| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චූළනිද්‌දෙස-අට්‌ඨකථා • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
6. උපසීවමාණවසුත්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
6. Upasīvamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
38. ඡට්‌ඨෙ උපසීවසුත්‌තෙ – මහන්‌තමොඝන්‌ති මහන්‌තං ඔඝං. අනිස්‌සිතොති පුග්‌ගලං වා ධම්‌මං වා අනල්‌ලීනො. නො විසහාමීති න සක්‌කොමි. ආරම්‌මණන්‌ති නිස්‌සයං. යං නිස්‌සිතොති යං ධම්‌මං වා පුග්‌ගලං වා නිස්‌සිතො.
38. Chaṭṭhe upasīvasutte – mahantamoghanti mahantaṃ oghaṃ. Anissitoti puggalaṃ vā dhammaṃ vā anallīno. No visahāmīti na sakkomi. Ārammaṇanti nissayaṃ. Yaṃ nissitoti yaṃ dhammaṃ vā puggalaṃ vā nissito.
නිද්‌දෙසෙ කාමොඝන්‌ති අනාගාමිමග්‌ගෙන කාමොඝං. අරහත්‌තමග්‌ගෙන භවොඝං. සොතාපත්‌තිමග්‌ගෙන දිට්‌ඨොඝං. අරහත්‌තමග්‌ගෙන අවිජ්‌ජොඝං තරෙය්‍යං. සක්‍යකුලා පබ්‌බජිතොති භගවතො උච්‌චාකුලපරිදීපනවසෙන වුත්‌තං. ආලම්‌බණන්‌ති අවත්‌ථරිත්‌වා ඨානං. නිස්‌සයන්‌ති අල්‌ලීයනං. උපනිස්‌සයන්‌ති අපස්‌සයනං.
Niddese kāmoghanti anāgāmimaggena kāmoghaṃ. Arahattamaggena bhavoghaṃ. Sotāpattimaggena diṭṭhoghaṃ. Arahattamaggena avijjoghaṃ tareyyaṃ. Sakyakulā pabbajitoti bhagavato uccākulaparidīpanavasena vuttaṃ. Ālambaṇanti avattharitvā ṭhānaṃ. Nissayanti allīyanaṃ. Upanissayanti apassayanaṃ.
39. ඉදානි යස්‌මා බ්‍රාහ්‌මණො ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනලාභී තඤ්‌ච සන්‌තම්‌පි නිස්‌සයං න ජානාති. තෙනස්‌ස භගවා තඤ්‌ච නිස්‌සයං උත්‌තරිඤ්‌ච නිය්‍යානපථං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤ’’න්‌ති ගාථමාහ. තත්‌ථ පෙක්‌ඛමානොති තං ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌තිං සතො සමාපජ්‌ජිත්‌වා වුට්‌ඨහිත්‌වා ච අනිච්‌චාදිවසෙන පස්‌සමානො. නත්‌ථීති නිස්‌සායාති තං ‘‘නත්‌ථි කිඤ්‌චී’’ති පවත්‌තං සමාපත්‌තිං ආරම්‌මණං කත්‌වා. තරස්‌සු ඔඝන්‌ති තතො පභුති පවත්‌තාය විපස්‌සනාය යථානුරූපං චතුබ්‌බිධම්‌පි ඔඝං තරස්‌සු. කථාහීති කථංකථාහි. තණ්‌හක්‌ඛයං නත්‌තමහාභිපස්‌සාති රත්‌තින්‌දිවං නිබ්‌බානං විභූතං කත්‌වා පස්‌ස. එතෙනස්‌ස දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරං කථෙසි.
39. Idāni yasmā brāhmaṇo ākiñcaññāyatanalābhī tañca santampi nissayaṃ na jānāti. Tenassa bhagavā tañca nissayaṃ uttariñca niyyānapathaṃ dassento ‘‘ākiñcañña’’nti gāthamāha. Tattha pekkhamānoti taṃ ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ sato samāpajjitvā vuṭṭhahitvā ca aniccādivasena passamāno. Natthīti nissāyāti taṃ ‘‘natthi kiñcī’’ti pavattaṃ samāpattiṃ ārammaṇaṃ katvā. Tarassu oghanti tato pabhuti pavattāya vipassanāya yathānurūpaṃ catubbidhampi oghaṃ tarassu. Kathāhīti kathaṃkathāhi. Taṇhakkhayaṃ nattamahābhipassāti rattindivaṃ nibbānaṃ vibhūtaṃ katvā passa. Etenassa diṭṭhadhammasukhavihāraṃ kathesi.
නිද්‌දෙසෙ තඤ්‌ඤෙව විඤ්‌ඤාණං අභාවෙතීති ආකාසාලම්‌බණං කත්‌වා පවත්‌තමහග්‌ගතවිඤ්‌ඤාණං අභාවෙති අභාවං ගමෙති. විභාවෙතීති විවිධා අභාවං ගමෙති. අන්‌තරධාපෙතීති අදස්‌සනං ගමෙති. නත්‌ථි කිඤ්‌චීති පස්‌සතීති අන්‌තමසො භඞ්‌ගමත්‌තම්‌පිස්‌ස නත්‌ථීති පස්‌සති.
Niddese taññeva viññāṇaṃ abhāvetīti ākāsālambaṇaṃ katvā pavattamahaggataviññāṇaṃ abhāveti abhāvaṃ gameti. Vibhāvetīti vividhā abhāvaṃ gameti. Antaradhāpetīti adassanaṃ gameti. Natthi kiñcīti passatīti antamaso bhaṅgamattampissa natthīti passati.
40. ඉදානි ‘‘කාමෙ පහායා’’ති සුත්‌වා වික්‌ඛම්‌භනවසෙන අත්‌තනා පහීනෙ කාමෙ සම්‌පස්‌සමානො ‘‘සබ්‌බෙසූ’’ති ගාථමාහ. තත්‌ථ හිත්‌වා මඤ්‌ඤන්‌ති අඤ්‌ඤං තතො හෙට්‌ඨා ඡබ්‌බිධම්‌පි සමාපත්‌තිං හිත්‌වා. සඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛෙ පරමෙති සත්‌තසු සඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛෙසු උත්‌තමෙ ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනෙ. තිට්‌ඨෙ නු සො තත්‌ථ අනානුයායීති සො පුග්‌ගලො තත්‌ථ ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනබ්‍රහ්‌මලොකෙ අවිගච්‌ඡමානො තිට්‌ඨෙය්‍ය නූති පුච්‌ඡති.
40. Idāni ‘‘kāme pahāyā’’ti sutvā vikkhambhanavasena attanā pahīne kāme sampassamāno ‘‘sabbesū’’ti gāthamāha. Tattha hitvāmaññanti aññaṃ tato heṭṭhā chabbidhampi samāpattiṃ hitvā. Saññāvimokkhe parameti sattasu saññāvimokkhesu uttame ākiñcaññāyatane. Tiṭṭhe nu so tattha anānuyāyīti so puggalo tattha ākiñcaññāyatanabrahmaloke avigacchamāno tiṭṭheyya nūti pucchati.
නිද්‌දෙසෙ අවිච්‌චමානොති අවියුජ්‌ජමානො. අවිගච්‌ඡමානොති වියොගං අනාපජ්‌ජමානො. අනන්‌තරධායමානොති අන්‌තරධානං අනාපජ්‌ජමානො. අපරිහායමානොති අනන්‌තරා පරිහානං අනාපජ්‌ජමානො.
Niddese aviccamānoti aviyujjamāno. Avigacchamānoti viyogaṃ anāpajjamāno. Anantaradhāyamānoti antaradhānaṃ anāpajjamāno. Aparihāyamānoti anantarā parihānaṃ anāpajjamāno.
41-2. අථස්‌ස භගවා සට්‌ඨිකප්‌පසහස්‌සමත්‌තකංයෙව ඨානං අනුජානන්‌තො චතුත්‌ථං ගාථමාහ. එවං තස්‌ස තත්‌ථ ඨානං සුත්‌වා ඉදානිස්‌ස සස්‌සතුච්‌ඡෙදභාවං පුච්‌ඡන්‌තො ‘‘තිට්‌ඨෙ චෙ’’ති ගාථමාහ. තත්‌ථ පූගම්‌පි වස්‌සානන්‌ති අනෙකසඞ්‌ඛ්‍යම්‌පි වස්‌සානං, ගණනරාසින්‌ති අත්‌ථො. ‘‘පූගම්‌පි වස්‌සානී’’තිපි පාඨො. තත්‌ථ විභත්‌තිබ්‍යත්‌තයෙන සාමිවචනස්‌ස පච්‌චත්‌තවචනං කාතබ්‌බං, පූගන්‌ති වා එතස්‌ස බහූනීති අත්‌ථො වත්‌තබ්‌බො. ‘‘පූගානී’’ති වාපි පඨන්‌ති, පුරිමපාඨොයෙව සබ්‌බසුන්‌දරො. තත්‌ථෙව සො සීති සියා විමුත්‌තොති සො පුග්‌ගලො තත්‌ථෙවාකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනෙ නානාදුක්‌ඛෙහි විමුත්‌තො සීතිභාවප්‌පත්‌තො භවෙය්‍ය, නිබ්‌බානප්‌පත්‌තො සස්‌සතො හුත්‌වා තිට්‌ඨෙය්‍යාති අධිප්‌පායො. චවෙථ විඤ්‌ඤාණං තථාවිධස්‌සාති ‘‘උදාහු තථාවිධස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අනුපාදාය පරිනිබ්‌බායෙය්‍යා’’ති උච්‌ඡෙදං පුච්‌ඡති, ‘‘පටිසන්‌ධිග්‌ගහණත්‌ථං වාපි භවෙය්‍යා’’ති පටිසන්‌ධිම්‌පි තස්‌ස පුච්‌ඡති.
41-2. Athassa bhagavā saṭṭhikappasahassamattakaṃyeva ṭhānaṃ anujānanto catutthaṃ gāthamāha. Evaṃ tassa tattha ṭhānaṃ sutvā idānissa sassatucchedabhāvaṃ pucchanto ‘‘tiṭṭhe ce’’ti gāthamāha. Tattha pūgampi vassānanti anekasaṅkhyampi vassānaṃ, gaṇanarāsinti attho. ‘‘Pūgampi vassānī’’tipi pāṭho. Tattha vibhattibyattayena sāmivacanassa paccattavacanaṃ kātabbaṃ, pūganti vā etassa bahūnīti attho vattabbo. ‘‘Pūgānī’’ti vāpi paṭhanti, purimapāṭhoyeva sabbasundaro. Tattheva so sīti siyā vimuttoti so puggalo tatthevākiñcaññāyatane nānādukkhehi vimutto sītibhāvappatto bhaveyya, nibbānappatto sassato hutvā tiṭṭheyyāti adhippāyo. Cavetha viññāṇaṃ tathāvidhassāti ‘‘udāhu tathāvidhassa viññāṇaṃ anupādāya parinibbāyeyyā’’ti ucchedaṃ pucchati, ‘‘paṭisandhiggahaṇatthaṃ vāpi bhaveyyā’’ti paṭisandhimpi tassa pucchati.
තස්‌ස විඤ්‌ඤාණං චවෙය්‍යාති තස්‌ස ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනෙ උප්‌පන්‌නස්‌ස විඤ්‌ඤාණං චුතිං පාපුණෙය්‍ය. උච්‌ඡිජ්‌ජෙය්‍යාති උච්‌ඡෙදං භවෙය්‍ය. විනස්‌සෙය්‍යාති විනාසං පාපුණෙය්‍ය. න භවෙය්‍යාති අභාවං ගමෙය්‍ය. උපපන්‌නස්‌සාති පටිසන්‌ධිවසෙන උපපන්‌නස්‌ස.
Tassa viññāṇaṃ caveyyāti tassa ākiñcaññāyatane uppannassa viññāṇaṃ cutiṃ pāpuṇeyya. Ucchijjeyyāti ucchedaṃ bhaveyya. Vinasseyyāti vināsaṃ pāpuṇeyya. Na bhaveyyāti abhāvaṃ gameyya. Upapannassāti paṭisandhivasena upapannassa.
43. අථස්‌ස භගවා උච්‌ඡෙදසස්‌සතං අනුපගම්‌ම තත්‌ථුපපන්‌නස්‌ස අරියසාවකස්‌ස අනුපාදාය පරිනිබ්‌බානං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අච්‌චී යථා’’ති ගාථමාහ. තත්‌ථ අත්‌ථං පලෙතීති අත්‌ථං ගච්‌ඡති. න උපෙති සඞ්‌ඛන්‌ති ‘‘අසුකං නාම දිසං ගතො’’ති වොහාරං න ගච්‌ඡති. එවං මුනී නාමකායා විමුත්‌තොති එවං තත්‌ථ උප්‌පන්‌නො සෙක්‌ඛමුනි පකතියා පුබ්‌බෙව රූපකායා විමුත්‌තො, තත්‌ථ චතුත්‌ථමග්‌ගං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා ධම්‌මකායස්‌ස පරිඤ්‌ඤාතත්‌තා පුන නාමකායාපි විමුත්‌තො උභතොභාගවිමුත්‌තො ඛීණාසවො හුත්‌වා අනුපාදානිබ්‌බානසඞ්‌ඛාතං අත්‌ථං පලෙති න උපෙති සඞ්‌ඛං ‘‘ඛත්‌තියො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා’’ති එවමාදිකං.
43. Athassa bhagavā ucchedasassataṃ anupagamma tatthupapannassa ariyasāvakassa anupādāya parinibbānaṃ dassento ‘‘accī yathā’’ti gāthamāha. Tattha atthaṃ paletīti atthaṃ gacchati. Na upeti saṅkhanti ‘‘asukaṃ nāma disaṃ gato’’ti vohāraṃ na gacchati. Evaṃ munī nāmakāyā vimuttoti evaṃ tattha uppanno sekkhamuni pakatiyā pubbeva rūpakāyā vimutto, tattha catutthamaggaṃ nibbattetvā dhammakāyassa pariññātattā puna nāmakāyāpi vimutto ubhatobhāgavimutto khīṇāsavo hutvā anupādānibbānasaṅkhātaṃ atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ ‘‘khattiyo vā brāhmaṇo vā’’ti evamādikaṃ.
නිද්‌දෙසෙ ඛිත්‌තාති චලිතා. උක්‌ඛිත්‌තාති අතිචලිතා. නුන්‌නාති පප්‌ඵොටියා. පණුන්‌නාති දූරීකතා. ඛම්‌භිතාති පටික්‌කමාපිතා. වික්‌ඛම්‌භිතාති න සන්‌තිකෙ කතා.
Niddese khittāti calitā. Ukkhittāti aticalitā. Nunnāti papphoṭiyā. Paṇunnāti dūrīkatā. Khambhitāti paṭikkamāpitā. Vikkhambhitāti na santike katā.
44. ඉදානි ‘‘අත්‌ථං පලෙතී’’ති සුත්‌වා තස්‌ස යොනිසො අත්‌ථමසල්‌ලක්‌ඛෙන්‌තො ‘‘අත්‌ථඞ්‌ගතො සො’’ති ගාථමාහ. තස්‌සත්‌ථො – සො අත්‌ථඞ්‌ගතො උදාහු නත්‌ථි, උදාහු වෙ සස්‌සතියා සස්‌සතභාවෙන අරොගො අවිපරිණාමධම්‌මො සොති එවං තං මෙ මුනී සාධු බ්‍යාකරොහි. කිංකාරණා? තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්‌මොති.
44. Idāni ‘‘atthaṃ paletī’’ti sutvā tassa yoniso atthamasallakkhento ‘‘atthaṅgato so’’ti gāthamāha. Tassattho – so atthaṅgato udāhu natthi, udāhu ve sassatiyā sassatabhāvena arogo avipariṇāmadhammo soti evaṃ taṃ me munī sādhu byākarohi. Kiṃkāraṇā? Tathā hi te vidito esa dhammoti.
නිද්‌දෙසෙ නිරුද්‌ධොති නිරොධං පත්‌තො. උච්‌ඡින්‌නොති උච්‌ඡින්‌නසන්‌තානො. විනට්‌ඨොති විනාසං පත්‌තො.
Niddese niruddhoti nirodhaṃ patto. Ucchinnoti ucchinnasantāno. Vinaṭṭhoti vināsaṃ patto.
45. අථස්‌ස භගවා තථා අවත්‌තබ්‌බතං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අත්‌ථඞ්‌ගතස්‌සා’’ති ගාථමාහ. තත්‌ථ අත්‌ථඞ්‌ගතස්‌සාති අනුපාදාපරිනිබ්‌බුතස්‌ස. න පමාණමත්‌ථීති රූපාදිපමාණං නත්‌ථි. යෙන නං වජ්‌ජුන්‌ති යෙන රාගාදිනා නං වදෙය්‍යුං. සබ්‌බෙසු ධම්‌මෙසූති සබ්‌බෙසු ඛන්‌ධාදිධම්‌මෙසු.
45. Athassa bhagavā tathā avattabbataṃ dassento ‘‘atthaṅgatassā’’ti gāthamāha. Tattha atthaṅgatassāti anupādāparinibbutassa. Na pamāṇamatthīti rūpādipamāṇaṃ natthi. Yena naṃ vajjunti yena rāgādinā naṃ vadeyyuṃ. Sabbesu dhammesūti sabbesu khandhādidhammesu.
නිද්‌දෙසෙ අධිවචනානි චාති සිරිවඩ්‌ඪකො ධනවඩ්‌ඪකොතිආදයො හි වචනමත්‌තංයෙව අධිකාරං කත්‌වා පවත්‌තා අධිවචනා නාම. අධිවචනානං පථා අධිවචනපථා නාම. ‘‘අභිසඞ්‌ඛරොන්‌තීති ඛො, භික්‌ඛවෙ, තස්‌මා සඞ්‌ඛාරා’’ති (සං. නි. 3.79) එවං නිද්‌ධාරිත්‌වා සහෙතුකං කත්‌වා වුච්‌චමානා අභිලාපා නිරුත්‌ති නාම. නිරුත්‌තීනං පථා නිරුත්‌තිපථා නාම. ‘‘තක්‌කො විතක්‌කො සඞ්‌කප්‌පො’’ති (ධ. ස. 7) එවං තෙන තෙන පකාරෙන පඤ්‌ඤාපනතො පඤ්‌ඤත්‌ති නාම. පඤ්‌ඤත්‌තීනං පථා පඤ්‌ඤත්‌තිපථා (ධ. ස. අට්‌ඨ. 101-108) නාම. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ පාකටමෙව.
Niddese adhivacanāni cāti sirivaḍḍhako dhanavaḍḍhakotiādayo hi vacanamattaṃyeva adhikāraṃ katvā pavattā adhivacanā nāma. Adhivacanānaṃ pathā adhivacanapathā nāma. ‘‘Abhisaṅkharontīti kho, bhikkhave, tasmā saṅkhārā’’ti (saṃ. ni. 3.79) evaṃ niddhāritvā sahetukaṃ katvā vuccamānā abhilāpā nirutti nāma. Niruttīnaṃ pathā niruttipathā nāma. ‘‘Takko vitakko saṅkappo’’ti (dha. sa. 7) evaṃ tena tena pakārena paññāpanato paññatti nāma. Paññattīnaṃ pathā paññattipathā (dha. sa. aṭṭha. 101-108) nāma. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
එවං භගවා ඉදම්‌පි සුත්‌තං අරහත්‌තනිකූටෙනෙව දෙසෙසි, දෙසනාපරියොසානෙ ච වුත්‌තසදිසොව ධම්‌මාභිසමයො අහොසීති.
Evaṃ bhagavā idampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi, desanāpariyosāne ca vuttasadisova dhammābhisamayo ahosīti.
සද්‌ධම්‌මප්‌පජ්‌ජොතිකාය චූළනිද්‌දෙස-අට්‌ඨකථාය
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
උපසීවමාණවසුත්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Upasīvamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / චූළනිද්‌දෙසපාළි • Cūḷaniddesapāḷi
6. උපසීවමාණවපුච්‌ඡා • 6. Upasīvamāṇavapucchā
6. උපසීවමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො • 6. Upasīvamāṇavapucchāniddeso
