| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
5. උපපරික්‌ඛසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Upaparikkhasuttavaṇṇanā
94. පඤ්‌චමෙ තථා තථාති තෙන තෙන පකාරෙන. උපපරික්‌ඛෙය්‍යාති වීමංසෙය්‍ය පරිතුලෙය්‍ය සම්‌මසෙය්‍ය වා. යථා යථාස්‌ස උපපරික්‌ඛතොති යථා යථා අස්‌ස භික්‌ඛුනො උපපරික්‌ඛන්‌තස්‌ස. බහිද්‌ධා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටන්‌ති බහිද්‌ධා රූපාදිආරම්‌මණෙ උප්‌පජ්‌ජනකවික්‌ඛෙපාභාවතො අවික්‌ඛිත්‌තං සමාහිතං, තතො එව අවිසටං සියා . ඉදං වුත්‌තං හොති – භික්‌ඛවෙ, යෙන යෙන පකාරෙන ඉමස්‌ස ආරද්‌ධවිපස්‌සකස්‌ස භික්‌ඛුනො උපපරික්‌ඛතො සඞ්‌ඛාරෙ සම්‌මසන්‌තස්‌ස පුබ්‌බෙ සමාහිතාකාරසල්‌ලක්‌ඛණවසෙන සමථනිමිත්‌තං ගහෙත්‌වා සක්‌කච්‌චං නිරන්‌තරං සම්‌මසනඤාණං පවත්‌තෙන්‌තස්‌ස අත්‌තනො විපස්‌සනාචිත්‌තං කම්‌මට්‌ඨානතො බහිද්‌ධා රූපාදිආරම්‌මණෙ උප්‌පජ්‌ජනකං න සියා, අච්‌චාරද්‌ධවීරියතාය උද්‌ධච්‌චපක්‌ඛියං න සියා, තෙන තෙන පකාරෙන භික්‌ඛු උපපරික්‌ඛෙය්‍ය පරිතුලෙය්‍යාති. අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතන්‌ති යස්‌මා වීරියෙ මන්‌දං වහන්‌තෙ සමාධිස්‌ස බලවභාවතො කොසජ්‌ජාභිභවෙන අජ්‌ඣත්‌තං ගොචරජ්‌ඣත්‌තසඞ්‌ඛාතෙ කම්‌මට්‌ඨානාරම්‌මණෙ සඞ්‌කොචවසෙන ඨිතත්‌තා සණ්‌ඨිතං නාම හොති, වීරියසමතාය පන යොජිතාය අසණ්‌ඨිතං හොති වීථිං පටිපන්‌නං. තස්‌මා යථා යථාස්‌ස උපපරික්‌ඛතො විඤ්‌ඤාණං අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතං අස්‌ස, වීථිපටිපන්‌නං සියා, තථා තථා උපපරික්‌ඛෙය්‍ය. අනුපාදාය න පරිතස්‌සෙය්‍යාති යථා යථාස්‌ස උපපරික්‌ඛතො ‘‘එතං මම, එසො මෙ අත්‌තා’’ති තණ්‌හාදිට්‌ඨිග්‌ගාහවසෙන රූපාදීසු කඤ්‌චි සඞ්‌ඛාරං අග්‌ගහෙත්‌වා තතො එව තණ්‌හාදිට්‌ඨිග්‌ගාහවසෙන න පරිතස්‌සෙය්‍ය, තථා තථා උපපරික්‌ඛෙය්‍යාති සම්‌බන්‌ධො. කථං පන උපපරික්‌ඛතො තිවිධම්‌පෙතං සියාති? උද්‌ධච්‌චපක්‌ඛියෙ කොසජ්‌ජපක්‌ඛියෙ ච ධම්‌මෙ වජ්‌ජෙන්‌තො වීරියසමතං යොජෙත්‌වා පුබ්‌බෙව විපස්‌සනුපක්‌කිලෙසෙහි චිත්‌තං විසොධෙත්‌වා යථා සම්‌මදෙව විපස්‌සනාඤාණං විපස්‌සනාවීථිං පටිපජ්‌ජති, තථා සම්‌මසතො.
94. Pañcame tathā tathāti tena tena pakārena. Upaparikkheyyāti vīmaṃseyya parituleyya sammaseyya vā. Yathā yathāssa upaparikkhatoti yathā yathā assa bhikkhuno upaparikkhantassa. Bahiddhācassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti bahiddhā rūpādiārammaṇe uppajjanakavikkhepābhāvato avikkhittaṃ samāhitaṃ, tato eva avisaṭaṃ siyā . Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, yena yena pakārena imassa āraddhavipassakassa bhikkhuno upaparikkhato saṅkhāre sammasantassa pubbe samāhitākārasallakkhaṇavasena samathanimittaṃ gahetvā sakkaccaṃ nirantaraṃ sammasanañāṇaṃ pavattentassa attano vipassanācittaṃ kammaṭṭhānato bahiddhā rūpādiārammaṇe uppajjanakaṃ na siyā, accāraddhavīriyatāya uddhaccapakkhiyaṃ na siyā, tena tena pakārena bhikkhu upaparikkheyya parituleyyāti. Ajjhattaṃ asaṇṭhitanti yasmā vīriye mandaṃ vahante samādhissa balavabhāvato kosajjābhibhavena ajjhattaṃ gocarajjhattasaṅkhāte kammaṭṭhānārammaṇe saṅkocavasena ṭhitattā saṇṭhitaṃ nāma hoti, vīriyasamatāya pana yojitāya asaṇṭhitaṃ hoti vīthiṃ paṭipannaṃ. Tasmā yathā yathāssa upaparikkhato viññāṇaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ assa, vīthipaṭipannaṃ siyā, tathā tathā upaparikkheyya. Anupādāya na paritasseyyāti yathā yathāssa upaparikkhato ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti taṇhādiṭṭhiggāhavasena rūpādīsu kañci saṅkhāraṃ aggahetvā tato eva taṇhādiṭṭhiggāhavasena na paritasseyya, tathā tathā upaparikkheyyāti sambandho. Kathaṃ pana upaparikkhato tividhampetaṃ siyāti? Uddhaccapakkhiye kosajjapakkhiye ca dhamme vajjento vīriyasamataṃ yojetvā pubbeva vipassanupakkilesehi cittaṃ visodhetvā yathā sammadeva vipassanāñāṇaṃ vipassanāvīthiṃ paṭipajjati, tathā sammasato.
ඉති භගවා චතුසච්‌චකම්‌මට්‌ඨානිකස්‌ස භික්‌ඛුනො අනුක්‌කමෙන පටිපදාඤාණදස්‌සනවිසුද්‌ධියා ආරද්‌ධාය අච්‌චාරද්‌ධවීරියඅතිසිථිලවීරියවිපස්‌සනුපක්‌කිලෙසෙහි චිත්‌තස්‌ස විසොධනූපායං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි තථා විසොධිතෙ විපස්‌සනාඤාණෙ න චිරස්‌සෙව විපස්‌සනං මග්‌ගෙන ඝටෙත්‌වා සකලවට්‌ටදුක්‌ඛසමතික්‌කමාය සංවත්‌තන්‌තීති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘බහිද්‌ධා, භික්‌ඛවෙ , විඤ්‌ඤාණෙ’’තිආදිමාහ, තං වුත්‌තනයමෙව. යං පන වුත්‌තං – ‘‘ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො න හොතී’’ති, තස්‌සත්‌ථො – එවං විපස්‌සනං මග්‌ගෙන ඝටෙත්‌වා මග්‌ගපටිපාටියා අග්‌ගමග්‌ගෙන අනවසෙසතො කිලෙසෙසු ඛීණෙසු ආයතිං අනාගතෙ ජාතිජරාමරණසකලවට්‌ටදුක්‌ඛසමුදයසඞ්‌ඛාතො සම්‌භවො උප්‌පාදො ච න හොති, ජාතිසඞ්‌ඛාතො වා දුක්‌ඛසමුදයො ජරාමරණසඞ්‌ඛාතො දුක්‌ඛසම්‌භවො ච න හොති.
Iti bhagavā catusaccakammaṭṭhānikassa bhikkhuno anukkamena paṭipadāñāṇadassanavisuddhiyā āraddhāya accāraddhavīriyaatisithilavīriyavipassanupakkilesehi cittassa visodhanūpāyaṃ dassetvā idāni tathā visodhite vipassanāñāṇe na cirasseva vipassanaṃ maggena ghaṭetvā sakalavaṭṭadukkhasamatikkamāya saṃvattantīti dassento ‘‘bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe’’tiādimāha, taṃ vuttanayameva. Yaṃ pana vuttaṃ – ‘‘āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’’ti, tassattho – evaṃ vipassanaṃ maggena ghaṭetvā maggapaṭipāṭiyā aggamaggena anavasesato kilesesu khīṇesu āyatiṃ anāgate jātijarāmaraṇasakalavaṭṭadukkhasamudayasaṅkhāto sambhavo uppādo ca na hoti, jātisaṅkhāto vā dukkhasamudayo jarāmaraṇasaṅkhāto dukkhasambhavo ca na hoti.
ගාථායං සත්‌තසඞ්‌ගප්‌පහීනස්‌සාති තණ්‌හාසඞ්‌ගො, දිට්‌ඨිසඞ්‌ගො, මානසඞ්‌ගො, කොධසඞ්‌ගො, අවිජ්‌ජාසඞ්‌ගො, කිලෙසසඞ්‌ගො, දුච්‌චරිතසඞ්‌ගොති ඉමෙසං සත්‌තන්‌නං සඞ්‌ගානං පහීනත්‌තා සත්‌තසඞ්‌ගප්‌පහීනස්‌ස. කෙචි පන ‘‘සත්‌තානුසයා එව සත්‌ත සඞ්‌ගා’’ති වදන්‌ති. නෙත්‌තිච්‌ඡින්‌නස්‌සාති ඡින්‌නභවනෙත්‌තිකස්‌ස . වික්‌ඛීණො ජාතිසංසාරොති පුනප්‌පුනං ජායනවසෙන පවත්‌තියා ජාතිහෙතුකත්‌තා ච ජාතිභූතො සංසාරොති ජාතිසංසාරො, සො භවනෙත්‌තියා ඡින්‌නත්‌තා වික්‌ඛීණො පරික්‌ඛීණො, තතො එව නත්‌ථි තස්‌ස පුනබ්‌භවොති.
Gāthāyaṃ sattasaṅgappahīnassāti taṇhāsaṅgo, diṭṭhisaṅgo, mānasaṅgo, kodhasaṅgo, avijjāsaṅgo, kilesasaṅgo, duccaritasaṅgoti imesaṃ sattannaṃ saṅgānaṃ pahīnattā sattasaṅgappahīnassa. Keci pana ‘‘sattānusayā eva satta saṅgā’’ti vadanti. Netticchinnassāti chinnabhavanettikassa . Vikkhīṇo jātisaṃsāroti punappunaṃ jāyanavasena pavattiyā jātihetukattā ca jātibhūto saṃsāroti jātisaṃsāro, so bhavanettiyā chinnattā vikkhīṇo parikkhīṇo, tato eva natthi tassa punabbhavoti.
පඤ්‌චමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pañcamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 5. උපපරික්‌ඛසුත්‌තං • 5. Upaparikkhasuttaṃ
