Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / பஞ்சபகரண-அனுடீகா • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
9. உபனிஸ்ஸயபச்சயனித்³தே³ஸவண்ணனா
9. Upanissayapaccayaniddesavaṇṇanā
9. உபனிஸ்ஸயே தயோதி அனந்தராரம்மணபகதூபனிஸ்ஸயப்பபே⁴தே³ தயோ உபனிஸ்ஸயே. அனேகஸங்கா³ஹகதாயாதி அனேகேஸங் பச்சயத⁴ம்மானங் ஸங்க³ஹணதோ. ஏகந்தேனேவ ஹொந்தி சித்தனியமஹேதுபா⁴வேன பவத்தினியமதோ. யேஸு பதே³ஸூதி யேஸு குஸலாதி³பதே³ஸு. ஸங்க³ஹிதோதி ஸங்க³ஹங் க³தோ, குஸலாதி³பதே³ஸு யேஸங் பதா³னங்யேவ அனந்தரூபனிஸ்ஸயோ லப்³ப⁴தீதி அத்தோ². தேஸு ‘‘கேஸஞ்சீ’’தி ந வுத்தங். கஸ்மா? ந ஸக்கா வத்துங் ஏகந்தேனேவ உபலப்³ப⁴னதோ. தேஸூதி குஸலாகுஸலபதே³ஸு. ந ஹி குஸலோ அகுஸலஸ்ஸ அனந்தரூபனிஸ்ஸயோ ஹோதி, அகுஸலோ வா குஸலஸ்ஸ, ஆரம்மணபகதூபனிஸ்ஸயா பன அனேகந்திகா, தஸ்மா தத்த² ‘‘கேஸஞ்சீ’’தி வுத்தங். ஸித்³தா⁴னங் பச்சயத⁴ம்மானந்தி பச்சயபா⁴வேன புரிமனிப்ப²ன்னானங் குஸலாதீ³னங் குஸலஸ்ஸ அகுஸலஸ்ஸ வாதி அத்தோ². அகுஸலாதீ³ஹீதி யதா²ஸங்க்²யங் அகுஸலேன குஸலேன வா. அவிஸேஸேனாதி யதா²வுத்தவிஸேஸே நியமங் அக்³க³ஹெத்வா அகுஸலாதீ³ஸு அகுஸலகுஸலானங் ‘‘கேஸஞ்சீ’’திஆதி³னா.
9. Upanissaye tayoti anantarārammaṇapakatūpanissayappabhede tayo upanissaye. Anekasaṅgāhakatāyāti anekesaṃ paccayadhammānaṃ saṅgahaṇato. Ekanteneva honti cittaniyamahetubhāvena pavattiniyamato. Yesu padesūti yesu kusalādipadesu. Saṅgahitoti saṅgahaṃ gato, kusalādipadesu yesaṃ padānaṃyeva anantarūpanissayo labbhatīti attho. Tesu ‘‘kesañcī’’ti na vuttaṃ. Kasmā? Na sakkā vattuṃ ekanteneva upalabbhanato. Tesūti kusalākusalapadesu. Na hi kusalo akusalassa anantarūpanissayo hoti, akusalo vā kusalassa, ārammaṇapakatūpanissayā pana anekantikā, tasmā tattha ‘‘kesañcī’’ti vuttaṃ. Siddhānaṃ paccayadhammānanti paccayabhāvena purimanipphannānaṃ kusalādīnaṃ kusalassa akusalassa vāti attho. Akusalādīhīti yathāsaṅkhyaṃ akusalena kusalena vā. Avisesenāti yathāvuttavisese niyamaṃ aggahetvā akusalādīsu akusalakusalānaṃ ‘‘kesañcī’’tiādinā.
அனாரம்மணத்தா ஆரம்மணூபனிஸ்ஸயங் புப்³பா³பரனியமேன அப்பவத்திதோ அனந்தரூபனிஸ்ஸயங் ந லப⁴தீதி யோஜனா. பகதஸ்ஸாதி நிப்பா²தி³தஸ்ஸ, உபஸேவிதஸ்ஸ வா. ந ஹி ரூபஸந்தானஸ்ஸ ஸத்³தா⁴தி³னிப்பா²த³னங் அத்தி², உதுபோ⁴ஜனாதி³உபஸேவனங் வா ஸம்ப⁴வதி. தேனாஹ ‘‘யதா² ஹி…பே॰… ரூபஸந்தானேனா’’தி. நனு ச ரூபஸந்தானே புப்³பே³னாபரங் விஸேஸோ லப்³ப⁴தி , ஸோ ச ந வினா ஸமானஜாதியேன காரணேனாதி ஸ்வாயங் பகதூபனிஸ்ஸயலாபோ⁴தி கதா³சி ஆஸங்கெய்யாதி ஆஹ ‘‘யஸ்மிஞ்சா’’திஆதி³. தத்த² தந்தி உதுபீ³ஜாதி³கங் கம்மாதி³ ச தேன ரூபேன புரிமனிப்ப²ன்னேன. உப்பாத³னங் ஸாபி⁴ஸந்தி⁴கங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். அதி⁴பதீஸு புப்³பா³பி⁴ஸங்கா²ரோ விய பகப்பனங் ஸங்வித³ஹனங். பகரணங் வுத்தலக்க²ணேன காரணபா⁴வேன அவட்டா²னங், யதோ காரணவிஸேஸோ ‘‘பகதீ’’தி வுச்சதி. யதி³ ஏவங் கஸ்மா ரூபஸ்ஸேவ தங் படிக்கி²பீயதீதி ஆஹ ‘‘யதா² ச…பே॰… த³ட்ட²ப்³பா³’’தி. ஏவம்பி உதுபீ³ஜாதீ³னங் அங்குராதீ³ஸு கத²ங் பச்சயவிஸேஸபா⁴வோதி ஆஹ ‘‘உதுபீ³ஜாத³யோ பன…பே॰… பா⁴வதோ’’தி. உபனிஸ்ஸயோதி ச யஸ்மா ப³லவதாகாரணங் அதி⁴ப்பேதங், தஸ்மா ந எத்த² ஏகந்தேன புரிமனிப்ப²த்தி இச்சி²தப்³பா³. யதி³ ஏவங் பாளியங் கத²ங் புரிமக்³க³ஹணந்தி ஆஹ ‘‘புரிமபுரிமானங்யேவ பனா’’திஆதி³. தேபி வா பரிகப்பனவஸேன புரிமனிப்ப²ன்னாயேவ நாம ஹொந்தி. ந ஹி அஸங்விதி³தாகாரே வத்து²ஸ்மிங் பத்த²னாபவத்தீதி. தேனாஹ ‘‘தங்ஸமானலக்க²ணதாயா’’தி.
Anārammaṇattā ārammaṇūpanissayaṃ pubbāparaniyamena appavattito anantarūpanissayaṃ na labhatīti yojanā. Pakatassāti nipphāditassa, upasevitassa vā. Na hi rūpasantānassa saddhādinipphādanaṃ atthi, utubhojanādiupasevanaṃ vā sambhavati. Tenāha ‘‘yathā hi…pe… rūpasantānenā’’ti. Nanu ca rūpasantāne pubbenāparaṃ viseso labbhati , so ca na vinā samānajātiyena kāraṇenāti svāyaṃ pakatūpanissayalābhoti kadāci āsaṅkeyyāti āha ‘‘yasmiñcā’’tiādi. Tattha tanti utubījādikaṃ kammādi ca tena rūpena purimanipphannena. Uppādanaṃ sābhisandhikaṃ daṭṭhabbaṃ. Adhipatīsu pubbābhisaṅkhāro viya pakappanaṃ saṃvidahanaṃ. Pakaraṇaṃ vuttalakkhaṇena kāraṇabhāvena avaṭṭhānaṃ, yato kāraṇaviseso ‘‘pakatī’’ti vuccati. Yadi evaṃ kasmā rūpasseva taṃ paṭikkhipīyatīti āha ‘‘yathā ca…pe… daṭṭhabbā’’ti. Evampi utubījādīnaṃ aṅkurādīsu kathaṃ paccayavisesabhāvoti āha ‘‘utubījādayo pana…pe… bhāvato’’ti. Upanissayoti ca yasmā balavatākāraṇaṃ adhippetaṃ, tasmā na ettha ekantena purimanipphatti icchitabbā. Yadi evaṃ pāḷiyaṃ kathaṃ purimaggahaṇanti āha ‘‘purimapurimānaṃyeva panā’’tiādi. Tepi vā parikappanavasena purimanipphannāyeva nāma honti. Na hi asaṃviditākāre vatthusmiṃ patthanāpavattīti. Tenāha ‘‘taṃsamānalakkhaṇatāyā’’ti.
த⁴ம்மேதி புக்³க³லஸேனாஸனபஞ்ஞத்தீனங் உபாதா³னபூ⁴தே த⁴ம்மே. அயங் நயோதி பஞ்ஞத்திமுகே²ன பஞ்ஞபேதப்³பா³ தது³பாதா³னபூ⁴தா த⁴ம்மா க³ய்ஹந்தீதி யதா²வுத்தோ நயோ. எத்தே²வாதி ‘‘ஸேனாஸனம்பி உபனிஸ்ஸயபச்சயேன பச்சயோ’’தி ஏதஸ்மிங்யேவ வசனே. கத²ங் பச்சுப்பன்னஸ்ஸ பகதூபனிஸ்ஸயபா⁴வோதி சோத³னாய ‘‘வக்க²தீ’’திஆதி³னா ஆக³மங் த³ஸ்ஸெத்வா யுத்திங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘பச்சுப்பன்னானம்பிச தாதி³ஸானங் புப்³பே³ பகதத்தா’’தி வுத்தங். தாதி³ஸானந்தி யாதி³ஸா உதுஆத³யோ பச்சுபட்டி²தா, தாதி³ஸானங் ததோ புப்³பே³ புரேதரங் பகதத்தா பகதூபனிஸ்ஸயயொக்³யதாய ஆபாதி³தத்தா.
Dhammeti puggalasenāsanapaññattīnaṃ upādānabhūte dhamme. Ayaṃ nayoti paññattimukhena paññapetabbā tadupādānabhūtā dhammā gayhantīti yathāvutto nayo. Etthevāti ‘‘senāsanampi upanissayapaccayena paccayo’’ti etasmiṃyeva vacane. Kathaṃ paccuppannassa pakatūpanissayabhāvoti codanāya ‘‘vakkhatī’’tiādinā āgamaṃ dassetvā yuttiṃ dassetuṃ ‘‘paccuppannānampica tādisānaṃ pubbepakatattā’’ti vuttaṃ. Tādisānanti yādisā utuādayo paccupaṭṭhitā, tādisānaṃ tato pubbe puretaraṃ pakatattā pakatūpanissayayogyatāya āpāditattā.
கஸிணாதீ³னம்பி ஆரம்மணூபனிஸ்ஸயதா ஸம்ப⁴வதீதி கத்வா வுத்தங் ‘‘இமினா அதி⁴ப்பாயேன ‘ஏகச்சாயா’தி ஆஹா’’தி. ததா² ஹி ‘‘கஸிணமண்ட³லங் தி³ஸ்வா’’திஆதி³னா தஸ்ஸ உபனிஸ்ஸயபா⁴வோ அட்ட²கதா²யங் வுத்தோ.
Kasiṇādīnampi ārammaṇūpanissayatā sambhavatīti katvā vuttaṃ ‘‘iminā adhippāyena ‘ekaccāyā’ti āhā’’ti. Tathā hi ‘‘kasiṇamaṇḍalaṃ disvā’’tiādinā tassa upanissayabhāvo aṭṭhakathāyaṃ vutto.
அரூபாவசரகுஸலம்பி உபனிஸ்ஸயோ ஹோதி, பகே³வ காமாவசரரூபாவசரகுஸலந்தி அதி⁴ப்பாயோ. தங் பன யதா² உபனிஸ்ஸயோ ஹோதி, தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘யஸ்மிங் கஸிணாதி³ம்ஹீ’’திஆதி³ வுத்தங். அனுப்பன்னஜா²னுப்பாத³னேதி ரூபாவசரஜ்ஜா²னங் ஸந்தா⁴யாஹ, அரூபாவசரஜ்ஜா²னே பன வத்தப்³ப³மேவ நத்தி². தது³ப்பாத³ககுஸலானந்தி தஸ்ஸ ரூபாவசரவிபாகஸ்ஸ உப்பாத³ககுஸலானங், ரூபாவசரகுஸலானந்தி அத்தோ². படிஸந்தி⁴னியாமகஸ்ஸாதி ரூபாவசரபடிஸந்தி⁴னியாமகஸ்ஸ. சுதிதோதி ரூபாவசரபடிஸந்தி⁴யா அனந்தரபச்சயபூ⁴தாய சுதியா. புரிமஜவனஸ்ஸ வஸேனாதி சுதியா ஆஸன்னஜவனபா⁴வேன. ரூபாவசரகுஸலங் அரூபாவசரவிபாகஸ்ஸாதி எத்தா²பி ‘‘தது³ப்பாத³ககுஸலான’’ந்திஆதி³னா ஆனெத்வா யோஜேதப்³ப³ங். யதா² ச ‘‘ரூபாவசரகுஸலங் அரூபாவசரவிபாகஸ்ஸ உபனிஸ்ஸயோ’’தி வுத்தங், ஏவங் ‘‘காமாவசரகுஸலம்பி தது³ப்பாத³ககுஸலான’’ந்திஆதி³னா யோஜேதப்³ப³ங். லோகுத்தரவிபாகஸ்ஸ தேபூ⁴மககுஸலானம்பி பாத³காதி³வஸேன உபனிஸ்ஸயபா⁴வோ பாகடோயேவ, ததா² தங்தங்பூ⁴மககுஸலானங் தங்தங்பூ⁴மககிரியானங், காமாவசரகுஸலஸ்ஸ ரூபாரூபாவசரகிரியானங், ரூபாவசரகுஸலஸ்ஸ அரூபாவசரகிரியாய உபனிஸ்ஸயபா⁴வோதி இமமத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஏவங் பச்சேகங்…பே॰… வேதி³தப்³போ³’’தி ஆஹ. ‘‘ஸத்³த⁴ங் உபனிஸ்ஸாய தா³னங் தே³தீ’’திஆதி³னா பகதூபனிஸ்ஸயோ உத்³தே³ஸவஸேனேவ பாடோ² ஆக³தோ, ந விப⁴ஜனவஸேனாதி ஆஹ ‘‘பாளியம்பி…பே॰… விஸ்ஸஜ்ஜிதோ’’தி. குஸலத்திகாதீ³ஸு அனுலோமாதி³பே⁴த³பி⁴ன்னத்தா பஞ்ஹாவாரேஸூதி ப³ஹுவசனநித்³தே³ஸோ.
Arūpāvacarakusalampi upanissayo hoti, pageva kāmāvacararūpāvacarakusalanti adhippāyo. Taṃ pana yathā upanissayo hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘yasmiṃ kasiṇādimhī’’tiādi vuttaṃ. Anuppannajhānuppādaneti rūpāvacarajjhānaṃ sandhāyāha, arūpāvacarajjhāne pana vattabbameva natthi. Taduppādakakusalānanti tassa rūpāvacaravipākassa uppādakakusalānaṃ, rūpāvacarakusalānanti attho. Paṭisandhiniyāmakassāti rūpāvacarapaṭisandhiniyāmakassa. Cutitoti rūpāvacarapaṭisandhiyā anantarapaccayabhūtāya cutiyā. Purimajavanassa vasenāti cutiyā āsannajavanabhāvena. Rūpāvacarakusalaṃ arūpāvacaravipākassāti etthāpi ‘‘taduppādakakusalāna’’ntiādinā ānetvā yojetabbaṃ. Yathā ca ‘‘rūpāvacarakusalaṃ arūpāvacaravipākassa upanissayo’’ti vuttaṃ, evaṃ ‘‘kāmāvacarakusalampi taduppādakakusalāna’’ntiādinā yojetabbaṃ. Lokuttaravipākassa tebhūmakakusalānampi pādakādivasena upanissayabhāvo pākaṭoyeva, tathā taṃtaṃbhūmakakusalānaṃ taṃtaṃbhūmakakiriyānaṃ, kāmāvacarakusalassa rūpārūpāvacarakiriyānaṃ, rūpāvacarakusalassa arūpāvacarakiriyāya upanissayabhāvoti imamatthaṃ dassento ‘‘evaṃ paccekaṃ…pe… veditabbo’’ti āha. ‘‘Saddhaṃ upanissāya dānaṃ detī’’tiādinā pakatūpanissayo uddesavaseneva pāṭho āgato, na vibhajanavasenāti āha ‘‘pāḷiyampi…pe… vissajjito’’ti. Kusalattikādīsu anulomādibhedabhinnattā pañhāvāresūti bahuvacananiddeso.
லோகுத்தரனிப்³ப³த்தனங் உபனிஸ்ஸாய பரஸ்ஸ ஸினேஹுப்பாத³னே லோகுத்தரத⁴ம்மா உபனிஸ்ஸயோ விய ஹொந்தீதி அயமெத்த² லேஸோ, பா⁴வினோ பன லோகுத்தரஸ்ஸ அகுஸலானங் உபனிஸ்ஸயதா ஸம்ப⁴வதீதி ஆஹ ‘‘ந இத³ங் ஸாரதோ த³ட்ட²ப்³ப³ந்தி அதி⁴ப்பாயோ’’தி. ரூபாவசராதி³குஸலானந்தி ரூபாரூபாவசரலோகுத்தரகுஸலானங் உப்பாதி³யமானஸ்ஸ ரூபாவசரகுஸலஸ்ஸாதி யோஜனா. ரூபாவசரகிரியஸ்ஸ ச அரூபாவசரவிபாகோ உபனிஸ்ஸயோ கத²ந்தி ஆஹ ‘‘புப்³பே³ நிவுத்தா²தீ³ஸு…பே॰… அரஹதோ’’தி . தங் தங் விபாகங் பத்தெ²ந்தோ தஸ்ஸ தஸ்ஸ விபாகஸ்ஸ ஹேதுபூ⁴தங் குஸலங் நிப்³ப³த்தேதீதி விபாகானங் குஸலூபனிஸ்ஸயதாதி ஆஹ ‘‘சதுபூ⁴மகா…பே॰… உபனிஸ்ஸயோ’’தி. லோகியகுஸலானங் பன லோகுத்தரவிபாகா உபனிஸ்ஸயோ ந ஹொந்தீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யதி³பீ’’திஆதி³மாஹ. தேனேவ ஹி ‘‘ததா² தேபூ⁴மகவிபாகோ’’தி தேபூ⁴மகக்³க³ஹணங் கதங். தத்த² தேனாதி அனாகா³மினா. தந்தி அரஹத்தப²லங். தஸ்மாதி அதி³ட்ட²புப்³ப³த்தா. தானி வியாதி ஸோதாபத்திப²லானி விய. தேஸந்தி புது²ஜ்ஜனாதீ³னங். இமஸ்ஸாதி அனாகா³மினோ. இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – யதா² புது²ஜ்ஜனாதீ³னங் ஸந்தானே ஜா²னாதீ³னங் ஸோதாபத்திப²லாதீ³னங் ந உபனிஸ்ஸயபச்சயோ அனுபலத்³த⁴புப்³ப³த்தா, ஏவங் அனாகா³மினோ ஜா²னாதீ³னங் அக்³க³ப²லங் உபனிஸ்ஸயபச்சயோ அதி³ட்ட²புப்³ப³த்தா. தேனாஹ ‘‘உபலத்³த⁴புப்³ப³ஸதி³ஸமேவ ஹி அனாக³தம்பி உபனிஸ்ஸயோ’’தி. அட்ட²கதா²யங் பன ஹெட்டி²மப²லானங் குஸலூபனிஸ்ஸயதா வுத்தா ஏவ.
Lokuttaranibbattanaṃ upanissāya parassa sinehuppādane lokuttaradhammā upanissayo viya hontīti ayamettha leso, bhāvino pana lokuttarassa akusalānaṃ upanissayatā sambhavatīti āha ‘‘na idaṃ sārato daṭṭhabbanti adhippāyo’’ti. Rūpāvacarādikusalānanti rūpārūpāvacaralokuttarakusalānaṃ uppādiyamānassa rūpāvacarakusalassāti yojanā. Rūpāvacarakiriyassa ca arūpāvacaravipāko upanissayo kathanti āha ‘‘pubbe nivutthādīsu…pe… arahato’’ti . Taṃ taṃ vipākaṃ patthento tassa tassa vipākassa hetubhūtaṃ kusalaṃ nibbattetīti vipākānaṃ kusalūpanissayatāti āha ‘‘catubhūmakā…pe… upanissayo’’ti. Lokiyakusalānaṃ pana lokuttaravipākā upanissayo na hontīti dassento ‘‘yadipī’’tiādimāha. Teneva hi ‘‘tathā tebhūmakavipāko’’ti tebhūmakaggahaṇaṃ kataṃ. Tattha tenāti anāgāminā. Tanti arahattaphalaṃ. Tasmāti adiṭṭhapubbattā. Tāni viyāti sotāpattiphalāni viya. Tesanti puthujjanādīnaṃ. Imassāti anāgāmino. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā puthujjanādīnaṃ santāne jhānādīnaṃ sotāpattiphalādīnaṃ na upanissayapaccayo anupaladdhapubbattā, evaṃ anāgāmino jhānādīnaṃ aggaphalaṃ upanissayapaccayo adiṭṭhapubbattā. Tenāha ‘‘upaladdhapubbasadisameva hi anāgatampi upanissayo’’ti. Aṭṭhakathāyaṃ pana heṭṭhimaphalānaṃ kusalūpanissayatā vuttā eva.
யதா² விபாகா குஸலானங், ஏவங் கிரியாபி தேஸங் உபனிஸ்ஸயோ ஹோதீதி தங் நயங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘கிரியங் அத்த²படிஸம்பி⁴தா³தி³’’ந்திஆதி³ வுத்தங். யோனிஸோமனஸிகாரே வத்தப்³ப³மேவ நத்தீ²தி சதுபூ⁴மககுஸலஸ்ஸபி யோனிஸோமனஸிகாரோ உபனிஸ்ஸயோ ஹோதீதி எத்த² வத்தப்³ப³மேவ நத்தி², தத³த்த²ங் யோனிஸோமனஸிகாரங் பவத்தெந்தஸ்ஸாதி அத்தோ². தந்தி யோனிஸோமனஸிகாரங். அகுஸலஸ்ஸ ச சதுபூ⁴மகவிபாகஸ்ஸ உபனிஸ்ஸயோ யோனிஸோமனஸிகாரோதி யோஜனா. ஏவங் கிரியஸ்ஸபீதி யதா² குஸலஸ்ஸ யோனிஸோமனஸிகாரஸ்ஸ வஸேன உபனிஸ்ஸயோ வுத்தோ, ஏவங் கிரியஸ்ஸபி யோனிஸோமனஸிகாரஸ்ஸ வஸேன யோஜேதப்³ப³ந்தி அத்தோ². ஸோ ஹி தங் உபனிஸ்ஸாய ராகா³தி³உப்பாத³னே அகுஸலஸ்ஸ வுத்தனயேன குஸலாகுஸலூபனிஸ்ஸயபா⁴வமுகே²ன சதுபூ⁴மகவிபாகஸ்ஸ உபனிஸ்ஸயோ ஹோதியேவ. யதி³ கிரியஸங்கா²தோ…பே॰… ஹோதியேவ, அத² கஸ்மா பகதூபனிஸ்ஸயவிப⁴ஜனே கிரியா ந க³ஹிதா, உதுபோ⁴ஜனஸேனாஸனானியேவ க³ஹிதானீதி ஆஹ ‘‘நேவவிபாகனவிபாகத⁴ம்மத⁴ம்மேஸு…பே॰… நயத³ஸ்ஸனமத்தமேவா’’தி. ஏவமாதி³கந்தி ஆதி³-ஸத்³தே³ன ‘‘குஸலங் த⁴ம்மங் ஸஹஜாதோ அப்³யாகதோ த⁴ம்மோ உப்பஜ்ஜதி ந உபனிஸ்ஸயபச்சயா’’தி ஏவமாதி³கங் ஸங்க³ண்ஹாதி. உபனிஸ்ஸயபரியாயோ உபனிஸஸத்³தோ³தி கத்வா வுத்தங் ‘‘விஞ்ஞாணூபனிஸங் நாமரூபங், நாமரூபூபனிஸஞ்ச ஸளாயதனந்திஆதி³கேனா’’தி. எத்த² ஹி விஞ்ஞாணஸ்ஸ நாமரூபானங் ப²ஸ்ஸரூபாதீ³னங் சக்கா²யதனாதீ³னஞ்ச உபனிஸ்ஸயபா⁴வோ வுத்தோதி.
Yathā vipākā kusalānaṃ, evaṃ kiriyāpi tesaṃ upanissayo hotīti taṃ nayaṃ dassetuṃ ‘‘kiriyaṃ atthapaṭisambhidādi’’ntiādi vuttaṃ. Yonisomanasikāre vattabbameva natthīti catubhūmakakusalassapi yonisomanasikāro upanissayo hotīti ettha vattabbameva natthi, tadatthaṃ yonisomanasikāraṃ pavattentassāti attho. Tanti yonisomanasikāraṃ. Akusalassa ca catubhūmakavipākassa upanissayo yonisomanasikāroti yojanā. Evaṃ kiriyassapīti yathā kusalassa yonisomanasikārassa vasena upanissayo vutto, evaṃ kiriyassapi yonisomanasikārassa vasena yojetabbanti attho. So hi taṃ upanissāya rāgādiuppādane akusalassa vuttanayena kusalākusalūpanissayabhāvamukhena catubhūmakavipākassa upanissayo hotiyeva. Yadi kiriyasaṅkhāto…pe… hotiyeva, atha kasmā pakatūpanissayavibhajane kiriyā na gahitā, utubhojanasenāsanāniyeva gahitānīti āha ‘‘nevavipākanavipākadhammadhammesu…pe… nayadassanamattamevā’’ti. Evamādikanti ādi-saddena ‘‘kusalaṃ dhammaṃ sahajāto abyākato dhammo uppajjati na upanissayapaccayā’’ti evamādikaṃ saṅgaṇhāti. Upanissayapariyāyo upanisasaddoti katvā vuttaṃ ‘‘viññāṇūpanisaṃ nāmarūpaṃ, nāmarūpūpanisañca saḷāyatanantiādikenā’’ti. Ettha hi viññāṇassa nāmarūpānaṃ phassarūpādīnaṃ cakkhāyatanādīnañca upanissayabhāvo vuttoti.
உபனிஸ்ஸயபச்சயனித்³தே³ஸவண்ணனா நிட்டி²தா.
Upanissayapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / பட்டா²னபாளி • Paṭṭhānapāḷi / (2) பச்சயனித்³தே³ஸோ • (2) Paccayaniddeso
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / பஞ்சபகரண-மூலடீகா • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 9. உபனிஸ்ஸயபச்சயனித்³தே³ஸவண்ணனா • 9. Upanissayapaccayaniddesavaṇṇanā