| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi |
๒. อุปวานเตฺถรอปทานํ
2. Upavānattheraapadānaṃ
๕๒.
52.
‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;
‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammāna pāragū;
ชลิตฺวา อคฺคิกฺขโนฺธว, สมฺพุโทฺธ ปรินิพฺพุโตฯ
Jalitvā aggikkhandhova, sambuddho parinibbuto.
๕๓.
53.
‘‘มหาชนา สมาคมฺม, ปูชยิตฺวา ตถาคตํ;
‘‘Mahājanā samāgamma, pūjayitvā tathāgataṃ;
จิตํ กตฺวาน สุกตํ, สรีรํ อภิโรปยุํฯ
Citaṃ katvāna sukataṃ, sarīraṃ abhiropayuṃ.
๕๔.
54.
‘‘สรีรกิจฺจํ กตฺวาน, ธาตุํ ตตฺถ สมานยุํ;
‘‘Sarīrakiccaṃ katvāna, dhātuṃ tattha samānayuṃ;
สเทวมานุสา สเพฺพ, พุทฺธถูปํ อกํสุ เตฯ
Sadevamānusā sabbe, buddhathūpaṃ akaṃsu te.
๕๕.
55.
‘‘ปฐมา กญฺจนมยา, ทุติยาสิ มณีมยา;
‘‘Paṭhamā kañcanamayā, dutiyāsi maṇīmayā;
ตติยา รูปิยมยา, จตุตฺถี ผลิกามยาฯ
Tatiyā rūpiyamayā, catutthī phalikāmayā.
๕๖.
56.
ฉฎฺฐา มสารคลฺลสฺส, สพฺพรตนมยูปริฯ
Chaṭṭhā masāragallassa, sabbaratanamayūpari.
๕๗.
57.
‘‘ชงฺฆา มณิมยา อาสิ, เวทิกา รตนมยา;
‘‘Jaṅghā maṇimayā āsi, vedikā ratanamayā;
สพฺพโสณฺณมโย ถูโป, อุทฺธํ โยชนมุคฺคโตฯ
Sabbasoṇṇamayo thūpo, uddhaṃ yojanamuggato.
๕๘.
58.
‘‘เทวา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
‘‘Devā tattha samāgantvā, ekato mantayuṃ tadā;
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโนฯ
Mayampi thūpaṃ kassāma, lokanāthassa tādino.
๕๙.
59.
‘‘ธาตุ อาเวณิกา นตฺถิ, สรีรํ เอกปิณฺฑิตํ;
‘‘Dhātu āveṇikā natthi, sarīraṃ ekapiṇḍitaṃ;
อิมมฺหิ พุทฺธถูปมฺหิ, กสฺสาม กญฺจุกํ มยํฯ
Imamhi buddhathūpamhi, kassāma kañcukaṃ mayaṃ.
๖๐.
60.
ถูโป ทฺวิโยชนุเพฺพโธ, ติมิรํ พฺยปหนฺติ โสฯ
Thūpo dviyojanubbedho, timiraṃ byapahanti so.
๖๑.
61.
‘‘นาคา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
‘‘Nāgā tattha samāgantvā, ekato mantayuṃ tadā;
มนุสฺสา เจว เทวา จ, พุทฺธถูปํ อกํสุ เตฯ
Manussā ceva devā ca, buddhathūpaṃ akaṃsu te.
๖๒.
62.
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโนฯ
Mayampi thūpaṃ kassāma, lokanāthassa tādino.
๖๓.
63.
‘‘อินฺทนีลํ มหานีลํ, อโถ โชติรสํ มณิํ;
‘‘Indanīlaṃ mahānīlaṃ, atho jotirasaṃ maṇiṃ;
เอกโต สนฺนิปาเตตฺวา, พุทฺธถูปํ อฉาทยุํฯ
Ekato sannipātetvā, buddhathūpaṃ achādayuṃ.
๖๔.
64.
‘‘สพฺพํ มณิมยํ อาสิ, ตาวตา พุทฺธเจติยํ;
‘‘Sabbaṃ maṇimayaṃ āsi, tāvatā buddhacetiyaṃ;
๖๕.
65.
‘‘ครุฬา จ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
‘‘Garuḷā ca samāgantvā, ekato mantayuṃ tadā;
มนุสฺสา เทวา นาคา จ, พุทฺธถูปํ อกํสุ เตฯ
Manussā devā nāgā ca, buddhathūpaṃ akaṃsu te.
๖๖.
66.
‘‘‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห, อปฺปมตฺตา สเทวกา;
‘‘‘Mā no pamattā assumha, appamattā sadevakā;
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโน’ฯ
Mayampi thūpaṃ kassāma, lokanāthassa tādino’.
๖๗.
67.
โยชนํ เตปิ วเฑฺฒสุํ, อายตํ พุทฺธเจติยํฯ
Yojanaṃ tepi vaḍḍhesuṃ, āyataṃ buddhacetiyaṃ.
๖๘.
68.
‘‘จตุโยชนมุพฺพิโทฺธ, พุทฺธถูโป วิโรจติ;
‘‘Catuyojanamubbiddho, buddhathūpo virocati;
โอภาเสติ ทิสา สพฺพา, สตรํสีว อุคฺคโตฯ
Obhāseti disā sabbā, sataraṃsīva uggato.
๖๙.
69.
‘‘กุมฺภณฺฑา จ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
‘‘Kumbhaṇḍā ca samāgantvā, ekato mantayuṃ tadā;
มนุสฺสา เจว เทวา จ, นาคา จ ครุฬา ตถาฯ
Manussā ceva devā ca, nāgā ca garuḷā tathā.
ปเจฺจกํ พุทฺธเสฎฺฐสฺส, อกํสุ ถูปมุตฺตมํฯ
Paccekaṃ buddhaseṭṭhassa, akaṃsu thūpamuttamaṃ.
๗๐.
70.
‘‘‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห, อปฺปมตฺตา สเทวกา;
‘‘‘Mā no pamattā assumha, appamattā sadevakā;
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโน;
Mayampi thūpaṃ kassāma, lokanāthassa tādino;
รตเนหิ ฉาเทสฺสาม, อายตํ พุทฺธเจติยํ’ฯ
Ratanehi chādessāma, āyataṃ buddhacetiyaṃ’.
๗๑.
71.
‘‘โยชนํ เตปิ วเฑฺฒสุํ, อายตํ พุทฺธเจติยํ;
‘‘Yojanaṃ tepi vaḍḍhesuṃ, āyataṃ buddhacetiyaṃ;
ปญฺจโยชนมุพฺพิโทฺธ, ถูโป โอภาสเต ตทาฯ
Pañcayojanamubbiddho, thūpo obhāsate tadā.
๗๒.
72.
‘‘ยกฺขา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
‘‘Yakkhā tattha samāgantvā, ekato mantayuṃ tadā;
มนุสฺสา เทวา นาคา จ, ครุฬา กุมฺภอณฺฑกาฯ
Manussā devā nāgā ca, garuḷā kumbhaaṇḍakā.
๗๓.
73.
‘‘ปเจฺจกํ พุทฺธเสฎฺฐสฺส, อกํสุ ถูปมุตฺตมํ;
‘‘Paccekaṃ buddhaseṭṭhassa, akaṃsu thūpamuttamaṃ;
‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห, อปฺปมตฺตา สเทวกาฯ
‘Mā no pamattā assumha, appamattā sadevakā.
๗๔.
74.
‘‘‘มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโน;
‘‘‘Mayampi thūpaṃ kassāma, lokanāthassa tādino;
ผลิกาหิ ฉาเทสฺสาม, อายตํ พุทฺธเจติยํ’ฯ
Phalikāhi chādessāma, āyataṃ buddhacetiyaṃ’.
๗๕.
75.
‘‘โยชนํ เตปิ วเฑฺฒสุํ, อายตํ พุทฺธเจติยํ;
‘‘Yojanaṃ tepi vaḍḍhesuṃ, āyataṃ buddhacetiyaṃ;
ฉ โยชนานิ อุพฺพิโทฺธ, ถูโป โอภาสเต ตทาฯ
Cha yojanāni ubbiddho, thūpo obhāsate tadā.
๗๖.
76.
‘‘คนฺธพฺพา จ สมาคนฺตฺวา, เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
‘‘Gandhabbā ca samāgantvā, ekato mantayuṃ tadā;
‘มนุชา เทวตา นาคา, ครุฬา กุมฺภยกฺขกาฯ
‘Manujā devatā nāgā, garuḷā kumbhayakkhakā.
๗๗.
77.
‘‘‘สเพฺพกํสุ พุทฺธถูปํ, มยเมตฺถ อการกา;
‘‘‘Sabbekaṃsu buddhathūpaṃ, mayamettha akārakā;
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม, โลกนาถสฺส ตาทิโน’ฯ
Mayampi thūpaṃ kassāma, lokanāthassa tādino’.
๗๘.
78.
‘‘เวทิโย สตฺต กตฺวาน, ฉตฺตมาโรปยิํสุ เต;
‘‘Vediyo satta katvāna, chattamāropayiṃsu te;
สพฺพโสณฺณมยํ ถูปํ, คนฺธพฺพา การยุํ ตทาฯ
Sabbasoṇṇamayaṃ thūpaṃ, gandhabbā kārayuṃ tadā.
๗๙.
79.
‘‘สตฺตโยชนมุพฺพิโทฺธ, ถูโป โอภาสเต ตทา;
‘‘Sattayojanamubbiddho, thūpo obhāsate tadā;
๘๐.
80.
‘‘อภิโภนฺติ น ตสฺสาภา, จนฺทสูรา สตารกา;
‘‘Abhibhonti na tassābhā, candasūrā satārakā;
สมนฺตา โยชนสเต, ปทีโปปิ น ปชฺชลิฯ
Samantā yojanasate, padīpopi na pajjali.
๘๑.
81.
‘‘เตน กาเลน เย เกจิ, ถูปํ ปูเชนฺติ มานุสา;
‘‘Tena kālena ye keci, thūpaṃ pūjenti mānusā;
น เต ถูปมารุหนฺติ, อมฺพเร อุกฺขิปนฺติ เตฯ
Na te thūpamāruhanti, ambare ukkhipanti te.
๘๒.
82.
‘‘เทเวหิ ฐปิโต ยโกฺข, อภิสมฺมตนามโก;
‘‘Devehi ṭhapito yakkho, abhisammatanāmako;
ธชํ วา ปุปฺผทามํ วา, อภิโรเปติ อุตฺตริฯ
Dhajaṃ vā pupphadāmaṃ vā, abhiropeti uttari.
๘๓.
83.
‘‘น เต ปสฺสนฺติ ตํ ยกฺขํ, ทามํ ปสฺสนฺติ คจฺฉโต;
‘‘Na te passanti taṃ yakkhaṃ, dāmaṃ passanti gacchato;
เอวํ ปสฺสิตฺวา คจฺฉนฺตา, สเพฺพ คจฺฉนฺติ สุคฺคติํฯ
Evaṃ passitvā gacchantā, sabbe gacchanti suggatiṃ.
๘๔.
84.
ปาฎิเหรํ ทฎฺฐุกามา, ถูปํ ปูเชนฺติ มานุสาฯ
Pāṭiheraṃ daṭṭhukāmā, thūpaṃ pūjenti mānusā.
๘๕.
85.
อาโมทิตํ ชนํ ทิสฺวา, เอวํ จิเนฺตสหํ ตทาฯ
Āmoditaṃ janaṃ disvā, evaṃ cintesahaṃ tadā.
๘๖.
86.
‘‘‘อุฬาโร ภควา เหโส, ยสฺส ธาตุธเรทิสํ;
‘‘‘Uḷāro bhagavā heso, yassa dhātudharedisaṃ;
๘๗.
87.
‘‘‘อหมฺปิ การํ กสฺสามิ, โลกนาถสฺส ตาทิโน;
‘‘‘Ahampi kāraṃ kassāmi, lokanāthassa tādino;
ตสฺส ธเมฺมสุ ทายาโท, ภวิสฺสามิ อนาคเต’ฯ
Tassa dhammesu dāyādo, bhavissāmi anāgate’.
๘๘.
88.
‘‘สุโธตํ รชเกนาหํ, อุตฺตเรยฺยปฎํ มม;
‘‘Sudhotaṃ rajakenāhaṃ, uttareyyapaṭaṃ mama;
เวฬเคฺค อาลเคตฺวาน, ธชํ อุกฺขิปิมมฺพเรฯ
Veḷagge ālagetvāna, dhajaṃ ukkhipimambare.
๘๙.
89.
‘‘อภิสมฺมตโก คยฺห, อมฺพเรหาสิ เม ธชํ;
‘‘Abhisammatako gayha, ambarehāsi me dhajaṃ;
วาเตริตํ ธชํ ทิสฺวา, ภิโยฺย หาสํ ชเนสหํฯ
Vāteritaṃ dhajaṃ disvā, bhiyyo hāsaṃ janesahaṃ.
๙๐.
90.
‘‘ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, สมณํ อุปสงฺกมิํ;
‘‘Tattha cittaṃ pasādetvā, samaṇaṃ upasaṅkamiṃ;
ตํ ภิกฺขุํ อภิวาเทตฺวา, วิปากํ ปุจฺฉหํ ธเชฯ
Taṃ bhikkhuṃ abhivādetvā, vipākaṃ pucchahaṃ dhaje.
๙๑.
91.
‘‘โส เม กเถสิ อานนฺท, ปีติสญฺชนนํ มม;
‘‘So me kathesi ānanda, pītisañjananaṃ mama;
‘ตสฺส ธชสฺส วิปากํ, อนุโภสฺสสิ สพฺพทาฯ
‘Tassa dhajassa vipākaṃ, anubhossasi sabbadā.
๙๒.
92.
‘‘‘หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา จ จตุรงฺคินี;
‘‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā ca caturaṅginī;
ปริวาเรสฺสนฺติ ตํ นิจฺจํ, ธชทานสฺสิทํ ผลํฯ
Parivāressanti taṃ niccaṃ, dhajadānassidaṃ phalaṃ.
๙๓.
93.
‘‘‘สฎฺฐิตูริยสหสฺสานิ, เภริโย สมลงฺกตา;
‘‘‘Saṭṭhitūriyasahassāni, bheriyo samalaṅkatā;
ปริวาเรสฺสนฺติ ตํ นิจฺจํ, ธชทานสฺสิทํ ผลํฯ
Parivāressanti taṃ niccaṃ, dhajadānassidaṃ phalaṃ.
๙๔.
94.
‘‘‘ฉฬาสีติสหสฺสานิ, นาริโย สมลงฺกตา;
‘‘‘Chaḷāsītisahassāni, nāriyo samalaṅkatā;
วิจิตฺตวตฺถาภรณา, อามุตฺตมณิกุณฺฑลาฯ
Vicittavatthābharaṇā, āmuttamaṇikuṇḍalā.
๙๕.
95.
‘‘‘อฬารปมฺหา หสุลา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
‘‘‘Aḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;
ปริวาเรสฺสนฺติ ตํ นิจฺจํ, ธชทานสฺสิทํ ผลํฯ
Parivāressanti taṃ niccaṃ, dhajadānassidaṃ phalaṃ.
๙๖.
96.
‘‘‘ติํสกปฺปสหสฺสานิ, เทวโลเก รมิสฺสสิ;
‘‘‘Tiṃsakappasahassāni, devaloke ramissasi;
อสีติกฺขตฺตุํ เทวิโนฺท, เทวรชฺชํ กริสฺสสิฯ
Asītikkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissasi.
๙๗.
97.
‘‘‘สหสฺสกฺขตฺตุํ ราชา จ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสสิ;
‘‘‘Sahassakkhattuṃ rājā ca, cakkavattī bhavissasi;
ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํฯ
Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.
๙๘.
98.
‘‘‘กปฺปสตสหสฺสมฺหิ, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
‘‘‘Kappasatasahassamhi, okkākakulasambhavo;
โคตโม นาม โคเตฺตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
๙๙.
99.
‘‘‘เทวโลกา จวิตฺวาน, สุกฺกมูเลน โจทิโต;
‘‘‘Devalokā cavitvāna, sukkamūlena codito;
ปุญฺญกเมฺมน สํยุโตฺต, พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสสิฯ
Puññakammena saṃyutto, brahmabandhu bhavissasi.
๑๐๐.
100.
‘‘‘อสีติโกฎิํ ฉเฑฺฑตฺวา, ทาเส กมฺมกเร พหู;
‘‘‘Asītikoṭiṃ chaḍḍetvā, dāse kammakare bahū;
โคตมสฺส ภควโต, สาสเน ปพฺพชิสฺสสิฯ
Gotamassa bhagavato, sāsane pabbajissasi.
๑๐๑.
101.
‘‘‘อาราธยิตฺวา สมฺพุทฺธํ, โคตมํ สกฺยปุงฺควํ;
‘‘‘Ārādhayitvā sambuddhaṃ, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;
อุปวาโนติ นาเมน, เหสฺสสิ สตฺถุ สาวโก’ฯ
Upavānoti nāmena, hessasi satthu sāvako’.
๑๐๒.
102.
‘‘สตสหเสฺส กตํ กมฺมํ, ผลํ ทเสฺสสิ เม อิธ;
‘‘Satasahasse kataṃ kammaṃ, phalaṃ dassesi me idha;
สุมุโตฺต สรเวโคว กิเลเส ฌาปยี มมฯ
Sumutto saravegova kilese jhāpayī mama.
๑๐๓.
103.
‘‘จกฺกวตฺติสฺส สนฺตสฺส, จตุทีปิสฺสรสฺส เม;
‘‘Cakkavattissa santassa, catudīpissarassa me;
ติโยชนานิ สมนฺตา, อุสฺสีสนฺติ ธชา สทาฯ
Tiyojanāni samantā, ussīsanti dhajā sadā.
๑๐๔.
104.
‘‘สตสหสฺสิโต กเปฺป, ยํ กมฺมมกริํ ตทา;
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, ธชทานสฺสิทํ ผลํฯ
Duggatiṃ nābhijānāmi, dhajadānassidaṃ phalaṃ.
๑๐๕.
105.
‘‘ปฎิสมฺภิทา จตโสฺส, วิโมกฺขาปิ จ อฎฺฐิเม;
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อุปวาโน เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
Itthaṃ sudaṃ āyasmā upavāno thero imā gāthāyo abhāsitthāti.
อุปวานเตฺถรสฺสาปทานํ ทุติยํฯ
Upavānattherassāpadānaṃ dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā / ๒. อุปวานเตฺถรอปทานวณฺณนา • 2. Upavānattheraapadānavaṇṇanā
