| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya |
๓. อุปนิสสุตฺตํ
3. Upanisasuttaṃ
๒๓. สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘ชานโต อหํ, ภิกฺขเว, ปสฺสโต อาสวานํ ขยํ วทามิ, โน อชานโต โน อปสฺสโตฯ กิญฺจ, ภิกฺขเว, ชานโต กิํ ปสฺสโต อาสวานํ ขโย โหติ ? อิติ รูปํ อิติ รูปสฺส สมุทโย อิติ รูปสฺส อตฺถงฺคโม, อิติ เวทนา…เป.… อิติ สญฺญา… อิติ สงฺขารา… อิติ วิญฺญาณํ อิติ วิญฺญาณสฺส สมุทโย อิติ วิญฺญาณสฺส อตฺถงฺคโมติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ชานโต เอวํ ปสฺสโต อาสวานํ ขโย โหติ’’ฯ
23. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘jānato ahaṃ, bhikkhave, passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apassato. Kiñca, bhikkhave, jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo hoti ? Iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo, iti vedanā…pe… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti. Evaṃ kho, bhikkhave, jānato evaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti’’.
‘‘ยมฺปิสฺส ตํ, ภิกฺขเว, ขยสฺมิํ ขเยญฺญาณํ, ตมฺปิ สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, ขเยญาณสฺส อุปนิสา? ‘วิมุตฺตี’ติสฺส วจนียํฯ วิมุตฺติมฺปาหํ 1, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, วิมุตฺติยา อุปนิสา? ‘วิราโค’ติสฺส วจนียํฯ วิราคมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, วิราคสฺส อุปนิสา? ‘นิพฺพิทา’ติสฺส วจนียํฯ นิพฺพิทมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, นิพฺพิทาย อุปนิสา? ‘ยถาภูตญาณทสฺสน’นฺติสฺส วจนียํฯ ยถาภูตญาณทสฺสนมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, ยถาภูตญาณทสฺสนสฺส อุปนิสา? ‘สมาธี’ติสฺส วจนียํฯ สมาธิมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ
‘‘Yampissa taṃ, bhikkhave, khayasmiṃ khayeññāṇaṃ, tampi saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, khayeñāṇassa upanisā? ‘Vimuttī’tissa vacanīyaṃ. Vimuttimpāhaṃ 2, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, vimuttiyā upanisā? ‘Virāgo’tissa vacanīyaṃ. Virāgampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, virāgassa upanisā? ‘Nibbidā’tissa vacanīyaṃ. Nibbidampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, nibbidāya upanisā? ‘Yathābhūtañāṇadassana’ntissa vacanīyaṃ. Yathābhūtañāṇadassanampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, yathābhūtañāṇadassanassa upanisā? ‘Samādhī’tissa vacanīyaṃ. Samādhimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
‘‘กา จ, ภิกฺขเว, สมาธิสฺส อุปนิสา? ‘สุข’นฺติสฺส วจนียํฯ สุขมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, สุขสฺส อุปนิสา? ‘ปสฺสทฺธี’ติสฺส วจนียํฯ ปสฺสทฺธิมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, ปสฺสทฺธิยา อุปนิสา? ‘ปีตี’ติสฺส วจนียํฯ ปีติมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, ปีติยา อุปนิสา? ‘ปาโมชฺช’นฺติสฺส วจนียํฯ ปาโมชฺชมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, ปาโมชฺชสฺส อุปนิสา? ‘สทฺธา’ติสฺส วจนียํฯ สทฺธมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ
‘‘Kā ca, bhikkhave, samādhissa upanisā? ‘Sukha’ntissa vacanīyaṃ. Sukhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, sukhassa upanisā? ‘Passaddhī’tissa vacanīyaṃ. Passaddhimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, passaddhiyā upanisā? ‘Pītī’tissa vacanīyaṃ. Pītimpāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, pītiyā upanisā? ‘Pāmojja’ntissa vacanīyaṃ. Pāmojjampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, pāmojjassa upanisā? ‘Saddhā’tissa vacanīyaṃ. Saddhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
‘‘กา จ, ภิกฺขเว, สทฺธาย อุปนิสา? ‘ทุกฺข’นฺติสฺส วจนียํฯ ทุกฺขมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, ทุกฺขสฺส อุปนิสา? ‘ชาตี’ติสฺส วจนียํฯ ชาติมฺปาหํ , ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, ชาติยา อุปนิสา? ‘ภโว’ติสฺส วจนียํฯ ภวมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ , โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, ภวสฺส อุปนิสา? ‘อุปาทาน’นฺติสฺส วจนียํฯ อุปาทานมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ กา จ, ภิกฺขเว, อุปาทานสฺส อุปนิสา? ‘ตณฺหา’ติสฺส วจนียํฯ ตณฺหมฺปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิสํ วทามิ, โน อนุปนิสํฯ
‘‘Kā ca, bhikkhave, saddhāya upanisā? ‘Dukkha’ntissa vacanīyaṃ. Dukkhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, dukkhassa upanisā? ‘Jātī’tissa vacanīyaṃ. Jātimpāhaṃ , bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, jātiyā upanisā? ‘Bhavo’tissa vacanīyaṃ. Bhavampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi , no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, bhavassa upanisā? ‘Upādāna’ntissa vacanīyaṃ. Upādānampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ. Kā ca, bhikkhave, upādānassa upanisā? ‘Taṇhā’tissa vacanīyaṃ. Taṇhampāhaṃ, bhikkhave, saupanisaṃ vadāmi, no anupanisaṃ.
‘‘กา จ, ภิกฺขเว, ตณฺหาย อุปนิสา? ‘เวทนา’ติสฺส วจนียํ…เป.… ‘ผโสฺส’ติสฺส วจนียํ… ‘สฬายตน’นฺติสฺส วจนียํ… ‘นามรูป’นฺติสฺส วจนียํ… ‘วิญฺญาณ’นฺติสฺส วจนียํ… ‘สงฺขารา’ติสฺส วจนียํฯ สงฺขาเรปาหํ, ภิกฺขเว, สอุปนิเส วทามิ, โน อนุปนิเสฯ กา จ, ภิกฺขเว, สงฺขารานํ อุปนิสา? ‘อวิชฺชา’ติสฺส วจนียํฯ
‘‘Kā ca, bhikkhave, taṇhāya upanisā? ‘Vedanā’tissa vacanīyaṃ…pe… ‘phasso’tissa vacanīyaṃ… ‘saḷāyatana’ntissa vacanīyaṃ… ‘nāmarūpa’ntissa vacanīyaṃ… ‘viññāṇa’ntissa vacanīyaṃ… ‘saṅkhārā’tissa vacanīyaṃ. Saṅkhārepāhaṃ, bhikkhave, saupanise vadāmi, no anupanise. Kā ca, bhikkhave, saṅkhārānaṃ upanisā? ‘Avijjā’tissa vacanīyaṃ.
‘‘อิติ โข, ภิกฺขเว, อวิชฺชูปนิสา สงฺขารา, สงฺขารูปนิสํ วิญฺญาณํ, วิญฺญาณูปนิสํ นามรูปํ, นามรูปูปนิสํ สฬายตนํ, สฬายตนูปนิโส ผโสฺส, ผสฺสูปนิสา เวทนา, เวทนูปนิสา ตณฺหา, ตณฺหูปนิสํ อุปาทานํ, อุปาทานูปนิโส ภโว, ภวูปนิสา ชาติ, ชาตูปนิสํ ทุกฺขํ, ทุกฺขูปนิสา สทฺธา, สทฺธูปนิสํ ปาโมชฺชํ, ปาโมชฺชูปนิสา ปีติ, ปีตูปนิสา ปสฺสทฺธิ, ปสฺสทฺธูปนิสํ สุขํ, สุขูปนิโส สมาธิ, สมาธูปนิสํ ยถาภูตญาณทสฺสนํ, ยถาภูตญาณทสฺสนูปนิสา นิพฺพิทา, นิพฺพิทูปนิโส วิราโค, วิราคูปนิสา วิมุตฺติ, วิมุตฺตูปนิสํ ขเยญาณํฯ
‘‘Iti kho, bhikkhave, avijjūpanisā saṅkhārā, saṅkhārūpanisaṃ viññāṇaṃ, viññāṇūpanisaṃ nāmarūpaṃ, nāmarūpūpanisaṃ saḷāyatanaṃ, saḷāyatanūpaniso phasso, phassūpanisā vedanā, vedanūpanisā taṇhā, taṇhūpanisaṃ upādānaṃ, upādānūpaniso bhavo, bhavūpanisā jāti, jātūpanisaṃ dukkhaṃ, dukkhūpanisā saddhā, saddhūpanisaṃ pāmojjaṃ, pāmojjūpanisā pīti, pītūpanisā passaddhi, passaddhūpanisaṃ sukhaṃ, sukhūpaniso samādhi, samādhūpanisaṃ yathābhūtañāṇadassanaṃ, yathābhūtañāṇadassanūpanisā nibbidā, nibbidūpaniso virāgo, virāgūpanisā vimutti, vimuttūpanisaṃ khayeñāṇaṃ.
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อุปริปพฺพเต ถุลฺลผุสิตเก เทเว วสฺสเนฺต ตํ อุทกํ ยถานินฺนํ ปวตฺตมานํ ปพฺพตกนฺทรปทรสาขา ปริปูเรติฯ ปพฺพตกนฺทรปทรสาขาปริปูรา กุโสเพฺภ 3 ปริปูเรนฺติฯ กุโสพฺภา ปริปูรา มหาโสเพฺภ ปริปูเรนฺติฯ มหาโสพฺภา ปริปูรา กุนฺนทิโย ปริปูเรนฺติฯ กุนฺนทิโย ปริปูรา มหานทิโย ปริปูเรนฺติฯ มหานทิโย ปริปูรา มหาสมุทฺทํ ปริปูเรนฺติฯ
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, uparipabbate thullaphusitake deve vassante taṃ udakaṃ yathāninnaṃ pavattamānaṃ pabbatakandarapadarasākhā paripūreti. Pabbatakandarapadarasākhāparipūrā kusobbhe 4 paripūrenti. Kusobbhā paripūrā mahāsobbhe paripūrenti. Mahāsobbhā paripūrā kunnadiyo paripūrenti. Kunnadiyo paripūrā mahānadiyo paripūrenti. Mahānadiyo paripūrā mahāsamuddaṃ paripūrenti.
‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อวิชฺชูปนิสา สงฺขารา, สงฺขารูปนิสํ วิญฺญาณํ, วิญฺญาณูปนิสํ นามรูปํ, นามรูปูปนิสํ สฬายตนํ, สฬายตนูปนิโส ผโสฺส, ผสฺสูปนิสา เวทนา, เวทนูปนิสา ตณฺหา, ตณฺหูปนิสํ อุปาทานํ, อุปาทานูปนิโส ภโว, ภวูปนิสา ชาติ, ชาตูปนิสํ ทุกฺขํ, ทุกฺขูปนิสา สทฺธา, สทฺธูปนิสํ ปาโมชฺชํ, ปาโมชฺชูปนิสา ปีติ, ปีตูปนิสา ปสฺสทฺธิ, ปสฺสทฺธูปนิสํ สุขํ, สุขูปนิโส สมาธิ, สมาธูปนิสํ ยถาภูตญาณทสฺสนํ, ยถาภูตญาณทสฺสนูปนิสา นิพฺพิทา, นิพฺพิทูปนิโส วิราโค, วิราคูปนิสา วิมุตฺติ, วิมุตฺตูปนิสํ ขเยญาณ’’นฺติฯ ตติยํฯ
‘‘Evameva kho, bhikkhave, avijjūpanisā saṅkhārā, saṅkhārūpanisaṃ viññāṇaṃ, viññāṇūpanisaṃ nāmarūpaṃ, nāmarūpūpanisaṃ saḷāyatanaṃ, saḷāyatanūpaniso phasso, phassūpanisā vedanā, vedanūpanisā taṇhā, taṇhūpanisaṃ upādānaṃ, upādānūpaniso bhavo, bhavūpanisā jāti, jātūpanisaṃ dukkhaṃ, dukkhūpanisā saddhā, saddhūpanisaṃ pāmojjaṃ, pāmojjūpanisā pīti, pītūpanisā passaddhi, passaddhūpanisaṃ sukhaṃ, sukhūpaniso samādhi, samādhūpanisaṃ yathābhūtañāṇadassanaṃ, yathābhūtañāṇadassanūpanisā nibbidā, nibbidūpaniso virāgo, virāgūpanisā vimutti, vimuttūpanisaṃ khayeñāṇa’’nti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๓. อุปนิสสุตฺตวณฺณนา • 3. Upanisasuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๓. อุปนิสสุตฺตวณฺณนา • 3. Upanisasuttavaṇṇanā
