| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೩. ಉಪನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
3. Upanīyasuttavaṇṇanā
೩. ತತಿಯೇ ಉಪನೀಯತೀತಿ ಪರಿಕ್ಖೀಯತಿ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಉಪಗಚ್ಛತಿ ವಾ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮರಣಂ ಉಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ವಾ ಗೋಪಾಲೇನ ಗೋಗಣೋ ನೀಯತಿ, ಏವಂ ಜರಾಯ ಮರಣಸನ್ತಿಕಂ ಉಪನೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜೀವಿತನ್ತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಅಪ್ಪನ್ತಿ ಪರಿತ್ತಂ ಥೋಕಂ। ತಸ್ಸ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಪರಿತ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಸರಸಪರಿತ್ತತಾಯ ಚ ಖಣಪರಿತ್ತತಾಯ ಚ। ಸರಸಪರಿತ್ತತಾಯಪಿ ಹಿ ‘‘ಯೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಿರಂ ಜೀವತಿ, ಸೋ ವಸ್ಸಸತಂ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಭಿಯ್ಯೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೭; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೪೩) ವಚನತೋ ಪರಿತ್ತಂ। ಖಣಪರಿತ್ತತಾಯಪಿ। ಪರಮತ್ಥತೋ ಹಿ ಅತಿಪರಿತ್ತೋ ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಣೋ ಏಕಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿಮತ್ತೋಯೇವ । ಯಥಾ ನಾಮ ರಥಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಮಾನಮ್ಪಿ ಏಕೇನೇವ ನೇಮಿಪ್ಪದೇಸೇನ ಪವತ್ತತಿ, ತಿಟ್ಠಮಾನಮ್ಪಿ ಏಕೇನೇವ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಮೇವಂ ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣಿಕಂ ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತೇ ನಿರುದ್ಧಮತ್ತೇ ಸತ್ತೋ ನಿರುದ್ಧೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾಹ – ಅತೀತೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವಿತ್ಥ ನ ಜೀವತಿ ನ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗತೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ ನ ಜೀವತಿ ನ ಜೀವಿತ್ಥ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವತಿ ನ ಜೀವಿತ್ಥ ನ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ।
3. Tatiye upanīyatīti parikkhīyati nirujjhati, upagacchati vā, anupubbena maraṇaṃ upetīti attho. Yathā vā gopālena gogaṇo nīyati, evaṃ jarāya maraṇasantikaṃ upanīyatīti attho. Jīvitanti jīvitindriyaṃ. Appanti parittaṃ thokaṃ. Tassa dvīhākārehi parittatā veditabbā sarasaparittatāya ca khaṇaparittatāya ca. Sarasaparittatāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.7; saṃ. ni. 2.143) vacanato parittaṃ. Khaṇaparittatāyapi. Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittappavattimattoyeva . Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ, tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati. Yathāha – atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati, anāgate cittakkhaṇe jīvissati na jīvati na jīvittha, paccuppanne cittakkhaṇe jīvati na jīvittha na jīvissati.
‘‘ಜೀವಿತಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ಚ, ಸುಖದುಕ್ಖಾ ಚ ಕೇವಲಾ।
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
ಏಕಚಿತ್ತಸಮಾಯುತ್ತಾ, ಲಹುಸೋ ವತ್ತತೇ ಖಣೋ॥
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘ಯೇ ನಿರುದ್ಧಾ ಮರನ್ತಸ್ಸ, ತಿಟ್ಠಮಾನಸ್ಸ ವಾ ಇಧ।
‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;
ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸದಿಸಾ ಖನ್ಧಾ, ಗತಾ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ॥
Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.
‘‘ಅನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ನ ಜಾತೋ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇನ ಜೀವತಿ।
‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;
ಚಿತ್ತಭಙ್ಗಾ ಮತೋ ಲೋಕೋ, ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಪರಮತ್ಥಿಯಾ’’ತಿ॥ (ಮಹಾನಿ॰ ೧೦)।
Cittabhaṅgā mato loko, paññatti paramatthiyā’’ti. (mahāni. 10);
ಜರೂಪನೀತಸ್ಸಾತಿ ಜರಂ ಉಪಗತಸ್ಸ, ಜರಾಯ ವಾ ಮರಣಸನ್ತಿಕಂ ಉಪನೀತಸ್ಸ। ನ ಸನ್ತಿ ತಾಣಾತಿ ತಾಣಂ ಲೇಣಂ ಸರಣಂ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನಾಮ ಕೇಚಿ ನತ್ಥಿ। ಏತಂ ಭಯನ್ತಿ ಏತಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಮರಣೂಪಗಮನಂ, ಆಯುಪರಿತ್ತತಾ, ಜರೂಪನೀತಸ್ಸ ತಾಣಾಭಾವೋತಿ ತಿವಿಧಂ ಭಯಂ ಭಯವತ್ಥು ಭಯಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕಯಿರಾಥ ಸುಖಾವಹಾನೀತಿ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ಸುಖಾವಹಾನಿ ಸುಖದಾಯಕಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೇಯ್ಯ। ಇತಿ ದೇವತಾ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪುಬ್ಬಚೇತನಂ ಅಪರಚೇತನಂ ಮುಞ್ಚಚೇತನಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹುವಚನವಸೇನ ‘‘ಪುಞ್ಞಾನೀ’’ತಿ ಆಹ। ಝಾನಸ್ಸಾದಂ ಝಾನನಿಕನ್ತಿಂ ಝಾನಸುಖಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸುಖಾವಹಾನೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸಾ ಕಿರ ದೇವತಾಯ ಸಯಂ ದೀಘಾಯುಕಟ್ಠಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಕಾಮಾವಚರದೇವೇಸು ಪರಿತ್ತಾಯುಕಟ್ಠಾನೇ ಚವಮಾನೇ ಉಪಪಜ್ಜಮಾನೇ ಚ ಥುಲ್ಲಫುಸಿತಕೇ ವುಟ್ಠಿಪಾತಸದಿಸೇ ಸತ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಅಹೋವತಿಮೇ ಸತ್ತಾ ಝಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಅಪರಿಹೀನಜ್ಝಾನಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಏಕಕಪ್ಪ-ದ್ವೇಕಪ್ಪ-ಚತುಕಪ್ಪ-ಅಟ್ಠಕಪ್ಪ-ಸೋಳಸಕಪ್ಪ-ದ್ವತ್ತಿಂಸಕಪ್ಪ-ಚತುಸಟ್ಠಿಕಪ್ಪಪ್ಪಮಾಣಂ ಅದ್ಧಾನಂ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ।
Jarūpanītassāti jaraṃ upagatassa, jarāya vā maraṇasantikaṃ upanītassa. Na santi tāṇāti tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ bhavituṃ samatthā nāma keci natthi. Etaṃ bhayanti etaṃ jīvitindriyassa maraṇūpagamanaṃ, āyuparittatā, jarūpanītassa tāṇābhāvoti tividhaṃ bhayaṃ bhayavatthu bhayakāraṇanti attho. Puññāni kayirātha sukhāvahānīti viññū puriso sukhāvahāni sukhadāyakāni puññāni kareyya. Iti devatā rūpāvacarajjhānaṃ sandhāya pubbacetanaṃ aparacetanaṃ muñcacetanañca gahetvā bahuvacanavasena ‘‘puññānī’’ti āha. Jhānassādaṃ jhānanikantiṃ jhānasukhañca gahetvā ‘‘sukhāvahānī’’ti āha. Tassā kira devatāya sayaṃ dīghāyukaṭṭhāne brahmaloke nibbattattā heṭṭhā kāmāvacaradevesu parittāyukaṭṭhāne cavamāne upapajjamāne ca thullaphusitake vuṭṭhipātasadise satte disvā etadahosi ‘‘ahovatime sattā jhānaṃ bhāvetvā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā brahmaloke ekakappa-dvekappa-catukappa-aṭṭhakappa-soḷasakappa-dvattiṃsakappa-catusaṭṭhikappappamāṇaṃ addhānaṃ tiṭṭheyyu’’nti. Tasmā evamāha.
ಅಥ ಭಗವಾ – ‘‘ಅಯಂ ದೇವತಾ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ವಟ್ಟಕಥಂ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ವಿವಟ್ಟಮಸ್ಸಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ। ತತ್ಥ ಲೋಕಾಮಿಸನ್ತಿ ದ್ವೇ ಲೋಕಾಮಿಸಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಚ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಚ। ಪರಿಯಾಯೇನ ತೇಭೂಮಕವಟ್ಟಂ ಲೋಕಾಮಿಸಂ, ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯಾ। ಇಧ ಪರಿಯಾಯಲೋಕಾಮಿಸಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯಲೋಕಾಮಿಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಸನ್ತಿಪೇಕ್ಖೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಅಚ್ಚನ್ತಸನ್ತಿಂ ಪೇಕ್ಖನ್ತೋ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಪತ್ಥಯನ್ತೋತಿ।
Atha bhagavā – ‘‘ayaṃ devatā aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī’’ti vivaṭṭamassā dassento dutiyaṃ gāthamāha. Tattha lokāmisanti dve lokāmisā pariyāyena ca nippariyāyena ca. Pariyāyena tebhūmakavaṭṭaṃ lokāmisaṃ, nippariyāyena cattāro paccayā. Idha pariyāyalokāmisaṃ adhippetaṃ. Nippariyāyalokāmisampi vaṭṭatiyeva. Santipekkhoti nibbānasaṅkhātaṃ accantasantiṃ pekkhanto icchanto patthayantoti.
ಉಪನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Upanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೩. ಉಪನೀಯಸುತ್ತಂ • 3. Upanīyasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೩. ಉಪನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Upanīyasuttavaṇṇanā
