| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
4. උපාලිවග්‌ගො
4. Upālivaggo
1. උපාලිසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Upālisuttavaṇṇanā
31. චතුත්‌ථස්‌ස පඨමෙ අත්‌ථවසෙති වුද්‌ධිවිසෙසෙ, සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤත්‌තිහෙතු අධිගමනීයෙ හිතවිසෙසෙති අත්‌ථො. අත්‌ථොයෙව වා අත්‌ථවසො, දස අත්‌ථෙ දස කාරණානීති වුත්‌තං හොති. අථ වා අත්‌ථො ඵලං තදධීනවුත්‌තිතාය වසො එතස්‌සාති අත්‌ථවසො, හෙතූති එවම්‌පෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. ‘‘යෙ මම සොතබ්‌බං සද්‌දහාතබ්‌බං මඤ්‌ඤිස්‌සන්‌ති, තෙසං තං අස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’’ති වුත්‌තත්‌තා ‘‘යො ච තථාගතස්‌ස වචනං සම්‌පටිච්‌ඡති, තස්‌ස තං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය සංවත්‌තතී’’ති වුත්‌තං. අසම්‌පටිච්‌ඡනෙ ආදීනවන්‌ති භද්‌දාලිසුත්‌තෙ විය අසම්‌පටිච්‌ඡනෙ ආදීනවං දස්‌සෙත්‌වා. සුඛවිහාරාභාවෙ සහජීවමානස්‌ස අභාවතො සහජීවිතාපි සුඛවිහාරොව වුත්‌තො. සුඛවිහාරො නාම චතුන්‌නං ඉරියාපථවිහාරානං ඵාසුතා.
31. Catutthassa paṭhame atthavaseti vuddhivisese, sikkhāpadapaññattihetu adhigamanīye hitaviseseti attho. Atthoyeva vā atthavaso, dasa atthe dasa kāraṇānīti vuttaṃ hoti. Atha vā attho phalaṃ tadadhīnavuttitāya vaso etassāti atthavaso, hetūti evampettha attho daṭṭhabbo. ‘‘Ye mama sotabbaṃ saddahātabbaṃ maññissanti, tesaṃ taṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti vuttattā ‘‘yo ca tathāgatassa vacanaṃ sampaṭicchati, tassa taṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattatī’’ti vuttaṃ. Asampaṭicchane ādīnavanti bhaddālisutte viya asampaṭicchane ādīnavaṃ dassetvā. Sukhavihārābhāve sahajīvamānassa abhāvato sahajīvitāpi sukhavihārova vutto. Sukhavihāro nāma catunnaṃ iriyāpathavihārānaṃ phāsutā.
මඞ්‌කුතන්‌ති නිත්‌තෙජතං. ධම්‌මෙනාතිආදීසු ධම්‌මොති භූතං වත්‌ථු. විනයොති චොදනා චෙව සාරණා ච. සත්‌ථුසාසනන්‌ති ඤත්‌තිසම්‌පදා චෙව අනුස්‌සාවනසම්‌පදා ච.
Maṅkutanti nittejataṃ. Dhammenātiādīsu dhammoti bhūtaṃ vatthu. Vinayoti codanā ceva sāraṇā ca. Satthusāsananti ñattisampadā ceva anussāvanasampadā ca.
පියසීලානන්‌ති සික්‌ඛාකාමානං. තෙසඤ්‌හි සීලං පියං හොති. තෙනෙවාහ ‘‘සික්‌ඛාත්‌තයපාරිපූරියා ඝටමානා’’ති. සන්‌දිද්‌ධමනාති සංසයං ආපජ්‌ජමනා . උබ්‌බළ්‌හා හොන්‌තීති පීළිතා හොන්‌ති. සඞ්‌ඝකම්‌මානීති සතිපි උපොසථපවාරණානං සඞ්‌ඝකම්‌මභාවෙ ගොබලීබද්‌දඤායෙන උපොසථං පවාරණඤ්‌ච ඨපෙත්‌වා උපසම්‌පදාදිසෙසසඞ්‌ඝකම්‌මානං ගහණං වෙදිතබ්‌බං. සමග්‌ගානං භාවො සාමග්‌ගී.
Piyasīlānanti sikkhākāmānaṃ. Tesañhi sīlaṃ piyaṃ hoti. Tenevāha ‘‘sikkhāttayapāripūriyā ghaṭamānā’’ti. Sandiddhamanāti saṃsayaṃ āpajjamanā . Ubbaḷhā hontīti pīḷitā honti. Saṅghakammānīti satipi uposathapavāraṇānaṃ saṅghakammabhāve gobalībaddañāyena uposathaṃ pavāraṇañca ṭhapetvā upasampadādisesasaṅghakammānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Samaggānaṃ bhāvo sāmaggī.
‘‘නාහං, චුන්‌ද, දිට්‌ඨධම්‌මිකානංයෙව ආසවානං සංවරාය ධම්‌මං දෙසෙමී’’ති (දී. නි. 3.182) එත්‌ථ විවාදමූලභූතා කිලෙසා ආසවාති ආගතා.
‘‘Nāhaṃ, cunda, diṭṭhadhammikānaṃyeva āsavānaṃ saṃvarāya dhammaṃ desemī’’ti (dī. ni. 3.182) ettha vivādamūlabhūtā kilesā āsavāti āgatā.
‘‘යෙන දෙවූපපත්‍යස්‌ස, ගන්‌ධබ්‌බො වා විහඞ්‌ගමො;
‘‘Yena devūpapatyassa, gandhabbo vā vihaṅgamo;
යක්‌ඛත්‌තං යෙන ගච්‌ඡෙය්‍යං, මනුස්‌සත්‌තඤ්‌ච අබ්‌බජෙ;
Yakkhattaṃ yena gaccheyyaṃ, manussattañca abbaje;
තෙ මය්‌හං ආසවා ඛීණා, විද්‌ධස්‌තා විනළීකතා’’ති. (අ. නි. 4.36) –
Te mayhaṃ āsavā khīṇā, viddhastā vinaḷīkatā’’ti. (a. ni. 4.36) –
එත්‌ථ තෙභූමකං කම්‌මං අවසෙසා ච අකුසලා ධම්‌මා. ඉධ පන පරූපවාදවිප්‌පටිසාරවධබන්‌ධාදයො චෙව අපායදුක්‌ඛභූතා ච නානප්‌පකාරා උපද්‌දවා ආසවාති ආහ ‘‘අසංවරෙ ඨිතෙන තස්‌මිංයෙව අත්‌තභාවෙ පත්‌තබ්‌බා’’තිආදි. යදි හි භගවා සික්‌ඛාපදං න ච පඤ්‌ඤපෙය්‍ය, තතො අසද්‌ධම්‌මප්‌පටිසෙවනඅදින්‌නාදානපාණාතිපාතාදිහෙතු යෙ උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං පරූපවාදාදයො දිට්‌ඨධම්‌මිකා නානප්‌පකාරා අනත්‌ථා, යෙ ච තන්‌නිමිත්‌තමෙව නිරයාදීසු නිබ්‌බත්‌තස්‌ස පඤ්‌චවිධබන්‌ධනකම්‌මකාරණාදිවසෙන මහාදුක්‌ඛානුභවනප්‌පකාරා අනත්‌ථා, තෙ සන්‌ධාය ඉදං වුත්‌තං ‘‘දිට්‌ඨධම්‌මිකානං ආසවානං සංවරාය සම්‌පරායිකානං ආසවානං පටිඝාතායා’’ති. දිට්‌ඨධම්‌මො වුච්‌චති පච්‌චක්‌ඛො අත්‌තභාවො, තත්‌ථ භවා දිට්‌ඨධම්‌මිකා. තෙන වුත්‌තං ‘‘තස්‌මිංයෙව අත්‌තභාවෙ පත්‌තබ්‌බා’’ති. සම්‌මුඛා ගරහනං අකිත්‌ති, පරම්‌මුඛා ගරහනං අයසො. අථ වා සම්‌මුඛා පරම්‌මුඛා ගරහනං අකිත්‌ති, පරිවාරහානි අයසොති වෙදිතබ්‌බං. ආගමනමග්‌ගථකනායාති ආගමනද්‌වාරපිදහනත්‌ථාය. සම්‌පරෙතබ්‌බතො පෙච්‌ච ගන්‌තබ්‌බතො සම්‌පරායො, පරලොකොති ආහ ‘‘සම්‌පරායෙ නරකාදීසූ’’ති.
Ettha tebhūmakaṃ kammaṃ avasesā ca akusalā dhammā. Idha pana parūpavādavippaṭisāravadhabandhādayo ceva apāyadukkhabhūtā ca nānappakārā upaddavā āsavāti āha ‘‘asaṃvare ṭhitena tasmiṃyeva attabhāve pattabbā’’tiādi. Yadi hi bhagavā sikkhāpadaṃ na ca paññapeyya, tato asaddhammappaṭisevanaadinnādānapāṇātipātādihetu ye uppajjeyyuṃ parūpavādādayo diṭṭhadhammikā nānappakārā anatthā, ye ca tannimittameva nirayādīsu nibbattassa pañcavidhabandhanakammakāraṇādivasena mahādukkhānubhavanappakārā anatthā, te sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti. Diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvo, tattha bhavā diṭṭhadhammikā. Tena vuttaṃ ‘‘tasmiṃyeva attabhāve pattabbā’’ti. Sammukhā garahanaṃ akitti, parammukhā garahanaṃ ayaso. Atha vā sammukhā parammukhā garahanaṃ akitti, parivārahāni ayasoti veditabbaṃ. Āgamanamaggathakanāyāti āgamanadvārapidahanatthāya. Samparetabbato pecca gantabbato samparāyo, paralokoti āha ‘‘samparāye narakādīsū’’ti.
මෙථුනාදීනි රජ්‌ජනට්‌ඨානානි. පාණාතිපාතාදීනි දුස්‌සනට්‌ඨානානි.
Methunādīni rajjanaṭṭhānāni. Pāṇātipātādīni dussanaṭṭhānāni.
සංවරවිනයොති සීලසංවරො, සතිසංවරො, ඤාණසංවරො, ඛන්‌තිසංවරො, වීරියසංවරොති පඤ්‌චවිධො සංවරො. යථාසකං සංවරිතබ්‌බානං විනෙතබ්‌බානඤ්‌ච කායදුච්‌චරිතාදීනං සංවරණතො සංවරො, විනයනතො විනයොති වුච්‌චති . පහානවිනයොති තදඞ්‌ගප්‌පහානං වික්‌ඛම්‌භනප්‌පහානං, සමුච්‌ඡෙදප්‌පහානං, පටිපස්‌සද්‌ධිප්‌පහානං, නිස්‌සරණප්‌පහානන්‌ති පඤ්‌චවිධං පහානං යස්‌මා චාගට්‌ඨෙන පහානං, විනයට්‌ඨෙන විනයො, තස්‌මා ‘‘පහානවිනයො’’ති වුච්‌චති. සමථවිනයොති සත්‌ත අධිකරණසමථා. පඤ්‌ඤත්‌තිවිනයොති සික්‌ඛාපදමෙව. සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤත්‌තියා හි විජ්‌ජමානාය එව සික්‌ඛාපදසම්‌භවතො පඤ්‌ඤත්‌තිවිනයොපි සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤත්‌තියා අනුග්‌ගහිතො හොති. සෙසමෙත්‌ථ වුත්‌තත්‌ථමෙව.
Saṃvaravinayoti sīlasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañcavidho saṃvaro. Yathāsakaṃ saṃvaritabbānaṃ vinetabbānañca kāyaduccaritādīnaṃ saṃvaraṇato saṃvaro, vinayanato vinayoti vuccati . Pahānavinayoti tadaṅgappahānaṃ vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭipassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhaṃ pahānaṃ yasmā cāgaṭṭhena pahānaṃ, vinayaṭṭhena vinayo, tasmā ‘‘pahānavinayo’’ti vuccati. Samathavinayoti satta adhikaraṇasamathā. Paññattivinayoti sikkhāpadameva. Sikkhāpadapaññattiyā hi vijjamānāya eva sikkhāpadasambhavato paññattivinayopi sikkhāpadapaññattiyā anuggahito hoti. Sesamettha vuttatthameva.
උපාලිසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Upālisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
උපාලිවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Upālivaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 1. උපාලිසුත්‌තං • 1. Upālisuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 1. උපාලිසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Upālisuttavaṇṇanā
