| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
੩. ਉਪਨਿਸਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Upanisasuttavaṇṇanā
੨੩. ਤਤਿਯੇ ‘‘ਜਾਨਤੋ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਜਾਨਤੋਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਦ੍વੇਪਿ ਪਦਾਨਿ ਏਕਤ੍ਥਾਨਿ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮੇવ ਨਾਨਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ‘‘ਜਾਨਤੋ’’ਤਿ ਞਾਣਲਕ੍ਖਣਂ ਉਪਾਦਾਯ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣਞ੍ਹਿ ਞਾਣਂ। ‘‘ਪਸ੍ਸਤੋ’’ਤਿ ਞਾਣਪ੍ਪਭਾવਂ ਉਪਾਦਾਯ। ਪਸ੍ਸਨਪ੍ਪਭਾવਞ੍ਹਿ ਞਾਣਂ, ਞਾਣਸਮਙ੍ਗੀਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਕ੍ਖੁਮਾ વਿਯ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਾਨਿ , ਞਾਣੇਨ વਿવਟੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਆਸવਾਨਂ ਖਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਸવਾਨਂ ਪਹਾਨਂ ਅਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਖੀਣਾਕਾਰੋ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਆਸવਕ੍ਖਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਙ੍ਗੋਪਿ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿਪਿ। ‘‘ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੩੮; વਿਭ॰ ੮੩੧) ਹਿ ਖੀਣਾਕਾਰੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘‘ਯੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ વਯੋ ਭੇਦੋ ਪਰਿਭੇਦੋ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਭ॰ ੩੫੪) ਏਤ੍ਥ ਭਙ੍ਗੋ।
23. Tatiye ‘‘jānato aha’’ntiādīsu jānatoti jānantassa. Passatoti passantassa. Dvepi padāni ekatthāni, byañjanameva nānaṃ. Evaṃ santepi ‘‘jānato’’ti ñāṇalakkhaṇaṃ upādāya puggalaṃ niddisati. Jānanalakkhaṇañhi ñāṇaṃ. ‘‘Passato’’ti ñāṇappabhāvaṃ upādāya. Passanappabhāvañhi ñāṇaṃ, ñāṇasamaṅgīpuggalo cakkhumā viya cakkhunā rūpāni , ñāṇena vivaṭe dhamme passati. Āsavānaṃ khayanti ettha āsavānaṃ pahānaṃ asamuppādo khīṇākāro natthibhāvoti ayampi āsavakkhayoti vuccati, bhaṅgopi maggaphalanibbānānipi. ‘‘Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimutti’’ntiādīsu (ma. ni. 1.438; vibha. 831) hi khīṇākāro āsavakkhayoti vuccati. ‘‘Yo āsavānaṃ khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhāna’’nti (vibha. 354) ettha bhaṅgo.
‘‘ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਮਾਨਸ੍ਸ, ਉਜੁਮਗ੍ਗਾਨੁਸਾਰਿਨੋ।
‘‘Sekkhassa sikkhamānassa, ujumaggānusārino;
ਖਯਸ੍ਮਿਂ ਪਠਮਂ ਞਾਣਂ, ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾ’’ਤਿ॥ (ਇਤਿવੁ॰ ੬੨)। –
Khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ, tato aññā anantarā’’ti. (itivu. 62); –
ਏਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗੋ। ਸੋ ਹਿ ਆਸવੇ ਖੇਪੇਨ੍ਤੋ વੂਪਸਮੇਨ੍ਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ‘‘ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਸਮਣੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਫਲਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਆਸવਾਨਂ ਖੀਣਨ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Ettha maggo. So hi āsave khepento vūpasamento uppajjati, tasmā āsavānaṃ khayoti vutto. ‘‘Āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’’ti ettha phalaṃ. Tañhi āsavānaṃ khīṇante uppajjati, tasmā āsavānaṃ khayoti vuttaṃ.
‘‘ਆਸવਾ ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਆਰਾ ਸੋ ਆਸવਕ੍ਖਯਾ’’ਤਿ। (ਧ॰ ਪ॰ ੨੫੩) –
‘‘Āsavā tassa vaḍḍhanti, ārā so āsavakkhayā’’ti; (Dha. pa. 253) –
ਏਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਆਗਮ੍ਮ ਆਸવਾ ਖੀਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਨ ਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਨਿ। ਨੋ ਅਜਾਨਤੋ ਨੋ ਅਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਯੋ ਪਨ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨੋ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤੇਨ ਯੇ ਅਜਾਨਤੋ ਅਪਸ੍ਸਤੋਪਿ ਸਂਸਾਰਾਦੀਹਿਯੇવ ਸੁਦ੍ਧਿਂ વਦਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਪਦਦ੍વਯੇਨ ਉਪਾਯੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਇਮਿਨਾ ਅਨੁਪਾਯਂ ਪਟਿਸੇਧੇਤਿ।
Ettha nibbānaṃ. Tañhi āgamma āsavā khīyanti, tasmā āsavānaṃ khayoti vuttaṃ. Idha pana maggaphalāni adhippetāni. No ajānato no apassatoti yo pana na jānāti na passati, tassa no vadāmīti attho. Etena ye ajānato apassatopi saṃsārādīhiyeva suddhiṃ vadanti, te paṭikkhittā honti. Purimena padadvayena upāyo vutto, iminā anupāyaṃ paṭisedheti.
ਇਦਾਨਿ ਯਂ ਜਾਨਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ ਕਿਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਾਨਤੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਂ ਆਰਭਿ। ਤਤ੍ਥ ਜਾਨਨਾ ਬਹੁવਿਧਾ। ਦਬ੍ਬਜਾਤਿਕੋ ਏવ ਹਿ ਕੋਚਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਛਤ੍ਤਂ ਕਾਤੁਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਕੋਚਿ ਚੀવਰਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ, ਤਸ੍ਸ ਈਦਿਸਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ વਤ੍ਤਸੀਸੇ ਠਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਜਾਨਨਾ ਸਗ੍ਗਮਗ੍ਗਫਲਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਯੋ ਪਨ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਕਾਤੁਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવਂ ਜਾਨਤੋ ਆਸવਾ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿਯੇવ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਂ ਜਾਨਤੋ ਪਸ੍ਸਤੋ ਚ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਦੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਇਤਿ ਰੂਪਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਾਨਤੋਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਦਯਬ੍ਬਯਂ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਨ੍ਤੇ ਜਾਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Idāni yaṃ jānato āsavānaṃ khayo hoti, taṃ dassetukāmo kiñca, bhikkhave, jānatoti pucchaṃ ārabhi. Tattha jānanā bahuvidhā. Dabbajātiko eva hi koci bhikkhu chattaṃ kātuṃ jānāti, koci cīvarādīnaṃ aññataraṃ, tassa īdisāni kammāni vattasīse ṭhatvā karontassa sā jānanā saggamaggaphalānaṃ padaṭṭhānaṃ na hotīti na vattabbaṃ. Yo pana sāsane pabbajitvā vejjakammādīni kātuṃ jānāti, tassevaṃ jānato āsavā vaḍḍhantiyeva. Tasmā yaṃ jānato passato ca āsavānaṃ khayo hoti, tadeva dassento iti rūpantiādimāha. Evaṃ kho, bhikkhave, jānatoti evaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ jānantassa. Āsavānaṃ khayo hotīti āsavānaṃ khayante jātattā ‘‘āsavānaṃ khayo’’ti laddhanāmaṃ arahattaṃ hoti.
ਏવਂ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਆਗਮਨੀਯਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਯਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਖਯਸ੍ਮਿਂ ਖਯੇਞਾਣਨ੍ਤਿ ਆਸવਕ੍ਖਯਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਪਟਿਲਦ੍ਧੇ ਸਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਙ੍ਖਾਤੇ ਖਯਸ੍ਮਿਂ ਪਠਮવਾਰਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਖਯੇਞਾਣਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਉਪਨਿਸਨ੍ਤਿ ਸਕਾਰਣਂ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਂ। વਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿ। ਸਾ ਹਿਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Evaṃ arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhapetvā idāni khīṇāsavassa āgamanīyaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ dassetuṃ yampissa taṃ, bhikkhavetiādimāha. Tattha khayasmiṃ khayeñāṇanti āsavakkhayasaṅkhāte arahattaphale paṭiladdhe sati paccavekkhaṇañāṇaṃ. Tañhi arahattaphalasaṅkhāte khayasmiṃ paṭhamavāraṃ uppanne pacchā uppannattā khayeñāṇanti vuccati. Saupanisanti sakāraṇaṃ sappaccayaṃ. Vimuttīti arahattaphalavimutti. Sā hissa upanissayapaccayena paccayo hoti. Evaṃ ito paresupi labbhamānavasena paccayabhāvo veditabbo.
વਿਰਾਗੋਤਿ ਮਗ੍ਗੋ। ਸੋ ਹਿ ਕਿਲੇਸੇ વਿਰਾਜੇਨ੍ਤੋ ਖੇਪੇਨ੍ਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਰਾਗੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣਂ। ਏਤੇਨ ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾਤਿ ਭਯਤੂਪਟ੍ਠਾਨੇ ਞਾਣਂ ਆਦੀਨવਾਨੁਪਸ੍ਸਨੇ ਞਾਣਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤੁਕਮ੍ਯਤਾਞਾਣਂ ਸਙ੍ਖਾਰੁਪੇਕ੍ਖਾਞਾਣਨ੍ਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਞਾਣਾਨਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਯਥਾਸਭਾવਜਾਨਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਦਸ੍ਸਨਂ। ਏਤੇਨ ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਹਿ ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਞਾਣਂ ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੇ ਞਾਣਂ ਸਮ੍ਮਸਨੇ ਞਾਣਂ ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗੇ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਞਾਣਾਨਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਸਮਾਧੀਤਿ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ। ਸੋ ਹਿ ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਨਾਯ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਸੁਖਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੀਤਿ ਦਰਥਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ। ਸਾ ਹਿ ਅਪ੍ਪਨਾਪੁਬ੍ਬਭਾਗਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਪੀਤੀਤਿ ਬਲવਪੀਤਿ। ਸਾ ਹਿ ਦਰਥਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਪਾਮੋਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਦੁਬ੍ਬਲਪੀਤਿ। ਸਾ ਹਿ ਬਲવਪੀਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਸਦ੍ਧਾਤਿ ਅਪਰਾਪਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਸਦ੍ਧਾ। ਸਾ ਹਿ ਦੁਬ੍ਬਲਪੀਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਅਪਰਾਪਰਸਦ੍ਧਾਯ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਜਾਤੀਤਿ ਸવਿਕਾਰਾ ਖਨ੍ਧਜਾਤਿ । ਸਾ ਹਿ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਭવੋਤਿ ਕਮ੍ਮਭવੋ। (ਸੋ ਹਿ ਸવਿਕਾਰਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ।) ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਸੇਸਪਦਾਨਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
Virāgoti maggo. So hi kilese virājento khepento uppanno, tasmā virāgoti vuccati. Nibbidāti nibbidāñāṇaṃ. Etena balavavipassanaṃ dasseti. Balavavipassanāti bhayatūpaṭṭhāne ñāṇaṃ ādīnavānupassane ñāṇaṃ muñcitukamyatāñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇanti catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacanaṃ. Yathābhūtañāṇadassananti yathāsabhāvajānanasaṅkhātaṃ dassanaṃ. Etena taruṇavipassanaṃ dasseti. Taruṇavipassanā hi balavavipassanāya paccayo hoti. Taruṇavipassanāti saṅkhāraparicchede ñāṇaṃ kaṅkhāvitaraṇe ñāṇaṃ sammasane ñāṇaṃ maggāmagge ñāṇanti catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacanaṃ. Samādhīti pādakajjhānasamādhi. So hi taruṇavipassanāya paccayo hoti. Sukhanti appanāya pubbabhāgasukhaṃ. Tañhi pādakajjhānassa paccayo hoti. Passaddhīti darathapaṭippassaddhi. Sā hi appanāpubbabhāgassa sukhassa paccayo hoti. Pītīti balavapīti. Sā hi darathapaṭippassaddhiyā paccayo hoti. Pāmojjanti dubbalapīti. Sā hi balavapītiyā paccayo hoti. Saddhāti aparāparaṃ uppajjanasaddhā. Sā hi dubbalapītiyā paccayo hoti. Dukkhanti vaṭṭadukkhaṃ. Tañhi aparāparasaddhāya paccayo hoti. Jātīti savikārā khandhajāti . Sā hi vaṭṭadukkhassa paccayo hoti. Bhavoti kammabhavo. (So hi savikārāya jātiyā paccayo hoti.) Etenupāyena sesapadānipi veditabbāni.
ਥੁਲ੍ਲਫੁਸਿਤਕੇਤਿ ਮਹਾਫੁਸਿਤਕੇ। ਪਬ੍ਬਤਕਨ੍ਦਰਪਦਰਸਾਖਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਨ੍ਦਰਂ ਨਾਮ ‘ਕ’ਨ੍ਤਿਲਦ੍ਧਨਾਮੇਨ ਉਦਕੇਨ ਦਾਰਿਤੋ ਉਦਕਭਿਨ੍ਨੋ ਪਬ੍ਬਤਪਦੇਸੋ, ਯੋ ‘‘ਨਿਤਮ੍ਬੋ’’ਤਿਪਿ ‘‘ਨਦੀਕੁਞ੍ਛੋ’’ਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਦਰਂ ਨਾਮ ਅਟ੍ਠਮਾਸੇ ਦੇવੇ ਅવਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਫਲਿਤੋ ਭੂਮਿਪ੍ਪਦੇਸੋ। ਸਾਖਾਤਿ ਕੁਸੁਮ੍ਭਗਾਮਿਨਿਯੋ ਖੁਦ੍ਦਕਮਾਤਿਕਾਯੋ। ਕੁਸੋਬ੍ਭਾਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਆવਾਟਾ। ਮਹਾਸੋਬ੍ਭਾਤਿ ਮਹਾਆવਾਟਾ। ਕੁਨ੍ਨਦਿਯੋਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਨਦਿਯੋ। ਮਹਾਨਦਿਯੋਤਿ ਗਙ੍ਗਾਯਮੁਨਾਦਿਕਾ ਮਹਾਸਰਿਤਾ। ਏવਮੇવ ਖੋ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅવਿਜ੍ਜੂਪਨਿਸਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿਆਦੀਸੁ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਪਬ੍ਬਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਮੇਘੋਤਿ, વਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿવਟ੍ਟਂ ਕਨ੍ਦਰਾਦਯੋਤਿ, વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਸਾਗਰੋਤਿ।
Thullaphusitaketi mahāphusitake. Pabbatakandarapadarasākhāti ettha kandaraṃ nāma ‘ka’ntiladdhanāmena udakena dārito udakabhinno pabbatapadeso, yo ‘‘nitambo’’tipi ‘‘nadīkuñcho’’tipi vuccati. Padaraṃ nāma aṭṭhamāse deve avassante phalito bhūmippadeso. Sākhāti kusumbhagāminiyo khuddakamātikāyo. Kusobbhāti khuddakaāvāṭā. Mahāsobbhāti mahāāvāṭā. Kunnadiyoti khuddakanadiyo. Mahānadiyoti gaṅgāyamunādikā mahāsaritā. Evameva kho, bhikkhave, avijjūpanisā saṅkhārātiādīsu avijjā pabbatoti daṭṭhabbā. Abhisaṅkhārā meghoti, viññāṇādivaṭṭaṃ kandarādayoti, vimutti sāgaroti.
ਯਥਾ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ ਦੇવੋ વਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਕਨ੍ਦਰਾਦੀਨਿ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਸਾਗਰਂ ਪੂਰੇਤਿ, ਏવਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ ਤਾવ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਮੇਘਸ੍ਸ વਸ੍ਸਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਸ੍ਸੁਤવਾ ਹਿ ਬਾਲਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਅਞ੍ਞਾਣੀ ਹੁਤ੍વਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਭਿਲਾਸਂ ਕਤ੍વਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ ਆਯੂਹਤਿ, ਤਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਿ ਨਾਮਰੂਪਾਦੀਨਂ। ਇਤਿ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ વੁਟ੍ਠਦੇવਸ੍ਸ ਕਨ੍ਦਰਾਦਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਆਹਚ੍ਚ ਠਿਤਕਾਲੋ વਿਯ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ વੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਮੇਘਸ੍ਸ ਪਰਮ੍ਪਰਪਚ੍ਚਯਤਾਯ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿવਟ੍ਟਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਕਾਲੋ। ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਪਨ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਅਗਹਿਤਮ੍ਪਿ ‘‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤੀ’’ਤਿ ਇਮਾਯ ਪਾਲ਼ਿਯਾ વਸੇਨ ਗਹਿਤਮੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਾ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਸਾ ਕਮ੍ਮਭવਪਚ੍ਚਯਾ ਸવਿਕਾਰਾ ਜਾਤਿ ਨਾਮ। ਸੋ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ વਾ ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਾਨਂ વਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਂ ਆਗਮ੍ਮ વਟ੍ਟਦੋਸਦੀਪਕਂ ਲਕ੍ਖਣਾਹਟਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ વਟ੍ਟવਸੇਨ ਪੀਲ਼ਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਏવਮਸ੍ਸ ਸવਿਕਾਰਾ ਖਨ੍ਧਜਾਤਿ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖੇਨ ਪੀਲ਼ਿਤੋ ਅਪਰਾਪਰਂ ਸਦ੍ਧਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ, ਏવਮਸ੍ਸ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਅਪਰਾਪਰਸਦ੍ਧਾਯ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਊਨਪਞ੍ਚવਸ੍ਸਕਾਲੇ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਦ੍વੇਮਾਤਿਕਾ ਪਗੁਣਂ ਕਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਾ ਨਿਜ੍ਜਟਂ ਕਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ વਸਨ੍ਤੋ ਪਥવੀਕਸਿਣਾਦੀਸੁ ਕਮ੍ਮਂ ਆਰਭਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਦਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧੂਪਨਿਸਂ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ, ਤਂ ਬਲવਪੀਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਬਲવਪੀਤਿ ਦਰਥਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ, ਸਾ ਅਪ੍ਪਨਾਪੁਬ੍ਬਭਾਗਸੁਖਸ੍ਸ, ਤਂ ਸੁਖਂ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਸ੍ਸ। ਸੋ ਸਮਾਧਿਨਾ ਚਿਤ੍ਤਕਲ੍ਲਤਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ। ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿ ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ, ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ, ਮਗ੍ਗੋ ਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ, ਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿ । ਏવਂ ਦੇવਸ੍ਸ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਸਾਗਰਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਕਾਲੋ વਿਯ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸਾਗਰਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਕਾਲੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
Yathā pabbatamatthake devo vassitvā pabbatakandarādīni pūrento anupubbena mahāsamuddaṃ sāgaraṃ pūreti, evaṃ avijjāpabbatamatthake tāva abhisaṅkhārameghassa vassanaṃ veditabbaṃ. Assutavā hi bālaputhujjano avijjāya aññāṇī hutvā taṇhāya abhilāsaṃ katvā kusalākusalakammaṃ āyūhati, taṃ kusalākusalakammaṃ paṭisandhiviññāṇassa paccayo hoti, paṭisandhiviññāṇādīni nāmarūpādīnaṃ. Iti pabbatamatthake vuṭṭhadevassa kandarādayo pūretvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitakālo viya avijjāpabbatamatthake vuṭṭhassa abhisaṅkhārameghassa paramparapaccayatāya anupubbena viññāṇādivaṭṭaṃ pūretvā ṭhitakālo. Buddhavacanaṃ pana pāḷiyaṃ agahitampi ‘‘idha tathāgato loke uppajjati, agārasmā anagāriyaṃ pabbajatī’’ti imāya pāḷiyā vasena gahitamevāti veditabbaṃ. Yā hi tassa kulagehe nibbatti, sā kammabhavapaccayā savikārā jāti nāma. So buddhānaṃ vā buddhasāvakānaṃ vā sammukhībhāvaṃ āgamma vaṭṭadosadīpakaṃ lakkhaṇāhaṭaṃ dhammakathaṃ sutvā vaṭṭavasena pīḷito hoti, evamassa savikārā khandhajāti vaṭṭadukkhassa paccayo hoti. So vaṭṭadukkhena pīḷito aparāparaṃ saddhaṃ janetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, evamassa vaṭṭadukkhaṃ aparāparasaddhāya paccayo hoti. So pabbajjāmatteneva asantuṭṭho ūnapañcavassakāle nissayaṃ gahetvā vattapaṭipattiṃ pūrento dvemātikā paguṇaṃ katvā kammākammaṃ uggahetvā yāva arahattā nijjaṭaṃ katvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe vasanto pathavīkasiṇādīsu kammaṃ ārabhati, tassa kammaṭṭhānaṃ nissāya dubbalapīti uppajjati. Tadassa saddhūpanisaṃ pāmojjaṃ, taṃ balavapītiyā paccayo hoti. Balavapīti darathapaṭippassaddhiyā, sā appanāpubbabhāgasukhassa, taṃ sukhaṃ pādakajjhānasamādhissa. So samādhinā cittakallataṃ janetvā taruṇavipassanāya kammaṃ karoti. Iccassa pādakajjhānasamādhi taruṇavipassanāya paccayo hoti, taruṇavipassanā balavavipassanāya, balavavipassanā maggassa, maggo phalavimuttiyā, phalavimutti paccavekkhaṇañāṇassāti . Evaṃ devassa anupubbena sāgaraṃ pūretvā ṭhitakālo viya khīṇāsavassa vimuttisāgaraṃ pūretvā ṭhitakālo veditabboti. Tatiyaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੩. ਉਪਨਿਸਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Upanisasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ੩. ਉਪਨਿਸਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Upanisasuttavaṇṇanā
