| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೩. ಉಪನಿಸಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
3. Upanisasuttavaṇṇanā
೨೩. ತತಿಯೇ ‘‘ಜಾನತೋ ಅಹ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಜಾನತೋತಿ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ। ಪಸ್ಸತೋತಿ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ। ದ್ವೇಪಿ ಪದಾನಿ ಏಕತ್ಥಾನಿ, ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ನಾನಂ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ‘‘ಜಾನತೋ’’ತಿ ಞಾಣಲಕ್ಖಣಂ ಉಪಾದಾಯ ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಜಾನನಲಕ್ಖಣಞ್ಹಿ ಞಾಣಂ। ‘‘ಪಸ್ಸತೋ’’ತಿ ಞಾಣಪ್ಪಭಾವಂ ಉಪಾದಾಯ। ಪಸ್ಸನಪ್ಪಭಾವಞ್ಹಿ ಞಾಣಂ, ಞಾಣಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ಚಕ್ಖುಮಾ ವಿಯ ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಾನಿ , ಞಾಣೇನ ವಿವಟೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಸ್ಸತಿ। ಆಸವಾನಂ ಖಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಆಸವಾನಂ ಪಹಾನಂ ಅಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಖೀಣಾಕಾರೋ ನತ್ಥಿಭಾವೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಆಸವಕ್ಖಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಙ್ಗೋಪಿ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಾನಿಪಿ। ‘‘ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೩೮; ವಿಭ॰ ೮೩೧) ಹಿ ಖೀಣಾಕಾರೋ ಆಸವಕ್ಖಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಯೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ವಯೋ ಭೇದೋ ಪರಿಭೇದೋ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಅನ್ತರಧಾನ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೩೫೪) ಏತ್ಥ ಭಙ್ಗೋ।
23. Tatiye ‘‘jānato aha’’ntiādīsu jānatoti jānantassa. Passatoti passantassa. Dvepi padāni ekatthāni, byañjanameva nānaṃ. Evaṃ santepi ‘‘jānato’’ti ñāṇalakkhaṇaṃ upādāya puggalaṃ niddisati. Jānanalakkhaṇañhi ñāṇaṃ. ‘‘Passato’’ti ñāṇappabhāvaṃ upādāya. Passanappabhāvañhi ñāṇaṃ, ñāṇasamaṅgīpuggalo cakkhumā viya cakkhunā rūpāni , ñāṇena vivaṭe dhamme passati. Āsavānaṃ khayanti ettha āsavānaṃ pahānaṃ asamuppādo khīṇākāro natthibhāvoti ayampi āsavakkhayoti vuccati, bhaṅgopi maggaphalanibbānānipi. ‘‘Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimutti’’ntiādīsu (ma. ni. 1.438; vibha. 831) hi khīṇākāro āsavakkhayoti vuccati. ‘‘Yo āsavānaṃ khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhāna’’nti (vibha. 354) ettha bhaṅgo.
‘‘ಸೇಕ್ಖಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಮಾನಸ್ಸ, ಉಜುಮಗ್ಗಾನುಸಾರಿನೋ।
‘‘Sekkhassa sikkhamānassa, ujumaggānusārino;
ಖಯಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಂ ಞಾಣಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞಾ ಅನನ್ತರಾ’’ತಿ॥ (ಇತಿವು॰ ೬೨)। –
Khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ, tato aññā anantarā’’ti. (itivu. 62); –
ಏತ್ಥ ಮಗ್ಗೋ। ಸೋ ಹಿ ಆಸವೇ ಖೇಪೇನ್ತೋ ವೂಪಸಮೇನ್ತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಸಮಣೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಫಲಂ। ತಞ್ಹಿ ಆಸವಾನಂ ಖೀಣನ್ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋತಿ ವುತ್ತಂ।
Ettha maggo. So hi āsave khepento vūpasamento uppajjati, tasmā āsavānaṃ khayoti vutto. ‘‘Āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’’ti ettha phalaṃ. Tañhi āsavānaṃ khīṇante uppajjati, tasmā āsavānaṃ khayoti vuttaṃ.
‘‘ಆಸವಾ ತಸ್ಸ ವಡ್ಢನ್ತಿ, ಆರಾ ಸೋ ಆಸವಕ್ಖಯಾ’’ತಿ। (ಧ॰ ಪ॰ ೨೫೩) –
‘‘Āsavā tassa vaḍḍhanti, ārā so āsavakkhayā’’ti; (Dha. pa. 253) –
ಏತ್ಥ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತಞ್ಹಿ ಆಗಮ್ಮ ಆಸವಾ ಖೀಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಧ ಪನ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಿ। ನೋ ಅಜಾನತೋ ನೋ ಅಪಸ್ಸತೋತಿ ಯೋ ಪನ ನ ಜಾನಾತಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ನೋ ವದಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನ ಯೇ ಅಜಾನತೋ ಅಪಸ್ಸತೋಪಿ ಸಂಸಾರಾದೀಹಿಯೇವ ಸುದ್ಧಿಂ ವದನ್ತಿ, ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪುರಿಮೇನ ಪದದ್ವಯೇನ ಉಪಾಯೋ ವುತ್ತೋ, ಇಮಿನಾ ಅನುಪಾಯಂ ಪಟಿಸೇಧೇತಿ।
Ettha nibbānaṃ. Tañhi āgamma āsavā khīyanti, tasmā āsavānaṃ khayoti vuttaṃ. Idha pana maggaphalāni adhippetāni. No ajānato no apassatoti yo pana na jānāti na passati, tassa no vadāmīti attho. Etena ye ajānato apassatopi saṃsārādīhiyeva suddhiṃ vadanti, te paṭikkhittā honti. Purimena padadvayena upāyo vutto, iminā anupāyaṃ paṭisedheti.
ಇದಾನಿ ಯಂ ಜಾನತೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ಹೋತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ಕಿಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜಾನತೋತಿ ಪುಚ್ಛಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಜಾನನಾ ಬಹುವಿಧಾ। ದಬ್ಬಜಾತಿಕೋ ಏವ ಹಿ ಕೋಚಿ ಭಿಕ್ಖು ಛತ್ತಂ ಕಾತುಂ ಜಾನಾತಿ, ಕೋಚಿ ಚೀವರಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಂ, ತಸ್ಸ ಈದಿಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ವತ್ತಸೀಸೇ ಠತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಸಾ ಜಾನನಾ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ ನ ಹೋತೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಪನ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕಾತುಂ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಸೇವಂ ಜಾನತೋ ಆಸವಾ ವಡ್ಢನ್ತಿಯೇವ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಜಾನತೋ ಪಸ್ಸತೋ ಚ ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ಹೋತಿ, ತದೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇತಿ ರೂಪನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜಾನತೋತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ। ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ ಹೋತೀತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯನ್ತೇ ಜಾತತ್ತಾ ‘‘ಆಸವಾನಂ ಖಯೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಅರಹತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Idāni yaṃ jānato āsavānaṃ khayo hoti, taṃ dassetukāmo kiñca, bhikkhave, jānatoti pucchaṃ ārabhi. Tattha jānanā bahuvidhā. Dabbajātiko eva hi koci bhikkhu chattaṃ kātuṃ jānāti, koci cīvarādīnaṃ aññataraṃ, tassa īdisāni kammāni vattasīse ṭhatvā karontassa sā jānanā saggamaggaphalānaṃ padaṭṭhānaṃ na hotīti na vattabbaṃ. Yo pana sāsane pabbajitvā vejjakammādīni kātuṃ jānāti, tassevaṃ jānato āsavā vaḍḍhantiyeva. Tasmā yaṃ jānato passato ca āsavānaṃ khayo hoti, tadeva dassento iti rūpantiādimāha. Evaṃ kho, bhikkhave, jānatoti evaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ jānantassa. Āsavānaṃ khayo hotīti āsavānaṃ khayante jātattā ‘‘āsavānaṃ khayo’’ti laddhanāmaṃ arahattaṃ hoti.
ಏವಂ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಆಗಮನೀಯಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಯಮ್ಪಿಸ್ಸ ತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಖಯಸ್ಮಿಂ ಖಯೇಞಾಣನ್ತಿ ಆಸವಕ್ಖಯಸಙ್ಖಾತೇ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪಟಿಲದ್ಧೇ ಸತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ। ತಞ್ಹಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಙ್ಖಾತೇ ಖಯಸ್ಮಿಂ ಪಠಮವಾರಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಖಯೇಞಾಣನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಉಪನಿಸನ್ತಿ ಸಕಾರಣಂ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಂ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿ। ಸಾ ಹಿಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ಲಬ್ಭಮಾನವಸೇನ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Evaṃ arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhapetvā idāni khīṇāsavassa āgamanīyaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ dassetuṃ yampissa taṃ, bhikkhavetiādimāha. Tattha khayasmiṃ khayeñāṇanti āsavakkhayasaṅkhāte arahattaphale paṭiladdhe sati paccavekkhaṇañāṇaṃ. Tañhi arahattaphalasaṅkhāte khayasmiṃ paṭhamavāraṃ uppanne pacchā uppannattā khayeñāṇanti vuccati. Saupanisanti sakāraṇaṃ sappaccayaṃ. Vimuttīti arahattaphalavimutti. Sā hissa upanissayapaccayena paccayo hoti. Evaṃ ito paresupi labbhamānavasena paccayabhāvo veditabbo.
ವಿರಾಗೋತಿ ಮಗ್ಗೋ। ಸೋ ಹಿ ಕಿಲೇಸೇ ವಿರಾಜೇನ್ತೋ ಖೇಪೇನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ವಿರಾಗೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನಿಬ್ಬಿದಾತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾಞಾಣಂ। ಏತೇನ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಭಯತೂಪಟ್ಠಾನೇ ಞಾಣಂ ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನೇ ಞಾಣಂ ಮುಞ್ಚಿತುಕಮ್ಯತಾಞಾಣಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಞಾಣಾನಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಯಥಾಸಭಾವಜಾನನಸಙ್ಖಾತಂ ದಸ್ಸನಂ। ಏತೇನ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾ ಹಿ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಸಙ್ಖಾರಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಞಾಣಂ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೇ ಞಾಣಂ ಸಮ್ಮಸನೇ ಞಾಣಂ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಞಾಣಾನಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಮಾಧೀತಿ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ। ಸೋ ಹಿ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಸುಖನ್ತಿ ಅಪ್ಪನಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಸುಖಂ। ತಞ್ಹಿ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಪಸ್ಸದ್ಧೀತಿ ದರಥಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ। ಸಾ ಹಿ ಅಪ್ಪನಾಪುಬ್ಬಭಾಗಸ್ಸ ಸುಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಪೀತೀತಿ ಬಲವಪೀತಿ। ಸಾ ಹಿ ದರಥಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಪಾಮೋಜ್ಜನ್ತಿ ದುಬ್ಬಲಪೀತಿ। ಸಾ ಹಿ ಬಲವಪೀತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಸದ್ಧಾತಿ ಅಪರಾಪರಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಸದ್ಧಾ। ಸಾ ಹಿ ದುಬ್ಬಲಪೀತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ದುಕ್ಖನ್ತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ। ತಞ್ಹಿ ಅಪರಾಪರಸದ್ಧಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಜಾತೀತಿ ಸವಿಕಾರಾ ಖನ್ಧಜಾತಿ । ಸಾ ಹಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಭವೋತಿ ಕಮ್ಮಭವೋ। (ಸೋ ಹಿ ಸವಿಕಾರಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ।) ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸೇಸಪದಾನಿಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
Virāgoti maggo. So hi kilese virājento khepento uppanno, tasmā virāgoti vuccati. Nibbidāti nibbidāñāṇaṃ. Etena balavavipassanaṃ dasseti. Balavavipassanāti bhayatūpaṭṭhāne ñāṇaṃ ādīnavānupassane ñāṇaṃ muñcitukamyatāñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇanti catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacanaṃ. Yathābhūtañāṇadassananti yathāsabhāvajānanasaṅkhātaṃ dassanaṃ. Etena taruṇavipassanaṃ dasseti. Taruṇavipassanā hi balavavipassanāya paccayo hoti. Taruṇavipassanāti saṅkhāraparicchede ñāṇaṃ kaṅkhāvitaraṇe ñāṇaṃ sammasane ñāṇaṃ maggāmagge ñāṇanti catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacanaṃ. Samādhīti pādakajjhānasamādhi. So hi taruṇavipassanāya paccayo hoti. Sukhanti appanāya pubbabhāgasukhaṃ. Tañhi pādakajjhānassa paccayo hoti. Passaddhīti darathapaṭippassaddhi. Sā hi appanāpubbabhāgassa sukhassa paccayo hoti. Pītīti balavapīti. Sā hi darathapaṭippassaddhiyā paccayo hoti. Pāmojjanti dubbalapīti. Sā hi balavapītiyā paccayo hoti. Saddhāti aparāparaṃ uppajjanasaddhā. Sā hi dubbalapītiyā paccayo hoti. Dukkhanti vaṭṭadukkhaṃ. Tañhi aparāparasaddhāya paccayo hoti. Jātīti savikārā khandhajāti . Sā hi vaṭṭadukkhassa paccayo hoti. Bhavoti kammabhavo. (So hi savikārāya jātiyā paccayo hoti.) Etenupāyena sesapadānipi veditabbāni.
ಥುಲ್ಲಫುಸಿತಕೇತಿ ಮಹಾಫುಸಿತಕೇ। ಪಬ್ಬತಕನ್ದರಪದರಸಾಖಾತಿ ಏತ್ಥ ಕನ್ದರಂ ನಾಮ ‘ಕ’ನ್ತಿಲದ್ಧನಾಮೇನ ಉದಕೇನ ದಾರಿತೋ ಉದಕಭಿನ್ನೋ ಪಬ್ಬತಪದೇಸೋ, ಯೋ ‘‘ನಿತಮ್ಬೋ’’ತಿಪಿ ‘‘ನದೀಕುಞ್ಛೋ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪದರಂ ನಾಮ ಅಟ್ಠಮಾಸೇ ದೇವೇ ಅವಸ್ಸನ್ತೇ ಫಲಿತೋ ಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೋ। ಸಾಖಾತಿ ಕುಸುಮ್ಭಗಾಮಿನಿಯೋ ಖುದ್ದಕಮಾತಿಕಾಯೋ। ಕುಸೋಬ್ಭಾತಿ ಖುದ್ದಕಆವಾಟಾ। ಮಹಾಸೋಬ್ಭಾತಿ ಮಹಾಆವಾಟಾ। ಕುನ್ನದಿಯೋತಿ ಖುದ್ದಕನದಿಯೋ। ಮಹಾನದಿಯೋತಿ ಗಙ್ಗಾಯಮುನಾದಿಕಾ ಮಹಾಸರಿತಾ। ಏವಮೇವ ಖೋ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವಿಜ್ಜೂಪನಿಸಾ ಸಙ್ಖಾರಾತಿಆದೀಸು ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಬ್ಬತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾ ಮೇಘೋತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಾದಿವಟ್ಟಂ ಕನ್ದರಾದಯೋತಿ, ವಿಮುತ್ತಿ ಸಾಗರೋತಿ।
Thullaphusitaketi mahāphusitake. Pabbatakandarapadarasākhāti ettha kandaraṃ nāma ‘ka’ntiladdhanāmena udakena dārito udakabhinno pabbatapadeso, yo ‘‘nitambo’’tipi ‘‘nadīkuñcho’’tipi vuccati. Padaraṃ nāma aṭṭhamāse deve avassante phalito bhūmippadeso. Sākhāti kusumbhagāminiyo khuddakamātikāyo. Kusobbhāti khuddakaāvāṭā. Mahāsobbhāti mahāāvāṭā. Kunnadiyoti khuddakanadiyo. Mahānadiyoti gaṅgāyamunādikā mahāsaritā. Evameva kho, bhikkhave, avijjūpanisā saṅkhārātiādīsu avijjā pabbatoti daṭṭhabbā. Abhisaṅkhārā meghoti, viññāṇādivaṭṭaṃ kandarādayoti, vimutti sāgaroti.
ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ದೇವೋ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಕನ್ದರಾದೀನಿ ಪೂರೇನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಸಾಗರಂ ಪೂರೇತಿ, ಏವಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ತಾವ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಮೇಘಸ್ಸ ವಸ್ಸನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಸ್ಸುತವಾ ಹಿ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೋ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಞ್ಞಾಣೀ ಹುತ್ವಾ ತಣ್ಹಾಯ ಅಭಿಲಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಆಯೂಹತಿ, ತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ ನಾಮರೂಪಾದೀನಂ। ಇತಿ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ವುಟ್ಠದೇವಸ್ಸ ಕನ್ದರಾದಯೋ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಅವಿಜ್ಜಾಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ವುಟ್ಠಸ್ಸ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಮೇಘಸ್ಸ ಪರಮ್ಪರಪಚ್ಚಯತಾಯ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವಿಞ್ಞಾಣಾದಿವಟ್ಟಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲೋ। ಬುದ್ಧವಚನಂ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ಅಗಹಿತಮ್ಪಿ ‘‘ಇಧ ತಥಾಗತೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜತೀ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ವಸೇನ ಗಹಿತಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಾ ಹಿ ತಸ್ಸ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಾ ಕಮ್ಮಭವಪಚ್ಚಯಾ ಸವಿಕಾರಾ ಜಾತಿ ನಾಮ। ಸೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ವಾ ಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ವಾ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಂ ಆಗಮ್ಮ ವಟ್ಟದೋಸದೀಪಕಂ ಲಕ್ಖಣಾಹಟಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವಟ್ಟವಸೇನ ಪೀಳಿತೋ ಹೋತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ಸವಿಕಾರಾ ಖನ್ಧಜಾತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ವಟ್ಟದುಕ್ಖೇನ ಪೀಳಿತೋ ಅಪರಾಪರಂ ಸದ್ಧಂ ಜನೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ ಅಪರಾಪರಸದ್ಧಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಮತ್ತೇನೇವ ಅಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಊನಪಞ್ಚವಸ್ಸಕಾಲೇ ನಿಸ್ಸಯಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ದ್ವೇಮಾತಿಕಾ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಮಾಕಮ್ಮಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ನಿಜ್ಜಟಂ ಕತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಸನ್ತೋ ಪಥವೀಕಸಿಣಾದೀಸು ಕಮ್ಮಂ ಆರಭತಿ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದುಬ್ಬಲಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತದಸ್ಸ ಸದ್ಧೂಪನಿಸಂ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ, ತಂ ಬಲವಪೀತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಬಲವಪೀತಿ ದರಥಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ, ಸಾ ಅಪ್ಪನಾಪುಬ್ಬಭಾಗಸುಖಸ್ಸ, ತಂ ಸುಖಂ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿಸ್ಸ। ಸೋ ಸಮಾಧಿನಾ ಚಿತ್ತಕಲ್ಲತಂ ಜನೇತ್ವಾ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ಇಚ್ಚಸ್ಸ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾಯ, ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾ ಮಗ್ಗಸ್ಸ, ಮಗ್ಗೋ ಫಲವಿಮುತ್ತಿಯಾ, ಫಲವಿಮುತ್ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಸ್ಸಾತಿ । ಏವಂ ದೇವಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಸಾಗರಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತಿಸಾಗರಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಠಿತಕಾಲೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ। ತತಿಯಂ।
Yathā pabbatamatthake devo vassitvā pabbatakandarādīni pūrento anupubbena mahāsamuddaṃ sāgaraṃ pūreti, evaṃ avijjāpabbatamatthake tāva abhisaṅkhārameghassa vassanaṃ veditabbaṃ. Assutavā hi bālaputhujjano avijjāya aññāṇī hutvā taṇhāya abhilāsaṃ katvā kusalākusalakammaṃ āyūhati, taṃ kusalākusalakammaṃ paṭisandhiviññāṇassa paccayo hoti, paṭisandhiviññāṇādīni nāmarūpādīnaṃ. Iti pabbatamatthake vuṭṭhadevassa kandarādayo pūretvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitakālo viya avijjāpabbatamatthake vuṭṭhassa abhisaṅkhārameghassa paramparapaccayatāya anupubbena viññāṇādivaṭṭaṃ pūretvā ṭhitakālo. Buddhavacanaṃ pana pāḷiyaṃ agahitampi ‘‘idha tathāgato loke uppajjati, agārasmā anagāriyaṃ pabbajatī’’ti imāya pāḷiyā vasena gahitamevāti veditabbaṃ. Yā hi tassa kulagehe nibbatti, sā kammabhavapaccayā savikārā jāti nāma. So buddhānaṃ vā buddhasāvakānaṃ vā sammukhībhāvaṃ āgamma vaṭṭadosadīpakaṃ lakkhaṇāhaṭaṃ dhammakathaṃ sutvā vaṭṭavasena pīḷito hoti, evamassa savikārā khandhajāti vaṭṭadukkhassa paccayo hoti. So vaṭṭadukkhena pīḷito aparāparaṃ saddhaṃ janetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, evamassa vaṭṭadukkhaṃ aparāparasaddhāya paccayo hoti. So pabbajjāmatteneva asantuṭṭho ūnapañcavassakāle nissayaṃ gahetvā vattapaṭipattiṃ pūrento dvemātikā paguṇaṃ katvā kammākammaṃ uggahetvā yāva arahattā nijjaṭaṃ katvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe vasanto pathavīkasiṇādīsu kammaṃ ārabhati, tassa kammaṭṭhānaṃ nissāya dubbalapīti uppajjati. Tadassa saddhūpanisaṃ pāmojjaṃ, taṃ balavapītiyā paccayo hoti. Balavapīti darathapaṭippassaddhiyā, sā appanāpubbabhāgasukhassa, taṃ sukhaṃ pādakajjhānasamādhissa. So samādhinā cittakallataṃ janetvā taruṇavipassanāya kammaṃ karoti. Iccassa pādakajjhānasamādhi taruṇavipassanāya paccayo hoti, taruṇavipassanā balavavipassanāya, balavavipassanā maggassa, maggo phalavimuttiyā, phalavimutti paccavekkhaṇañāṇassāti . Evaṃ devassa anupubbena sāgaraṃ pūretvā ṭhitakālo viya khīṇāsavassa vimuttisāgaraṃ pūretvā ṭhitakālo veditabboti. Tatiyaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೩. ಉಪನಿಸಸುತ್ತಂ • 3. Upanisasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೩. ಉಪನಿಸಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Upanisasuttavaṇṇanā
