| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
උපොසථාගාරාදිකථාවණ්‌ණනා
Uposathāgārādikathāvaṇṇanā
141. ‘‘යං සඞ්‌ඝො ආකඞ්‌ඛති විහාරං වා…පෙ.… ගුහං වා’’ති වචනතො න කෙවලං පථවියංයෙව, විහාරාදීනං උපරිපි සීමා අනුඤ්‌ඤාතා හොති උපොසථකම්‌මපධානත්‌තාති සිද්‌ධං. තප්‌පධානා සීමාති කථං පඤ්‌ඤායතීති චෙ? තදධිකාරානුඤ්‌ඤාතත්‌තා, සම්‌මුතියං ‘‘සමානසංවාසා’’ති එත්‌තාවතා සිද්‌ධෙ විසුං ‘‘එකූපොසථා’’ති වචනතො ච. ‘‘උපොසථං ඨපෙත්‌වා සෙසකම්‌මානි සමානසංවාසා නාමා’’ති ලිඛිතං. ‘‘එකං සමූහනිත්‌වා’’ති පාළිපාඨො.
141. ‘‘Yaṃ saṅgho ākaṅkhati vihāraṃ vā…pe… guhaṃ vā’’ti vacanato na kevalaṃ pathaviyaṃyeva, vihārādīnaṃ uparipi sīmā anuññātā hoti uposathakammapadhānattāti siddhaṃ. Tappadhānā sīmāti kathaṃ paññāyatīti ce? Tadadhikārānuññātattā, sammutiyaṃ ‘‘samānasaṃvāsā’’ti ettāvatā siddhe visuṃ ‘‘ekūposathā’’ti vacanato ca. ‘‘Uposathaṃ ṭhapetvā sesakammāni samānasaṃvāsā nāmā’’ti likhitaṃ. ‘‘Ekaṃ samūhanitvā’’ti pāḷipāṭho.
142. කතොවස්‌සාති එකසීමාය සමග්‌ගෙ සන්‌ධාය වුත්‌තං. අඤ්‌ඤථා නානාසීමායං ඨිතානං සවනං පමාණං, එකසීමායපි හත්‌ථපාසං මුඤ්‌චිත්‌වා ඨිතානං වා සවනමෙව පමාණන්‌ති අනිට්‌ඨං ආපජ්‌ජති. තත්‌ථ සම්‌මතාය වා අසම්‌මතාය වාති උපොසථාගාරසම්‌මුතියා, න සීමාසම්‌මුතියා. කථං පඤ්‌ඤායතීති? අධිකාරතො, පරතො ඡන්‌දදානපඤ්‌ඤත්‌තිතො, පාරිසුද්‌ධිදානපඤ්‌ඤත්‌තිතො ච. තත්‌ථ පුරිමං කාරණං පුරිමං අනිට්‌ඨං නිවාරෙති, පච්‌ඡිමං පච්‌ඡිමන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. උපොසථමුඛන්‌ති උපොසථට්‌ඨානං. ‘‘උපොසථමුඛස්‌සාති උපොසථාගාරට්‌ඨානස්‌සා’’ති ලිඛිතං. යානි කානිචි නිමිත්‌තානි කිත්‌තෙතුං වට්‌ටෙතීති ඉදං කථං පඤ්‌ඤායතීති? ‘‘පඨමං නිමිත්‌තා කිත්‌තෙතබ්‌බා නිමිත්‌තෙ කිත්‌තෙත්‌වා’’ති එත්‌තකමෙව වුත්‌තත්‌තා. පඨමං වුත්‌තත්‌තා න වුච්‌චන්‌තීති චෙ? තං පන අකාරණං, න හි බුද්‌ධානං දෙසනාය ආලසියං අත්‌ථි. සීමාසමූහනනකාලෙ උපොසථාගාරං සමූහනිත්‌වාව සීමාසමූහනනං ඉජ්‌ඣතීති එකෙ. තං අයුත්‌තං අබද්‌ධාය සීමාය උපොසථාගාරසම්‌මුතිසිද්‌ධිතොති නො තක්‌කොති ආචරියො. උපොසථමුඛන්‌ති උපොසථාගාරස්‌ස මුඛන්‌ති ආචරියා. උපොසථමුඛස්‌ස නිමිත්‌තකිත්‌තනා සීමාය වුත්‌තනයෙන කාතබ්‌බා. එකෙනාපි කිත්‌තෙතුං වට්‌ටතීති එකෙ. ‘‘පාසාදො වා හොතු, මණ්‌ඩපාදීසු වා අඤ්‌ඤතරො. කම්‌මවාචාය පන ‘උපොසථමුඛ’මිච්‌චෙව වත්‌තබ්‌බ’’න්‌ති වදන්‌ති. ‘‘පොරාණකො ආවාසො නාම මූලාවාසො’’ති ලිඛිතං. වදති ඝටමත්‌තා ඉති හි ලක්‌ඛණං.
142.Katovassāti ekasīmāya samagge sandhāya vuttaṃ. Aññathā nānāsīmāyaṃ ṭhitānaṃ savanaṃ pamāṇaṃ, ekasīmāyapi hatthapāsaṃ muñcitvā ṭhitānaṃ vā savanameva pamāṇanti aniṭṭhaṃ āpajjati. Tattha sammatāya vā asammatāya vāti uposathāgārasammutiyā, na sīmāsammutiyā. Kathaṃ paññāyatīti? Adhikārato, parato chandadānapaññattito, pārisuddhidānapaññattito ca. Tattha purimaṃ kāraṇaṃ purimaṃ aniṭṭhaṃ nivāreti, pacchimaṃ pacchimanti veditabbaṃ. Uposathamukhanti uposathaṭṭhānaṃ. ‘‘Uposathamukhassāti uposathāgāraṭṭhānassā’’ti likhitaṃ. Yāni kānici nimittāni kittetuṃ vaṭṭetīti idaṃ kathaṃ paññāyatīti? ‘‘Paṭhamaṃ nimittā kittetabbā nimitte kittetvā’’ti ettakameva vuttattā. Paṭhamaṃ vuttattā na vuccantīti ce? Taṃ pana akāraṇaṃ, na hi buddhānaṃ desanāya ālasiyaṃ atthi. Sīmāsamūhananakāle uposathāgāraṃ samūhanitvāva sīmāsamūhananaṃ ijjhatīti eke. Taṃ ayuttaṃ abaddhāya sīmāya uposathāgārasammutisiddhitoti no takkoti ācariyo. Uposathamukhanti uposathāgārassa mukhanti ācariyā. Uposathamukhassa nimittakittanā sīmāya vuttanayena kātabbā. Ekenāpi kittetuṃ vaṭṭatīti eke. ‘‘Pāsādo vā hotu, maṇḍapādīsu vā aññataro. Kammavācāya pana ‘uposathamukha’micceva vattabba’’nti vadanti. ‘‘Porāṇako āvāso nāma mūlāvāso’’ti likhitaṃ. Vadati ghaṭamattā iti hi lakkhaṇaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi
72. උපොසථාගාරකථා • 72. Uposathāgārakathā
73. උපොසථප්‌පමුඛානුජානනා • 73. Uposathappamukhānujānanā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / උපොසථාගාරාදිකථා • Uposathāgārādikathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / උපොසථාගාරාදිකථාවණ්‌ණනා • Uposathāgārādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / උපොසථාගාරාදිකථාවණ්‌ණනා • Uposathāgārādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 72. උපොසථාගාරාදිකථා • 72. Uposathāgārādikathā
