Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
౩. ఉపనీయసుత్తవణ్ణనా
3. Upanīyasuttavaṇṇanā
౩. తతియే ఉపనీయతీతి పరిక్ఖీయతి నిరుజ్ఝతి, ఉపగచ్ఛతి వా, అనుపుబ్బేన మరణం ఉపేతీతి అత్థో. యథా వా గోపాలేన గోగణో నీయతి, ఏవం జరాయ మరణసన్తికం ఉపనీయతీతి అత్థో. జీవితన్తి జీవితిన్ద్రియం. అప్పన్తి పరిత్తం థోకం. తస్స ద్వీహాకారేహి పరిత్తతా వేదితబ్బా సరసపరిత్తతాయ చ ఖణపరిత్తతాయ చ. సరసపరిత్తతాయపి హి ‘‘యో, భిక్ఖవే, చిరం జీవతి, సో వస్ససతం అప్పం వా భియ్యో’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౭; సం॰ ని॰ ౨.౧౪౩) వచనతో పరిత్తం. ఖణపరిత్తతాయపి. పరమత్థతో హి అతిపరిత్తో సత్తానం జీవితక్ఖణో ఏకచిత్తప్పవత్తిమత్తోయేవ . యథా నామ రథచక్కం పవత్తమానమ్పి ఏకేనేవ నేమిప్పదేసేన పవత్తతి, తిట్ఠమానమ్పి ఏకేనేవ తిట్ఠతి, ఏవమేవం ఏకచిత్తక్ఖణికం సత్తానం జీవితం, తస్మిం చిత్తే నిరుద్ధమత్తే సత్తో నిరుద్ధోతి వుచ్చతి. యథాహ – అతీతే చిత్తక్ఖణే జీవిత్థ న జీవతి న జీవిస్సతి, అనాగతే చిత్తక్ఖణే జీవిస్సతి న జీవతి న జీవిత్థ, పచ్చుప్పన్నే చిత్తక్ఖణే జీవతి న జీవిత్థ న జీవిస్సతి.
3. Tatiye upanīyatīti parikkhīyati nirujjhati, upagacchati vā, anupubbena maraṇaṃ upetīti attho. Yathā vā gopālena gogaṇo nīyati, evaṃ jarāya maraṇasantikaṃ upanīyatīti attho. Jīvitanti jīvitindriyaṃ. Appanti parittaṃ thokaṃ. Tassa dvīhākārehi parittatā veditabbā sarasaparittatāya ca khaṇaparittatāya ca. Sarasaparittatāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.7; saṃ. ni. 2.143) vacanato parittaṃ. Khaṇaparittatāyapi. Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittappavattimattoyeva . Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ, tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati. Yathāha – atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati, anāgate cittakkhaṇe jīvissati na jīvati na jīvittha, paccuppanne cittakkhaṇe jīvati na jīvittha na jīvissati.
‘‘జీవితం అత్తభావో చ, సుఖదుక్ఖా చ కేవలా;
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
ఏకచిత్తసమాయుత్తా, లహుసో వత్తతే ఖణో.
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘యే నిరుద్ధా మరన్తస్స, తిట్ఠమానస్స వా ఇధ;
‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;
సబ్బేపి సదిసా ఖన్ధా, గతా అప్పటిసన్ధికా.
Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.
‘‘అనిబ్బత్తేన న జాతో, పచ్చుప్పన్నేన జీవతి;
‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;
చిత్తభఙ్గా మతో లోకో, పఞ్ఞత్తి పరమత్థియా’’తి. (మహాని॰ ౧౦);
Cittabhaṅgā mato loko, paññatti paramatthiyā’’ti. (mahāni. 10);
జరూపనీతస్సాతి జరం ఉపగతస్స, జరాయ వా మరణసన్తికం ఉపనీతస్స. న సన్తి తాణాతి తాణం లేణం సరణం భవితుం సమత్థా నామ కేచి నత్థి. ఏతం భయన్తి ఏతం జీవితిన్ద్రియస్స మరణూపగమనం, ఆయుపరిత్తతా, జరూపనీతస్స తాణాభావోతి తివిధం భయం భయవత్థు భయకారణన్తి అత్థో. పుఞ్ఞాని కయిరాథ సుఖావహానీతి విఞ్ఞూ పురిసో సుఖావహాని సుఖదాయకాని పుఞ్ఞాని కరేయ్య. ఇతి దేవతా రూపావచరజ్ఝానం సన్ధాయ పుబ్బచేతనం అపరచేతనం ముఞ్చచేతనఞ్చ గహేత్వా బహువచనవసేన ‘‘పుఞ్ఞానీ’’తి ఆహ. ఝానస్సాదం ఝాననికన్తిం ఝానసుఖఞ్చ గహేత్వా ‘‘సుఖావహానీ’’తి ఆహ. తస్సా కిర దేవతాయ సయం దీఘాయుకట్ఠానే బ్రహ్మలోకే నిబ్బత్తత్తా హేట్ఠా కామావచరదేవేసు పరిత్తాయుకట్ఠానే చవమానే ఉపపజ్జమానే చ థుల్లఫుసితకే వుట్ఠిపాతసదిసే సత్తే దిస్వా ఏతదహోసి ‘‘అహోవతిమే సత్తా ఝానం భావేత్వా అపరిహీనజ్ఝానా కాలం కత్వా బ్రహ్మలోకే ఏకకప్ప-ద్వేకప్ప-చతుకప్ప-అట్ఠకప్ప-సోళసకప్ప-ద్వత్తింసకప్ప-చతుసట్ఠికప్పప్పమాణం అద్ధానం తిట్ఠేయ్యు’’న్తి. తస్మా ఏవమాహ.
Jarūpanītassāti jaraṃ upagatassa, jarāya vā maraṇasantikaṃ upanītassa. Na santi tāṇāti tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ bhavituṃ samatthā nāma keci natthi. Etaṃ bhayanti etaṃ jīvitindriyassa maraṇūpagamanaṃ, āyuparittatā, jarūpanītassa tāṇābhāvoti tividhaṃ bhayaṃ bhayavatthu bhayakāraṇanti attho. Puññāni kayirātha sukhāvahānīti viññū puriso sukhāvahāni sukhadāyakāni puññāni kareyya. Iti devatā rūpāvacarajjhānaṃ sandhāya pubbacetanaṃ aparacetanaṃ muñcacetanañca gahetvā bahuvacanavasena ‘‘puññānī’’ti āha. Jhānassādaṃ jhānanikantiṃ jhānasukhañca gahetvā ‘‘sukhāvahānī’’ti āha. Tassā kira devatāya sayaṃ dīghāyukaṭṭhāne brahmaloke nibbattattā heṭṭhā kāmāvacaradevesu parittāyukaṭṭhāne cavamāne upapajjamāne ca thullaphusitake vuṭṭhipātasadise satte disvā etadahosi ‘‘ahovatime sattā jhānaṃ bhāvetvā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā brahmaloke ekakappa-dvekappa-catukappa-aṭṭhakappa-soḷasakappa-dvattiṃsakappa-catusaṭṭhikappappamāṇaṃ addhānaṃ tiṭṭheyyu’’nti. Tasmā evamāha.
అథ భగవా – ‘‘అయం దేవతా అనియ్యానికం వట్టకథం కథేతీ’’తి వివట్టమస్సా దస్సేన్తో దుతియం గాథమాహ. తత్థ లోకామిసన్తి ద్వే లోకామిసా పరియాయేన చ నిప్పరియాయేన చ. పరియాయేన తేభూమకవట్టం లోకామిసం, నిప్పరియాయేన చత్తారో పచ్చయా. ఇధ పరియాయలోకామిసం అధిప్పేతం. నిప్పరియాయలోకామిసమ్పి వట్టతియేవ. సన్తిపేక్ఖోతి నిబ్బానసఙ్ఖాతం అచ్చన్తసన్తిం పేక్ఖన్తో ఇచ్ఛన్తో పత్థయన్తోతి.
Atha bhagavā – ‘‘ayaṃ devatā aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī’’ti vivaṭṭamassā dassento dutiyaṃ gāthamāha. Tattha lokāmisanti dve lokāmisā pariyāyena ca nippariyāyena ca. Pariyāyena tebhūmakavaṭṭaṃ lokāmisaṃ, nippariyāyena cattāro paccayā. Idha pariyāyalokāmisaṃ adhippetaṃ. Nippariyāyalokāmisampi vaṭṭatiyeva. Santipekkhoti nibbānasaṅkhātaṃ accantasantiṃ pekkhanto icchanto patthayantoti.
ఉపనీయసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Upanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya / ౩. ఉపనీయసుత్తం • 3. Upanīyasuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ౩. ఉపనీయసుత్తవణ్ణనా • 3. Upanīyasuttavaṇṇanā