Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā |
౯. ఉపాతిధావన్తిసుత్తవణ్ణనా
9. Upātidhāvantisuttavaṇṇanā
౫౯. నవమే రత్తన్ధకారతిమిసాయన్తి రత్తియం అన్ధకారే మహాతిమిసాయం. రత్తీపి హి అన్ధకారవిరహితా హోతి, యా పుణ్ణమాయ రత్తి జుణ్హోభాసితా. అన్ధకారోపి ‘‘తిమిసా’’తి న వత్తబ్బో హోతి అబ్భమహికాదిఉపక్కిలేసవిరహితే దేవే. మహన్ధకారో హి ‘‘తిమిసా’’తి వుచ్చతి. అయం పన అమావసీ రత్తి దేవో చ మేఘపటలసఞ్ఛన్నో. తేన వుత్తం – ‘‘రత్తన్ధకారతిమిసాయన్తి రత్తియా అన్ధకారే మహాతిమిసాయ’’న్తి. అబ్భోకాసేతి అప్పటిచ్ఛన్నే ఓకాసే విహారఙ్గణే. తేలప్పదీపేసు ఝాయమానేసూతి తేలపజ్జోతేసు జలమానేసు.
59. Navame rattandhakāratimisāyanti rattiyaṃ andhakāre mahātimisāyaṃ. Rattīpi hi andhakāravirahitā hoti, yā puṇṇamāya ratti juṇhobhāsitā. Andhakāropi ‘‘timisā’’ti na vattabbo hoti abbhamahikādiupakkilesavirahite deve. Mahandhakāro hi ‘‘timisā’’ti vuccati. Ayaṃ pana amāvasī ratti devo ca meghapaṭalasañchanno. Tena vuttaṃ – ‘‘rattandhakāratimisāyanti rattiyā andhakāre mahātimisāya’’nti. Abbhokāseti appaṭicchanne okāse vihāraṅgaṇe. Telappadīpesu jhāyamānesūti telapajjotesu jalamānesu.
నను చ భగవతో బ్యామప్పభా పకతియా బ్యామమత్తప్పదేసం అభిబ్యాపేత్వా చన్దిమసూరియాలోకం అభిభవిత్వా ఘనబహలం బుద్ధాలోకం విస్సజ్జేన్తీ అన్ధకారం విధమిత్వా తిట్ఠతి, కాయప్పభాపి నీలపీతాదివసేన ఛబ్బణ్ణఘనబుద్ధరస్మియో విస్సజ్జేత్వా పకతియావ సమన్తతో అసీతిహత్థప్పదేసం ఓభాసేన్తీ తిట్ఠతి, ఏవం బుద్ధాలోకేనేవ ఏకోభాసభూతే భగవతో నిసిన్నోకాసే పదీపకరణే కిచ్చం నత్థీతి? సచ్చం నత్థి, తథాపి పుఞ్ఞత్థికా ఉపాసకా భగవతో భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ పూజాకరణత్థం దేవసికం తేలప్పదీపం ఉపట్ఠపేన్తి. తథా హి వుత్తం – సామఞ్ఞఫలేపి ‘‘ఏతే మణ్డలమాలే దీపా ఝాయన్తీ’’తి (దీ॰ ని॰ ౧.౧౫౯). ‘‘రత్తన్ధకారతిమిసాయ’’న్తి ఇదమ్పి తస్సా రత్తియా సభావకిత్తనత్థం వుత్తం, న పన భగవతో నిసిన్నోకాసస్స అన్ధకారభావతో. పూజాకరణత్థమేవ హి తదాపి ఉపాసకేహి పదీపా కారితా.
Nanu ca bhagavato byāmappabhā pakatiyā byāmamattappadesaṃ abhibyāpetvā candimasūriyālokaṃ abhibhavitvā ghanabahalaṃ buddhālokaṃ vissajjentī andhakāraṃ vidhamitvā tiṭṭhati, kāyappabhāpi nīlapītādivasena chabbaṇṇaghanabuddharasmiyo vissajjetvā pakatiyāva samantato asītihatthappadesaṃ obhāsentī tiṭṭhati, evaṃ buddhālokeneva ekobhāsabhūte bhagavato nisinnokāse padīpakaraṇe kiccaṃ natthīti? Saccaṃ natthi, tathāpi puññatthikā upāsakā bhagavato bhikkhusaṅghassa ca pūjākaraṇatthaṃ devasikaṃ telappadīpaṃ upaṭṭhapenti. Tathā hi vuttaṃ – sāmaññaphalepi ‘‘ete maṇḍalamāle dīpā jhāyantī’’ti (dī. ni. 1.159). ‘‘Rattandhakāratimisāya’’nti idampi tassā rattiyā sabhāvakittanatthaṃ vuttaṃ, na pana bhagavato nisinnokāsassa andhakārabhāvato. Pūjākaraṇatthameva hi tadāpi upāsakehi padīpā kāritā.
తస్మిఞ్హి దివసే సావత్థివాసినో బహూ ఉపాసకా పాతోవ సరీరపటిజగ్గనం కత్వా విహారం గన్త్వా ఉపోసథఙ్గాని సమాదియిత్వా బుద్ధప్పముఖం భిక్ఖుసఙ్ఘం నిమన్తేత్వా నగరం పవిసిత్వా మహాదానాని పవత్తేత్వా భగవన్తం భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ అనుగన్త్వా నివత్తిత్వా అత్తనో అత్తనో గేహాని గన్త్వా సయమ్పి పరిభుఞ్జిత్వా సుద్ధవత్థనివత్థా సుద్ధుత్తరాసఙ్గా గన్ధమాలాదిహత్థా విహారం గన్త్వా భగవన్తం పూజేత్వా కేచి మనోభావనీయే భిక్ఖూ పయిరుపాసన్తా కేచి యోనిసోమనసికరోన్తా దివసభాగం వీతినామేసుం. తే సాయన్హసమయే భగవతో సన్తికే ధమ్మం సుత్వా సత్థరి ధమ్మసభామణ్డపతో పట్ఠాయ గన్ధకుటిసమీపే అజ్ఝోకాసే పఞ్ఞత్తవరబుద్ధాసనే నిసిన్నే, భిక్ఖుసఙ్ఘే చ భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పయిరుపాసన్తే ఉపోసథవిసోధనత్థఞ్చేవ యోనిసోమనసికారపరిబ్రూహనత్థఞ్చ నగరం అగన్త్వా విహారేయేవ వసితుకామా ఓహీయింసు. అథ తే భగవతో భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ పూజాకరణత్థం బహూ తేలప్పదీపే ఆరోపేత్వా సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ అఞ్జలిం కత్వా భిక్ఖూనం పరియన్తే నిసిన్నా కథం సముట్ఠాపేసుం, ‘‘భన్తే, ఇమే తిత్థియా నానావిధాని దిట్ఠిగతాని అభినివిస్స వోహరన్తి, తథా వోహరన్తా చ కదాచి సస్సతం, కదాచి అసస్సతం, ఉచ్ఛేదాదీసు అఞ్ఞతరన్తి ఏకస్మింయేవ అట్ఠత్వా నవనవాని దిట్ఠిగతాని ‘ఇదమేవ సచ్చం మోఘమఞ్ఞ’న్తి పగ్గయ్హ తిట్ఠన్తి ఉమ్మత్తకసదిసా, తేసం తథా అభినివిట్ఠానం కా గతి, కో అభిసమ్పరాయో’’తి. తేన చ సమయేన బహూ పటఙ్గపాణకా పతన్తా పతన్తా తేసు తేలప్పదీపేసు నిపతన్తి. తేన వుత్తం – ‘‘తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా అధిపాతకా’’తిఆది.
Tasmiñhi divase sāvatthivāsino bahū upāsakā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā vihāraṃ gantvā uposathaṅgāni samādiyitvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā nagaraṃ pavisitvā mahādānāni pavattetvā bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca anugantvā nivattitvā attano attano gehāni gantvā sayampi paribhuñjitvā suddhavatthanivatthā suddhuttarāsaṅgā gandhamālādihatthā vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ pūjetvā keci manobhāvanīye bhikkhū payirupāsantā keci yonisomanasikarontā divasabhāgaṃ vītināmesuṃ. Te sāyanhasamaye bhagavato santike dhammaṃ sutvā satthari dhammasabhāmaṇḍapato paṭṭhāya gandhakuṭisamīpe ajjhokāse paññattavarabuddhāsane nisinne, bhikkhusaṅghe ca bhagavantaṃ upasaṅkamitvā payirupāsante uposathavisodhanatthañceva yonisomanasikāraparibrūhanatthañca nagaraṃ agantvā vihāreyeva vasitukāmā ohīyiṃsu. Atha te bhagavato bhikkhusaṅghassa ca pūjākaraṇatthaṃ bahū telappadīpe āropetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā bhikkhusaṅghassa ca añjaliṃ katvā bhikkhūnaṃ pariyante nisinnā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ, ‘‘bhante, ime titthiyā nānāvidhāni diṭṭhigatāni abhinivissa voharanti, tathā voharantā ca kadāci sassataṃ, kadāci asassataṃ, ucchedādīsu aññataranti ekasmiṃyeva aṭṭhatvā navanavāni diṭṭhigatāni ‘idameva saccaṃ moghamañña’nti paggayha tiṭṭhanti ummattakasadisā, tesaṃ tathā abhiniviṭṭhānaṃ kā gati, ko abhisamparāyo’’ti. Tena ca samayena bahū paṭaṅgapāṇakā patantā patantā tesu telappadīpesu nipatanti. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena sambahulā adhipātakā’’tiādi.
తత్థ అధిపాతకాతి పటఙ్గపాణకా, యే ‘‘సలభా’’తిపి వుచ్చన్తి. తే హి దీపసిఖం అధిపతనతో ‘‘అధిపాతకా’’తి అధిప్పేతా. ఆపాతపరిపాతన్తి ఆపాతం పరిపాతం, ఆపతిత్వా ఆపతిత్వా పరిపతిత్వా పరిపతిత్వా, అభిముఖపాతఞ్చేవ పరిబ్భమిత్వా పాతఞ్చ కత్వాతి అత్థో. ‘‘ఆపాథే పరిపాత’’న్తి కేచి పఠన్తి, ఆపాథే పదీపస్స అత్తనో ఆపాథగమనే సతి పరిపతిత్వా పరిపతిత్వాతి అత్థో. అనయన్తి అవడ్ఢిం దుక్ఖం. బ్యసనన్తి వినాసం. పురిమపదేన హి మరణమత్తం దుక్ఖం, పచ్ఛిమపదేన మరణం తేసం దీపేతి. తత్థ కేచి పాణకా సహ పతనేన మరింసు, కేచి మరణమత్తం దుక్ఖం ఆపజ్జింసు.
Tattha adhipātakāti paṭaṅgapāṇakā, ye ‘‘salabhā’’tipi vuccanti. Te hi dīpasikhaṃ adhipatanato ‘‘adhipātakā’’ti adhippetā. Āpātaparipātanti āpātaṃ paripātaṃ, āpatitvā āpatitvā paripatitvā paripatitvā, abhimukhapātañceva paribbhamitvā pātañca katvāti attho. ‘‘Āpāthe paripāta’’nti keci paṭhanti, āpāthe padīpassa attano āpāthagamane sati paripatitvā paripatitvāti attho. Anayanti avaḍḍhiṃ dukkhaṃ. Byasananti vināsaṃ. Purimapadena hi maraṇamattaṃ dukkhaṃ, pacchimapadena maraṇaṃ tesaṃ dīpeti. Tattha keci pāṇakā saha patanena mariṃsu, keci maraṇamattaṃ dukkhaṃ āpajjiṃsu.
ఏతమత్థం విదిత్వాతి ఏతం అధిపాతకపాణకానం అత్తహితం అజానన్తానం అత్తుపక్కమవసేన నిరత్థకబ్యసనాపత్తిం విదిత్వా తేసం వియ దిట్ఠిగతికానం దిట్ఠాభినివేసేన అనయబ్యసనాపత్తిదీపకం ఇమం ఉదానం ఉదానేసి.
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ adhipātakapāṇakānaṃ attahitaṃ ajānantānaṃ attupakkamavasena niratthakabyasanāpattiṃ viditvā tesaṃ viya diṭṭhigatikānaṃ diṭṭhābhinivesena anayabyasanāpattidīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
తత్థ ఉపాతిధావన్తి న సారమేన్తీతి సీలసమాధిపఞ్ఞావిముత్తిఆదిభేదం సారం న ఏన్తి, చతుసచ్చాభిసమయవసేన న అధిగచ్ఛన్తి. తస్మిం పన సఉపాయే సారే తిట్ఠన్తేయేవ విముత్తాభిలాసాయ తం ఉపేన్తా వియ హుత్వాపి దిట్ఠివిపల్లాసేన అతిధావన్తి అతిక్కమిత్వా గచ్ఛన్తి, పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధే ‘‘నిచ్చం సుభం సుఖం అత్తా’’తి అభినివిసిత్వా గణ్హన్తాతి అత్థో. నవం నవం బన్ధనం బ్రూహయన్తీతి తథా గణ్హన్తా చ తణ్హాదిట్ఠిసఙ్ఖాతం నవం నవం బన్ధనం బ్రూహయన్తి వడ్ఢయన్తి. పతన్తి పజ్జోతమివాధిపాతకా, దిట్ఠే సుతే ఇతిహేకే నివిట్ఠాతి ఏవం తణ్హాదిట్ఠిబన్ధనేహి బద్ధత్తా ఏకే సమణబ్రాహ్మణా దిట్ఠే అత్తనా చక్ఖువిఞ్ఞాణేన దిట్ఠిదస్సనేనేవ వా దిట్ఠే అనుస్సవూపలబ్భమత్తేనేవ చ సుతే ‘‘ఇతిహ ఏకన్తతో ఏవమేత’’న్తి నివిట్ఠా దిట్ఠాభినివేసేన ‘‘సస్సత’’న్తిఆదినా అభినివిట్ఠా, ఏకన్తహితం వా నిస్సరణం అజానన్తా రాగాదీహి ఏకాదసహి అగ్గీహి ఆదిత్తం భవత్తయసఙ్ఖాతం అఙ్గారకాసుంయేవ ఇమే వియ అధిపాతకా ఇమం పజ్జోతం పతన్తి, న తతో సీసం ఉక్ఖిపితుం సక్కోన్తీతి అత్థో.
Tattha upātidhāvanti na sāramentīti sīlasamādhipaññāvimuttiādibhedaṃ sāraṃ na enti, catusaccābhisamayavasena na adhigacchanti. Tasmiṃ pana saupāye sāre tiṭṭhanteyeva vimuttābhilāsāya taṃ upentā viya hutvāpi diṭṭhivipallāsena atidhāvanti atikkamitvā gacchanti, pañcupādānakkhandhe ‘‘niccaṃ subhaṃ sukhaṃ attā’’ti abhinivisitvā gaṇhantāti attho. Navaṃ navaṃ bandhanaṃ brūhayantīti tathā gaṇhantā ca taṇhādiṭṭhisaṅkhātaṃ navaṃ navaṃ bandhanaṃ brūhayanti vaḍḍhayanti. Patanti pajjotamivādhipātakā, diṭṭhe sute itiheke niviṭṭhāti evaṃ taṇhādiṭṭhibandhanehi baddhattā eke samaṇabrāhmaṇā diṭṭhe attanā cakkhuviññāṇena diṭṭhidassaneneva vā diṭṭhe anussavūpalabbhamatteneva ca sute ‘‘itiha ekantato evameta’’nti niviṭṭhā diṭṭhābhinivesena ‘‘sassata’’ntiādinā abhiniviṭṭhā, ekantahitaṃ vā nissaraṇaṃ ajānantā rāgādīhi ekādasahi aggīhi ādittaṃ bhavattayasaṅkhātaṃ aṅgārakāsuṃyeva ime viya adhipātakā imaṃ pajjotaṃ patanti, na tato sīsaṃ ukkhipituṃ sakkontīti attho.
నవమసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౯. ఉపాతిధావన్తిసుత్తం • 9. Upātidhāvantisuttaṃ