| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
४४. उपोसथनिद्देसवण्णना
44. Uposathaniddesavaṇṇanā
४११. सुत्तुद्देसो सङ्घस्सेव। सेसानन्ति द्विन्नं तिण्णं वा।
411.Suttuddeso saṅghasseva. Sesānanti dvinnaṃ tiṇṇaṃ vā.
४१२. पुब्बकरणे पुब्बकिच्चे, पत्तकल्ले समानितेति सब्बपठमं कत्तब्बं पुब्बकरणं। तदनन्तरं कत्तब्बं पुब्बकिच्चं नाम। एत्थ –
412.Pubbakaraṇepubbakicce, pattakalle samāniteti sabbapaṭhamaṃ kattabbaṃ pubbakaraṇaṃ. Tadanantaraṃ kattabbaṃ pubbakiccaṃ nāma. Ettha –
‘‘सम्मज्जनी पदीपो च, उदकं आसनेन च।
‘‘Sammajjanī padīpo ca, udakaṃ āsanena ca;
उपोसथस्स एतानि, पुब्बकरणन्ति वुच्चति॥
Uposathassa etāni, pubbakaraṇanti vuccati.
‘‘छन्दपारिसुद्धिउतुक्खानं, भिक्खुगणना च ओवादो।
‘‘Chandapārisuddhiutukkhānaṃ, bhikkhugaṇanā ca ovādo;
उपोसथस्स एतानि, पुब्बकिच्चन्ति वुच्चती’’ति –॥ (महाव॰ अट्ठ॰ १६८)।
Uposathassa etāni, pubbakiccanti vuccatī’’ti –. (mahāva. aṭṭha. 168);
एवं अट्ठकथायं वुत्तनयेन पुब्बकरणञ्च पुब्बकिच्चञ्च वेदितब्बं।
Evaṃ aṭṭhakathāyaṃ vuttanayena pubbakaraṇañca pubbakiccañca veditabbaṃ.
‘‘उपोसथो यावतिका च भिक्खू कम्मप्पत्ता,
‘‘Uposatho yāvatikā ca bhikkhū kammappattā,
सभागापत्तियो च न विज्जन्ति।
Sabhāgāpattiyo ca na vijjanti;
वज्जनीया च पुग्गला तस्मिं न होन्ति,
Vajjanīyā ca puggalā tasmiṃ na honti,
पत्तकल्लन्ति वुच्चती’’ति –॥ (महाव॰ अट्ठ॰ १६८)।
Pattakallanti vuccatī’’ti –. (mahāva. aṭṭha. 168);
वुत्तवसेन पत्तकल्ले समानिते, पज्जितेति अत्थो। ‘‘पञ्चिमे, भिक्खवे, पातिमोक्खुद्देसा। निदानं उद्दिसित्वा अवसेसं सुतेन सावेतब्बं, अयं पठमो पातिमोक्खुद्देसो। निदानं उद्दिसित्वा चत्तारि पाराजिकानि उद्दिसित्वा अवसेसं सुतेन सावेतब्बं, अयं दुतियो पातिमोक्खुद्देसो। निदानं उद्दिसित्वा चत्तारि पाराजिकानि उद्दिसित्वा तेरस सङ्घादिसेसे उद्दिसित्वा अवसेसं सुतेन सावेतब्बं, अयं ततियो पातिमोक्खुद्देसो। निदानं उद्दिसित्वा चत्तारि पाराजिकानि उद्दिसित्वा तेरस सङ्घादिसेसे उद्दिसित्वा द्वे अनियते उद्दिसित्वा अवसेसं सुतेन सावेतब्बं, अयं चतुत्थो पातिमोक्खुद्देसो। वित्थारेनेव पञ्चमो। इमे खो भिक्खवे पञ्च पातिमोक्खुद्देसा’’ति (महाव॰ १५०) वुत्तत्ता सो सुत्तुद्देसो पञ्चधा विभावितोति अत्थो।
Vuttavasena pattakalle samānite, pajjiteti attho. ‘‘Pañcime, bhikkhave, pātimokkhuddesā. Nidānaṃ uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ paṭhamo pātimokkhuddeso. Nidānaṃ uddisitvā cattāri pārājikāni uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ dutiyo pātimokkhuddeso. Nidānaṃ uddisitvā cattāri pārājikāni uddisitvā terasa saṅghādisese uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ tatiyo pātimokkhuddeso. Nidānaṃ uddisitvā cattāri pārājikāni uddisitvā terasa saṅghādisese uddisitvā dve aniyate uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ catuttho pātimokkhuddeso. Vitthāreneva pañcamo. Ime kho bhikkhave pañca pātimokkhuddesā’’ti (mahāva. 150) vuttattā so suttuddeso pañcadhā vibhāvitoti attho.
४१३. विनान्तरायन्ति (महाव॰ १५०) राजन्तरायादिदसविधं अन्तरायं विना सङ्खेपेनुद्देसो विनिवारितो पटिक्खित्तोति अत्थो। थेरोवाति सङ्घत्थेरोव। एत्थाति पञ्चसु उद्देसेसु। ‘‘द्वीसु वा तीसु वा विसदेसु थेरोव इस्सरो’’ति अट्ठकथायं वुत्तत्ता अवत्तन्तेपि अन्तराये संखित्तेन उद्दिसितुं वट्टतीति अधिप्पायो। कत्थ वुत्तन्ति चे? ‘‘यो तत्थ भिक्खु ब्यत्तो पटिबलो, तस्साधेय्य’’न्ति (महाव॰ १५५) वुत्तपाळिया अट्ठकथायं ‘‘यो तत्थ भिक्खु ब्यत्तो पटिबलोति एत्थ किञ्चापि दहरस्सापि ब्यत्तस्स पातिमोक्खो अनुञ्ञातो, अथ खो एत्थ अयमधिप्पायो – सचे सङ्घत्थेरस्स पञ्च वा चत्तारो वा तयो वा पातिमोक्खुद्देसा नागच्छन्ति, द्वे पन अखण्डा सुविसदा वाचुग्गता होन्ति, थेरायत्तोव पातिमोक्खो। सचे पन एत्तकम्पि विसदं कातुं न सक्कोति, ब्यत्तस्स भिक्खुनो आयत्तोव होती’’ति अत्थो वुत्तो। पाळियम्पि वुत्तमेव ‘‘तेहि, भिक्खवे, भिक्खूहि एको भिक्खु सामन्ता आवासा सज्जुकं पाहेतब्बो ‘गच्छ, आवुसो, संखित्तेन वा वित्थारेन वा पातिमोक्खं परियापुणित्वा आगच्छा’’’ति (महाव॰ १६३)।
413.Vināntarāyanti (mahāva. 150) rājantarāyādidasavidhaṃ antarāyaṃ vinā saṅkhepenuddeso vinivārito paṭikkhittoti attho. Therovāti saṅghattherova. Etthāti pañcasu uddesesu. ‘‘Dvīsu vā tīsu vā visadesu therova issaro’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttattā avattantepi antarāye saṃkhittena uddisituṃ vaṭṭatīti adhippāyo. Kattha vuttanti ce? ‘‘Yo tattha bhikkhu byatto paṭibalo, tassādheyya’’nti (mahāva. 155) vuttapāḷiyā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yo tattha bhikkhu byatto paṭibaloti ettha kiñcāpi daharassāpi byattassa pātimokkho anuññāto, atha kho ettha ayamadhippāyo – sace saṅghattherassa pañca vā cattāro vā tayo vā pātimokkhuddesā nāgacchanti, dve pana akhaṇḍā suvisadā vācuggatā honti, therāyattova pātimokkho. Sace pana ettakampi visadaṃ kātuṃ na sakkoti, byattassa bhikkhuno āyattova hotī’’ti attho vutto. Pāḷiyampi vuttameva ‘‘tehi, bhikkhave, bhikkhūhi eko bhikkhu sāmantā āvāsā sajjukaṃ pāhetabbo ‘gaccha, āvuso, saṃkhittena vā vitthārena vā pātimokkhaṃ pariyāpuṇitvā āgacchā’’’ti (mahāva. 163).
४१४. उद्दिसन्ते वाति (महाव॰ १७२) पातिमोक्खे उद्दिसियमाने समा वा थोकतरा वा यदि आगच्छेय्युं, उद्दिट्ठं सुउद्दिट्ठं, तेहि सद्धिं निसीदित्वा अवसेसकं सोतब्बन्ति अत्थो।
414.Uddisante vāti (mahāva. 172) pātimokkhe uddisiyamāne samā vā thokatarā vā yadi āgaccheyyuṃ, uddiṭṭhaṃ suuddiṭṭhaṃ, tehi saddhiṃ nisīditvā avasesakaṃ sotabbanti attho.
४१५. उद्दिट्ठमत्ते (महाव॰ १७२) वा सकलाय वा एकच्चाय वा परिसाय वुट्ठिताय समा वा थोकतरा वा यदि आगच्छेय्युन्ति सम्बन्धो। पारिसुद्धिन्ति पारिसुद्धिउपोसथं। करेय्येसन्ति करेय्य एसं, एतेसं सन्तिकेति अत्थो। बहुकाथ चेति अथ बहुका चे, पुन आगता बहुका चेति अत्थो ,। ‘‘उद्दिस्समाने, उद्दिट्ठमत्ते एकच्चाय वुट्ठिताय सकलाय वुट्ठिताया’’ति (महाव॰ १७२) आगतेसु सब्बविकप्पेसु पुब्बकिच्चं कत्वा पुन आदितो पट्ठाय पातिमोक्खं उद्दिसेति अत्थो।
415.Uddiṭṭhamatte (mahāva. 172) vā sakalāya vā ekaccāya vā parisāya vuṭṭhitāya samā vā thokatarā vā yadi āgaccheyyunti sambandho. Pārisuddhinti pārisuddhiuposathaṃ. Kareyyesanti kareyya esaṃ, etesaṃ santiketi attho. Bahukātha ceti atha bahukā ce, puna āgatā bahukā ceti attho ,. ‘‘Uddissamāne, uddiṭṭhamatte ekaccāya vuṭṭhitāya sakalāya vuṭṭhitāyā’’ti (mahāva. 172) āgatesu sabbavikappesu pubbakiccaṃ katvā puna ādito paṭṭhāya pātimokkhaṃ uddiseti attho.
४१६. इतरानन्ति आगन्तुकानं। सचेतरोति सचे चातुद्दसिकोति अत्थो। समानेतरेनुवत्तन्तूति समा वा ऊना वा इतरे आगन्तुका पुरिमानं आवासिकानं अनुवत्तन्तूति अत्थो। सचेधिकाति आगन्तुका सचे अधिका, पुरिमा आवासिका अनुवत्तन्तूति अत्थो। सेसेप्ययं नयोति ‘‘आगन्तुकानं पन्नरसो होति, आवासिकानं चातुद्दसो’’ति इतरेपि समथोका आगन्तुका आवासिकानं अनुवत्तन्तूतिआदिना नयेन विनिच्छयो वेदितब्बोति अत्थो।
416.Itarānanti āgantukānaṃ. Sacetaroti sace cātuddasikoti attho. Samānetarenuvattantūti samā vā ūnā vā itare āgantukā purimānaṃ āvāsikānaṃ anuvattantūti attho. Sacedhikāti āgantukā sace adhikā, purimā āvāsikā anuvattantūti attho. Sesepyayaṃ nayoti ‘‘āgantukānaṃ pannaraso hoti, āvāsikānaṃ cātuddaso’’ti itarepi samathokā āgantukā āvāsikānaṃ anuvattantūtiādinā nayena vinicchayo veditabboti attho.
४१७. मूलट्ठाति आवासिका। समथोकानं आगन्तुकानं। सामग्गिं देन्तु कामतोति यदि इच्छन्ति, देन्तूति अत्थो।
417.Mūlaṭṭhāti āvāsikā. Samathokānaṃ āgantukānaṃ. Sāmaggiṃ dentu kāmatoti yadi icchanti, dentūti attho.
४१८. नो चे देन्ति, आगन्तुकेहि बहि गन्त्वान उपोसथो कातब्बोति अत्थो। अनिच्छाय सामग्गी देय्याति सम्बन्धो।
418. No ce denti, āgantukehi bahi gantvāna uposatho kātabboti attho. Anicchāya sāmaggī deyyāti sambandho.
४१९. ‘‘न भिक्खवे पातिमोक्खुद्देसकेन सञ्चिच्च न सावेतब्बं। यो न सावेय्य, आपत्ति दुक्कटस्सा’’तिवुत्तत्ता (महाव॰ १५४) ‘‘सावेय्य सुत्त’’न्ति वुत्तं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, पातिमोक्खुद्देसकेन वायमितुं कथं सावेय्यन्ति, वायमन्तस्स अनापत्ती’’ति (महाव॰ १५४) वुत्तत्ता ‘‘सञ्चिच्च अस्सावेन्तस्स दुक्कट’’न्ति वुत्तं।
419. ‘‘Na bhikkhave pātimokkhuddesakena sañcicca na sāvetabbaṃ. Yo na sāveyya, āpatti dukkaṭassā’’tivuttattā (mahāva. 154) ‘‘sāveyya sutta’’nti vuttaṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pātimokkhuddesakena vāyamituṃ kathaṃ sāveyyanti, vāyamantassa anāpattī’’ti (mahāva. 154) vuttattā ‘‘sañcicca assāventassa dukkaṭa’’nti vuttaṃ.
४२०. तथाति दुक्कटन्ति अत्थो। कल्लोति अगिलानो। पेसितोति आणत्तो। ‘‘न भिक्खवे थेरेन आणत्तेन अगिलानेन न सम्मज्जितब्बं। यो न सम्मज्जेय्य, आपत्ति दुक्कटस्सा’’तिआदि (महाव॰ १५९) वुत्तं।
420.Tathāti dukkaṭanti attho. Kalloti agilāno. Pesitoti āṇatto. ‘‘Na bhikkhave therena āṇattena agilānena na sammajjitabbaṃ. Yo na sammajjeyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādi (mahāva. 159) vuttaṃ.
४२१-३. इदानि पारिसुद्धिउपोसथं दस्सेतुं ‘‘सम्मज्जित्वा’’तिआदि वुत्तं। अञ्जलिं (महाव॰ १६८) पग्गय्हाति सम्बन्धो। तेति अवसेसा द्वे एवं समुदीरिया वत्तब्बाति अत्थो। एकंसं उत्तरासङ्गादिकरणवसेन समत्तपुब्बारम्भेन ते द्वे भिक्खू नवेन एवमीरिया वत्तब्बाति अत्थो।
421-3. Idāni pārisuddhiuposathaṃ dassetuṃ ‘‘sammajjitvā’’tiādi vuttaṃ. Añjaliṃ (mahāva. 168) paggayhāti sambandho. Teti avasesā dve evaṃ samudīriyā vattabbāti attho. Ekaṃsaṃ uttarāsaṅgādikaraṇavasena samattapubbārambhena te dve bhikkhū navena evamīriyā vattabbāti attho.
४२४-५. इदानि द्वीहि कत्तब्बं दस्सेतुं ‘‘द्वीसु थेरेना’’ति वुत्तं।
424-5. Idāni dvīhi kattabbaṃ dassetuṃ ‘‘dvīsu therenā’’ti vuttaṃ.
४२६. एत्तावता ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, चतुन्नं पातिमोक्खं उद्दिसितु’’न्ति (महाव॰ १६८) च ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तिण्णं पारिसुद्धिउपोसथं कातु’’न्ति (महाव॰ १६८) च ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, द्विन्नं पारिसुद्धिउपोसथं कातु’’न्ति (महाव॰ १६८) च वुत्तं सङ्घुपोसथञ्च पारिसुद्धिउपोसथञ्च दस्सेत्वा इदानि यत्थ एको भिक्खु विहरति, तस्स अनुञ्ञातं अधिट्ठानुपोसथं दस्सेतुं ‘‘पुब्बकिच्च’’न्तिआदिमाह। एत्थ च पुब्बकिच्चं नाम सम्मज्जनादिकंयेव।
426. Ettāvatā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, catunnaṃ pātimokkhaṃ uddisitu’’nti (mahāva. 168) ca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tiṇṇaṃ pārisuddhiuposathaṃ kātu’’nti (mahāva. 168) ca ‘‘anujānāmi, bhikkhave, dvinnaṃ pārisuddhiuposathaṃ kātu’’nti (mahāva. 168) ca vuttaṃ saṅghuposathañca pārisuddhiuposathañca dassetvā idāni yattha eko bhikkhu viharati, tassa anuññātaṃ adhiṭṭhānuposathaṃ dassetuṃ ‘‘pubbakicca’’ntiādimāha. Ettha ca pubbakiccaṃ nāma sammajjanādikaṃyeva.
४२७. सङ्घुपोसथपारिसुद्धिउपोसथअधिट्ठानउपोसथानं वसेन तं तं उपोसथं यदि कयिरुन्ति सम्बन्धो।
427. Saṅghuposathapārisuddhiuposathaadhiṭṭhānauposathānaṃ vasena taṃ taṃ uposathaṃ yadi kayirunti sambandho.
४२८. वग्गे (महाव॰ १७३) च समग्गे च ‘‘वग्गो’’ति सञ्ञिनो च ‘‘वग्गो नु खो, समग्गो नु खो’’ति एवं विमतिस्स च दुक्कटं, ‘‘नस्सन्तेते विनस्सन्तेते, को तेहि अत्थो’’ति एवं अनागतानं भिक्खूनं अत्थिभावं ञत्वा भेदाधिप्पायेन उपोसथं करोतो थुल्लच्चयं होतीति अत्थो। तदुभयेपि ‘‘समग्गो’’ति सञ्ञिनो अनापत्ति।
428. Vagge (mahāva. 173) ca samagge ca ‘‘vaggo’’ti saññino ca ‘‘vaggo nu kho, samaggo nu kho’’ti evaṃ vimatissa ca dukkaṭaṃ, ‘‘nassantete vinassantete, ko tehi attho’’ti evaṃ anāgatānaṃ bhikkhūnaṃ atthibhāvaṃ ñatvā bhedādhippāyena uposathaṃ karoto thullaccayaṃ hotīti attho. Tadubhayepi ‘‘samaggo’’ti saññino anāpatti.
४२९-४३०. सेससहधम्मिका नाम भिक्खुं ठपेत्वा अवसेसा चत्तारो। अभब्बस्साति एत्थ पण्डकथेय्यसंवासक तित्थियपक्कन्तक तिरच्छानगत मातुघातक पितुघातक अरहन्तघातक भिक्खुनिदूसक सङ्घभेदक लोहितुप्पादकउभतोब्यञ्जनका अभब्बा गहिता। एत्थ पन नागमाणवकादयो तिरच्छानगतपक्खिकाति वेदितब्बा। एतेसं निसिन्नपरिसायञ्च पातिमोक्खं न उद्दिसेति सम्बन्धो।
429-430.Sesasahadhammikā nāma bhikkhuṃ ṭhapetvā avasesā cattāro. Abhabbassāti ettha paṇḍakatheyyasaṃvāsaka titthiyapakkantaka tiracchānagata mātughātaka pitughātaka arahantaghātaka bhikkhunidūsaka saṅghabhedaka lohituppādakaubhatobyañjanakā abhabbā gahitā. Ettha pana nāgamāṇavakādayo tiracchānagatapakkhikāti veditabbā. Etesaṃ nisinnaparisāyañca pātimokkhaṃ na uddiseti sambandho.
तथाति यो पन सङ्घो सभागापत्तिको, सोपि न उद्दिसे, परिवुत्थेन छन्देनपि न उद्दिसेति अत्थो। एत्थ पन चतुब्बिधं पारिवासियं परिसपारिवासियं रत्तिपारिवासियं छन्दपारिवासियं अज्झासयपारिवासियन्ति।
Tathāti yo pana saṅgho sabhāgāpattiko, sopi na uddise, parivutthena chandenapi na uddiseti attho. Ettha pana catubbidhaṃ pārivāsiyaṃ parisapārivāsiyaṃ rattipārivāsiyaṃ chandapārivāsiyaṃ ajjhāsayapārivāsiyanti.
एत्थ पन भिक्खू केनचिदेव करणीयेन सन्निपतिता मेघादीहि उपद्दुता ‘‘अनोकासा मयं, अञ्ञत्र गच्छामा’’ति छन्दं अविस्सज्जेत्वाव उट्ठहन्ति। इदं परिसपारिवासियं। किञ्चापि परिसपारिवासियं, छन्दस्स पन अविस्सट्ठत्ता कम्मं कातुं वट्टति।
Ettha pana bhikkhū kenacideva karaṇīyena sannipatitā meghādīhi upaddutā ‘‘anokāsā mayaṃ, aññatra gacchāmā’’ti chandaṃ avissajjetvāva uṭṭhahanti. Idaṃ parisapārivāsiyaṃ. Kiñcāpi parisapārivāsiyaṃ, chandassa pana avissaṭṭhattā kammaṃ kātuṃ vaṭṭati.
पुनपि भिक्खूनं ‘‘उपोसथादीनि करिस्सामा’’ति रत्तिं सन्निपतित्वा धम्मं सुणन्तानंयेव अरुणो उग्गच्छति। सचे ‘‘चातुद्दसिकं करिस्सामा’’ति निसिन्ना, ‘‘पन्नरसो’’ति कातुं वट्टति। सचे पन्नरसिकं कातुं निसिन्ना, पाटिपदे अनुपोसथे उपोसथं कातुं न वट्टति, अञ्ञं पन सङ्घकिच्चं कातुं वट्टति। इदं रत्तिपारिवासियं नाम।
Punapi bhikkhūnaṃ ‘‘uposathādīni karissāmā’’ti rattiṃ sannipatitvā dhammaṃ suṇantānaṃyeva aruṇo uggacchati. Sace ‘‘cātuddasikaṃ karissāmā’’ti nisinnā, ‘‘pannaraso’’ti kātuṃ vaṭṭati. Sace pannarasikaṃ kātuṃ nisinnā, pāṭipade anuposathe uposathaṃ kātuṃ na vaṭṭati, aññaṃ pana saṅghakiccaṃ kātuṃ vaṭṭati. Idaṃ rattipārivāsiyaṃ nāma.
पुन भिक्खू ‘‘यंकिञ्चिदेव अब्भानादिकम्मं करिस्सामा’’ति सन्निपतिता होन्ति, तत्रेको नक्खत्तपाठको एवं वदति ‘‘अज्ज नक्खत्तं दारुण’’न्ति, ते तस्स वचनेन छन्दं विस्सज्जेत्वा तत्थेव निसिन्ना होन्ति। अथञ्ञो आगन्त्वा ‘‘किं नक्खत्तेन, करोथा’’ति वदति। इदं छन्दपारिवासियञ्चेव अज्झासयपारिवासियञ्च। तस्मिं पारिवासिये पुन छन्दपारिसुद्धिं अनानेत्वा कम्मं कातुं न वट्टति। इदं सन्धाय ‘‘छन्देन परिवुत्थेना’’ति वुत्तं।
Puna bhikkhū ‘‘yaṃkiñcideva abbhānādikammaṃ karissāmā’’ti sannipatitā honti, tatreko nakkhattapāṭhako evaṃ vadati ‘‘ajja nakkhattaṃ dāruṇa’’nti, te tassa vacanena chandaṃ vissajjetvā tattheva nisinnā honti. Athañño āgantvā ‘‘kiṃ nakkhattena, karothā’’ti vadati. Idaṃ chandapārivāsiyañceva ajjhāsayapārivāsiyañca. Tasmiṃ pārivāsiye puna chandapārisuddhiṃ anānetvā kammaṃ kātuṃ na vaṭṭati. Idaṃ sandhāya ‘‘chandena parivutthenā’’ti vuttaṃ.
४३१. आपन्नमापत्तिं (महाव॰ १६९; महाव॰ अट्ठ॰ १६९) अदेसयित्वान वा ‘‘अहं, आवुसो, इत्थन्नामाय आपत्तिया वेमतिको, यदा निब्बेमतिको भविस्सामि, तं आपत्तिं पटिकरिस्सामी’’ति वत्वा विमतिं अनाविकत्वान वा ‘‘न च भिक्खवे अनुपोसथे उपोसथो कातब्बो अञ्ञत्र सङ्घसामग्गिया’’ति (महाव॰ १८३) वुत्तत्ता अनुपोसथेपि वा कातुं न च कप्पतीति अत्थो।
431.Āpannamāpattiṃ (mahāva. 169; mahāva. aṭṭha. 169) adesayitvāna vā ‘‘ahaṃ, āvuso, itthannāmāya āpattiyā vematiko, yadā nibbematiko bhavissāmi, taṃ āpattiṃ paṭikarissāmī’’ti vatvā vimatiṃ anāvikatvāna vā ‘‘na ca bhikkhave anuposathe uposatho kātabbo aññatra saṅghasāmaggiyā’’ti (mahāva. 183) vuttattā anuposathepi vā kātuṃ na ca kappatīti attho.
४३२. ‘‘न च भिक्खवे तदहुपोसथे सभिक्खुका आवासा अभिक्खुको आवासो वा अनावासो वा गन्तब्बो अञ्ञत्र सङ्घेन अञ्ञत्र अन्तराया’’ति (महाव॰ १८१) वुत्तत्ता ‘‘अट्ठितोपोसथावासा’’ति (महाव॰ अट्ठ॰ १८१) वुत्तं। न वजे न गच्छे। अधिट्ठातुं सीममेव वाति सचे विहारे उपोसथं करोन्ति, उपोसथाधिट्ठानत्थं सीमापि नदीपि न गन्तब्बा। सचे पनेत्थ कोचि भिक्खु होति, तस्स सन्तिकं गन्तुं वट्टति। विस्सट्ठउपोसथापि आवासा गन्तुं वट्टति, एवं गतो अधिट्ठातुम्पि लभतीति। उपोसथविनिच्छयो।
432. ‘‘Na ca bhikkhave tadahuposathe sabhikkhukā āvāsā abhikkhuko āvāso vā anāvāso vā gantabbo aññatra saṅghena aññatra antarāyā’’ti (mahāva. 181) vuttattā ‘‘aṭṭhitoposathāvāsā’’ti (mahāva. aṭṭha. 181) vuttaṃ. Na vaje na gacche. Adhiṭṭhātuṃ sīmameva vāti sace vihāre uposathaṃ karonti, uposathādhiṭṭhānatthaṃ sīmāpi nadīpi na gantabbā. Sace panettha koci bhikkhu hoti, tassa santikaṃ gantuṃ vaṭṭati. Vissaṭṭhauposathāpi āvāsā gantuṃ vaṭṭati, evaṃ gato adhiṭṭhātumpi labhatīti. Uposathavinicchayo.
उपोसथनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Uposathaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
