸಿತಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ। ತಾದಿಸೇನ ನೀಚಕುಲಸಂವತ್ತನಿಯೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಲದ್ಧೋಕಾಸೇನ ಚಣ್ಡಾಲಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ।
‘‘Diṭṭhamaṅgalikā brāhmaṇakaññā’’ti jātakaṭṭhakathādīsu (jā. aṭṭha. 4.15.mātaṅgajātakavaṇṇanā) āgataṃ, idha pana ‘‘seṭṭhidhītā’’ti. Vāreyyatthāyāti āvāhatthāya, assāti pesitapuggalassa. Tādisena nīcakulasaṃvattaniyena kammunā laddhokāsena caṇḍālayoniyaṃ nibbatto.
ಚಮ್ಮಗೇಹೇತಿ ಚಮ್ಮೇನ ಛಾದಿತೇ ಗೇಹೇ। ಮಾತಙ್ಗೋತ್ವೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ ಜಾತಿಸಮುದಾಗತಂ। ತನ್ತಿ ಘಣ್ಟಂ। ವಾದೇನ್ತೋ ತಾಲನೇನ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಮಹಾಪಥಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕಾಯ ಗೇಹದ್ವಾರಸಮೀಪೇನ।
Cammageheti cammena chādite gehe. Mātaṅgotvevassa nāmaṃ ahosi jātisamudāgataṃ. Tanti ghaṇṭaṃ. Vādento tālanena saddaṃ karonto. Mahāpathaṃ paṭipajji diṭṭhamaṅgalikāya gehadvārasamīpena.
ತಸ್ಸಾ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಾ ಚೇವ ಉಪಟ್ಠಾಕಮನುಸ್ಸಾ ಪಟಿಬದ್ಧಾ ಚ ಸುರಾಸೋಣ್ಡಾದಯೋ ಜಾಣುಕಪ್ಪರಾದೀಹಿ ಸುಕೋಟ್ಟಿತಂ ಕೋಟ್ಟಿತಭಾವೇನ ಮುಚ್ಛಂ ಆಪನ್ನತ್ತಾ ಮತೋತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಛಡ್ಡೇಸುಂ।
Tassā veyyāvaccakarā ceva upaṭṭhākamanussā paṭibaddhā ca surāsoṇḍādayo jāṇukapparādīhi sukoṭṭitaṃ koṭṭitabhāvena mucchaṃ āpannattā matoti saññāya chaḍḍesuṃ.
ಅಥ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಯುಅವಸೇಸಸ್ಸ ಅತ್ಥಿತಾಯ ಮನ್ದಮನ್ದೇ ವಾತೇ ವಾಯನ್ತೇ ಚಿರೇನ ಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಹಾಪುರಿಸೋ’’ತಿಆದಿ। ಗೇಹಙ್ಗಣೇತಿ ಗೇಹಸ್ಸ ಮಹಾದ್ವಾರತೋ ಬಹಿ ವಿವಟಙ್ಗಣೇ। ಪತಿತೋತಿ ಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತತ್ಥನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಪ್ಪವೇಸೇನ ನಿಪನ್ನೋ। ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕಾಯಾತಿ ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕಾಕಾರಣೇನ।
Atha bodhisatto āyuavasesassa atthitāya mandamande vāte vāyante cirena saññaṃ paṭilabhati. Tenāha ‘‘mahāpuriso’’tiādi. Gehaṅgaṇeti gehassa mahādvārato bahi vivaṭaṅgaṇe. Patitoti pātaṃ katvā icchitatthanipphattiṃ antaraṃ katvā anuppavesena nipanno. Diṭṭhamaṅgalikāyāti diṭṭhamaṅgalikākāraṇena.
ಯಸನ್ತಿ ವಿಭವಂ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಞ್ಚ। ಚನ್ದನ್ತಿ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ, ಚನ್ದವಿಮಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಗೇಹೇತಿ ಪರೇಹಿ ಪರಿಭುತ್ತಗೇಹೇ। ಮಣ್ಡಪೇತಿ ನಗರಮಜ್ಝೇ ಮಹಾಮಣ್ಡಪೇ।
Yasanti vibhavaṃ kittisaddañca. Candanti candamaṇḍalaṃ, candavimānanti attho. Ucchiṭṭhageheti parehi paribhuttagehe. Maṇḍapeti nagaramajjhe mahāmaṇḍape.
ಖೀರಮಣಿಮೂಲನ್ತಿ ಖೀರಮೂಲಂ, ಪಾದೇಸು ಬದ್ಧಮಣಿಮೂಲಞ್ಚ। ಯಾವತಾ ವಾಚುಗ್ಗತಾ ಪರಿಯತ್ತೀತಿ ಯತ್ತಕೋ ಮನುಸ್ಸವಚೀದ್ವಾರತೋ ಉಗ್ಗತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪವತ್ತೋ, ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವಚೀಮಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಕಾಸಙ್ಗಣೇತಿ ವಿವಟಙ್ಗಣೇ।
Khīramaṇimūlanti khīramūlaṃ, pādesu baddhamaṇimūlañca. Yāvatā vācuggatā pariyattīti yattako manussavacīdvārato uggato nikkhanto pavatto, yaṃkiñci vacīmayanti attho. Ākāsaṅgaṇeti vivaṭaṅgaṇe.
ದುಮ್ಮವಾಸೀತಿ ಧೂಮೋ ಧೂಸರೋ, ಅನಞ್ಜಿತಾಮಣ್ಡಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಓತಲ್ಲಕೋತಿ ನಿಹೀನಜ್ಝಾಸಯೋ, ಅಪ್ಪಾನುಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಮುಞ್ಚ ಕಣ್ಠೇತಿ ಯಾವ ಗಲವಾಟಕಾ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ। ಕೋ ರೇ ತುವನ್ತಿ ಅರೇ ಕೋ ನಾಮ ತ್ವಂ।
Dummavāsīti dhūmo dhūsaro, anañjitāmaṇḍitoti adhippāyo. Otallakoti nihīnajjhāsayo, appānubhāvoti attho. Paṭimuñca kaṇṭheti yāva galavāṭakā pārupitvā. Ko re tuvanti are ko nāma tvaṃ.
ಪಕತನ್ತಿ ಪಟಿಯತ್ತಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ। ಉತ್ತಿಟ್ಠಪಿಣ್ಡನ್ತಿ ಅನ್ತರಘರಂ ಉಪಗಮ್ಮ ಠತ್ವಾ ಲದ್ಧಬ್ಬಪಿಣ್ಡಂ, ಭಿಕ್ಖಾಹಾರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಭತನ್ತಿ ಲಚ್ಛತು। ಸಪಾಕೋತಿ ಮಹಾಸತ್ತೋ ಜಾತಿವಸೇನ ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕರೋತಿ।
Pakatanti paṭiyattaṃ nānappakārato abhisaṅkhataṃ. Uttiṭṭhapiṇḍanti antaragharaṃ upagamma ṭhatvā laddhabbapiṇḍaṃ, bhikkhāhāranti attho. Labhatanti lacchatu. Sapākoti mahāsatto jātivasena yathābhūtaṃ attānaṃ āvikaroti.
ಅತ್ಥತ್ಥಿತಂ ಸದ್ದಹತೋತಿ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸದ್ದಹನ್ತಸ್ಸ। ಅಪೇಹೀತಿ ಅಪಗಚ್ಛ। ಏತ್ತೋತಿ ಇಮಸ್ಮಾ ಠಾನಾ। ಜಮ್ಮಾತಿ ಲಾಮಕ।
Atthatthitaṃ saddahatoti samparāyikassa atthassa atthibhāvaṃ saddahantassa. Apehīti apagaccha. Ettoti imasmā ṭhānā. Jammāti lāmaka.
ಅನೂಪಖೇತ್ತೇತಿ ಅಜಙ್ಗಲೇ ಉದಕಸಮ್ಪನ್ನೇ ಖೇತ್ತೇ ಫಲವಿಸೇಸಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಾ। ಏತಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ದದಾಹಿ ದಾನನ್ತಿ ನಿನ್ನಂ ಥಲಞ್ಚ ಪೂರೇನ್ತೋ ಮೇಘೋ ವಿಯ ಗುಣವನ್ತೇ ನಿಗ್ಗುಣೇ ಚ ದಾನಂ ದೇಹಿ, ಏವಂ ದೇನ್ತೋ ಚ ಅಪ್ಪೇವ ಆರಾಧಯೇ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೇತಿ। ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೇತಿ ಸೀಲಾದಿಗುಣಸಮನ್ನಾಗತೇ।
Anūpakhetteti ajaṅgale udakasampanne khette phalavisesaṃ paccāsīsantā. Etāya saddhāya dadāhi dānanti ninnaṃ thalañca pūrento megho viya guṇavante nigguṇe ca dānaṃ dehi, evaṃ dento ca appeva ārādhaye dakkhiṇeyyeti. Dakkhiṇeyyeti sīlādiguṇasamannāgate.
ತಾನೀತಿ ತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ। ವೇಣುಪದರೇನಾತಿ ವೇಳುವಿಲೀವೇನ।
Tānīti te brāhmaṇā. Veṇupadarenāti veḷuvilīvena.
ಗಿರಿಂ ನಖೇನ ಖಣಸೀತಿ ಪಬ್ಬತಂ ಅತ್ತನೋ ನಖೇನ ಖಣನ್ತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಅಯೋತಿ ಕಾಲಲೋಹಂ। ಪದಹಸೀತಿ ಅಭಿಭವಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಸರೀರೇನ ಅಭಿಭವನ್ತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ।
Giriṃ nakhenakhaṇasīti pabbataṃ attano nakhena khaṇanto viya ahosi. Ayoti kālalohaṃ. Padahasīti abhibhavasi, attano sarīrena abhibhavanto viya ahosi.
ಆವೇಧಿತನ್ತಿ ಚಲಿತಂ ವಿಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಠಿತಂ। ಪಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇನ। ಬಾಹುಂ ಪಸಾರೇತಿ ಅಕಮ್ಮನೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅಕಮ್ಮಕ್ಖಮಂ ಬಾಹುದ್ವಯಂ ಥದ್ಧಂ ಸುಕ್ಖದಣ್ಡಕಂ ವಿಯ ಕೇವಲಂ ಪಸಾರೇತಿ, ನ ಸಮಿಞ್ಜೇತಿ, ಸೇತಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಪರಿವತ್ತನೇನ ಕಣ್ಹಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಅದಿಸ್ಸನತೋ।
Āvedhitanti calitaṃ viparivattetvā ṭhitaṃ. Piṭṭhitoti piṭṭhipassena. Bāhuṃ pasāreti akammaneyyanti akammakkhamaṃ bāhudvayaṃ thaddhaṃ sukkhadaṇḍakaṃ viya kevalaṃ pasāreti, na samiñjeti, setāni akkhīni parivattanena kaṇhamaṇḍalassa adissanato.
ಜೀವಿತನ್ತಿ ಜೀವನಂ।
Jīvitanti jīvanaṃ.
ವೇಹಾಯಸನ್ತಿ ಆಕಾಸೇ। ಪಥದ್ಧುನೋತಿ ಪಥಭೂತದ್ಧುನೋ ವಿಯ।
Vehāyasanti ākāse. Pathaddhunoti pathabhūtaddhuno viya.
ಸಞ್ಞಮ್ಪಿ ನ ಕರೋತೀತಿ ‘‘ಇಮೇ ಕುಲಪ್ಪಸುತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಕರೋತಿ। ದನ್ತಕಟ್ಠಕುಚ್ಛಿಟ್ಠಕನ್ತಿ ಖಾದಿತದನ್ತಕಟ್ಠತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಏತಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಪತಿಸ್ಸತಿ ಅಪ್ಪದುಟ್ಠಪದೋಸಭಾವತೋ, ಮಹಾಸತ್ತಸ್ಸ ತದಾ ಉಕ್ಕಂಸಗತಖೇತ್ತಭಾವತೋ। ಇದ್ಧಿವಿಸಯೋ ನಾಮ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಕಥಂ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉಗ್ಗನ್ತುಂ ನಾದಾಸೀತಿ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ। ಅರುಣುಗ್ಗಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಅರುಣಪಭಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಅನ್ಧಕಾರೋ ಏವ ಹೋತಿ।
Saññampi na karotīti ‘‘ime kulappasutā’’ti saññāmattampi na karoti. Dantakaṭṭhakucchiṭṭhakanti khāditadantakaṭṭhattā vuttaṃ. Etasseva upari patissati appaduṭṭhapadosabhāvato, mahāsattassa tadā ukkaṃsagatakhettabhāvato. Iddhivisayo nāma acinteyyo, tasmā kathaṃ sūriyassa uggantuṃ nādāsīti na cintetabbaṃ. Aruṇuggaṃ na paññāyatīti tasmiṃ padese aruṇapabhā na paññāyati, andhakāro eva hoti.
ಯಕ್ಖಾವಟ್ಟೋ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಕಾಲವಿಪರಿಯಾಯೋ। ಮಹಾಪಞ್ಞನ್ತಿ ಮಹನ್ತಾನಂ ಪಞ್ಞಾನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭೂತಂ। ಜನಪದಸ್ಸ ಮುಖಂ ಪಸ್ಸಥಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಜನಪದವಾಸಿನೋ ಜನಸ್ಸ ಉಪದ್ದವೇನ ಮಙ್ಕುಭೂತಂ ಮುಖಂ ಪಸ್ಸಥ।
Yakkhāvaṭṭo nu kho ayaṃ kālavipariyāyo. Mahāpaññanti mahantānaṃ paññānaṃ adhiṭṭhānabhūtaṃ. Janapadassa mukhaṃ passathāti imassa janapadavāsino janassa upaddavena maṅkubhūtaṃ mukhaṃ passatha.
ಏತಸ್ಸ ಕಥಾ ಏತಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಪತಿಸ್ಸತೀತಿ ಯಾಹಿ ತೇನ ಪಾರಮಿತಾಪರಿಭಾವನಸಮಿದ್ಧಾಹಿ ನಾನಾಸಮಾಪತ್ತಿವಿಹಾರಪರಿಪೂರಿತಾಹಿ ಸೀಲದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾಹಿ ಸುಸಙ್ಖತಸನ್ತಾನೇ ಮಹಾಕರುಣಾಧಿವಾಸೇ ಮಹಾಸತ್ತೇ ಅರಿಯೂಪವಾದಕಮ್ಮಅಭಿಸಪಸಙ್ಖಾತಾ ಫರುಸವಾಚಾ ಪವತ್ತಿತಾ, ಸಾ ಅಭಿಸಪಿ ತಸ್ಸ ಖೇತ್ತವಿಸೇಸಭಾವತೋ ತಸ್ಸ ಚ ಅಜ್ಝಾಸಯಫರುಸತಾಯ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನಿಯಕಮ್ಮಂ ಹುತ್ವಾ ಸಚೇ ಸೋ ಮಹಾಸತ್ತಂ ನ ಖಮಾಪೇತಿ, ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ವಿಪಚ್ಚನಸಭಾವಂ ಜಾತಂ, ಖಮಾಪಿತೇ ಪನ ಮಹಾಸತ್ತೇ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿ ಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ಅವಿಪಾಕಧಮ್ಮತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ಅಹೋಸಿಕಮ್ಮಭಾವತೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅರಿಯೂಪವಾದಪಾಪಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನಿಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮತಾ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘ಏತಸ್ಸ ಕಥಾ ಏತಸ್ಸೇವ ಉಪರಿ ಪತಿಸ್ಸತೀ’ತಿಆದಿ। ಮಹಾಸತ್ತೋ ಪನ ತಂ ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಪತಿತುಂ ನ ಅದಾಸಿ, ಉಪಾಯೇನ ಮೋಚೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಚರಿಯಾಪಿಟಕೇ (ಚರಿಯಾ॰ ೨.೬೪) –
Etassa kathā etasseva upari patissatīti yāhi tena pāramitāparibhāvanasamiddhāhi nānāsamāpattivihāraparipūritāhi sīladiṭṭhisampadāhi susaṅkhatasantāne mahākaruṇādhivāse mahāsatte ariyūpavādakammaabhisapasaṅkhātā pharusavācā pavattitā, sā abhisapi tassa khettavisesabhāvato tassa ca ajjhāsayapharusatāya diṭṭhadhammavedaniyakammaṃ hutvā sace so mahāsattaṃ na khamāpeti, sattame divase vipaccanasabhāvaṃ jātaṃ, khamāpite pana mahāsatte payogasampatti paṭibāhitattā avipākadhammataṃ āpajjati ahosikammabhāvato. Ayañhi ariyūpavādapāpassa diṭṭhadhammavedaniyassa dhammatā, tena vuttaṃ ‘etassa kathā etasseva upari patissatī’tiādi. Mahāsatto pana taṃ tassa upari patituṃ na adāsi, upāyena mocesi. Tena vuttaṃ cariyāpiṭake (cariyā. 2.64) –
‘‘ಯಂ ಸೋ ತದಾ ಮಂ ಅಭಿಸಪಿ, ಕುಪಿತೋ ದುಟ್ಠಮಾನಸೋ।
‘‘Yaṃ so tadā maṃ abhisapi, kupito duṭṭhamānaso;
ತಸ್ಸೇವ ಮತ್ಥಕೇ ನಿಪತಿ, ಯೋಗೇನ ತಂ ಪಮೋಚಯಿ’’ನ್ತಿ॥
Tasseva matthake nipati, yogena taṃ pamocayi’’nti.
ಯಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನನಿವಾರಣಂ ಕತಂ, ಅಯಮೇತ್ಥ ಯೋಗೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಯೋಗೇನ ಹಿ ಉಬ್ಬಳ್ಹಾ ಸರಾಜಿಕಾ ಪರಿಸಾ ನಗರವಾಸಿನೋ ನೇಗಮಾ ಚೇವ ಜಾನಪದಾ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ತಾಪಸಂ ಆನೇತ್ವಾ ಖಮಾಪೇಸುಂ। ಸೋ ಚ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಗುಣೇ ಜಾನಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇಸಿ। ಯಂ ಪನಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಸ್ಸ ಠಪನಂ, ತಸ್ಸ ಚ ಸತ್ತಧಾ ಫಾಲನಂ ಕತಂ, ತಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಚಿತ್ತಾನುರಕ್ಖಣತ್ಥಂ। ಅಞ್ಞಥಾ ಹಿ – ‘‘ಇಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಸಮಾನಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ನ ಪನ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ ಮಹಾಸತ್ತಮ್ಪಿ ತೇನ ಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯುಂ, ತದಸ್ಸ ತೇಸಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯಾತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಥಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ।
Yañhi tattha sattame divase bodhisattena sūriyuggamananivāraṇaṃ kataṃ, ayamettha yogoti adhippeto. Yogena hi ubbaḷhā sarājikā parisā nagaravāsino negamā ceva jānapadā ca bodhisattassa santikaṃ tāpasaṃ ānetvā khamāpesuṃ. So ca bodhisattassa guṇe jānitvā tasmiṃ cittaṃ pasādesi. Yaṃ panassa matthake mattikāpiṇḍassa ṭhapanaṃ, tassa ca sattadhā phālanaṃ kataṃ, taṃ manussānaṃ cittānurakkhaṇatthaṃ. Aññathā hi – ‘‘ime pabbajitā samānā cittassa vase vattanti, na pana cittaṃ attano vase vattāpentī’’ti mahāsattampi tena sadisaṃ katvā gaṇheyyuṃ, tadassa tesaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti. Tenāha ‘‘athassā’’tiādi.
ಲೋಹಕೂಟವಸ್ಸನ್ತಿ ಅಯಗುಳವಸ್ಸಂ। ತದಾ ಹಿ ರತನಮತ್ತಾನಿ ದಿಯಡ್ಢರತನಮತ್ತಾನಿಪಿ ತಿಖಿಣಂಸಾನಿ ಅಯಗುಳಮಣ್ಡಲಾನಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ನಿಪತನ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸರೀರಾನಿ ಖಣ್ಡಖಣ್ಡಕಾನಿ ಅಕಂಸು। ಕಲಲವಸ್ಸನ್ತಿ ತನುಕಕದ್ದಮಪಟಲಕದ್ದಮಂ। ಉಪಹಚ್ಚಾತಿ ಆಘಾಟೇತ್ವಾ। ತದೇವ ಮಜ್ಝಾರಞ್ಞಂ।
Lohakūṭavassanti ayaguḷavassaṃ. Tadā hi ratanamattāni diyaḍḍharatanamattānipi tikhiṇaṃsāni ayaguḷamaṇḍalāni ito cito ca nipatantā manussānaṃ sarīrāni khaṇḍakhaṇḍakāni akaṃsu. Kalalavassanti tanukakaddamapaṭalakaddamaṃ. Upahaccāti āghāṭetvā. Tadeva majjhāraññaṃ.
೬೭. ಅನುವಿಚ್ಚಕಾರನ್ತಿ ಅನುವಿಚ್ಚಕರಣಂ। ಕಾರಣೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಠಿತಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕತ್ತಂ ಉಪಗತೇ ಪಗ್ಗಹನಿಗ್ಗಹಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
67.Anuviccakāranti anuviccakaraṇaṃ. Kāraṇehi dvīhi aniyyānikasāsane ṭhitānaṃ attano sāvakattaṃ upagate paggahaniggahāni dassetuṃ ‘‘kasmā’’tiādi vuttaṃ.
೬೯. ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೭೫-೭೬; ಅ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೩.೮.೧೨) ಅನುಪುಬ್ಬಿಯಾ ಅನುಪುಬ್ಬಂ ಕಥೇತಬ್ಬಕಥಂ, ಕಾ ಪನ ಸಾ? ದಾನಾದಿಕಥಾ। ದಾನಕಥಾ ತಾವ ಪಚುರಜನೇಸುಪಿ ಪವತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಸುಕರತ್ತಾ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪಾಯಭಾವತೋ ಚ ಆದಿತೋವ ಕಥಿತಾ । ಪರಿಚ್ಚಾಗಸೀಲೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಿಗ್ಗಹವತ್ಥೂಸು ನಿಸ್ಸಙ್ಗಭಾವತೋ ಸುಖೇನೇವ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯತಿ, ತತ್ಥ ಚ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ। ಸೀಲೇನ ದಾಯಕಪಟಿಗ್ಗಹಣವಿಸುದ್ಧಿತೋ ಪರಾನುಗ್ಗಹಂ ವತ್ವಾ ಪರಪೀಳಾನಿವತ್ತಿವಚನತೋ, ಕಿರಿಯಧಮ್ಮಂ ವತ್ವಾ ಅಕಿರಿಯಧಮ್ಮವಚನತೋ, ಭೋಗಯಸಸಮ್ಪತ್ತಿಹೇತುಂ ವತ್ವಾ ಭವಸಮ್ಪತ್ತಿಹೇತುವಚನತೋ ಚ ದಾನಕಥಾನನ್ತರಂ ಸೀಲಕಥಾ ಕಥಿತಾ। ತಞ್ಚ ಸೀಲಂ ವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಂ, ಅಯಂ ಭವಸಮ್ಪತ್ತಿ ತಸ್ಸ ಫಲನ್ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ, ಇಮೇಹಿ ಚ ದಾನಸೀಲಮಯೇಹಿ ಪಣೀತಚರಿಯಭೇದಭಿನ್ನೇಹಿ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂಹಿ ಏತಾ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದೀಸು ಪಣೀತತರಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾ ಅಪರಿಮೇಯ್ಯಾ ಭೋಗಭವಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತದನನ್ತರಂ ಸಗ್ಗಕಥಾ। ಸ್ವಾಯಂ ಸಗ್ಗೋ ರಾಗಾದೀಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಸಬ್ಬದಾ ಅನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸಗ್ಗಾನನ್ತರಂ ಮಗ್ಗೋ, ಮಗ್ಗಞ್ಚ ಕಥೇನ್ತೇನ ತದಧಿಗಮೂಪಾಯಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸಗ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಾಪಿ ಪಗೇವ ಇತರೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಮಾ ನಾಮ ಬಹ್ವಾದೀನವಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ಅದ್ಧುವಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವೋ। ಹೀನಾ ಗಮ್ಮಾ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಾ ಅನರಿಯಾ ಅನತ್ಥಸಞ್ಹಿತಾತಿ ತೇಸಂ ಓಕಾರೋ ಲಾಮಕಭಾವೋ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭವಾ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತಾತಿ ತತ್ಥ ಸಂಕಿಲೇಸೋ। ಸಬ್ಬಸೋ ಕಿಲೇಸವಿಪ್ಪಮುತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸೋ ಚ ಕಥೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಮಗ್ಗನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೇನ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
69.Anupubbiṃ kathanti (dī. ni. ṭī. 2.75-76; a. ni. ṭī. 3.8.12) anupubbiyā anupubbaṃ kathetabbakathaṃ, kā pana sā? Dānādikathā. Dānakathā tāva pacurajanesupi pavattiyā sabbasādhāraṇattā sukarattā sīle patiṭṭhānassa upāyabhāvato ca āditova kathitā . Pariccāgasīlo hi puggalo pariggahavatthūsu nissaṅgabhāvato sukheneva sīlāni samādiyati, tattha ca suppatiṭṭhito hoti. Sīlena dāyakapaṭiggahaṇavisuddhito parānuggahaṃ vatvā parapīḷānivattivacanato, kiriyadhammaṃ vatvā akiriyadhammavacanato, bhogayasasampattihetuṃ vatvā bhavasampattihetuvacanato ca dānakathānantaraṃ sīlakathā kathitā. Tañca sīlaṃ vaṭṭanissitaṃ, ayaṃ bhavasampatti tassa phalanti dassanatthaṃ, imehi ca dānasīlamayehi paṇītacariyabhedabhinnehi puññakiriyavatthūhi etā cātumahārājikādīsu paṇītatarādibhedabhinnā aparimeyyā bhogabhavasampattiyoti dassanatthaṃ tadanantaraṃ saggakathā. Svāyaṃ saggo rāgādīhi upakkiliṭṭho sabbadā anupakkiliṭṭho ariyamaggoti dassanatthaṃ saggānantaraṃ maggo, maggañca kathentena tadadhigamūpāyasandassanatthaṃ saggapariyāpannāpi pageva itare sabbepi kāmā nāma bahvādīnavā aniccā addhuvā vipariṇāmadhammāti kāmānaṃ ādīnavo. Hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasañhitāti tesaṃ okāro lāmakabhāvo, sabbepi bhavā kilesānaṃ vatthubhūtāti tattha saṃkileso. Sabbaso kilesavippamuttaṃ nibbānanti nekkhamme ānisaṃso ca kathetabboti ayamattho maggantīti ettha iti-saddena dassitoti veditabbaṃ.
ಸುಖಾನಂ ನಿದಾನನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾನಂ ನಿಬ್ಬಾನಸಞ್ಹಿತಾನಞ್ಚಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಸುಖಾನಂ ಕಾರಣಂ। ಯಞ್ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ ಭೋಗಸುಖಂ ನಾಮ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ದಾನನಿದಾನನ್ತಿ ಪಾಕಟೋ ಅಯಮತ್ಥೋ। ಯಂ ಪನ ಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಸುಖಂ, ತಸ್ಸಪಿ ದಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿಯೇವ। ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲನ್ತಿ ಯಾ ಇಮಾ ಲೋಕೇ ಪದೇಸರಜ್ಜಸಿರಿಸ್ಸರಿಯಸತ್ತರತನಸಮುಜ್ಜಲಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪದಾತಿ ಏವಂಪಭೇದಾ ಮಾನುಸಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ, ಯಾ ಚ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಾದಿಗತಾ ದಿಬ್ಬಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ, ಯಾ ವಾ ಪನಞ್ಞಾಪಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ, ತಾಸಂ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಇದಂ ಮೂಲಕಾರಣಂ। ಭೋಗಾನನ್ತಿ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ‘‘ಭೋಗೋ’’ನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾನಂ ಮನಾಪಿಯರೂಪಾದೀನಂ, ತನ್ನಿಸ್ಸಯಾನಂ ವಾ ಉಪಭೋಗಸುಖಾನಂ, ಪತಿಟ್ಠಾ ನಿಚ್ಚಲಾಧಿಟ್ಠಾನತಾಯ। ವಿಸಮಗತಸ್ಸಾತಿ ಬ್ಯಸನಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ। ತಾಣನ್ತಿ ರಕ್ಖಾ ತತೋ ಪರಿಪಾಲನತೋ। ಲೇಣನ್ತಿ ಬ್ಯಸನೇಹಿ ಪರಿಪಾತಿಯಮಾನಸ್ಸ ಓಲೀಯನಪದೇಸೋ। ಗತೀತಿ ಗನ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ। ಪರಾಯಣನ್ತಿ ಪಟಿಸರಣಂ। ಅವಸ್ಸಯೋತಿ ವಿನಿಪತಿತುಂ ಅದೇನ್ತೋ ನಿಸ್ಸಯೋ। ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಓಲುಬ್ಭಾರಮ್ಮಣಂ।
Sukhānaṃ nidānanti diṭṭhadhammikānaṃ samparāyikānaṃ nibbānasañhitānañcāti sabbesampi sukhānaṃ kāraṇaṃ. Yañhi kiñci loke bhogasukhaṃ nāma, taṃ sabbaṃ dānanidānanti pākaṭo ayamattho. Yaṃ pana jhānavipassanāmaggaphalanibbānapaṭisaṃyuttaṃ sukhaṃ, tassapi dānaṃ upanissayapaccayo hotiyeva. Sampattīnaṃ mūlanti yā imā loke padesarajjasirissariyasattaratanasamujjalacakkavattisampadāti evaṃpabhedā mānusikā sampattiyo, yā ca cātumahārājādigatā dibbā sampattiyo, yā vā panaññāpi sampattiyo, tāsaṃ sabbāsaṃ idaṃ mūlakāraṇaṃ. Bhogānanti bhuñjitabbaṭṭhena ‘‘bhogo’’nti laddhanāmānaṃ manāpiyarūpādīnaṃ, tannissayānaṃ vā upabhogasukhānaṃ, patiṭṭhā niccalādhiṭṭhānatāya. Visamagatassāti byasanappattassa. Tāṇanti rakkhā tato paripālanato. Leṇanti byasanehi paripātiyamānassa olīyanapadeso. Gatīti gantabbaṭṭhānaṃ. Parāyaṇanti paṭisaraṇaṃ. Avassayoti vinipatituṃ adento nissayo. Ārammaṇanti olubbhārammaṇaṃ.
ರತನಮಯಸೀಹಾಸನಸದಿಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬರತನಮಯಸತ್ತಙ್ಗಮಹಾಸೀಹಾಸನಸದಿಸಂ, ಮಹಗ್ಘಂ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೋ ವಿನಿಪತಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನತೋ। ಮಹಾಪಥವಿಸದಿಸಂ ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಮ್ಭವತೋ। ಯಥಾ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಆಲಮ್ಬನರಜ್ಜು ಉತ್ತಿಟ್ಠತೋ ತಿಟ್ಠತೋ ಚ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೋ, ಏವಂ ದಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವೇ ಉಪಪತ್ತಿಯಾ ಠಿತಿಯಾ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಆಲಮ್ಬನಟ್ಠೇನ ಆಲಮ್ಬನರಜ್ಜುಸದಿಸ’’ನ್ತಿ। ದುಕ್ಖನಿತ್ಥರಣಟ್ಠೇನಾತಿ ದುಗ್ಗತಿದುಕ್ಖನಿತ್ಥರಣಟ್ಠೇನ। ಸಮಸ್ಸಾಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ಲೋಭಮಚ್ಛರಿಯಾದಿಪಟಿಸತ್ತುಪದ್ದವತೋ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಸ್ಸಾಸನಟ್ಠೇನ। ಭಯಪರಿತ್ತಾಣಟ್ಠೇನಾತಿ ದಾಲಿದ್ದಿಯಭಯತೋ ಪರಿಪಾಲನಟ್ಠೇನ। ಮಚ್ಛೇರಮಲಾದೀಹೀತಿ ಮಚ್ಛೇರಲೋಭದೋಸಇಸ್ಸಾಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾದಿ ಚಿತ್ತಮಲೇಹಿ। ಅನುಪಲಿತ್ತಟ್ಠೇನಾತಿ ಅನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠತಾಯ। ತೇಸನ್ತಿ ಮಚ್ಛೇರಮಲಾದೀನಂ। ಏತೇಸಂ ಏವ ದುರಾಸದಟ್ಠೇನ। ಅಸನ್ತಾಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅಸನ್ತಾಸಹೇತುಭಾವೇನ। ಯೋ ಹಿ ದಾಯಕೋ ದಾನಪತಿ, ಸೋ ಸಮ್ಪತಿಪಿ ನ ಕುತೋಚಿ ಸನ್ತಸತಿ, ಪಗೇವ ಆಯತಿಂ। ಬಲವನ್ತಟ್ಠೇನಾತಿ ಮಹಾಬಲವತಾಯ। ದಾಯಕೋ ಹಿ ದಾನಪತಿ ಸಮ್ಪತಿ ಪಕ್ಖಬಲೇನ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ಆಯತಿಂ ಪನ ಕಾಯಬಲಾದೀಹಿ। ಅಭಿಮಙ್ಗಲಸಮ್ಮತಟ್ಠೇನಾತಿ ‘‘ವುಡ್ಢಿಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಅಭಿಸಮ್ಮತಭಾವೇನ। ವಿಪತ್ತಿತೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ನಯನಂ ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಸಮ್ಪಾಪನಂ।
Ratanamayasīhāsanasadisanti sabbaratanamayasattaṅgamahāsīhāsanasadisaṃ, mahagghaṃ hutvā sabbaso vinipatituṃ appadānato. Mahāpathavisadisaṃ gatagataṭṭhāne patiṭṭhāsambhavato. Yathā dubbalassa purisassa ālambanarajju uttiṭṭhato tiṭṭhato ca upatthambho, evaṃ dānaṃ sattānaṃ sampattibhave upapattiyā ṭhitiyā ca paccayo hotīti āha ‘‘ālambanaṭṭhena ālambanarajjusadisa’’nti. Dukkhanittharaṇaṭṭhenāti duggatidukkhanittharaṇaṭṭhena. Samassāsanaṭṭhenāti lobhamacchariyādipaṭisattupaddavato sammadeva assāsanaṭṭhena. Bhayaparittāṇaṭṭhenāti dāliddiyabhayato paripālanaṭṭhena. Maccheramalādīhīti maccheralobhadosaissāmicchādiṭṭhivicikicchādi cittamalehi. Anupalittaṭṭhenāti anupakkiliṭṭhatāya. Tesanti maccheramalādīnaṃ. Etesaṃ eva durāsadaṭṭhena. Asantāsanaṭṭhenāti asantāsahetubhāvena. Yo hi dāyako dānapati, so sampatipi na kutoci santasati, pageva āyatiṃ. Balavantaṭṭhenāti mahābalavatāya. Dāyako hi dānapati sampati pakkhabalena balavā hoti, āyatiṃ pana kāyabalādīhi. Abhimaṅgalasammataṭṭhenāti ‘‘vuḍḍhikāraṇa’’nti abhisammatabhāvena. Vipattito sampattiyā nayanaṃ khemantabhūmisampāpanaṃ.
ಇದಾನಿ ಮಹಾಬೋಧಿಚರಿಯಭಾವೇನಪಿ ದಾನಗುಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ದಾನಂ ನಾಮೇತನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಯ್ಯಾದೇನ್ತೇನಾತಿ ಏತೇನ ದಾನಫಲಂ ಸಮ್ಮದೇವ ಪಸ್ಸನ್ತಾ ಮಹಾಪುರಿಸಾ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕೋ ನಾಮ ವಿಞ್ಞುಜಾತಿಕೋ ಬಾಹಿರೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಸಙ್ಗಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ ಓವಾದಂ ದೇತಿ। ಇದಾನಿ ಯಾ ಲೋಕಿಯಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಚ ಉಕ್ಕಂಸಗತಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ, ತಾ ಸಬ್ಬಾ ದಾನತೋಯೇವ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದಾನಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಕ್ಕಮಾರಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಅತ್ತಹಿತಾಯ ಏವ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿ ಪನ ಅತ್ತಹಿತಾಯ ಚ ಪರಹಿತಾಯ ಚಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಾ ತಾಸಂ ಪರತೋ ವುತ್ತಾ। ಏತಾ ಲೋಕಿಯಾ, ಇಮಾ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಾಸುಪಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠತರುಕ್ಕಟ್ಠತಮಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕಮೇನ ಞಾಣತ್ತಯಂ ವುತ್ತಂ। ತೇಸಂ ಪನ ದಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋಯೇವ। ಏತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾಪಿ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ದೀಪಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Idāni mahābodhicariyabhāvenapi dānaguṇaṃ dassetuṃ dānaṃ nāmetantiādi vuttaṃ. Tattha attānaṃ niyyādentenāti etena dānaphalaṃ sammadeva passantā mahāpurisā attano jīvitampi pariccajanti, tasmā ko nāma viññujātiko bāhire vatthumhi saṅgaṃ kareyyāti ovādaṃ deti. Idāni yā lokiyā lokuttarā ca ukkaṃsagatā sampattiyo, tā sabbā dānatoyeva pavattantīti dassento ‘‘dānañhī’’tiādimāha. Tattha sakkamārabrahmasampattiyo attahitāya eva, cakkavattisampatti pana attahitāya ca parahitāya cāti dassetuṃ sā tāsaṃ parato vuttā. Etā lokiyā, imā pana lokuttarāti dassetuṃ ‘‘sāvakapāramīñāṇa’’ntiādi vuttaṃ. Tāsupi ukkaṭṭhukkaṭṭhatarukkaṭṭhatamameva dassetuṃ kamena ñāṇattayaṃ vuttaṃ. Tesaṃ pana dānassa paccayabhāvo heṭṭhā vuttoyeva. Eteneva tassa brahmasampattiyāpi paccayabhāvo dīpitoti veditabbo.
ದಾನಞ್ಚ ನಾಮ ಹಿತಜ್ಝಾಸಯೇನ, ಪೂಜಾವಸೇನ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ಪರಿಚ್ಚಜನಂ, ತಸ್ಮಾ ದಾಯಕೋ ಪುರಿಸಪುಗ್ಗಲೋ ಪರೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಹರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಟ್ಠಾನಮೇತನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ದಾನಂ ದದನ್ತೋ ಸೀಲಂ ಸಮಾದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ। ಸೀಲಾಲಙ್ಕಾರಸದಿಸೋ ಅಲಙ್ಕಾರೋ ನತ್ಥಿ ಸೋಭಾವಿಸೇಸಾವಹತ್ತಾ ಸೀಲಸ್ಸ। ಸೀಲಪುಪ್ಫಸದಿಸಂ ಪುಪ್ಫಂ ನತ್ಥೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸೀಲಗನ್ಧಸದಿಸೋ ಗನ್ಧೋ ನತ್ಥೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಚನ್ದನಂ ತಗರಂ ವಾಪೀ’’ತಿಆದಿಕಾ (ಧ॰ ಪ॰ ೫೫; ಮಿ॰ ಪ॰ ೪.೧.೧) ಗಾಥಾ – ‘‘ಗನ್ಧೋ ಇಸೀನಂ ಚಿರದಿಕ್ಖಿತಾನಂ, ಕಾಯಾ ಚುತೋ ಗಚ್ಛತಿ ಮಾಲುತೇನಾ’’ತಿಆದಿಕಾ (ಜಾ॰ ೨.೧೭.೫೫) ಜಾತಕಗಾಥಾಯೋ ಚ ಆಹರಿತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ, ಸೀಲಞ್ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಆಭರಣಞ್ಚೇವ ಅಲಙ್ಕಾರೋ ಚ ಗನ್ಧವಿಲೇಪನಞ್ಚ ದಸ್ಸನೀಯಭಾವಾವಹಞ್ಚ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೀಲಾಲಙ್ಕಾರೇನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
Dānañca nāma hitajjhāsayena, pūjāvasena vā attano santakassa paresaṃ pariccajanaṃ, tasmā dāyako purisapuggalo paresaṃ santakaṃ harissatīti aṭṭhānametanti āha – ‘‘dānaṃ dadanto sīlaṃ samādātuṃ sakkotī’’ti. Sīlālaṅkārasadiso alaṅkāro natthi sobhāvisesāvahattā sīlassa. Sīlapupphasadisaṃ pupphaṃ natthīti etthāpi eseva nayo. Sīlagandhasadiso gandho natthīti ettha ‘‘candanaṃ tagaraṃ vāpī’’tiādikā (dha. pa. 55; mi. pa. 4.1.1) gāthā – ‘‘gandho isīnaṃ ciradikkhitānaṃ, kāyā cuto gacchati mālutenā’’tiādikā (jā. 2.17.55) jātakagāthāyo ca āharitvā vattabbā, sīlañhi sattānaṃ ābharaṇañceva alaṅkāro ca gandhavilepanañca dassanīyabhāvāvahañca. Tenāha ‘‘sīlālaṅkārena hī’’tiādi.
ಅಯಂ ಸಗ್ಗೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಇದಂ ಮಜ್ಝಿಮೇಹಿ ಛನ್ದಾದೀಹಿ ಸಮಾದಾನಸೀಲಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ತೇನಾಹ ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ –
Ayaṃ saggo labbhatīti idaṃ majjhimehi chandādīhi samādānasīlaṃ sandhāyāha. Tenāha sakko devarājā –
‘‘ಹೀನೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ, ಖತ್ತಿಯೇ ಉಪಪಜ್ಜತಿ।
‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;
ಮಜ್ಝಿಮೇನ ಚ ದೇವತ್ತಂ, ಉತ್ತಮೇನ ವಿಸುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೮.೭೫; ೨.೨೨.೪೨೯; ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೭೫-೭೬)।
Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhatī’’ti. (jā. 1.8.75; 2.22.429; dī. ni. ṭī. 2.75-76);
ಇಟ್ಠೋತಿ ಸುಖೋ। ಕನ್ತೋತಿ ಕಮನೀಯೋ। ಮನಾಪೋತಿ ಮನವಡ್ಢನಕೋ। ತಂ ಪನ ತಸ್ಸ ಇಟ್ಠಾದಿಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನಿಚ್ಚಮೇತ್ಥ ಕೀಳಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Iṭṭhoti sukho. Kantoti kamanīyo. Manāpoti manavaḍḍhanako. Taṃ pana tassa iṭṭhādibhāvaṃ dassetuṃ ‘‘niccamettha kīḷā’’tiādi vuttaṃ.
ದೋಸೋತಿ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿನಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಾದಿನಾ ಚ ದೂಸಿತಭಾವೋ, ಯತೋ ತೇ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಚಿತ್ತಂ ನಾರಾಧೇನ್ತಿ । ಅಥ ವಾ ಆದೀನಂ ವಾತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಆದೀನವೋ, ಪರಮಕಪಣತಾ। ತಥಾ ಚ ಕಾಮಾ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಾನಂ ಪಚ್ಚುಪತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಲಾಮಕಭಾವೋತಿ ಅಸೇಟ್ಠೇಹಿ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ, ಸೇಟ್ಠೇಹಿ ನ ಸೇವಿತಬ್ಬೋ ನಿಹೀನಭಾವೋ। ಸಂಕಿಲಿಸ್ಸನನ್ತಿ ವಿಬಾಧಕತಾ ಉಪತಾಪತಾ ಚ।
Dosoti aniccatādinā appassādādinā ca dūsitabhāvo, yato te viññūnaṃ cittaṃ nārādhenti . Atha vā ādīnaṃ vāti pavattetīti ādīnavo, paramakapaṇatā. Tathā ca kāmā yathābhūtaṃ paccavekkhantānaṃ paccupatiṭṭhanti. Lāmakabhāvoti aseṭṭhehi sevitabbo, seṭṭhehi na sevitabbo nihīnabhāvo. Saṃkilissananti vibādhakatā upatāpatā ca.
ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯತ್ತಕಾ ಕಾಮೇಸು ಆದೀನವಾ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ತತ್ತಕಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸಾ। ಅಪಿಚ – ‘‘ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ನಾಮೇತಂ ಅಸಮ್ಬಾಧಂ ಅಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಕಾಮೇಹಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಕಾಮಸಞ್ಞಾಯ, ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕೇಹಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಕಾಮಪರಿಳಾಹೇಹಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಬ್ಯಾಪಾದಸಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೨೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೭೫-೭೬) ನಯೇನ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸೇ ಪಕಾಸೇಸಿ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಝಾನಾದೀಸು ಚ ಗುಣೇ ವಿಭಾವೇಸಿ ವಣ್ಣೇಸಿ। ಕಲ್ಲಚಿತ್ತನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಪವತ್ತಿತದೇಸನಾಯ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದೀನಂ ಚಿತ್ತದೋಸಾನಂ ವಿಗತತ್ತಾ ಉಪರಿದೇಸನಾಯ ಭಾಜನಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಕಮ್ಮಕ್ಖಮಚಿತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದಯೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ರೋಗಭೂತಾ , ತದಾ ತೇ ವಿಗತಾ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ಅರೋಗಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾದಿಕಿಲೇಸವಿಗಮೇನ ಮುದುಚಿತ್ತಂ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಾದಿವಿಗಮೇನ ವಿನೀವರಣಚಿತ್ತಂ। ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಉಳಾರಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜಯೋಗೇನ ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಂ। ಯದಾ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಥ ವಾ ಕಲ್ಲಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದವಿಗಮೇನ ಅರೋಗಚಿತ್ತಂ। ಮುದುಚಿತ್ತನ್ತಿ ಬ್ಯಾಪಾದವಿಗಮೇನ ಮೇತ್ತಾವಸೇನ ಅಕಥಿನಚಿತ್ತಂ। ವಿನೀವರಣಚಿತ್ತನ್ತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿಗಮೇನ ವಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ವಿಗತತ್ತಾ ತೇನ ಅಪಿಹಿತಚಿತ್ತಂ। ಉದಗ್ಗಚಿತ್ತನ್ತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧವಿಗಮೇನ ಸಮ್ಪಗ್ಗಹಿತವಸೇನ ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ। ಪಸನ್ನಚಿತ್ತನ್ತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾವಿಗಮೇನ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಅಧಿಮುತ್ತಚಿತ್ತನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸೇಸಪದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Nekkhamme ānisaṃsanti ettha yattakā kāmesu ādīnavā, tappaṭipakkhato tattakā nekkhamme ānisaṃsā. Apica – ‘‘nekkhammaṃ nāmetaṃ asambādhaṃ asaṃkiliṭṭhaṃ nikkhantaṃ kāmehi, nikkhantaṃ kāmasaññāya, nikkhantaṃ kāmavitakkehi, nikkhantaṃ kāmapariḷāhehi, nikkhantaṃ byāpādasaññāyā’’tiādinā (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.26; dī. ni. ṭī. 2.75-76) nayena nekkhamme ānisaṃse pakāsesi, pabbajjāya jhānādīsu ca guṇe vibhāvesi vaṇṇesi. Kallacittanti heṭṭhā pavattitadesanāya assaddhiyādīnaṃ cittadosānaṃ vigatattā uparidesanāya bhājanabhāvūpagamanena kammakkhamacittaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana yasmā assaddhiyādayo cittassa rogabhūtā , tadā te vigatā, tasmā āha ‘‘arogacitta’’nti. Diṭṭhimānādikilesavigamena muducittaṃ. Kāmacchandādivigamena vinīvaraṇacittaṃ. Sammāpaṭipattiyaṃ uḷārapītipāmojjayogena udaggacittaṃ. Tattha saddhāsampattiyā pasannacittaṃ. Yadā bhagavā aññāsīti sambandho. Atha vā kallacittanti kāmacchandavigamena arogacittaṃ. Muducittanti byāpādavigamena mettāvasena akathinacittaṃ. Vinīvaraṇacittanti uddhaccakukkuccavigamena vikkhepassa vigatattā tena apihitacittaṃ. Udaggacittanti thinamiddhavigamena sampaggahitavasena alīnacittaṃ. Pasannacittanti vicikicchāvigamena sammāpaṭipattiyaṃ adhimuttacittanti evamettha sesapadānaṃ attho veditabbo.
ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿಆದಿನಾ ಉಪಮಾವಸೇನ ಉಪಾಲಿಸ್ಸ ಸಂಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗನಿಪ್ಫಾದನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಪಗತಕಾಳಕನ್ತಿ ವಿಗತಕಾಳಕಂ। ಸಮ್ಮದೇವಾತಿ ಸುಟ್ಠು ಏವ। ರಜನನ್ತಿ ನೀಲಪೀತಾದಿರಙ್ಗಜಾತಂ। ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ ಪಭಸ್ಸರಂ ಭವೇಯ್ಯ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆಸನೇತಿ ತಿಸ್ಸಂ ಏವ ನಿಸಜ್ಜಾಯಂ। ಏತೇನಸ್ಸ ಲಹುವಿಪಸ್ಸಕತಾ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞತಾ ಸುಖಪಟಿಪದಾಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞತಾ ಚ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತಿ। ವಿರಜನ್ತಿ ಅಪಾಯಗಮನೀಯರಾಗರಜಾದೀನಂ ವಿಗಮೇನ ವಿರಜಂ। ಅನವಸೇಸದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಮಲಾಪಗಮೇನ ವೀತಮಲಂ। ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ। ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ? ನನು ಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಅಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ತಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತನ್ತಿ ಅಸಮ್ಮೋಹಪಟಿವೇಧವಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಿಚ್ಚವಸೇನಾ’’ತಿ।
Seyyathāpītiādinā upamāvasena upālissa saṃkilesappahānaṃ ariyamagganipphādanañca dasseti. Apagatakāḷakanti vigatakāḷakaṃ. Sammadevāti suṭṭhu eva. Rajananti nīlapītādiraṅgajātaṃ. Paṭiggaṇheyyāti gaṇheyya pabhassaraṃ bhaveyya. Tasmiṃyeva āsaneti tissaṃ eva nisajjāyaṃ. Etenassa lahuvipassakatā tikkhapaññatā sukhapaṭipadākhippābhiññatā ca dassitā hoti. Virajanti apāyagamanīyarāgarajādīnaṃ vigamena virajaṃ. Anavasesadiṭṭhivicikicchāmalāpagamena vītamalaṃ. Tiṇṇaṃ maggānanti heṭṭhimānaṃ tiṇṇaṃ maggānaṃ. Tassa uppattiākāradassananti kasmā vuttaṃ? Nanu maggañāṇaṃ asaṅkhatadhammārammaṇanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘taṃ hī’’tiādi. Tattha paṭivijjhantanti asammohapaṭivedhavasena paṭivijjhantaṃ. Tenāha ‘‘kiccavasenā’’ti.
ತತ್ರಿದಂ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಂ – ವತ್ಥಂ ವಿಯ ಚಿತ್ತಂ, ವತ್ಥಸ್ಸ ಆಗನ್ತುಕಮಲೇಹಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಭಾವೋ ವಿಯ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ರಾಗಾದಿಮಲೇಹಿ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಭಾವೋ, ಧೋವನಸಿಲಾ ವಿಯ ಅನುಪುಬ್ಬೀಕಥಾ, ಉದಕಂ ವಿಯ ಸದ್ಧಾ, ಉದಕೇ ತೇಮೇತ್ವಾ ಊಸಗೋಮಯಛಾರಿಕಾಭರೇಹಿ ಕಾಳಕಪದೇಸೇ ಸಮ್ಮದ್ದಿತ್ವಾ ವತ್ಥಸ್ಸ ಧೋವನಪಯೋಗೋ ವಿಯ ಸದ್ಧಾಸಿನೇಹೇನ ತೇಮೇತ್ವಾ ಸತಿಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಹಿ ದೋಸೇ ಸಿಥಿಲೇ ಕತ್ವಾ ಸುತಾದಿವಿಧಿನಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸೋಧನೇ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋ। ತೇನ ಪಯೋಗೇನ ವತ್ಥೇ ಕಾಳಕಾಪಗಮೋ ವಿಯ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೇನ ಕಿಲೇಸವಿಕ್ಖಮ್ಭನಂ, ರಙ್ಗಜಾತಂ ವಿಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ, ತೇನ ಸುದ್ಧಸ್ಸ ವತ್ಥಸ್ಸ ಪಭಸ್ಸರಭಾವೋ ವಿಯ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೇನ ಪರಿಯೋದಪನನ್ತಿ।
Tatridaṃ upamāsaṃsandanaṃ – vatthaṃ viya cittaṃ, vatthassa āgantukamalehi kiliṭṭhabhāvo viya cittassa rāgādimalehi saṃkiliṭṭhabhāvo, dhovanasilā viya anupubbīkathā, udakaṃ viya saddhā, udake temetvā ūsagomayachārikābharehi kāḷakapadese sammadditvā vatthassa dhovanapayogo viya saddhāsinehena temetvā satisamādhipaññāhi dose sithile katvā sutādividhinā cittassa sodhane vīriyārambho. Tena payogena vatthe kāḷakāpagamo viya vīriyārambhena kilesavikkhambhanaṃ, raṅgajātaṃ viya ariyamaggo, tena suddhassa vatthassa pabhassarabhāvo viya vikkhambhitakilesassa cittassa maggena pariyodapananti.
ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋತಿ ವತ್ವಾ ದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ಞಾಣದಸ್ಸನತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ತನ್ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ‘‘ಪತ್ತಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪತ್ತಿ ಚ ಞಾಣಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಅಞ್ಞಾಪಿ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ತತೋ ವಿಸೇಸನತ್ಥಂ ‘‘ವಿದಿತಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ವಿದಿತಧಮ್ಮತಾ ಧಮ್ಮೇಸು ಏಕದೇಸನಾಪಿ ಹೋತೀತಿ ನಿಪ್ಪದೇಸತೋ ವಿದಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪರಿಯೋಗಾಳ್ಹಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನಸ್ಸ ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಂಯೇವ ದೀಪೇತಿ। ಮಗ್ಗಞಾಣಞ್ಹಿ ಏಕಾಭಿಸಮಯವಸೇನ ಪರಿಞ್ಞಾದಿಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಂ ನಿಪ್ಪದೇಸೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಸಮನ್ತತೋ ಓಗಾಹನ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಅರಿಯಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಏತೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ’’ತಿ। ತಿಣ್ಣಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿ ಸಪ್ಪಟಿಭಯಕನ್ತಾರಸದಿಸಾ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕಾ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾ ಚ ತಿಣ್ಣಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ವಿಗತಕಥಂಕಥೋತಿ ಪವತ್ತಿಆದೀಸು ‘‘ಏವಂ ನು ಖೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಿಕಾ ವಿಗತಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ಕಥಂಕಥಾ। ಸಾರಜ್ಜಕರಾನಂ ಪಾಪಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇಸು ಸೀಲಾದಿಗುಣೇಸು ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ವೇಸಾರಜ್ಜಂ ವಿಸಾರದಭಾವಂ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಪತ್ತೋ। ಅತ್ತನಾ ಏವ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ನ ತಸ್ಸ ಪರೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯೋ।
Diṭṭhadhammoti vatvā dassanaṃ nāma ñāṇadassanato aññampi atthīti tannivattanatthaṃ ‘‘pattadhammo’’ti vuttaṃ. Patti ca ñāṇasampattito aññāpi vijjatīti tato visesanatthaṃ ‘‘viditadhammo’’ti vuttaṃ. Sā panesā viditadhammatā dhammesu ekadesanāpi hotīti nippadesato viditabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘pariyogāḷhadhammo’’ti vuttaṃ. Tenassa saccābhisambodhaṃyeva dīpeti. Maggañāṇañhi ekābhisamayavasena pariññādikiccaṃ sādhentaṃ nippadesena catusaccadhammaṃ samantato ogāhantaṃ nāma hoti. Tenāha – ‘‘diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo’’ti. Tiṇṇā vicikicchāti sappaṭibhayakantārasadisā soḷasavatthukā aṭṭhavatthukā ca tiṇṇā vicikicchā tiṇṇavicikicchā. Vigatakathaṃkathoti pavattiādīsu ‘‘evaṃ nu kho, kiṃ nu kho’’ti evaṃ pavattikā vigatā samucchinnā kathaṃkathā. Sārajjakarānaṃ pāpadhammānaṃ pahīnattā tappaṭipakkhesu sīlādiguṇesu suppatiṭṭhitattā vesārajjaṃ visāradabhāvaṃ veyyattiyaṃ patto. Attanā eva paccakkhato diṭṭhattā na tassa paro paccetabbo atthīti aparappaccayo.
೭೧. ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಪಞ್ಞವಾ।
71.Paṇḍitoti paññavā.
೭೨. ತೇನ ಹಿ ಸಮ್ಮಾತಿ ದೋವಾರಿಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪತಿಯೇವ, ‘‘ಏತ್ಥೇವಾ’’ತಿ ತೇನ ವುತ್ತವಚನಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಪರಿದೇವತಾಯ। ತೇನಾಹ ‘‘ಬಲವಸೋಕೇನ ಅಭಿಭೂತೋ’’ತಿ।
72.Tena hi sammāti dovārikena saddhiṃ sallapatiyeva, ‘‘etthevā’’ti tena vuttavacanaṃ sutvāpi tassa atthaṃ asallakkhento. Kasmā? Paridevatāya. Tenāha ‘‘balavasokena abhibhūto’’ti.
೭೩. ತೇನೇವಾತಿ ಯೇನ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ಆಸನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜತಿ, ತೇನೇವ ಉದರೇ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ‘‘ಮಾಹಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಮಮ ಸರೀರೇನ ಫುಸಿ’’ನ್ತಿ ಅನ್ತರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗೇನ ತಂ ಉದರೇ ಪರಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ। ‘‘ದತ್ತಪಞ್ಞತ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೧) ವಿಯ ದತ್ತ-ಸದ್ದೋ ಏತ್ಥ ಬಾಲಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಜಳೋಸಿ ಜಾತೋ’’ತಿ। ಉಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಥಾಭಾವೇನಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಸ್ಸ ಇದಾನಿ ಅನುಪಟ್ಠಾಕಭಾವೇನ।
73.Tenevāti yena uttarāsaṅgena āsanaṃ sammajjati, teneva udare parikkhipanto ‘‘māhaṃ satthāraṃ mama sarīrena phusi’’nti antaraṃ karonto uttarāsaṅgena taṃ udare parikkhipanto pariggahetvā. ‘‘Dattapaññatta’’ntiādīsu (dī. ni. 1.171) viya datta-saddo ettha bālapariyāyoti āha ‘‘jaḷosi jāto’’ti. Upaṭṭhākassa aññathābhāvenāti pubbe attano upaṭṭhākassa idāni anupaṭṭhākabhāvena.
೭೫. ಅವಿಞ್ಞಾಣಕಂ ದಾರುಸಾಖಾದಿಮಯಂ। ಬಹಲಬಹಲಂ ಪೀತಾವಲೇಪನಂ ರಙ್ಗಜಾತನ್ತಿ ಅತಿವಿಯ ಬಹಲಂ ಪೀತವಣ್ಣಮಞ್ಜಿಟ್ಠಆದಿಅವಲೇಪನರಜನಂ। ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಚ್ಛವಿಂ, ಯಾ ರಙ್ಗಂ ಪಿವತಿ। ನಿಲ್ಲೋಮತನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಅನುಲಿಮ್ಪನೇನ। ಖಣ್ಡಖಣ್ಡಿತನ್ತಿ ಖಣ್ಡಖಣ್ಡಿತಭಾವಂ। ರಙ್ಗಕ್ಖಮೋ ರಜನಿಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ರಾಗಮತ್ತಂ ಜನೇತೀ’’ತಿ। ಅನುಯೋಗನ್ತಿ ಚೋದನಂ। ವೀಮಂಸನ್ತಿ ವಿಚಾರಣಂ। ಥುಸೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲಪರಿಯೇಸನಂ ವಿಯ ಕದಲಿಯಂ ಸಾರಪರಿಯೇಸನಂ ವಿಯ ಚ ನಿಗಣ್ಠವಾದೇ ಸಾರವೀಮಂಸನಂ। ತತೋ ಏವ ಚ ತಂ ವೀಮಂಸನ್ತೋ ರಿತ್ತಕೋ ತುಚ್ಛಕೋವ ಹೋತೀತಿ। ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಚತುಸಚ್ಚವಿನಿಮುತ್ತಂ ನತ್ಥಿ, ತಞ್ಚ ವೀಮಂಸಿಯಮಾನಂ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಮೇವ ಜನೇತಿ, ಅತಪ್ಪಕಞ್ಚ ಅಸೇಚನಾಭಾವೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುಸಚ್ಚಕಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಯಥಾ ಯಥಾತಿ ಯದಿ ಖನ್ಧಮುಖೇನ ಯದಿ ಧಾತಾಯತನಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಮುಖೇನ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಓಗಾಹಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ತಥಾ ಗಮ್ಭೀರಞಾಣಾನಂಯೇವ ಗೋಚರಭಾವತೋ ಗಮ್ಭೀರಮೇವ ಹೋತಿ। ಯೋ ಚೇತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಿಪುಣೋ ಕತಪರಪ್ಪವಾದೋ ಪಣಿಧಾಯ ಸಬ್ಬಥಾಮೇನ ಚೋದನಂ ಆರಮ್ಭತಿ ತಸ್ಸ ಚೋದನಾ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಚಾಲೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಪುನ ಸುಚಿರಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ವಿಚಾರೇನ್ತೇಸುಪಿ ವಿಮದ್ದಕ್ಖಮತೋ, ಏವಂ ತಥಾಗತವಾದೋ ಸ್ವಾಖ್ಯಾತಭಾವತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಯೋಗಕ್ಖಮೋ ವಿಮಜ್ಜನಕ್ಖಮೋ ಚಾ’’ತಿ।
75.Aviññāṇakaṃ dārusākhādimayaṃ. Bahalabahalaṃ pītāvalepanaṃ raṅgajātanti ativiya bahalaṃ pītavaṇṇamañjiṭṭhaādiavalepanarajanaṃ. Ghaṭṭetvā uppāditacchaviṃ, yā raṅgaṃ pivati. Nillomatanti punappunaṃ anulimpanena. Khaṇḍakhaṇḍitanti khaṇḍakhaṇḍitabhāvaṃ. Raṅgakkhamo rajaniyo. Tenāha ‘‘rāgamattaṃ janetī’’ti. Anuyoganti codanaṃ. Vīmaṃsanti vicāraṇaṃ. Thuse koṭṭetvā taṇḍulapariyesanaṃ viya kadaliyaṃ sārapariyesanaṃ viya ca nigaṇṭhavāde sāravīmaṃsanaṃ. Tato eva ca taṃ vīmaṃsanto rittako tucchakova hotīti. Sabbampi buddhavacanaṃ catusaccavinimuttaṃ natthi, tañca vīmaṃsiyamānaṃ viññūnaṃ pītisomanassameva janeti, atappakañca asecanābhāvenāti āha ‘‘catusaccakathā hī’’tiādi. Yathā yathāti yadi khandhamukhena yadi dhātāyatanādīsu aññataramukhena buddhavacanaṃ ogāhissati, tathā tathā gambhīrañāṇānaṃyeva gocarabhāvato gambhīrameva hoti. Yo cettha paṇḍito nipuṇo kataparappavādo paṇidhāya sabbathāmena codanaṃ ārambhati tassa codanā kesaggamattampi cāletuṃ na sakkoti. Puna sucirampi kālaṃ vicārentesupi vimaddakkhamato, evaṃ tathāgatavādo svākhyātabhāvatoti āha ‘‘anuyogakkhamo vimajjanakkhamo cā’’ti.
೭೬. ವಿಸಯಪರಿಞ್ಞಾಣೇನ ದಹತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಸೋಧೇತೀತಿ ಧೀರೋ, ಸ್ವಾಯಮಸ್ಸ ಧೀರಭಾವೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮ್ಮೋಹವಿದ್ಧಂಸನತಾಯಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಯಾ ಪಞ್ಞಾ…ಪೇ॰… ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಪಭಿನ್ನಖೀಲಸ್ಸಾತಿ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಸಬ್ಬಚೇತೋಖೀಲಸ್ಸ, ಕಿಲೇಸಮಚ್ಚುಮಾರವಿಜಯೇನೇವ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಖನ್ಧಮಾರಾ ಜಿತಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಇಧ ಅಗ್ಗಹಣಂ। ಈಘ-ಸದ್ದೋ ದುಕ್ಖಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿದ್ದುಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಸಉಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಿಲೇಸೇನ ನಿದ್ದುಕ್ಖತಾ, ಅನುಪಾದಿಸೇಸನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಪಾಕದುಕ್ಖೇನ ನಿದ್ದುಕ್ಖತಾ। ರಜ್ಜನದುಸ್ಸನಮುಯ್ಹನಾದಿವಸೇನ ವಿವಿಧಂ ಈಸನತೋ ವೀಸಂ, ವೀಸಮೇವ ವೇಸಂ, ರಾಗಾದೀತಿ ಆಹ – ‘‘ವೇಸನ್ತರಸ್ಸಾತಿ ರಾಗಾದಿವೀಸಂ ತರಿತ್ವಾ ವಿತರಿತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ।
76. Visayapariññāṇena dahati paṭipakkhe sodhetīti dhīro, svāyamassa dhīrabhāvo sabbaso sammohaviddhaṃsanatāyāti āha – ‘‘yā paññā…pe… tena samannāgatassā’’ti. Pabhinnakhīlassāti samucchinnasabbacetokhīlassa, kilesamaccumāravijayeneva abhisaṅkhārakhandhamārā jitāva hontīti tesaṃ dvinnaṃ idha aggahaṇaṃ. Īgha-saddo dukkhapariyāyoti āha ‘‘niddukkhassā’’ti. Tattha saupādisesanibbānappattiyā kilesena niddukkhatā, anupādisesanibbānappattiyā vipākadukkhena niddukkhatā. Rajjanadussanamuyhanādivasena vividhaṃ īsanato vīsaṃ, vīsameva vesaṃ, rāgādīti āha – ‘‘vesantarassāti rāgādivīsaṃ taritvā vitaritvā ṭhitassā’’ti.
ತುಸಿತಸ್ಸಾತಿ ಕರುಣಾಯನವಸೇನ ತುಸಿಯಾ ಇತಸ್ಸ ಸಂವತ್ತಸ್ಸ। ಏವಂ ಸತಿ ‘‘ಮುದಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪುನರುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ಮನುಜಸ್ಸಾತಿ ಪಠಮಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಭಗವಾ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಂ ವಕ್ಖಮಾನಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಸದೇವಕಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಅಚ್ಛರಿಯೋ ಭಗವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸದೇವಕಂ ಲೋಕಂ ಸಂಸಾರತೋ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ನರತಿ ನೇತಿ ಪಾಪೇತೀತಿ ನರೋ, ನಾಯಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಸ್ಸ ನರಸ್ಸ, ತೇನಾಹ ‘‘ಪುನರುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಮನುಜಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪುನರುತ್ತಂ ಪದಂ। ಅತ್ಥವಸೇನ ಅಞ್ಞಥಾ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಏಕೇಕಗಾಥಾಯ ದಸಗುಣಾ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ, ನ ಪೂರೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tusitassāti karuṇāyanavasena tusiyā itassa saṃvattassa. Evaṃ sati ‘‘muditassā’’ti idaṃ punaruttameva hoti. Manujassāti paṭhamāya jātiyā bhagavā manussajātiyo hutvā vuttānaṃ vakkhamānānañca vasena sadevakaṃ abhibhavitvā ṭhito acchariyo bhagavāti dasseti. Sadevakaṃ lokaṃ saṃsārato nibbānasukhaṃ narati neti pāpetīti naro, nāyakoti attho, tassa narassa, tenāha ‘‘punarutta’’nti. ‘‘Manujassā’’ti vatvā ‘‘narassā’’ti punaruttaṃ padaṃ. Atthavasena aññathā vuccamāne ekekagāthāya dasaguṇā nappahonti, na pūrentīti attho.
ವಿನೇತೀತಿ ವಿನಯೋ, ವಿನಯೋ ಏವ ವೇನೇಯಿಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತಾನಂ ವಿನಾಯಕಸ್ಸಾ’’ತಿ। ವಿಞ್ಞೂನಂ ರುಚಿಂ ರಾತಿ, ಈರೇತೀತಿ ವಾ ರುಚಿರೋ, ಸ್ವಾಯಮಸ್ಸ ರುಚಿರಭಾವೋ ಕುಸಲತಾಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಚಿಧಮ್ಮಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಪಭಾಸಕಸ್ಸಾತಿ ಞಾಣಾಲೋಕೇನ ಪಭಸ್ಸರಭಾವಕರಸ್ಸ। ನಿಸ್ಸಙ್ಗಸ್ಸಾತಿ ಅಟ್ಠಸುಪಿ ಪರಿಸಾಸು, ಸದೇವೇ ವಾ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಣ್ಹಾಪನಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ ನಿಸ್ಸಟಸ್ಸ। ಗಮ್ಭೀರಗುಣಸ್ಸಾತಿ ಪರೇಸಂ ಞಾಣೇನ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಭಾವಾ ಗಮ್ಭೀರಗುಣಸ್ಸ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞೇವ ಧಮ್ಮಾ ಗಮ್ಭೀರಾ’’ತಿಆದಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮)। ಅರಿಯಾಯ ವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ ಮೋನಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ। ಧಮ್ಮೇ ಠಿತಸ್ಸಾತಿ ಧಮ್ಮಕಾಯೇ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಸ್ಸ। ಸಂವುತತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅರಕ್ಖಿಯಕಾಯಸಮಾಚಾರಾದಿತಾಯ ಸಂವುತಸಭಾವಸ್ಸ।
Vinetīti vinayo, vinayo eva veneyikoti āha ‘‘sattānaṃ vināyakassā’’ti. Viññūnaṃ ruciṃ rāti, īretīti vā ruciro, svāyamassa rucirabhāvo kusalatāyāti āha ‘‘sucidhammassā’’ti. Pabhāsakassāti ñāṇālokena pabhassarabhāvakarassa. Nissaṅgassāti aṭṭhasupi parisāsu, sadeve vā sabbasmiṃ loke aggaṇhāpanapariccāgena nissaṭassa. Gambhīraguṇassāti paresaṃ ñāṇena appatiṭṭhabhāvā gambhīraguṇassa. Tenāha bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, aññeva dhammā gambhīrā’’tiādi (dī. ni. 1.28). Ariyāya vā tuṇhībhāvena monappattassa. Dhamme ṭhitassāti dhammakāye suppatiṭṭhitassa. Saṃvutattassāti arakkhiyakāyasamācārāditāya saṃvutasabhāvassa.
ಆಗುಂ ನ ಕರೋತೀತಿಆದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ, ಪನ್ತಸೇನಾಸನಸ್ಸಾತಿ ವಿವಿತ್ತಸೇನಾಸನಸ್ಸ। ಪಟಿಮನ್ತನಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬಪರಪ್ಪವಾದಾನಂ ವಿಪರಾವತ್ತಮನ್ತನಪಞ್ಞಾಯ। ಮೋನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಞಾಣಂ ಸಬ್ಬತೋ ಕಿಲೇಸಾನಂ ನಿಧುನನತೋ।
Āguṃ na karotītiādīhi catūhi kāraṇehi, pantasenāsanassāti vivittasenāsanassa. Paṭimantanapaññāyāti sabbaparappavādānaṃ viparāvattamantanapaññāya. Monaṃ vuccati ñāṇaṃ sabbato kilesānaṃ nidhunanato.
ಇಸಿಸತ್ತಮಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬಇಸೀಸು ಜೇಟ್ಠಸ್ಸ ಸಾಧುತಮಸ್ಸ। ಸೇಟ್ಠಪ್ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸೇಟ್ಠಂ ಉತ್ತಮಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ತಸ್ಸ। ಅಕ್ಖರಾದೀನೀತಿ ಅಕ್ಖರಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾಕಾರ-ನಿರುತ್ತಿನಿದ್ದೇಸ-ಸಂಕಾಸನಪಕಾಸನ-ವಿವರಣ-ವಿಭಜನುತ್ತಾನೀಕರಣಾನೀತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನತ್ಥಪದಾನಿ। ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ವಿನೇಯ್ಯಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪಂ ಪಕಾಸನತೋ ಕಥನತೋ ಪದಕಸ್ಸ। ಪುರಿ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನತ್ಥೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಪುರಿನ್ದದಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಧಮ್ಮದಾನದಾಯಕಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಭಗವಾ ಅಸಯ್ಹಂ ಸಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮತ್ಥಸ್ಸಾ’’ತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ತಥಾಗತಂ ಬುದ್ಧಮಸಯ್ಹಸಾಹಿನ’’ನ್ತಿ (ಇತಿವು॰ ೩೮)। ತೇ ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ತೇ ಗುಣೇ ಅನವಸೇಸತೋ ಪತ್ತಸ್ಸ। ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಸಂಕಿಲೇಸವೋದಾನಧಮ್ಮಂ ಬ್ಯಾಕರೋತೀತಿ ಬ್ಯಾಕರಣೋ, ಬ್ಯಾಕರಣೋ ಏವ ವೇಯ್ಯಾಕರಣೋ। ತನ್ತಿಪದನ್ತಿ ತನ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಪದಂ।
Isisattamassāti sabbaisīsu jeṭṭhassa sādhutamassa. Seṭṭhappattassāti seṭṭhaṃ uttamaṃ sammāsambodhiṃ pattassa. Akkharādīnīti akkharapadabyañjanākāra-niruttiniddesa-saṃkāsanapakāsana-vivaraṇa-vibhajanuttānīkaraṇānīti byañjanatthapadāni. Samodhānetvā vineyyajjhāsayānurūpaṃ pakāsanato kathanato padakassa. Puri-saddo ‘‘pubbe’’ti iminā samānatthoti āha – ‘‘purindadassāti sabbapaṭhamaṃ dhammadānadāyakassā’’ti. Bhagavā asayhaṃ sahituṃ samatthoti āha ‘‘samatthassā’’ti. Tenāha – ‘‘tathāgataṃ buddhamasayhasāhina’’nti (itivu. 38). Te pattassāti te guṇe anavasesato pattassa. Vitthāretvā saṃkilesavodānadhammaṃ byākarotīti byākaraṇo, byākaraṇo eva veyyākaraṇo. Tantipadanti tantiṃ āropetvā ṭhapitaṃ padaṃ.
ತಣ್ಹಾಬನ್ಧನೇನ ಸಬ್ಬೇನ ವಾ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನೇನ ಅಬದ್ಧಸ್ಸ। ಮಹಾಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಮಹಾನುಭಾವಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ, ಮಹಾವಿಸಯಾಯ ವಾ ಪಞ್ಞಾಯ। ಸಬ್ಬಾ ಹಿ ಭಗವತೋ ಪಞ್ಞಾ ಮಹಾನುಭಾವಾ, ಯಥಾಸಕಂ ವಿಸಯೇ ಮಹಾವಿಸಯಾ ಚ ಏಕಾದಿವಸೇನ ಅನವಸೇಸತೋ ಮಹಾವಿಸಯಾ ನಾಮ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾವ। ಆನುಭಾವದಸ್ಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅಚ್ಛರಿಯಾಚಿನ್ತೇಯ್ಯಾಪರಿಮೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ । ಯಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಲೋಕೇನ ಪೂಜನೀಯಸ್ಸ । ಅಯಂ ಉಪಾಸಕೋ ಖುಜ್ಜುತ್ತರಾ ವಿಯ ಉಪಾಸಿಕಾ ಸೇಖಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನೇವ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಆಗತಾ’’ತಿ। ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತೋತಿ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ವಿಸಯಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ।
Taṇhābandhanena sabbena vā kilesabandhanena abaddhassa. Mahāpaññāyāti mahānubhāvāya paññāya, mahāvisayāya vā paññāya. Sabbā hi bhagavato paññā mahānubhāvā, yathāsakaṃ visaye mahāvisayā ca ekādivasena anavasesato mahāvisayā nāma sabbaññutāva. Ānubhāvadassanaṭṭhenāti acchariyācinteyyāparimeyyassa attano ānubhāvassa lokassa dassanaṭṭhena . Yakkhassāti vā lokena pūjanīyassa . Ayaṃ upāsako khujjuttarā viya upāsikā sekhapaṭisambhidāppattoti āha ‘‘sotāpattimaggeneva paṭisambhidā āgatā’’ti. Kilesappahānavaṇṇaṃ kathentoti kilesappahānaṃ visayaṃ nimittaṃ katvā vaṇṇaṃ kathento.
೭೭. ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಾತಿ ಸನ್ನಿಚಿತಾ, ಗನ್ಥಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮೇ ಸತ್ತಾತಿ ಯಂ ಯದೇವ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತಾ ಸತ್ತಾ। ಅತ್ತನೋವ ಚಿನ್ತಯನ್ತೀತಿ ಅವೀತತಣ್ಹತಾಯ ಸಕಂಯೇವ ಪಯೋಜನಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಮತೇ ಞಾತಕೇ ಅನುಸೋಚನ್ತಾಪಿ ತೇಹಿ ಸಾಧೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಪಯೋಜನಸ್ಸೇವ ವಸೇನ ಅನುಸೋಚನ್ತಿ। ಉಣ್ಹಂ ಅಹೋಸೀತಿ ಬಲವತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಾಪೇನ ಸನ್ತತ್ತಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಹದಯಟ್ಠಾನಂ ಖದಿರಙ್ಗಾರಸನ್ತಾಪಿತಂ ವಿಯ ಉಣ್ಹಂ ಅಹೋಸಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಲೋಹಿತಂ ವಿಲೀಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ। ಪತ್ತಮತ್ತನ್ತಿ ಏಕಪತ್ತಪೂರಮತ್ತಂ। ಅಭಿಸಮಯಸಾಧಿಕಾಯ ಚತುಸಚ್ಚದೇಸನಾಯ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ದೇಸಿತತ್ತಾ ಆಹ – ‘ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ।
77.Sampiṇḍitāti sannicitā, ganthitāti attho. Ime sattāti yaṃ yadeva paribbhamantā sattā. Attanova cintayantīti avītataṇhatāya sakaṃyeva payojanaṃ cintenti. Tathā hi mate ñātake anusocantāpi tehi sādhetabbassa attano payojanasseva vasena anusocanti. Uṇhaṃ ahosīti balavatā cittassa santāpena santattaṃ abbhantaraṃ hadayaṭṭhānaṃ khadiraṅgārasantāpitaṃ viya uṇhaṃ ahosi. Tenāha ‘‘lohitaṃ vilīyitthā’’ti. Pattamattanti ekapattapūramattaṃ. Abhisamayasādhikāya catusaccadesanāya saṅkhepeneva desitattā āha – ‘ugghaṭitaññupuggalassa vasena dhammadesanā pariniṭṭhitā’’ti.
ಉಪಾಲಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Upālisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೬. ಉಪಾಲಿಸುತ್ತಂ • 6. Upālisuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೬. ಉಪಾಲಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 6. Upālisuttavaṇṇanā
