| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៣. ឧបនីយសុត្តវណ្ណនា
3. Upanīyasuttavaṇṇanā
៣. តតិយេ ឧបនីយតីតិ បរិក្ខីយតិ និរុជ្ឈតិ, ឧបគច្ឆតិ វា, អនុបុព្ពេន មរណំ ឧបេតីតិ អត្ថោ។ យថា វា គោបាលេន គោគណោ នីយតិ, ឯវំ ជរាយ មរណសន្តិកំ ឧបនីយតីតិ អត្ថោ។ ជីវិតន្តិ ជីវិតិន្ទ្រិយំ។ អប្បន្តិ បរិត្តំ ថោកំ។ តស្ស ទ្វីហាការេហិ បរិត្តតា វេទិតព្ពា សរសបរិត្តតាយ ច ខណបរិត្តតាយ ច។ សរសបរិត្តតាយបិ ហិ ‘‘យោ, ភិក្ខវេ, ចិរំ ជីវតិ, សោ វស្សសតំ អប្បំ វា ភិយ្យោ’’តិ (ទី. និ. ២.៧; សំ. និ. ២.១៤៣) វចនតោ បរិត្តំ។ ខណបរិត្តតាយបិ។ បរមត្ថតោ ហិ អតិបរិត្តោ សត្តានំ ជីវិតក្ខណោ ឯកចិត្តប្បវត្តិមត្តោយេវ ។ យថា នាម រថចក្កំ បវត្តមានម្បិ ឯកេនេវ នេមិប្បទេសេន បវត្តតិ, តិដ្ឋមានម្បិ ឯកេនេវ តិដ្ឋតិ, ឯវមេវំ ឯកចិត្តក្ខណិកំ សត្តានំ ជីវិតំ, តស្មិំ ចិត្តេ និរុទ្ធមត្តេ សត្តោ និរុទ្ធោតិ វុច្ចតិ។ យថាហ – អតីតេ ចិត្តក្ខណេ ជីវិត្ថ ន ជីវតិ ន ជីវិស្សតិ, អនាគតេ ចិត្តក្ខណេ ជីវិស្សតិ ន ជីវតិ ន ជីវិត្ថ, បច្ចុប្បន្នេ ចិត្តក្ខណេ ជីវតិ ន ជីវិត្ថ ន ជីវិស្សតិ។
3. Tatiye upanīyatīti parikkhīyati nirujjhati, upagacchati vā, anupubbena maraṇaṃ upetīti attho. Yathā vā gopālena gogaṇo nīyati, evaṃ jarāya maraṇasantikaṃ upanīyatīti attho. Jīvitanti jīvitindriyaṃ. Appanti parittaṃ thokaṃ. Tassa dvīhākārehi parittatā veditabbā sarasaparittatāya ca khaṇaparittatāya ca. Sarasaparittatāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.7; saṃ. ni. 2.143) vacanato parittaṃ. Khaṇaparittatāyapi. Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittappavattimattoyeva . Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ, tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati. Yathāha – atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati, anāgate cittakkhaṇe jīvissati na jīvati na jīvittha, paccuppanne cittakkhaṇe jīvati na jīvittha na jīvissati.
‘‘ជីវិតំ អត្តភាវោ ច, សុខទុក្ខា ច កេវលា;
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
ឯកចិត្តសមាយុត្តា, លហុសោ វត្តតេ ខណោ។
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘យេ និរុទ្ធា មរន្តស្ស, តិដ្ឋមានស្ស វា ឥធ;
‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;
សព្ពេបិ សទិសា ខន្ធា, គតា អប្បដិសន្ធិកា។
Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.
‘‘អនិព្ពត្តេន ន ជាតោ, បច្ចុប្បន្នេន ជីវតិ;
‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;
ចិត្តភង្គា មតោ លោកោ, បញ្ញត្តិ បរមត្ថិយា’’តិ។ (មហានិ. ១០);
Cittabhaṅgā mato loko, paññatti paramatthiyā’’ti. (mahāni. 10);
ជរូបនីតស្សាតិ ជរំ ឧបគតស្ស, ជរាយ វា មរណសន្តិកំ ឧបនីតស្ស។ ន សន្តិ តាណាតិ តាណំ លេណំ សរណំ ភវិតុំ សមត្ថា នាម កេចិ នត្ថិ។ ឯតំ ភយន្តិ ឯតំ ជីវិតិន្ទ្រិយស្ស មរណូបគមនំ, អាយុបរិត្តតា, ជរូបនីតស្ស តាណាភាវោតិ តិវិធំ ភយំ ភយវត្ថុ ភយការណន្តិ អត្ថោ។ បុញ្ញានិ កយិរាថ សុខាវហានីតិ វិញ្ញូ បុរិសោ សុខាវហានិ សុខទាយកានិ បុញ្ញានិ ករេយ្យ។ ឥតិ ទេវតា រូបាវចរជ្ឈានំ សន្ធាយ បុព្ពចេតនំ អបរចេតនំ មុញ្ចចេតនញ្ច គហេត្វា ពហុវចនវសេន ‘‘បុញ្ញានី’’តិ អាហ។ ឈានស្សាទំ ឈាននិកន្តិំ ឈានសុខញ្ច គហេត្វា ‘‘សុខាវហានី’’តិ អាហ។ តស្សា កិរ ទេវតាយ សយំ ទីឃាយុកដ្ឋានេ ព្រហ្មលោកេ និព្ពត្តត្តា ហេដ្ឋា កាមាវចរទេវេសុ បរិត្តាយុកដ្ឋានេ ចវមានេ ឧបបជ្ជមានេ ច ថុល្លផុសិតកេ វុដ្ឋិបាតសទិសេ សត្តេ ទិស្វា ឯតទហោសិ ‘‘អហោវតិមេ សត្តា ឈានំ ភាវេត្វា អបរិហីនជ្ឈានា កាលំ កត្វា ព្រហ្មលោកេ ឯកកប្ប-ទ្វេកប្ប-ចតុកប្ប-អដ្ឋកប្ប-សោឡសកប្ប-ទ្វត្តិំសកប្ប-ចតុសដ្ឋិកប្បប្បមាណំ អទ្ធានំ តិដ្ឋេយ្យុ’’ន្តិ។ តស្មា ឯវមាហ។
Jarūpanītassāti jaraṃ upagatassa, jarāya vā maraṇasantikaṃ upanītassa. Na santi tāṇāti tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ bhavituṃ samatthā nāma keci natthi. Etaṃ bhayanti etaṃ jīvitindriyassa maraṇūpagamanaṃ, āyuparittatā, jarūpanītassa tāṇābhāvoti tividhaṃ bhayaṃ bhayavatthu bhayakāraṇanti attho. Puññāni kayirātha sukhāvahānīti viññū puriso sukhāvahāni sukhadāyakāni puññāni kareyya. Iti devatā rūpāvacarajjhānaṃ sandhāya pubbacetanaṃ aparacetanaṃ muñcacetanañca gahetvā bahuvacanavasena ‘‘puññānī’’ti āha. Jhānassādaṃ jhānanikantiṃ jhānasukhañca gahetvā ‘‘sukhāvahānī’’ti āha. Tassā kira devatāya sayaṃ dīghāyukaṭṭhāne brahmaloke nibbattattā heṭṭhā kāmāvacaradevesu parittāyukaṭṭhāne cavamāne upapajjamāne ca thullaphusitake vuṭṭhipātasadise satte disvā etadahosi ‘‘ahovatime sattā jhānaṃ bhāvetvā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā brahmaloke ekakappa-dvekappa-catukappa-aṭṭhakappa-soḷasakappa-dvattiṃsakappa-catusaṭṭhikappappamāṇaṃ addhānaṃ tiṭṭheyyu’’nti. Tasmā evamāha.
អថ ភគវា – ‘‘អយំ ទេវតា អនិយ្យានិកំ វដ្ដកថំ កថេតី’’តិ វិវដ្ដមស្សា ទស្សេន្តោ ទុតិយំ គាថមាហ។ តត្ថ លោកាមិសន្តិ ទ្វេ លោកាមិសា បរិយាយេន ច និប្បរិយាយេន ច។ បរិយាយេន តេភូមកវដ្ដំ លោកាមិសំ, និប្បរិយាយេន ចត្តារោ បច្ចយា។ ឥធ បរិយាយលោកាមិសំ អធិប្បេតំ។ និប្បរិយាយលោកាមិសម្បិ វដ្ដតិយេវ។ សន្តិបេក្ខោតិ និព្ពានសង្ខាតំ អច្ចន្តសន្តិំ បេក្ខន្តោ ឥច្ឆន្តោ បត្ថយន្តោតិ។
Atha bhagavā – ‘‘ayaṃ devatā aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī’’ti vivaṭṭamassā dassento dutiyaṃ gāthamāha. Tattha lokāmisanti dve lokāmisā pariyāyena ca nippariyāyena ca. Pariyāyena tebhūmakavaṭṭaṃ lokāmisaṃ, nippariyāyena cattāro paccayā. Idha pariyāyalokāmisaṃ adhippetaṃ. Nippariyāyalokāmisampi vaṭṭatiyeva. Santipekkhoti nibbānasaṅkhātaṃ accantasantiṃ pekkhanto icchanto patthayantoti.
ឧបនីយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Upanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៣. ឧបនីយសុត្តំ • 3. Upanīyasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៣. ឧបនីយសុត្តវណ្ណនា • 3. Upanīyasuttavaṇṇanā
