| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
උපාසකත්‌තපටිවෙදනාකථා
Upāsakattapaṭivedanākathā
උපාසකං මං භවං ගොතමො ධාරෙතූති මං භවං ගොතමො ‘‘උපාසකො අය’’න්‌ති එවං ධාරෙතූති අත්‌ථො. උපාසකවිධිකොසල්‌ලත්‌ථං පනෙත්‌ථ කො උපාසකො, කස්‌මා උපාසකොති වුච්‌චති, කිමස්‌ස සීලං, කො ආජීවො, කා විපත්‌ති, කා සම්‌පත්‌තීති ඉදං පකිණ්‌ණකං වෙදිතබ්‌බං. තං අතිභාරියකරණතො ඉධ න විභත්‌තං, අත්‌ථිකෙහි පන පපඤ්‌චසූදනියං මජ්‌ඣිමට්‌ඨකථායං (ම. නි. අට්‌ඨ. 1.56) වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං. අජ්‌ජතග්‌ගෙති එත්‌ථ අයං අග්‌ගසද්‌දො ආදිකොටිකොට්‌ඨාසසෙට්‌ඨෙසු දිස්‌සති. ‘‘අජ්‌ජතග්‌ගෙ, සම්‌ම දොවාරික, ආවරාමි ද්‌වාරං නිගණ්‌ඨානං නිගණ්‌ඨීන’’න්‌තිආදීසු (ම. නි. 2.70) හි ආදිම්‌හි දිස්‌සති. ‘‘තෙනෙව අඞ්‌ගුලග්‌ගෙන තං අඞ්‌ගුලග්‌ගං පරාමසෙය්‍ය (කථා. 441), උච්‌ඡග්‌ගං වෙළග්‌ග’’න්‌තිආදීසු කොටියං. ‘‘අම්‌බිලග්‌ගං වා මධුරග්‌ගං වා තිත්‌තකග්‌ගං වා (සං. නි. 5.374) අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, විහාරග්‌ගෙන වා පරිවෙණග්‌ගෙන වා භාජෙතු’’න්‌තිආදීසු (චූළව. 318) කොට්‌ඨාසෙ. ‘‘යාවතා, භික්‌ඛවෙ, සත්‌තා අපදා වා ද්‌විපදා වා…පෙ.… තථාගතො තෙසං අග්‌ගමක්‌ඛායතී’’තිආදීසු (අ. නි. 4.34) සෙට්‌ඨෙ. ඉධ පනායං ආදිම්‌හි දට්‌ඨබ්‌බො. තස්‌මා අජ්‌ජතග්‌ගෙති අජ්‌ජතං ආදිං කත්‌වාති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. අජ්‌ජතන්‌ති අජ්‌ජභාවන්‌ති වුත්‌තං හොති. අජ්‌ජදග්‌ගෙ ඉච්‌චෙව වා පාඨො, දකාරො පදසන්‌ධිකරො, අජ්‌ජ අග්‌ගං කත්‌වාති වුත්‌තං හොති. පාණුපෙතන්‌ති පාණෙහි උපෙතං, යාව මෙ ජීවිතං පවත්‌තති, තාව උපෙතං අනඤ්‌ඤසත්‌ථුකං තීහි සරණගමනෙහි සරණගතං මං භවං ගොතමො ධාරෙතු ජානාතු, අහඤ්‌හි සචෙපි මෙ තිඛිණෙන අසිනා සීසං ඡින්‌දෙය්‍යුං, නෙව බුද්‌ධං ‘‘න බුද්‌ධො’’ති වා, ධම්‌මං ‘‘න ධම්‌මො’’ති වා, සඞ්‌ඝං ‘‘න සඞ්‌ඝො’’ති වා වදෙය්‍යන්‌ති. එත්‌ථ ච බ්‍රාහ්‌මණො පාණුපෙතං සරණගතන්‌ති පුන සරණගමනං වදන්‌තො අත්‌තසන්‌නිය්‍යාතනං පකාසෙතීති වෙදිතබ්‌බො.
Upāsakaṃmaṃ bhavaṃ gotamo dhāretūti maṃ bhavaṃ gotamo ‘‘upāsako aya’’nti evaṃ dhāretūti attho. Upāsakavidhikosallatthaṃ panettha ko upāsako, kasmā upāsakoti vuccati, kimassa sīlaṃ, ko ājīvo, kā vipatti, kā sampattīti idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ. Taṃ atibhāriyakaraṇato idha na vibhattaṃ, atthikehi pana papañcasūdaniyaṃ majjhimaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.56) vuttanayeneva veditabbaṃ. Ajjataggeti ettha ayaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati. ‘‘Ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīna’’ntiādīsu (ma. ni. 2.70) hi ādimhi dissati. ‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya (kathā. 441), ucchaggaṃ veḷagga’’ntiādīsu koṭiyaṃ. ‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā (saṃ. ni. 5.374) anujānāmi, bhikkhave, vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’ntiādīsu (cūḷava. 318) koṭṭhāse. ‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādīsu (a. ni. 4.34) seṭṭhe. Idha panāyaṃ ādimhi daṭṭhabbo. Tasmā ajjataggeti ajjataṃ ādiṃ katvāti evamettha attho veditabbo. Ajjatanti ajjabhāvanti vuttaṃ hoti. Ajjadagge icceva vā pāṭho, dakāro padasandhikaro, ajja aggaṃ katvāti vuttaṃ hoti. Pāṇupetanti pāṇehi upetaṃ, yāva me jīvitaṃ pavattati, tāva upetaṃ anaññasatthukaṃ tīhi saraṇagamanehi saraṇagataṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu jānātu, ahañhi sacepi me tikhiṇena asinā sīsaṃ chindeyyuṃ, neva buddhaṃ ‘‘na buddho’’ti vā, dhammaṃ ‘‘na dhammo’’ti vā, saṅghaṃ ‘‘na saṅgho’’ti vā vadeyyanti. Ettha ca brāhmaṇo pāṇupetaṃ saraṇagatanti puna saraṇagamanaṃ vadanto attasanniyyātanaṃ pakāsetīti veditabbo.
එවං අත්‌තානං නිය්‍යාතෙත්‌වා භගවන්‌තං සපරිසං උපට්‌ඨාතුකාමො ආහ – ‘‘අධිවාසෙතු ච මෙ භවං ගොතමො වෙරඤ්‌ජායං වස්‌සාවාසං සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙනා’’ති. කිං වුත්‌තං හොති – උපාසකඤ්‌ච මං භවං ගොතමො ධාරෙතු, අධිවාසෙතු ච මෙ වෙරඤ්‌ජායං වස්‌සාවාසං, තයො මාසෙ වෙරඤ්‌ජං උපනිස්‌සාය මම අනුග්‌ගහත්‌ථං වාසං සම්‌පටිච්‌ඡතූති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්‌හීභාවෙනාති අථස්‌ස වචනං සුත්‌වා භගවා කායඞ්‌ගං වා වාචඞ්‌ගං වා අචොපෙත්‌වා අබ්‌භන්‌තරෙයෙව ඛන්‌තිං චාරෙත්‌වා තුණ්‌හීභාවෙන අධිවාසෙසි; බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස අනුග්‌ගහත්‌ථං මනසාව සම්‌පටිච්‌ඡීති වුත්‌තං හොති.
Evaṃ attānaṃ niyyātetvā bhagavantaṃ saparisaṃ upaṭṭhātukāmo āha – ‘‘adhivāsetu ca me bhavaṃ gotamo verañjāyaṃ vassāvāsaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Kiṃ vuttaṃ hoti – upāsakañca maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu, adhivāsetu ca me verañjāyaṃ vassāvāsaṃ, tayo māse verañjaṃ upanissāya mama anuggahatthaṃ vāsaṃ sampaṭicchatūti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvenāti athassa vacanaṃ sutvā bhagavā kāyaṅgaṃ vā vācaṅgaṃ vā acopetvā abbhantareyeva khantiṃ cāretvā tuṇhībhāvena adhivāsesi; brāhmaṇassa anuggahatthaṃ manasāva sampaṭicchīti vuttaṃ hoti.
අථ ඛො වෙරඤ්‌ජො බ්‍රාහ්‌මණො භගවතො අධිවාසනං විදිත්‌වාති අථ වෙරඤ්‌ජො බ්‍රාහ්‌මණො සචෙ මෙ සමණො ගොතමො නාධිවාසෙය්‍ය, කායෙන වා වාචාය වා පටික්‌ඛිපෙය්‍ය. යස්‌මා පන අප්‌පටික්‌ඛිපිත්‌වා අබ්‌භන්‌තරෙ ඛන්‌තිං ධාරෙසි, තස්‌මා මෙ මනසාව අධිවාසෙසීති එවං ආකාරසල්‌ලක්‌ඛණකුසලතාය භගවතො අධිවාසනං විදිත්‌වා, අත්‌තනො නිසින්‌නාසනතො වුට්‌ඨාය චතූසු දිසාසු භගවන්‌තං සක්‌කච්‌චං වන්‌දිත්‌වා තික්‌ඛත්‌තුං පදක්‌ඛිණං කත්‌වා ආගතකාලතො පභුති ජාතිමහල්‌ලකබ්‍රාහ්‌මණානං අභිවාදනාදීනි න කරොතීති විගරහිත්‌වාපි ඉදානි විඤ්‌ඤාතබුද්‌ධගුණො කායෙන වාචාය මනසා ච අනෙකක්‌ඛත්‌තුං වන්‌දන්‌තොපි අතිත්‌තොයෙව හුත්‌වා දසනඛසමොධානසමුජ්‌ජලං අඤ්‌ජලිං පග්‌ගය්‌හ සිරස්‌මිං පතිට්‌ඨාපෙත්‌වා යාව දස්‌සනවිසයො තාව පටිමුඛොයෙව අපක්‌කමිත්‌වා දස්‌සනවිසයං විජහනට්‌ඨානෙ වන්‌දිත්‌වා පක්‌කාමි.
Athakho verañjo brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ viditvāti atha verañjo brāhmaṇo sace me samaṇo gotamo nādhivāseyya, kāyena vā vācāya vā paṭikkhipeyya. Yasmā pana appaṭikkhipitvā abbhantare khantiṃ dhāresi, tasmā me manasāva adhivāsesīti evaṃ ākārasallakkhaṇakusalatāya bhagavato adhivāsanaṃ viditvā, attano nisinnāsanato vuṭṭhāya catūsu disāsu bhagavantaṃ sakkaccaṃ vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā āgatakālato pabhuti jātimahallakabrāhmaṇānaṃ abhivādanādīni na karotīti vigarahitvāpi idāni viññātabuddhaguṇo kāyena vācāya manasā ca anekakkhattuṃ vandantopi atittoyeva hutvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ paggayha sirasmiṃ patiṭṭhāpetvā yāva dassanavisayo tāva paṭimukhoyeva apakkamitvā dassanavisayaṃ vijahanaṭṭhāne vanditvā pakkāmi.
උපාසකත්‌තපටිවෙදනාකථා නිට්‌ඨිතා.
Upāsakattapaṭivedanākathā niṭṭhitā.
