| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सुत्तनिपात-अट्ठकथा • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
६. उपसीवसुत्तवण्णना
6. Upasīvasuttavaṇṇanā
१०७६. एको अहन्ति उपसीवसुत्तं। तत्थ महन्तमोघन्ति महन्तं ओघं। अनिस्सितोति पुग्गलं वा धम्मं वा अनिस्सितो। नो विसहामीति न सक्कोमि। आरम्मणन्ति निस्सयं। यं निस्सितोति यं पुग्गलं वा धम्मं वा निस्सितो।
1076.Ekoahanti upasīvasuttaṃ. Tattha mahantamoghanti mahantaṃ oghaṃ. Anissitoti puggalaṃ vā dhammaṃ vā anissito. No visahāmīti na sakkomi. Ārammaṇanti nissayaṃ. Yaṃ nissitoti yaṃ puggalaṃ vā dhammaṃ vā nissito.
१०७७. इदानि यस्मा सो ब्राह्मणो आकिञ्चञ्ञायतनलाभी तञ्च सन्तम्पि निस्सयं न जानाति, तेनस्स भगवा तञ्च निस्सयं उत्तरि च निय्यानपथं दस्सेन्तो ‘‘आकिञ्चञ्ञ’’न्ति गाथमाह। तत्थ पेक्खमानोति तं आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्तिं सतो समापज्जित्वा वुट्ठहित्वा च अनिच्चादिवसेन पस्समानो। नत्थीति निस्सायाति तं ‘‘नत्थि किञ्ची’’ति पवत्तसमापत्तिं आरम्मणं कत्वा। तरस्सु ओघन्ति ततो पभुति पवत्ताय विपस्सनाय यथानुरूपं चतुब्बिधम्पि ओघं तरस्सु। कथाहीति कथंकथाहि। तण्हक्खयं नत्तमहाभिपस्साति रत्तिन्दिवं निब्बानं विभूतं कत्वा पस्स। एतेनस्स दिट्ठधम्मसुखविहारं कथेति।
1077. Idāni yasmā so brāhmaṇo ākiñcaññāyatanalābhī tañca santampi nissayaṃ na jānāti, tenassa bhagavā tañca nissayaṃ uttari ca niyyānapathaṃ dassento ‘‘ākiñcañña’’nti gāthamāha. Tattha pekkhamānoti taṃ ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ sato samāpajjitvā vuṭṭhahitvā ca aniccādivasena passamāno. Natthīti nissāyāti taṃ ‘‘natthi kiñcī’’ti pavattasamāpattiṃ ārammaṇaṃ katvā. Tarassu oghanti tato pabhuti pavattāya vipassanāya yathānurūpaṃ catubbidhampi oghaṃ tarassu. Kathāhīti kathaṃkathāhi. Taṇhakkhayaṃ nattamahābhipassāti rattindivaṃ nibbānaṃ vibhūtaṃ katvā passa. Etenassa diṭṭhadhammasukhavihāraṃ katheti.
१०७८-९. इदानि ‘‘कामे पहाया’’ति सुत्वा विक्खम्भनवसेन अत्तना पहीने कामे सम्पस्समानो ‘‘सब्बेसू’’ति गाथमाह। तत्थ हित्वा मञ्ञन्ति अञ्ञं ततो हेट्ठा छब्बिधम्पि समापत्तिं हित्वा। सञ्ञाविमोक्खे परमेति सत्तसु सञ्ञाविमोक्खेसु उत्तमे आकिञ्चञ्ञायतने। तिट्ठे नु सो तत्थ अनानुयायीति सो पुग्गलो तत्थ आकिञ्चञ्ञायतनब्रह्मलोके अविगच्छमानो तिट्ठेय्य नूति पुच्छति। अथस्स भगवा सट्ठिकप्पसहस्समत्तंयेव ठानं अनुजानन्तो ततियगाथमाह।
1078-9. Idāni ‘‘kāme pahāyā’’ti sutvā vikkhambhanavasena attanā pahīne kāme sampassamāno ‘‘sabbesū’’ti gāthamāha. Tattha hitvā maññanti aññaṃ tato heṭṭhā chabbidhampi samāpattiṃ hitvā. Saññāvimokkhe parameti sattasu saññāvimokkhesu uttame ākiñcaññāyatane. Tiṭṭhe nuso tattha anānuyāyīti so puggalo tattha ākiñcaññāyatanabrahmaloke avigacchamāno tiṭṭheyya nūti pucchati. Athassa bhagavā saṭṭhikappasahassamattaṃyeva ṭhānaṃ anujānanto tatiyagāthamāha.
१०८०. एवं तस्स तत्थ ठानं सुत्वा इदानिस्स सस्सतुच्छेदभावं पुच्छन्तो ‘‘तिट्ठे चे’’ति गाथमाह। तत्थ पूगम्पि वस्सानन्ति अनेकसङ्ख्यम्पि वस्सानं, गणरासिन्ति अत्थो। ‘‘पूगम्पि वस्सानी’’तिपि पाठो, तत्थ विभत्तिब्यत्तयेन सामिवचनस्स पच्चत्तवचनं कत्तब्बं, पूगन्ति वा एतस्स बहूनीति अत्थो वत्तब्बो। ‘‘पूगानी’’ति वापि पठन्ति, पुरिमपाठोयेव सब्बसुन्दरो। तत्थेव सो सीति सिया विमुत्तोति सो पुग्गलो तत्थेवाकिञ्चञ्ञायतने नानादुक्खेहि विमुत्तो सीतिभावप्पत्तो भवेय्य, निब्बानप्पत्तो सस्सतो हुत्वा तिट्ठेय्याति अधिप्पायो। चवेथ विञ्ञाणं तथाविधस्साति उदाहु तथाविधस्स विञ्ञाणं अनुपादाय परिनिब्बायेय्याति उच्छेदं पुच्छति, पटिसन्धिग्गहणत्थं वापि भवेय्याति पटिसन्धिम्पि तस्स पुच्छति।
1080. Evaṃ tassa tattha ṭhānaṃ sutvā idānissa sassatucchedabhāvaṃ pucchanto ‘‘tiṭṭhe ce’’ti gāthamāha. Tattha pūgampi vassānanti anekasaṅkhyampi vassānaṃ, gaṇarāsinti attho. ‘‘Pūgampi vassānī’’tipi pāṭho, tattha vibhattibyattayena sāmivacanassa paccattavacanaṃ kattabbaṃ, pūganti vā etassa bahūnīti attho vattabbo. ‘‘Pūgānī’’ti vāpi paṭhanti, purimapāṭhoyeva sabbasundaro. Tattheva so sīti siyā vimuttoti so puggalo tatthevākiñcaññāyatane nānādukkhehi vimutto sītibhāvappatto bhaveyya, nibbānappatto sassato hutvā tiṭṭheyyāti adhippāyo. Cavetha viññāṇaṃ tathāvidhassāti udāhu tathāvidhassa viññāṇaṃ anupādāya parinibbāyeyyāti ucchedaṃ pucchati, paṭisandhiggahaṇatthaṃ vāpi bhaveyyāti paṭisandhimpi tassa pucchati.
१०८१. अथस्स भगवा उच्छेदसस्सतं अनुपगम्म तत्थ उप्पन्नस्स अरियसावकस्स अनुपादाय परिनिब्बानं दस्सेन्तो ‘‘अच्ची यथा’’ति गाथमाह। तत्थ अत्थं पलेतीति अत्थं गच्छति। न उपेति सङ्खन्ति ‘‘असुकं नाम दिसं गतो’’ति वोहारं न गच्छति। एवं मुनी नामकाया विमुत्तोति एवं तत्थ उप्पन्नो सेक्खमुनि पकतिया पुब्बेव रूपकाया विमुत्तो तत्थ चतुत्थमग्गं निब्बत्तेत्वा धम्मकायस्स परिञ्ञातत्ता पुन नामकायापि विमुत्तो उभतोभागविमुत्तो खीणासवो हुत्वा अनुपादापरिनिब्बानसङ्खातं अत्थं पलेति, न उपेति सङ्खं ‘‘खत्तियो वा ब्राह्मणो वा’’ति एवमादिकं।
1081. Athassa bhagavā ucchedasassataṃ anupagamma tattha uppannassa ariyasāvakassa anupādāya parinibbānaṃ dassento ‘‘accī yathā’’ti gāthamāha. Tattha atthaṃ paletīti atthaṃ gacchati. Na upeti saṅkhanti ‘‘asukaṃ nāma disaṃ gato’’ti vohāraṃ na gacchati. Evaṃ munī nāmakāyā vimuttoti evaṃ tattha uppanno sekkhamuni pakatiyā pubbeva rūpakāyā vimutto tattha catutthamaggaṃ nibbattetvā dhammakāyassa pariññātattā puna nāmakāyāpi vimutto ubhatobhāgavimutto khīṇāsavo hutvā anupādāparinibbānasaṅkhātaṃ atthaṃ paleti, na upeti saṅkhaṃ ‘‘khattiyo vā brāhmaṇo vā’’ti evamādikaṃ.
१०८२. इदानि ‘‘अत्थं पलेती’’ति सुत्वा तस्स योनिसो अत्थं असल्लक्खेन्तो ‘‘अत्थङ्गतो सो’’ति गाथमाह। तस्सत्थो – सो अत्थङ्गतो उदाहु नत्थि, उदाहु वे सस्सतिया सस्सतभावेन अरोगो अविपरिणामधम्मो सोति एवं तं मे मुनी साधु वियाकरोहि। किं कारणं? तथा हि ते विदितो एस धम्मोति।
1082. Idāni ‘‘atthaṃ paletī’’ti sutvā tassa yoniso atthaṃ asallakkhento ‘‘atthaṅgato so’’ti gāthamāha. Tassattho – so atthaṅgato udāhu natthi, udāhu ve sassatiyā sassatabhāvena arogo avipariṇāmadhammo soti evaṃ taṃ me munī sādhu viyākarohi. Kiṃ kāraṇaṃ? Tathā hi te vidito esa dhammoti.
१०८३. अथस्स भगवा तथा अवत्तब्बतं दस्सेन्तो ‘‘अत्थङ्गतस्सा’’ति गाथमाह। तत्थ अत्थङ्गतस्साति अनुपादापरिनिब्बुतस्स। न पमाणमत्थीति रूपादिप्पमाणं नत्थि। येन नं वज्जुन्ति येन रागादिना नं वदेय्युं। सब्बेसु धम्मेसूति सब्बेसु खन्धादिधम्मेसु। सेसं सब्बत्थ पाकटमेव।
1083. Athassa bhagavā tathā avattabbataṃ dassento ‘‘atthaṅgatassā’’ti gāthamāha. Tattha atthaṅgatassāti anupādāparinibbutassa. Na pamāṇamatthīti rūpādippamāṇaṃ natthi. Yena naṃ vajjunti yena rāgādinā naṃ vadeyyuṃ. Sabbesu dhammesūti sabbesu khandhādidhammesu. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
एवं भगवा इमं सुत्तं अरहत्तनिकूटेनेव देसेसि। देसनापरियोसाने च वुत्तसदिसो एव धम्माभिसमयो अहोसीति।
Evaṃ bhagavā imaṃ suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi. Desanāpariyosāne ca vuttasadiso eva dhammābhisamayo ahosīti.
परमत्थजोतिकाय खुद्दक-अट्ठकथाय
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
सुत्तनिपात-अट्ठकथाय उपसीवसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Suttanipāta-aṭṭhakathāya upasīvasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / सुत्तनिपातपाळि • Suttanipātapāḷi / ६. उपसीवमाणवपुच्छा • 6. Upasīvamāṇavapucchā
