| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੪. ਉਪਾਲਿવਗ੍ਗੋ
4. Upālivaggo
੧. ਉਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Upālisuttavaṇṇanā
੩੧. ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਅਤ੍ਥવਸੇਤਿ વੁਦ੍ਧਿવਿਸੇਸੇ, ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹੇਤੁ ਅਧਿਗਮਨੀਯੇ ਹਿਤવਿਸੇਸੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਥੋਯੇવ વਾ ਅਤ੍ਥવਸੋ, ਦਸ ਅਤ੍ਥੇ ਦਸ ਕਾਰਣਾਨੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਅਤ੍ਥੋ ਫਲਂ ਤਦਧੀਨવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ વਸੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥવਸੋ, ਹੇਤੂਤਿ ਏવਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ‘‘ਯੇ ਮਮ ਸੋਤਬ੍ਬਂ ਸਦ੍ਦਹਾਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਅਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੋ ਚ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨੇ ਆਦੀਨવਨ੍ਤਿ ਭਦ੍ਦਾਲਿਸੁਤ੍ਤੇ વਿਯ ਅਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨੇ ਆਦੀਨવਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ। ਸੁਖવਿਹਾਰਾਭਾવੇ ਸਹਜੀવਮਾਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਸਹਜੀવਿਤਾਪਿ ਸੁਖવਿਹਾਰੋવ વੁਤ੍ਤੋ। ਸੁਖવਿਹਾਰੋ ਨਾਮ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਇਰਿਯਾਪਥવਿਹਾਰਾਨਂ ਫਾਸੁਤਾ।
31. Catutthassa paṭhame atthavaseti vuddhivisese, sikkhāpadapaññattihetu adhigamanīye hitaviseseti attho. Atthoyeva vā atthavaso, dasa atthe dasa kāraṇānīti vuttaṃ hoti. Atha vā attho phalaṃ tadadhīnavuttitāya vaso etassāti atthavaso, hetūti evampettha attho daṭṭhabbo. ‘‘Ye mama sotabbaṃ saddahātabbaṃ maññissanti, tesaṃ taṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti vuttattā ‘‘yo ca tathāgatassa vacanaṃ sampaṭicchati, tassa taṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattatī’’ti vuttaṃ. Asampaṭicchane ādīnavanti bhaddālisutte viya asampaṭicchane ādīnavaṃ dassetvā. Sukhavihārābhāve sahajīvamānassa abhāvato sahajīvitāpi sukhavihārova vutto. Sukhavihāro nāma catunnaṃ iriyāpathavihārānaṃ phāsutā.
ਮਙ੍ਕੁਤਨ੍ਤਿ ਨਿਤ੍ਤੇਜਤਂ। ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਭੂਤਂ વਤ੍ਥੁ। વਿਨਯੋਤਿ ਚੋਦਨਾ ਚੇવ ਸਾਰਣਾ ਚ। ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਞਤ੍ਤਿਸਮ੍ਪਦਾ ਚੇવ ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨਸਮ੍ਪਦਾ ਚ।
Maṅkutanti nittejataṃ. Dhammenātiādīsu dhammoti bhūtaṃ vatthu. Vinayoti codanā ceva sāraṇā ca. Satthusāsananti ñattisampadā ceva anussāvanasampadā ca.
ਪਿਯਸੀਲਾਨਨ੍ਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਾਨਂ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਸੀਲਂ ਪਿਯਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਸਿਕ੍ਖਾਤ੍ਤਯਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਘਟਮਾਨਾ’’ਤਿ। ਸਨ੍ਦਿਦ੍ਧਮਨਾਤਿ ਸਂਸਯਂ ਆਪਜ੍ਜਮਨਾ । ਉਬ੍ਬਲ਼੍ਹਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪੀਲ਼ਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਾਨੀਤਿ ਸਤਿਪਿ ਉਪੋਸਥਪવਾਰਣਾਨਂ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਭਾવੇ ਗੋਬਲੀਬਦ੍ਦਞਾਯੇਨ ਉਪੋਸਥਂ ਪવਾਰਣਞ੍ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਦਿਸੇਸਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਾਨਂ ਗਹਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਮਗ੍ਗਾਨਂ ਭਾવੋ ਸਾਮਗ੍ਗੀ।
Piyasīlānanti sikkhākāmānaṃ. Tesañhi sīlaṃ piyaṃ hoti. Tenevāha ‘‘sikkhāttayapāripūriyā ghaṭamānā’’ti. Sandiddhamanāti saṃsayaṃ āpajjamanā . Ubbaḷhā hontīti pīḷitā honti. Saṅghakammānīti satipi uposathapavāraṇānaṃ saṅghakammabhāve gobalībaddañāyena uposathaṃ pavāraṇañca ṭhapetvā upasampadādisesasaṅghakammānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Samaggānaṃ bhāvo sāmaggī.
‘‘ਨਾਹਂ, ਚੁਨ੍ਦ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਨਂਯੇવ ਆਸવਾਨਂ ਸਂવਰਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੮੨) ਏਤ੍ਥ વਿવਾਦਮੂਲਭੂਤਾ ਕਿਲੇਸਾ ਆਸવਾਤਿ ਆਗਤਾ।
‘‘Nāhaṃ, cunda, diṭṭhadhammikānaṃyeva āsavānaṃ saṃvarāya dhammaṃ desemī’’ti (dī. ni. 3.182) ettha vivādamūlabhūtā kilesā āsavāti āgatā.
‘‘ਯੇਨ ਦੇવੂਪਪਤ੍ਯਸ੍ਸ, ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੋ વਾ વਿਹਙ੍ਗਮੋ।
‘‘Yena devūpapatyassa, gandhabbo vā vihaṅgamo;
ਯਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਯੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਬ੍ਬਜੇ।
Yakkhattaṃ yena gaccheyyaṃ, manussattañca abbaje;
ਤੇ ਮਯ੍ਹਂ ਆਸવਾ ਖੀਣਾ, વਿਦ੍ਧਸ੍ਤਾ વਿਨਲ਼ੀਕਤਾ’’ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੬) –
Te mayhaṃ āsavā khīṇā, viddhastā vinaḷīkatā’’ti. (a. ni. 4.36) –
ਏਤ੍ਥ ਤੇਭੂਮਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਅવਸੇਸਾ ਚ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਇਧ ਪਨ ਪਰੂਪવਾਦવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰવਧਬਨ੍ਧਾਦਯੋ ਚੇવ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਭੂਤਾ ਚ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਉਪਦ੍ਦવਾ ਆਸવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਸਂવਰੇ ਠਿਤੇਨ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਦਿ ਹਿ ਭਗવਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਨ ਚ ਪਞ੍ਞਪੇਯ੍ਯ, ਤਤੋ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਸੇવਨਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਹੇਤੁ ਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਪਰੂਪવਾਦਾਦਯੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਅਨਤ੍ਥਾ, ਯੇ ਚ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਮੇવ ਨਿਰਯਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚવਿਧਬਨ੍ਧਨਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾਦਿવਸੇਨ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਾਨੁਭવਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਅਨਤ੍ਥਾ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਨਂ ਆਸવਾਨਂ ਸਂવਰਾਯ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਨਂ ਆਸવਾਨਂ ਪਟਿਘਾਤਾਯਾ’’ਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ, ਤਤ੍ਥ ਭવਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਗਰਹਨਂ ਅਕਿਤ੍ਤਿ, ਪਰਮ੍ਮੁਖਾ ਗਰਹਨਂ ਅਯਸੋ। ਅਥ વਾ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਰਮ੍ਮੁਖਾ ਗਰਹਨਂ ਅਕਿਤ੍ਤਿ, ਪਰਿવਾਰਹਾਨਿ ਅਯਸੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਆਗਮਨਮਗ੍ਗਥਕਨਾਯਾਤਿ ਆਗਮਨਦ੍વਾਰਪਿਦਹਨਤ੍ਥਾਯ। ਸਮ੍ਪਰੇਤਬ੍ਬਤੋ ਪੇਚ੍ਚ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਸਮ੍ਪਰਾਯੋ, ਪਰਲੋਕੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ ਨਰਕਾਦੀਸੂ’’ਤਿ।
Ettha tebhūmakaṃ kammaṃ avasesā ca akusalā dhammā. Idha pana parūpavādavippaṭisāravadhabandhādayo ceva apāyadukkhabhūtā ca nānappakārā upaddavā āsavāti āha ‘‘asaṃvare ṭhitena tasmiṃyeva attabhāve pattabbā’’tiādi. Yadi hi bhagavā sikkhāpadaṃ na ca paññapeyya, tato asaddhammappaṭisevanaadinnādānapāṇātipātādihetu ye uppajjeyyuṃ parūpavādādayo diṭṭhadhammikā nānappakārā anatthā, ye ca tannimittameva nirayādīsu nibbattassa pañcavidhabandhanakammakāraṇādivasena mahādukkhānubhavanappakārā anatthā, te sandhāya idaṃ vuttaṃ ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti. Diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvo, tattha bhavā diṭṭhadhammikā. Tena vuttaṃ ‘‘tasmiṃyeva attabhāve pattabbā’’ti. Sammukhā garahanaṃ akitti, parammukhā garahanaṃ ayaso. Atha vā sammukhā parammukhā garahanaṃ akitti, parivārahāni ayasoti veditabbaṃ. Āgamanamaggathakanāyāti āgamanadvārapidahanatthāya. Samparetabbato pecca gantabbato samparāyo, paralokoti āha ‘‘samparāye narakādīsū’’ti.
ਮੇਥੁਨਾਦੀਨਿ ਰਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਿ ਦੁਸ੍ਸਨਟ੍ਠਾਨਾਨਿ।
Methunādīni rajjanaṭṭhānāni. Pāṇātipātādīni dussanaṭṭhānāni.
ਸਂવਰવਿਨਯੋਤਿ ਸੀਲਸਂવਰੋ, ਸਤਿਸਂવਰੋ, ਞਾਣਸਂવਰੋ, ਖਨ੍ਤਿਸਂવਰੋ, વੀਰਿਯਸਂવਰੋਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ ਸਂવਰੋ। ਯਥਾਸਕਂ ਸਂવਰਿਤਬ੍ਬਾਨਂ વਿਨੇਤਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਨਂ ਸਂવਰਣਤੋ ਸਂવਰੋ, વਿਨਯਨਤੋ વਿਨਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ । ਪਹਾਨવਿਨਯੋਤਿ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ ਪਹਾਨਂ ਯਸ੍ਮਾ ਚਾਗਟ੍ਠੇਨ ਪਹਾਨਂ, વਿਨਯਟ੍ਠੇਨ વਿਨਯੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪਹਾਨવਿਨਯੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਮਥવਿਨਯੋਤਿ ਸਤ੍ਤ ਅਧਿਕਰਣਸਮਥਾ। ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਿਨਯੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਮੇવ। ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਹਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਏવ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸਮ੍ਭવਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਿਨਯੋਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੁਗ੍ਗਹਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਮੇવ।
Saṃvaravinayoti sīlasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañcavidho saṃvaro. Yathāsakaṃ saṃvaritabbānaṃ vinetabbānañca kāyaduccaritādīnaṃ saṃvaraṇato saṃvaro, vinayanato vinayoti vuccati . Pahānavinayoti tadaṅgappahānaṃ vikkhambhanappahānaṃ, samucchedappahānaṃ, paṭipassaddhippahānaṃ, nissaraṇappahānanti pañcavidhaṃ pahānaṃ yasmā cāgaṭṭhena pahānaṃ, vinayaṭṭhena vinayo, tasmā ‘‘pahānavinayo’’ti vuccati. Samathavinayoti satta adhikaraṇasamathā. Paññattivinayoti sikkhāpadameva. Sikkhāpadapaññattiyā hi vijjamānāya eva sikkhāpadasambhavato paññattivinayopi sikkhāpadapaññattiyā anuggahito hoti. Sesamettha vuttatthameva.
ਉਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Upālisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਉਪਾਲਿવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Upālivaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੧. ਉਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Upālisuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਉਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Upālisuttavaṇṇanā
