| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๖๓. อุปสมฺปทาวิธิกถา
63. Upasampadāvidhikathā
๑๒๖. ตํ อุปชฺฌนฺติ ตํ อุปชฺฌายํฯ ‘‘อุปชฺฌา’’ติ จ ‘‘อุปชฺฌาโย’’ติ จ หิ อตฺถโต เอกํ, พฺยญฺชนเมว นานํ ยถา ‘‘สภา สภาย’’นฺติฯ เอตฺถ อุปชฺฌาสโทฺท ราชาทิคโณ (รุปสิทฺธิ ๕๙๙ สุเตฺต; สทฺทนีติ ๑๑๔๐ สุเตฺต), อุปชฺฌายสโทฺท ปุริสาทิคโณฯ สภาสโทฺท อิตฺถิลิโงฺค, สภายสโทฺท ปุลฺลิโงฺค วา นปุํสกลิโงฺค วาฯ ‘‘วิตฺถายนฺตี’’ติ สโทฺท นามธาตูติ อาห ‘‘วิตฺถทฺธคตฺตา โหนฺตี’’ติฯ วิตฺถสโทฺท หิ ทพฺพวาจกตฺตา นามสโทฺท, วิกาเรน ถโทฺธ คโตฺต เอเตสนฺติ วิตฺถา, ทฺธการสฺส โลปํ กตฺวา, ตโต อายปจฺจโย โหติฯ ยนฺติ ยํ อนฺตรายชาตํฯ ตว สรีเรติ ตุยฺหํ กาเยฯ ‘‘นิพฺพตฺต’’นฺติ อิมินา ‘‘ชาต’’นฺติ เอตฺถ ชนธาตุยา ชนนตฺถํ ทเสฺสติ, ‘‘วิชฺชมาน’’นฺติ อิมินา ชนีธาตุยา ปาตุภาวตฺถํ ทเสฺสติฯ สนฺตนฺติ สํวิชฺชมานํฯ อิติอาทิ กเถตพฺพนฺติ โยชนาฯ
126.Taṃ upajjhanti taṃ upajjhāyaṃ. ‘‘Upajjhā’’ti ca ‘‘upajjhāyo’’ti ca hi atthato ekaṃ, byañjanameva nānaṃ yathā ‘‘sabhā sabhāya’’nti. Ettha upajjhāsaddo rājādigaṇo (rupasiddhi 599 sutte; saddanīti 1140 sutte), upajjhāyasaddo purisādigaṇo. Sabhāsaddo itthiliṅgo, sabhāyasaddo pulliṅgo vā napuṃsakaliṅgo vā. ‘‘Vitthāyantī’’ti saddo nāmadhātūti āha ‘‘vitthaddhagattā hontī’’ti. Vitthasaddo hi dabbavācakattā nāmasaddo, vikārena thaddho gatto etesanti vitthā, ddhakārassa lopaṃ katvā, tato āyapaccayo hoti. Yanti yaṃ antarāyajātaṃ. Tava sarīreti tuyhaṃ kāye. ‘‘Nibbatta’’nti iminā ‘‘jāta’’nti ettha janadhātuyā jananatthaṃ dasseti, ‘‘vijjamāna’’nti iminā janīdhātuyā pātubhāvatthaṃ dasseti. Santanti saṃvijjamānaṃ. Itiādi kathetabbanti yojanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๖๓. อุปสมฺปทาวิธิ • 63. Upasampadāvidhi
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / อุปสมฺปทาวิธิกถา • Upasampadāvidhikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อุปสมฺปทาวิธิกถาวณฺณนา • Upasampadāvidhikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อุปสมฺปทาวิธิกถาวณฺณนา • Upasampadāvidhikathāvaṇṇanā
