| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
੩. ਉਪਨੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Upanīyasuttavaṇṇanā
੩. ਤਤਿਯੇ ਉਪਨੀਯਤੀਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖੀਯਤਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ વਾ, ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਮਰਣਂ ਉਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ વਾ ਗੋਪਾਲੇਨ ਗੋਗਣੋ ਨੀਯਤਿ, ਏવਂ ਜਰਾਯ ਮਰਣਸਨ੍ਤਿਕਂ ਉਪਨੀਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜੀવਿਤਨ੍ਤਿ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਅਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਥੋਕਂ। ਤਸ੍ਸ ਦ੍વੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਪਰਿਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ ਸਰਸਪਰਿਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਖਣਪਰਿਤ੍ਤਤਾਯ ਚ। ਸਰਸਪਰਿਤ੍ਤਤਾਯਪਿ ਹਿ ‘‘ਯੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਿਰਂ ਜੀવਤਿ, ਸੋ વਸ੍ਸਸਤਂ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਭਿਯ੍ਯੋ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੭; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੪੩) વਚਨਤੋ ਪਰਿਤ੍ਤਂ। ਖਣਪਰਿਤ੍ਤਤਾਯਪਿ। ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਹਿ ਅਤਿਪਰਿਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਣੋ ਏਕਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤੋਯੇવ । ਯਥਾ ਨਾਮ ਰਥਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਮ੍ਪਿ ਏਕੇਨੇવ ਨੇਮਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਤਿਟ੍ਠਮਾਨਮ੍ਪਿ ਏਕੇਨੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏવਮੇવਂ ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਨਿਰੁਦ੍ਧਮਤ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤੋ ਨਿਰੁਦ੍ਧੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾਹ – ਅਤੀਤੇ ਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇ ਜੀવਿਤ੍ਥ ਨ ਜੀવਤਿ ਨ ਜੀવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਨਾਗਤੇ ਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇ ਜੀવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਜੀવਤਿ ਨ ਜੀવਿਤ੍ਥ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇ ਜੀવਤਿ ਨ ਜੀવਿਤ੍ਥ ਨ ਜੀવਿਸ੍ਸਤਿ।
3. Tatiye upanīyatīti parikkhīyati nirujjhati, upagacchati vā, anupubbena maraṇaṃ upetīti attho. Yathā vā gopālena gogaṇo nīyati, evaṃ jarāya maraṇasantikaṃ upanīyatīti attho. Jīvitanti jīvitindriyaṃ. Appanti parittaṃ thokaṃ. Tassa dvīhākārehi parittatā veditabbā sarasaparittatāya ca khaṇaparittatāya ca. Sarasaparittatāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.7; saṃ. ni. 2.143) vacanato parittaṃ. Khaṇaparittatāyapi. Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittappavattimattoyeva . Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ, tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati. Yathāha – atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati, anāgate cittakkhaṇe jīvissati na jīvati na jīvittha, paccuppanne cittakkhaṇe jīvati na jīvittha na jīvissati.
‘‘ਜੀવਿਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਚ, ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾ ਚ ਕੇવਲਾ।
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
ਏਕਚਿਤ੍ਤਸਮਾਯੁਤ੍ਤਾ, ਲਹੁਸੋ વਤ੍ਤਤੇ ਖਣੋ॥
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘ਯੇ ਨਿਰੁਦ੍ਧਾ ਮਰਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਤਿਟ੍ਠਮਾਨਸ੍ਸ વਾ ਇਧ।
‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;
ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਦਿਸਾ ਖਨ੍ਧਾ, ਗਤਾ ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਾ॥
Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.
‘‘ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ ਨ ਜਾਤੋ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਜੀવਤਿ।
‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;
ਚਿਤ੍ਤਭਙ੍ਗਾ ਮਤੋ ਲੋਕੋ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਿਯਾ’’ਤਿ॥ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੦)।
Cittabhaṅgā mato loko, paññatti paramatthiyā’’ti. (mahāni. 10);
ਜਰੂਪਨੀਤਸ੍ਸਾਤਿ ਜਰਂ ਉਪਗਤਸ੍ਸ, ਜਰਾਯ વਾ ਮਰਣਸਨ੍ਤਿਕਂ ਉਪਨੀਤਸ੍ਸ। ਨ ਸਨ੍ਤਿ ਤਾਣਾਤਿ ਤਾਣਂ ਲੇਣਂ ਸਰਣਂ ਭવਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ ਨਾਮ ਕੇਚਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਤਂ ਭਯਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਮਰਣੂਪਗਮਨਂ, ਆਯੁਪਰਿਤ੍ਤਤਾ, ਜਰੂਪਨੀਤਸ੍ਸ ਤਾਣਾਭਾવੋਤਿ ਤਿવਿਧਂ ਭਯਂ ਭਯવਤ੍ਥੁ ਭਯਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਯਿਰਾਥ ਸੁਖਾવਹਾਨੀਤਿ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਖਾવਹਾਨਿ ਸੁਖਦਾਯਕਾਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਇਤਿ ਦੇવਤਾ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪੁਬ੍ਬਚੇਤਨਂ ਅਪਰਚੇਤਨਂ ਮੁਞ੍ਚਚੇਤਨਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਬਹੁવਚਨવਸੇਨ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਝਾਨਸ੍ਸਾਦਂ ਝਾਨਨਿਕਨ੍ਤਿਂ ਝਾਨਸੁਖਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਸੁਖਾવਹਾਨੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਸਾ ਕਿਰ ਦੇવਤਾਯ ਸਯਂ ਦੀਘਾਯੁਕਟ੍ਠਾਨੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવੇਸੁ ਪਰਿਤ੍ਤਾਯੁਕਟ੍ਠਾਨੇ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਚ ਥੁਲ੍ਲਫੁਸਿਤਕੇ વੁਟ੍ਠਿਪਾਤਸਦਿਸੇ ਸਤ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਅਹੋવਤਿਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਝਾਨਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਪਰਿਹੀਨਜ੍ਝਾਨਾ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਏਕਕਪ੍ਪ-ਦ੍વੇਕਪ੍ਪ-ਚਤੁਕਪ੍ਪ-ਅਟ੍ਠਕਪ੍ਪ-ਸੋਲ਼ਸਕਪ੍ਪ-ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਕਪ੍ਪ-ਚਤੁਸਟ੍ਠਿਕਪ੍ਪਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ।
Jarūpanītassāti jaraṃ upagatassa, jarāya vā maraṇasantikaṃ upanītassa. Na santi tāṇāti tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ bhavituṃ samatthā nāma keci natthi. Etaṃ bhayanti etaṃ jīvitindriyassa maraṇūpagamanaṃ, āyuparittatā, jarūpanītassa tāṇābhāvoti tividhaṃ bhayaṃ bhayavatthu bhayakāraṇanti attho. Puññāni kayirātha sukhāvahānīti viññū puriso sukhāvahāni sukhadāyakāni puññāni kareyya. Iti devatā rūpāvacarajjhānaṃ sandhāya pubbacetanaṃ aparacetanaṃ muñcacetanañca gahetvā bahuvacanavasena ‘‘puññānī’’ti āha. Jhānassādaṃ jhānanikantiṃ jhānasukhañca gahetvā ‘‘sukhāvahānī’’ti āha. Tassā kira devatāya sayaṃ dīghāyukaṭṭhāne brahmaloke nibbattattā heṭṭhā kāmāvacaradevesu parittāyukaṭṭhāne cavamāne upapajjamāne ca thullaphusitake vuṭṭhipātasadise satte disvā etadahosi ‘‘ahovatime sattā jhānaṃ bhāvetvā aparihīnajjhānā kālaṃ katvā brahmaloke ekakappa-dvekappa-catukappa-aṭṭhakappa-soḷasakappa-dvattiṃsakappa-catusaṭṭhikappappamāṇaṃ addhānaṃ tiṭṭheyyu’’nti. Tasmā evamāha.
ਅਥ ਭਗવਾ – ‘‘ਅਯਂ ਦੇવਤਾ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ વਟ੍ਟਕਥਂ ਕਥੇਤੀ’’ਤਿ વਿવਟ੍ਟਮਸ੍ਸਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਲੋਕਾਮਿਸਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇ ਲੋਕਾਮਿਸਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਚ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਚ। ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਤੇਭੂਮਕવਟ੍ਟਂ ਲੋਕਾਮਿਸਂ, ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ। ਇਧ ਪਰਿਯਾਯਲੋਕਾਮਿਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਲੋਕਾਮਿਸਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਸਨ੍ਤਿਪੇਕ੍ਖੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਨ੍ਤਿਂ ਪੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤੋਤਿ।
Atha bhagavā – ‘‘ayaṃ devatā aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī’’ti vivaṭṭamassā dassento dutiyaṃ gāthamāha. Tattha lokāmisanti dve lokāmisā pariyāyena ca nippariyāyena ca. Pariyāyena tebhūmakavaṭṭaṃ lokāmisaṃ, nippariyāyena cattāro paccayā. Idha pariyāyalokāmisaṃ adhippetaṃ. Nippariyāyalokāmisampi vaṭṭatiyeva. Santipekkhoti nibbānasaṅkhātaṃ accantasantiṃ pekkhanto icchanto patthayantoti.
ਉਪਨੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Upanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੩. ਉਪਨੀਯਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Upanīyasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ੩. ਉਪਨੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Upanīyasuttavaṇṇanā
