Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā |
౫. ఉపాసకసుత్తవణ్ణనా
5. Upāsakasuttavaṇṇanā
౧౫. పఞ్చమే ఇచ్ఛానఙ్గలకోతి ఇచ్ఛానఙ్గలనామకో కోసలేసు ఏకో బ్రాహ్మణగామో, తంనివాసితాయ తత్థ వా జాతో భవోతి వా ఇచ్ఛానఙ్గలకో. ఉపాసకోతి తీహి సరణగమనేహి భగవతో సన్తికే ఉపాసకభావస్స పవేదితత్తా ఉపాసకో పఞ్చసిక్ఖాపదికో బుద్ధమామకో, ధమ్మమామకో, సఙ్ఘమామకో. కేనచిదేవ కరణీయేనాతి ఉద్ధారసోధాపనాదినా కేనచిదేవ కత్తబ్బేన. తీరేత్వాతి నిట్ఠాపేత్వా. అయం కిర ఉపాసకో పుబ్బే అభిణ్హం భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పయిరుపాసతి, సో కతిపయం కాలం బహుకరణీయతాయ సత్థు దస్సనం నాభిసమ్భోసి. తేనాహ భగవా – ‘‘చిరస్సం ఖో త్వం, ఉపాసక, ఇమం పరియాయమకాసి, యదిదం ఇధాగమనాయా’’తి.
15. Pañcame icchānaṅgalakoti icchānaṅgalanāmako kosalesu eko brāhmaṇagāmo, taṃnivāsitāya tattha vā jāto bhavoti vā icchānaṅgalako. Upāsakoti tīhi saraṇagamanehi bhagavato santike upāsakabhāvassa paveditattā upāsako pañcasikkhāpadiko buddhamāmako, dhammamāmako, saṅghamāmako. Kenacideva karaṇīyenāti uddhārasodhāpanādinā kenacideva kattabbena. Tīretvāti niṭṭhāpetvā. Ayaṃ kira upāsako pubbe abhiṇhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā payirupāsati, so katipayaṃ kālaṃ bahukaraṇīyatāya satthu dassanaṃ nābhisambhosi. Tenāha bhagavā – ‘‘cirassaṃ kho tvaṃ, upāsaka, imaṃ pariyāyamakāsi, yadidaṃ idhāgamanāyā’’ti.
తత్థ చిరస్సన్తి చిరేన. పరియాయన్తి వారం. యదిదన్తి నిపాతో, యో అయన్తి అత్థో. ఇదం వుత్తం హోతి – ఇధ మమ సన్తికే ఆగమనాయ యో అయం అజ్జ కతో వారో, తం ఇమం చిరేన పపఞ్చం కత్వా అకాసీతి. చిరపటికాహన్తి చిరపటికో అహం, చిరకాలతో పట్ఠాయ అహం ఉపసఙ్కమితుకామోతి సమ్బన్ధో. కేహిచి కేహిచీతి ఏకచ్చేహి ఏకచ్చేహి. అథ వా కేహిచి కేహిచీతి యేహి వా తేహి వా. తత్థ గారవం దస్సేతి. సత్థరి అభిప్పసన్నస్స హి సత్థుదస్సనధమ్మస్సవనేసు వియ న అఞ్ఞత్థ ఆదరో హోతి. కిచ్చకరణీయేహీతి ఏత్థ అవస్సం కాతబ్బం కిచ్చం, ఇతరం కరణీయం. పఠమం వా కాతబ్బం కిచ్చం, పచ్ఛా కాతబ్బం కరణీయం. ఖుద్దకం వా కిచ్చం, మహన్తం కరణీయం. బ్యావటోతి ఉస్సుక్కో. ఏవాహన్తి ఏవం ఇమినా పకారేన అహం నాసక్ఖిం ఉపసఙ్కమితుం, న అగారవాదినాతి అధిప్పాయో.
Tattha cirassanti cirena. Pariyāyanti vāraṃ. Yadidanti nipāto, yo ayanti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – idha mama santike āgamanāya yo ayaṃ ajja kato vāro, taṃ imaṃ cirena papañcaṃ katvā akāsīti. Cirapaṭikāhanti cirapaṭiko ahaṃ, cirakālato paṭṭhāya ahaṃ upasaṅkamitukāmoti sambandho. Kehici kehicīti ekaccehi ekaccehi. Atha vā kehici kehicīti yehi vā tehi vā. Tattha gāravaṃ dasseti. Satthari abhippasannassa hi satthudassanadhammassavanesu viya na aññattha ādaro hoti. Kiccakaraṇīyehīti ettha avassaṃ kātabbaṃ kiccaṃ, itaraṃ karaṇīyaṃ. Paṭhamaṃ vā kātabbaṃ kiccaṃ, pacchā kātabbaṃ karaṇīyaṃ. Khuddakaṃ vā kiccaṃ, mahantaṃ karaṇīyaṃ. Byāvaṭoti ussukko. Evāhanti evaṃ iminā pakārena ahaṃ nāsakkhiṃ upasaṅkamituṃ, na agāravādināti adhippāyo.
ఏతమత్థం విదిత్వాతి దుల్లభే బుద్ధుప్పాదే మనుస్సత్తలాభే చ సత్తానం సకిఞ్చనభావేన కిచ్చపసుతతాయ కుసలన్తరాయో హోతి, న అకిఞ్చనస్సాతి ఏతమత్థం సబ్బాకారతో విదిత్వా. ఇమం ఉదానన్తి తదత్థపరిదీపనమేవ ఇమం ఉదానం ఉదానేసి.
Etamatthaṃ viditvāti dullabhe buddhuppāde manussattalābhe ca sattānaṃ sakiñcanabhāvena kiccapasutatāya kusalantarāyo hoti, na akiñcanassāti etamatthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti tadatthaparidīpanameva imaṃ udānaṃ udānesi.
తత్థ సుఖం వత తస్స న హోతి కిఞ్చీతి యస్స పుగ్గలస్స కిఞ్చి రూపాదీసు ఏకవత్థుమ్పి ‘‘మమేత’’న్తి తణ్హాయ పరిగ్గహితభావేన న హోతి నత్థి న విజ్జతి, సుఖం వత తస్స పుగ్గలస్స, అహో సుఖమేవాతి అత్థో. ‘‘న హోసీ’’తిపి పాఠో, తస్స అతీతకాలవసేన అత్థో వేదితబ్బో. కేచి పన న హోతి కిఞ్చీతి పదస్స ‘‘రాగాదికిఞ్చనం యస్స న హోతీ’’తి అత్థం వణ్ణేన్తి, తం న సున్దరం పరిగ్గహధమ్మవసేన దేసనాయ ఆగతత్తా. రాగాదికిఞ్చనన్తి పరిగ్గహేతబ్బస్సాపి సఙ్గహే సతి యుత్తమేవ వుత్తం సియా అథ వా యస్స పుగ్గలస్స కిఞ్చి అప్పమ్పి కిఞ్చనం పలిబోధజాతం రాగాదికిఞ్చనాభావతో ఏవ న హోతి, తం తస్స అకిఞ్చనత్తం సుఖస్స పచ్చయభావతో సుఖం వతం, అహో సుఖన్తి అత్థో. కస్స పన న హోతి కిఞ్చనన్తి చే, ఆహ ‘‘సఙ్ఖాతధమ్మస్స బహుస్సుతస్సా’’తి. యో చతూహిపి మగ్గసఙ్ఖాహి సోళసకిచ్చనిప్ఫత్తియా సఙ్ఖాతధమ్మో కతకిచ్చో, తతో ఏవ పటివేధబాహుసచ్చేన బహుస్సుతో, తస్స.
Tattha sukhaṃ vata tassa na hoti kiñcīti yassa puggalassa kiñci rūpādīsu ekavatthumpi ‘‘mameta’’nti taṇhāya pariggahitabhāvena na hoti natthi na vijjati, sukhaṃ vata tassa puggalassa, aho sukhamevāti attho. ‘‘Na hosī’’tipi pāṭho, tassa atītakālavasena attho veditabbo. Keci pana na hoti kiñcīti padassa ‘‘rāgādikiñcanaṃ yassa na hotī’’ti atthaṃ vaṇṇenti, taṃ na sundaraṃ pariggahadhammavasena desanāya āgatattā. Rāgādikiñcananti pariggahetabbassāpi saṅgahe sati yuttameva vuttaṃ siyā atha vā yassa puggalassa kiñci appampi kiñcanaṃ palibodhajātaṃ rāgādikiñcanābhāvato eva na hoti, taṃ tassa akiñcanattaṃ sukhassa paccayabhāvato sukhaṃ vataṃ, aho sukhanti attho. Kassa pana na hoti kiñcananti ce, āha ‘‘saṅkhātadhammassa bahussutassā’’ti. Yo catūhipi maggasaṅkhāhi soḷasakiccanipphattiyā saṅkhātadhammo katakicco, tato eva paṭivedhabāhusaccena bahussuto, tassa.
ఇతి భగవా అకిఞ్చనభావే ఆనిసంసం దస్సేత్వా సకిఞ్చనభావే ఆదీనవం దస్సేతుం ‘‘సకిఞ్చనం పస్సా’’తిఆదిమాహ. తస్సత్థో – రాగాదికిఞ్చనానం ఆమిసకిఞ్చనానఞ్చ అత్థితాయ సకిఞ్చనం, సకిఞ్చనత్తా ఏవ అలద్ధానఞ్చ లద్ధానఞ్చ కామానం పరియేసనారక్ఖణహేతు కిచ్చకరణీయవసేన ‘‘అహం మమా’’తి గహణవసేన చ విహఞ్ఞమానం విఘాతం ఆపజ్జమానం పస్సాతి ధమ్మసంవేగప్పత్తో సత్థా అత్తనో చిత్తం వదతి. జనో జనస్మిం పటిబన్ధరూపోతి సయం అఞ్ఞో జనో సమానో అఞ్ఞస్మిం జనే ‘‘అహం ఇమస్స, మమ అయ’’న్తి తణ్హావసేన పటిబన్ధసభావో హుత్వా విహఞ్ఞతి విఘాతం ఆపజ్జతి. ‘‘పటిబద్ధచిత్తో’’తిపి పాఠో. అయఞ్చ అత్థో –
Iti bhagavā akiñcanabhāve ānisaṃsaṃ dassetvā sakiñcanabhāve ādīnavaṃ dassetuṃ ‘‘sakiñcanaṃ passā’’tiādimāha. Tassattho – rāgādikiñcanānaṃ āmisakiñcanānañca atthitāya sakiñcanaṃ, sakiñcanattā eva aladdhānañca laddhānañca kāmānaṃ pariyesanārakkhaṇahetu kiccakaraṇīyavasena ‘‘ahaṃ mamā’’ti gahaṇavasena ca vihaññamānaṃ vighātaṃ āpajjamānaṃ passāti dhammasaṃvegappatto satthā attano cittaṃ vadati. Jano janasmiṃ paṭibandharūpoti sayaṃ añño jano samāno aññasmiṃ jane ‘‘ahaṃ imassa, mama aya’’nti taṇhāvasena paṭibandhasabhāvo hutvā vihaññati vighātaṃ āpajjati. ‘‘Paṭibaddhacitto’’tipi pāṭho. Ayañca attho –
‘‘పుత్తా మత్థి ధనమ్మత్థి, ఇతి బాలో విహఞ్ఞతి;
‘‘Puttā matthi dhanammatthi, iti bālo vihaññati;
అత్తా హి అత్తనో నత్థి, కుతో పుత్తా కుతో ధన’’న్తి. (ధ॰ ప॰ ౬౨) –
Attā hi attano natthi, kuto puttā kuto dhana’’nti. (dha. pa. 62) –
ఆదీహి సుత్తపదేహి దీపేతబ్బోతి.
Ādīhi suttapadehi dīpetabboti.
పఞ్చమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Pañcamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౫. ఉపాసకసుత్తం • 5. Upāsakasuttaṃ